42°50′00″ şm. e. 2°41′00″ q. u.HGYO

Basklar ölkəsi

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Muxtar icma
Basklar ölkəsi
bask Euskal Autonomia Erkidegoa
isp. Comunidad Autónoma del País Vasco
Bayraq[d] Gerb[d]
Bayraq[d] Gerb[d]
bask Euskadi
isp. País Vasco

42°50′00″ şm. e. 2°41′00″ q. u.HGYO

Ölkə İspaniya
İnzibati mərkəz Vitoriya-Qasteys
Prezident bask Iñigo Urkullu
Tarixi və coğrafiyası
Sahəsi 7,234 km² (14-cü yer)
Hündürlük
 876 m
Saat qurşağı
Əhalisi
Əhalisi
  • 2.213.993 nəf. (2021)[1]
Rəqəmsal identifikatorlar
ISO kodu ES-PV
Telefon kodu +34 94
Rəsmi sayt
Basklar ölkəsi xəritədə
Basklar ölkəsi xəritədə
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Basklar ölkəsi (bask Euskal Autonomia Erkidegoa; isp. Comunidad Autónoma del País Vasco) — İspaniyada yerləşən muxtar region. Basklar ölkəsi İspaniyanın şimalında və Fransanın cənub-qərbində yerləşir. Əraziyə muxtariyyət statusu 25 iyul 1979-cu ildə İspaniya tərəfindən verilmişdir. Basklar bir çox məsələlərdə İspaniyaya tabe deyildirlər. Ərazini basklara məxsus Ertzaintza adlı polis təşkilatı qoruyur. Bundan başqa, turizm, maliyyə, vergilərdən əldə olunan gəlirlərin böyük bir qismi İspaniyanın deyil Bask Muxtariyyətinin büdcəsinə gedir.

İspaniyanın şimalında avtonom regiondur. Sahəsi 7,234 km² əhalisi isə 2,125,000 nəfərdir. Muxtar Ölkənin paytaxtı Vitoria - Gasteiz şəhəridir. Regiona muxtariyyət 25 İyul 1979 tarixində verilmişdir. Region öz daxilində təhlükəsizliyini Ertzaintza deyilən polis təşkilatı ilə təmin etməkdədir.

Hökumət

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Regiondakı qanunlar Muxtar ölkəni üç vilayətdən ibarət olan bir federasiya olaraq idarə edir. Bu sistem 1200-cü ildən bəri regionda fasilələrlə istifadə edilən Foral Sistemi'dir. Fransisko Frankonun 1978-ci ildə tərtib etdiyi Konstitusiya regiona tarixi bir haqq olaraq geniş səlahiyyətlərlə bir muxtariyyət statusu vermişdir. Bask Parlamenti və hökuməti Vitoria - Gasteiz də yerləşir. Parlamentdə 25 nümayəndə iştirak edir və bu nümayəndələrin səsləriylə Regionun Baş naziri (Lehendakari) seçilir. 1937-ci ildən bəri baş nazirlər Bask Milliyyətçi Partiyasından seçilir. Bask Ölkəsi öz polis təşkilatına (Ertzaintza) və öz radio/televiziyasına (Euskal Irrati Telebista) malikdir və digər güclər Gernika Aktı ilə zəmanət altındadır.

Gündəlik həyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Aparılan son tədqiqatlar zamanı məlum olmuşdur ki, baskların 28.2% muxtariyyətin sərhədlərindən kənarda dünyaya gəlirlər.[2]

Dillər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bask dili və ispan dili bölgədə rəsmi dillərdir. 1984 cü ildə edilən bir dil ilə əlaqədar siyahıya almada xalqın 23%-inin Bask dilini başa düşdüyü, 21%-inin danışa bildiyi, 13%-inin oxuya bildiyi və 10%-inin isə yaza bildiyi ortaya çıxmışdır.

Torpaq problemləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Regiondakı Bask millətçiləri Navarra torpaqlarının tarixi Bask ölkəsinin olduğunu və paytaxtlarının da Pamplonaya köçürülməsi iddiasındadırlar . Bask Hökuməti, Navarranın simvolu olan Laura Bat gerbini illərdir ki, istifadə edir.

İqtisadiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bask ölkəsi adam başına düşən 30,680 ABŞ dolları gəlir ilə İspaniyanın ən zəngin regionlarından biridir.

Siyasi problemlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İspaniyada bəzi digər ərazilərdə olduğu kimi Basklar ölkəsi də siyasi müstəqillik tələb edir. İspaniya rəsmiləri isə İspaniyanın heç vaxt parçalanmayacağını, basklara ən yaxşı halda Ali Muxtariyyət hüququnun verilə biləcəyni bildirirlər. Hal-hazırda Basklar ölkəsi Ali Muxtariyyətə sahibdir. Lakin ərazidə yaşayan əhalinin 65%-i tam müstəqil olmağın tərafdarıdır. Baskların siyasi yöndə iki tələbləri var. Bunlardan birincisi Navarranın basklarla sərhəd olan ərazilərinin onlara verilməsidir. Digər tələb isə müstəqil respublikanın yaradılmasıdır. Baskların müstəqilliyi naminə mübarizə apardığını bildirən ETA təşkilatı 52 ildir ki, bu hədəflərin heç birinə nail ola bilməmişdir. Baskların çox az bir qismi ETA-nın tərəfini tutur. Bunun əsas səbəbi kimi, onlar müstəqilliyə gedən yolun terrorla yox, düzgün siyasi addımlarla mümkün olacağını düşünürlər. Baskların siyasi təşkilatlarından ən radikalı Batasunadır. İspaniyada çoxları ETA-nı Batasunanın hərbi qanadı hesab edirlər. Batasuna açıq formada ən qısa zamanda müstəqil dövlətin yaradılmalı olduğunu bildirirdi. 2003-cü ildə İspaniya dövləti Batasunanı separatçılıq fəaliyyətinə görə bağlamışdır. Ona tabe olan digər partiya isə 2008-ci ildə bağlanmışdır.[3]

Siyasi partiyalar

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bask avtonom regionu daxilində bir çox siyasi partiya mövcuddur. Bunlar;

ETA

[redaktə | mənbəni redaktə et]
border=none Əsas məqalə: ETA

ETA — Basklar ölkəsinin müstəqilliyi naminə silahlı mübarizə aparan bask radikal-solçu, milliyyətçi və separatçı təşkilatdır. 1959-cu ildə Franko diktaturasına qarşı mübarizə məqsədilə yaranmışdır. 1962-ci ildə təşkil olunan bask solçu-milliyyətçilərinin plenumunda təşkilatlanma prosesini başa çatdıran ETA, özünün əsas məqsədi kimi müstəqil bask dövlətinin (Euskadi) yaradılmasını qarşıya qoymuşdur.[4][5] ETA-nın emblemi baltaya sarılmış ilandır. Bununla Bask xalqının sonsuz azadlıq arzusu ifadə edilir.[6][7][8]

1968-ci ildə silahlı mübarizəyə başlayan ETA 829 nəfərin ölümünə, minlərlə insanın yaralanmasına və onlarla insanın qaçırılmasına görə məsuliyyət daşıyır.[9][10][11][12] ETA İspaniya və Fransa tərəfindən rəsmi olaraq terror təşkilatı kimi tanınmışdır.[13] Bu ölkələrdən başqa Avropa İttifaqı[14] və Amerika Birləşmiş Ştatları[15] tərəfindən terror təşkilatı kimi tanınmışdır.

Qalereya

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Bask şəhərləri
  • Bilbao şəhəri
    Bilbao şəhəri
  • Donostia/San Sebastian şəhəri
    Donostia/San Sebastian şəhəri
  • Hondarribia şəhəri
    Hondarribia şəhəri
  • Vitoria-Qasteys paytaxt şəhəri
    Vitoria-Qasteys paytaxt şəhəri
  • Barakaldo şəhəri
    Barakaldo şəhəri
  • Getxo şəhəri
    Getxo şəhəri
  • İrun şəhəri
    İrun şəhəri
  • Portuqalete şəhəri
    Portuqalete şəhəri
  • Santurtzi şəhəri
    Santurtzi şəhəri
  • Basaour şəhəri
    Basaour şəhəri
  • Errenteria şəhəri
    Errenteria şəhəri

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ https://www.ine.es/jaxiT3/Datos.htm?t=2853.
  2. ↑ "El 28,2% de la población que vive en el País Vasco ha nacido fuera | País Vasco". elmundo.es. 2022-07-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-04-26.
  3. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2011-01-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-08-21.
  4. ↑  (isp.) Goiz Argi Arxivləşdirilib 2019-01-15 at the Wayback Machine. Goiz Argi. Retrieved on 30 January 2011.
  5. ↑  (isp.) Goiz Argi Arxivləşdirilib 2016-03-03 at the Wayback Machine. Goiz Argi (27 January 2002). Retrieved on 2011-01-30.
  6. ↑ Quiosco | El Mundo en ORBYT Arxivləşdirilib 2009-07-30 at the Wayback Machine. Elmundo.es. Retrieved on 30 January 2011.
  7. ↑ ETA, una serpiente vacilante Arxivləşdirilib 2021-05-09 at the Wayback Machine. elmundo.es. Retrieved on 30 January 2011.
  8. ↑ De patrulla por Vitoria Arxivləşdirilib 2021-05-09 at the Wayback Machine. elmundo.es (24 March 2006). Retrieved on 30 January 2011.
  9. ↑ "Lista de víctimas mortales". Ministerio del Interior (Spanish). 15 September 2010 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 September 2010.
  10. ↑ "Datos significativos del conflicto vasco, 1968–2003". Eusko News (Spanish). 2003. 24 July 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 January 2011.
  11. ↑ ETA has killed 829 people as of 19 January 2011 Arxivləşdirilib 15 sentyabr 2010 at the Wayback Machine, Spanish Ministerio del Interior
  12. ↑ Peace at Last? | People & Places | Smithsonian Magazine Arxivləşdirilib 2013-04-19 at Archive-It. Smithsonianmag.com. Retrieved on 30 January 2011.
  13. ↑  (fr.) French list of terrorist organizations, in the annex of Chapter XIV Arxivləşdirilib 2011-07-25 at the Wayback Machine
  14. ↑ EU list of terrorist organizations Arxivləşdirilib 2013-12-08 at the Wayback Machine|43.6 KB}} 29 May 2006
  15. ↑ Foreign Terrorist Organizations (FTOs). Web.archive.org (9 July 2008). Retrieved on 30 January 2011.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]
 İspaniya ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Basklar_ölkəsi&oldid=7632246"