Cim Krou qanunları
Jim Crow qanunları (ing: Jim Crow laws), 19-20-ci əsrlərdə ABŞ-nin cənub əyalətlərində çıxarılan ayrı-seçkilikçi yerli qanunlar idi. Qanunlar, ABŞ-nin yenidən qurulması dövründə zəncilərin əldə etdiyi siyasi və iqtisadi qazanclarına qarşı qəbul edilmişdir. Qanunlar afroamerikalılar və ağların ictimai və siyasi həyatda ayrı qurumlardan istifadə etmələri üçün nəzərdə tutulmuşdu və “ayrı, lakin bərabər” (İngiliscə: separate but equal) hüquq doktirini ilə əsaslandırılmışdı.
Dəmir yollarında və tramvaylarda irqi-ayrıseçkiliyi qəbul edən ilk qanun 1875-ci ildə Tennesseedə qəbul edildi və daha sonra bütün Cənub əyalətlərində dəmir yollarında irqi ayrı-seçkilik tətbiq olunmuşdur. Bu qanunları qəbul edən regionlarda “sadəcə ağlar üçün” və “qaralar” lövhələri asılmışdı. Bu iş o qədər geniş yayılmışdı ki, otelləri, teatrları, kitabxanaları, liftləri və məktəbləri də əhatə etməyə başlamışdır.
Amerika Birləşmiş Ştatları Ali Məhkəməsi 1954-cü ildə dövlət məktəblərində irqi-ayrıseçkiliyi Brown v. Board of Education davasında konstitusiyaya zidd olduğunu bildirmişdir. Brown v. Tərəfindən dövlət məktəblərində irqi ayrı-seçkilik elan etdi. Təhsil Şurası iddiasında bunun konstitusiyaya zidd olduğunu gördü. Bu qərarın regionlar zəminində icrası illərlə davam etmişdir. Qalan Jim Crow qanunları, 1964-cü il Mülki Hüquqlar Qanunu və 1965-ci il Seçki Hüquqları Qanunu nəticəsində ləğv edilmişdir.
Adın mənşəyi
[redaktə | mənbəni redaktə et]
Jim Crow, ingilis komediya ustası Thomas Ricein 1828-ci ildə yaratdığı bir obrazdır. Raysın oynadığı xarakter, hər cür alçaldıcılığa məruz qalan zəif intellekli, primitiv, ibtidai bir zənci xarakteridir. Rays, obrazı canlandırarkən üzünü kömürlə qara rəngə boyayırdı. Jim Crow, Ağların Qara insanları alçaltmaq üçün istifadə etdikləri adlardan biri idi.