Erix Fromm

Erix Fromm
Doğum tarixi	23 mart 1900
Doğum yeri	Frankfurt-Mayn
Vəfat tarixi	18 mart 1980
Vəfat yeri	Muralto
Şəxsi veb-saytı Vikipediya məqaləsi

Erix Zeliqmann Fromm (alm. Erich Seligmann Fromm‎; 23 mart 1900, Frankfurt-Mayn — 18 mart 1980, Lokarno) — ortodoks yəhudi sosioloq, filosof, sosial psixoloq, psixoanalitik, Frankfurt məktəbinin nümayəndəsi, neofreydizmin və freydomarksizmin yaradıcılarından biri.

---

A

B

C

Ç

D

E

Ə

F

G

H

X

İ

J

K

Q

L

M

N

O

Ö

P

R

S

Ş

T

U

Ü

V

Y

Z

---

A

• Acgözlük daxili bir boşluğun nəticəsidir.
• Allah haqqında mübahisəni dayandırmağın və bunun əvəzinə bütpərəstliyin müasir formalarının maskasını açmaq üçün birləşməyin vaxtıdır.
• Ana sevgisi şərtsizdir, qoruyucudur, isti bir sığınacaqdır. Şərtsiz olduğu üçün əldə edilə bilməz.
• Ancaq özündən bir şeylər verə bilən adam varlıdır.

B

• Biz bədbəxt insanlardan ibarət bir cəmiyyətik: tənha, narahat, depressiyaya düşmüş, dağıdıcı, asılı insanlar - qənaət etməyə çox çalışdığımız vaxtı öldürdükdə sevinən insanlar.
• Bizim cəmiyyət - xroniki bədbəxt olan insanlardan ibarətdir. Onlar tənhalıqdan, qorxulardan əzab çəkir, özlərini asılı və alçaldılmış hiss edir, dağıdıcılığa meyllidir, qazandığı zamanı "öldürə bildiyi üçün" məmnunluq duyur.
• Boş söhbətlərdən uzaq olmaq nə qədər faydalıdırsa, pis cəmiyyətdən qaçmaq da o qədər xeyirlidir. "Pis cəmiyyət" dedikdə, mən yalnız pozğun insanların toplusunu nəzərdə tutmuram - onlarla ünsiyyətdən ona görə qaçmaq lazımdır ki, onların təsiri öldürücü və zərərlidir. Mən həm də "zombi" cəmiyyətləri nəzərdə tuturam. Bu topluluq fiziki olaraq mövcud olsa da, ruhən ölüdür. Onlar nə danışdıqlarını dərk etməyən, boş-boş danışan, başqalarını dayanmadan yamsılayan adamlardır.
• Bura və indiki an sonsuzluqdur.
• Bütün ağır psixoloji xəstəliklərin təməlində narsizm var.
• Bütün insanlar bərabərdir, çünki onlar Torpaq Ananın uşaqlarıdır.

C

• Cinsi sevgi iki şəxsiyyət təkliyidir.

Ç

• Çarəsiz birini sevmək, yoxsul və xarici birini sevmək, qardaş sevgisinin ilk addımıdır.

D

• Dərin və ehtiraslı sev… Ürəyin qırıla bilər, amma həyatı mənalı yaşamanın tək yoludur.

E

• Eşq "Səni Sevirəm, çünki sənə ehtiyacım var" deyə başlayar, "Sənə ehtiyacım var ...çünki səni sevirəm" deyə yetkinləşər.

Ə

• Əgər sevgi bir çiçəksə, hörmət onu qoruyan saxsıdır. Çiçək solmağa başlamışsa, diqqət yetirin, saxsı mütləq çatlamışdır.
• Əhəmiyyətli bir problemdə, səlahiyyətinizi aşdığı halda sizə məsləhət edilirsə, qəhrəmanlıq etməyin. Çünki mütləq hadisədə günahkar axtarılır.
• Əhəmiyyətli olan sözlər deyil, davranışlardır. Sevdiyini deyən biri yerinə, sevgisini göstərən birinə inanın.
• Əslində, bütün müasir düşüncələr - protestantlıqdan Kant fəlsəfəsinə qədər - xarici gücü daxili güclə əvəzedir. Yüksələn orta təbəqə bir- birinin ardınca siyasi qələbələr qazanır, xarici güc nüfuzunu itirirdi, lakin onun yerini şəxsi vicdan alırdı. Bu əvəzetmə çoxlarına azadlığın qələbəsi kimi görünürdü.
• Əslində, sadəcə əşyaların tam rasional qavranması mümkündür. Əşyalar "öldürülmədən" hissələrinə ayrıla bilər, təbiətlərinə ziyan vurmadan manipulyasiya edilə bilərlər, onları yenidən istehsal etmək mümkündür. İnsan əşya deyil. O öldürülmədən hissələrinə ayrıla bilməz, ona zərər vurmadan manipulyasiya etmək, süni olaraq yenidən istehsal etmək mümkün deyil. Bioloji olaraq həyat möcüzə və sirrdir, insanın insani tərəfləri bir müəmmadır. Biz özümüzü və yoldaşlarımızı bəzi yönləriylə tanıya bilirik, ancaq əşya olmadığımız üçün tam qavrama mümkün deyil. Özümüzün ya da bir başqasının ruhunun dərinliyinə endikcə tam bilgi əldə etmək məqsədi daha əlçatmaz olur. Yenə də insan ruhunun sirrinə, "o"-nun ruhunun nüvəsinə nüfuz etmək arzusundan özümüzü saxlaya bilmirik.

G

• Gerçək heç bir zaman şiddət tərəfindən çürüdülə bilməz.

H

• Heç bir şey yaradıcılığı eşq qədər təşviq etməz, təbi ki eşqin gerçək olması şərtiylə.
• Hər insan xoşbəxt ola bilməz... Çünki; çox darıxar dünəni, Layiq olduğundan çox düşünər sabahı. Və heç layiq olmadığı qədər şüursuzca yaşayar bu günü.
• Hərəkətlərimiz ağrıya səbəb olmadıqda və ya başqalarına sataşma sayıldıqda, heç kimə izahat və hesabat vermək məcburiyyətində deyilik. Bu izahat ehtiyacı nə qədər insanın həyatını məhv etdi, bu da adətən başa düşüldüyünüzü, yəni haqq qazandırdığınızı ifadə edir. Qoy insanlar sizi hərəkətlərinizlə mühakimə etsinlər və onların vasitəsilə əsl niyyətlərinizi başa düşsünlər, amma bilin ki, azad insan nəyisə yalnız özünə, ağlına, zəkasına, şüuruna və izahat tələb etmək hüququna malik olanlara izah etməlidir.
• Həsəd, qısqanclıq, ehtiras, hər növ aclıq, bunların hamısı ehtirasdır. Sevmə isə məcbur etmə olmadan yalnız azad olunduğunda yaşana bilən, insani bir hərəkətdir.
• Həyatın mənası insanın ona hansı mənanı yükləməsindən asılıdır, başqa bir mənası yoxdur.

İ

• İnanc insanın yaranmasının bir şərtidir.
• İnsan özünü həyata atılmış hiss edir. Qorxur. Tək olduğunu hiss etdikcə əzab çəkir. Ona gorə də bu əzabı bir çox yollarla dəf etməyə çalışır. Bu yollardan biri də sevgidir.
• İnsan zəkayla mükafatlandırılmışdır. O, öz özünü bilən bir həyatdır; özünün digər insanların, keçmişinin və gələcəkdə onu gözləyən ehtimalların fərqindədir.
• İnsanlar maddi istehlakla məşğul olduqlarından, öz əsas mahiyyətlərini unudublar. Maddi olan hər şey insanı depressiyaya salır.
• İnsanın tələbatını, istedadı təyin edir.

K

• Keçmişin təhlükəsi əsir olmaq idi, gələcəyin təhlükəsi isə robot olmaq.

Q

• Qardaş sevgisi bütün insanları sevməkdir. Və tək adama aid olmaması ən böyük xüsusiyyətidir.

M

• Maşına görə zaman insanın hökmdarı oldu.
• Məhəbbət incəsənətdir, onu mənimsəmək lazımdır.
• Məntiqli düşüncə anlayışından bir qaydanın yaradılmasına doğru atılan hər addımda inanca gərək vardır.
• Müasir insan özünü əmtəəyə çevirib; o, öz həyat enerjisini öz mövqeyini və şəxsiyyət bazarındakı vəziyyəti nəzərə alaraq ən yüksək qazanc əldə etməli olduğu sərmayə kimi yaşayır. O, özündən, həmcinslərindən, təbiətdən uzaqlaşıb. Onun əsas məqsədi öz bacarıqlarının, biliyinin və özünün, "şəxsiyyət paketinin" ədalətli və sərfəli mübadilədə eyni niyyəti olan başqaları ilə sərfəli mübadiləsidir. Həyatın hərəkət etməkdən başqa heç bir məqsədi, ədalətli mübadilədən başqa heç bir prinsipi, istehlak etməkdən başqa heç bir məmnuniyyəti yoxdur.

O

• Obyektiv düşünmək bacarığı ağıldır; ağılın arxasındakı emosional münasibət təvazökarlıqdır. Obyektiv olmaq, ağıldan istifadə etmək o zaman mümkündür ki, insan təvazökarlıq rəftarına nail olsun, uşaqlıqda hər şeyi bilmək və hər şeyə qadirlik arzularından çıxıb. Narsissizmin nisbi yoxluğundan asılı olan sevgi təvazökarlıq, obyektivlik və ağılla inkişaf etməyi tələb edir. Mən bir insan şəklimlə onun narsistik şəkildə təhrif olunmuş davranışı ilə maraqlarımdan, ehtiyaclarımdan və qorxularımdan asılı olmayaraq mövcud olan insanın reallığı arasındakı fərqi görməyə çalışmalıyam .

Ö

• Özünü bürokratik maşının bir parçası hesab edən məmur ən çox məsuliyyəti öz üzərinə götürməyi, başqa sözlə, tənqid oluna biləcəyi qərarlar qəbul etməyi sevmir. Rəhbərliyi tərəfindən aydın şəkildə ifadə olunmayan hər hansı qərarlar qəbul etməməyə çalışır, şübhə yaranarsa, başqa bir bürokratın yanına adam göndərir, o da öz növbəsində bunu edəcək.

P

• Peyğəmbərlər ideyaları və dəyərləri gətirən deyil, həyata keçirənlər, göstərənlərdir.
• Protestant Tövratı insanın mənəvi azadlığına əhəmiyyətli töhfə verdi.
• Protestantizm insanın mənəvi azadlığına təkan verdi. Kapitalizm bu azadlığı psixoloji, sosial və siyasi sahələrdə davam etdirdi. İqtisadi azadlıq bu inkişafın və onun davamçısı olan orta təbəqənin təməli idi.
• [Protestantizmdə məhəbbət haqqında] Nəzəri baxımdan sevginin təbiətini anlamaqda səhv var. Sevgi hər hansı bir xüsusi "obyekt" tərəfindən yaradılmır, ancaq müəyyən bir obyekt tərəfindən "aktivləşən" insanın daxilində daim mövcud olan bir amildir. Nifrət ehtiraslı məhv etmək istəyi olduğu kimi, sevgi də bir “obyektin” ehtirasla möhkəmlənməsidir; bu, “sevgi” deyil, daxili qohumluq vəsevgi obyektinin xoşbəxtliyi, inkişafı və azadlığı üçün fəal səydir. Sevgi prinsipcə hər kəsə, o cümlədən özümüzə müraciət edə biləcəyimiz bir istəkdir.
• Protestantizmdə öz yazıqlıq və qəzəb hissləri öz ifadəsini tapdı; Protestantlıq Allahın qeyd- şərtsiz məhəbbətinə inamı məhv etdi; insana özünə və başqalarına qarşı hörmətsizlik və inamsızlıq öyrədirdi, insanı məqsəddən vasitəyə çevirdi; mövcud hakimiyyətin əxlaq normaları ilə ziddiyyət təşkil etməməsi ideyasından əl çəkərək dünyəvi hakimiyyətə təslim oldu və heç bir gücə özünün mövcudluğu faktı ilə haqq qazandırdı. Beləliklə, protestantlıq yəhudinin əsas elementlərindən imtina etdi- Xristian ənənəsi. Onun doktrinaları insanı, Allahı və dünyanı elə təsəvvür edirdi ki, yeni acizlik və səfalət hissləri təbii görünür, elə təəssürat yaranırdı ki, sanki bu hisslər insanın dəyişməz xüsusiyyətlərindən qaynaqlanır, sanki o, bu hissləri yaşamalıdır.

S

• Sevgi bir faktorluqdur; passiv bir hadisə deyil; bir şeyin içində olmaqdır, bir şeyə qapılmaq deyil. Sevginin faktor xüsusiyyəti, ən ümumi şəkildə belə təyin oluna bilər; sevgi verməkdir, almaq deyil.
• Sevgi bir inanc davranışıdır, İnancı az olanın sevgisi də azdır.
• Sevgi bir qərardır, hökmdür, vəddir. Sevgi yalnız bir hiss olsaydı, bir-birini əbədi sevmək vədi üçün heç bir əsas olmazdı. Bir hiss gəlir və o, keçə bilər. Mən necə mühakimə edə bilərəm ki, mənim hərəkətim mühakimə və qərarla bağlı deyilsə, onun əbədi qalacağına.
• Sevgi ilk növbədə konkret bir insana münasibət deyil; insanın bir məhəbbət “obyektinə” deyil, bütövlükdə dünyaya münasibətini müəyyən edən münasibət, xarakter oriyentasiyasıdır. Bir insan yalnız bir başqa insanı sevirsə və digər həmyaşıdlarına biganədirsə, onun sevgisi sevgi deyil, simbiotik bir bağlılıq və ya genişlənmiş eqoizmdir. Bununla belə, insanların çoxu sevginin qabiliyyət tərəfindən deyil, obyekt tərəfindən qurulduğuna inanır.
• Sevgi, insanın probleminin cavabıdır.
• Sevgi olmadan insanlıq bir gün üçün belə var ola bilməz.
• Sevgidən imtina etmək qeyri-mümkün olduğuna görə sevgi mövzusundakı müvəffəqiyyətsizliklərin öhdəsindən gələ bilmənin bir tək uyğun yolu olaraq bu müvəffəqiyyətsizliklərin səbəblərini nəzərdən keçirib, sevginin mənasını araşdırmağı inkişaf etdirmək qalır.
• Sevmə sənətinin tətbiq oluna bilməsi, inancın da tətbiq olunmasını gətirər.
• Sevmək özünü qarşılıqsız olaraq həsr etmək, sevgimizin sevilən adamda da sevgi meydana gətirəcəyi ümidini daşımaq deməkdir. Sevgi bir inanc hərəkətidir. İnancı az olanın sevgisi də azdır.
• Sevmək müəllimin tək yoludur.

Ş

• Şübhəsiz özümüzü və digər insanları bilmək arzusu kökü dərində olan insan ehtiyacından yaranır. İnsan sosial konteksdə yaşayır. Ağlını itirməmək üçün ətrafındakı insanlarla münasibətdə olmalıdır. İnsana ağıl və xəyal gücü bəxş edilmişdir, insan üçün özü və ətrafındakı insanlar daima anlamağa çalışdığı problemlərdir. İnsanı anlamaq təşəbbüsü psixologiya –"ruhun bilgisi" adlanır.

T

• “Tamamilə özgələşməmiş, həssas və hiss edə bilən, ləyaqət hissini itirməmiş, hələ “satılmamış”, başqalarının əzabından hələ də əziyyət çəkə bilən, malik olma tərzini tam qazanmış – qısaca desək, şəxsiyyət olaraq qalmış və əşyaya çevrilməmiş insan indiki cəmiyyətdə özünü tənha, gücsüz, təcrid olunmuş hiss etməyə kömək edə bilməz. O, özündən və öz əqidəsindən şübhələnməyə bilməz, əgər ağlı başında olmasa. O, "normal" müasirlərinin həyatında olmayan sevinc və aydınlıq anlarını yaşaya bilsə də, əzabdan xilas ola bilmir. O, nadir hallarda dəli cəmiyyətdə yaşayan sağlam düşüncəli insanın vəziyyətindən qaynaqlanan nevrozdan əziyyət çəkəcək, özünü xəstə cəmiyyətdən uyğunlaşdırmağa çalışan bir xəstənin daha ənənəvi nevrozundan daha çox. Onun təhlilində daha da irəli getmə prosesində, yəni daha böyük müstəqillik və məhsuldarlığa doğru inkişaf əsas yer tutur, onun nevrotik simptomları özlərini sağaldır.
• Təhsil, bir uşağa xüsusi qabiliyyətlərinin fərqinə çatması üçün kömək etməkdir.
• Təhsilin əsas məqsədi, uşaqların öz bacarıqlarını kəşf etməsinə kömək etməkdir.

U

• Uşaq sevgisi “Mən sevirəm, çünki sevilirəm” prinsipinə əməl edir. Yetkin məhəbbət prinsipinə əməl edir: “Mən sevdiyim üçün sevilirəm”. Yetişməmiş sevgi deyir: "Mən səni sevirəm, çünki sənə ehtiyacım var". Yetkin sevgi deyir: "Sənə ehtiyacım var, çünki səni sevirəm".

V

• Vermək almaqdan çox daha sevinc vericidir. Bu, məni yoxsullaşdırır, amma vermə hərəkətində canlılığının gücü yatdığı üçün bu, belədir.

Y

• Yaxşı və pis yalnız itaətsiz olma azadlığı içində vardır.
• Yalan heç bir şeyi yerindən tərpətməz.
• Yox etmə ehtiyacının əsas səbəbi insan olmaqdır, çünki insan olmaq nəsnə olmağı aşmaq anlamına gəlir.