آغ اوغلانلار
| تۆرک میفوْلوْژیسی |
|---|
 |
آغ اوْغلانلار (و يا آغ ارلر) — تۆرک و آلتای میفوْلوْژیسینده خئيیر تانریلاری. اۆلگن خانین اوْغوللاریدیرلار. کێياتلار آدی دا وئریلیر. يئددی قارداشدیرلار. يئددی آلتای بوْيونون قوْرويوجولاریدیر. يئددی مرتبه يئرآلتینی سیمووْللاشدیریرلار. کێيات سؤزو عئینی آدلی بیر مغول بوْيونو آغلا گتیرر. مغوللاردا کێيات و کێيان آدلی ایکی قوْهوم بوْي واردیر. آغ اوْغلانلارین آدلاری بۇ شکیلدهدیر:
- قاراقوش خان: قۇشلار تانریسی
- قارشیت خان: تمیزلیک تانریسی
- پۇرا خان: آت تانریسی
- بۇرچا خان: رفاه تانریسی
- ياشیل خان: طبیعت تانریسی
- قانیم خان: اینام تانریسی
- باخدی خان: لۆطف تانریسی
خصوصيتلر
[دَییشدیر]قاراقوش
[دَییشدیر]قاراقوش خان - تۆرک و آلتای میفوْلوْژیسینده (اسطوره شناسلیغیندا) قۇشلار تانریسی. کاراگوش و يا هاراهوس اوْلاراق دا خاطیرلانیر. قاراغوش شکلینده ده دئيیلر. قۇشلارا حؤکم ائدر. تانری اۆلگنین اوْغلودور. قاراقوش آنادوْلودا تۆرکلرده بؤيوک و يێرتیجی قۇشلاری تعیین ائتمکده ایستیفاده ائدیلن اوْرتاق بیر تعبیردیر. بۇندان باشقا، قامین آيین اثناسیندا ائتدیگی حرکتلرین، بعضی بؤلگهلرده راست گلینن قارتال اوْيونو ایله تمثیل ائدیلدیگی گؤرولمکدهدیر. قارتال اوْيونو سییرتده "هاراهوستا"، اۇرفا و آدیياماندا "کاراکوستانا" شکلینده دئيیلیر. هێنیسدا ایسه "يارکوستا" اوْيونو دئيیلیر. بۇ اوْيونون قاراقوش خانا بیر حؤرمت احتوا ائتمهسیده اوْلابیلهجکدیر. سؤز، قارا (هارا) و قۇش (کۇش) سؤزلرینین مرکب حالیدیر. قارتال معناسینی وئرر.
قارشیت
[دَییشدیر]قارشیت خان - تۆرک و آلتای میفوْلوْژیسینده تمیزلیک تانریسی. کارزیت اوْلاراق دا تانینیر. اینسانلارا تمیزلیگی اؤيرتمیشدیر. اۆلگن خانین اوْغلودور. اۆلگن اوْغوللاری ایچینده ان دۇيغولو اوْلانیدیر. تمیزلیک تۆرک مدنیتینده چوْخ اهمیتلی بیر يئره مالیکدیر. سۇ، آتش، توْرپاق تمیزليیجی عنصرلار اوْلاراق گؤرولموشدور. سۇ ان اهمیتلی تمیزليیجیدیر. آتشین ده گؤزله گؤرولمهين میکروْسکوْپیک جانلیلاری اؤلدوردويو گۆنوموزده علمی بیر گئرچکدیر. توْرپاق ایسه اؤلن جانلیلارین باسدیریلماسی خستهلیکلره سبب اوْلمالارینی مانع اوْلار. کندلرده قادینلار، شیمیایی تمیزليیجیلری اوْلمادیغی دؤورلرده قاب، چاناق کیمی مطبخ وسایطلرینی چای و دره ساحللرینده میل ایله (پالچیقلی قۇم) و يا کۆلله اوْوالاياراق تمیزلهيیردیلر. سؤز، (کار/قار) کؤکوندن تؤرهمیشدیر. آغلیق معناسی واردیر. قار سۆ ایله علاقهلیدیر.
پۇرا
[دَییشدیر]پۇرا خان - تۆرک و آلتای میفوْلوْژیسینده آت تانریسی. بۇرا خان اوْلاراقدا تانینمیشدیر. شامانلارین گؤيه چێخماق اۆچون ایستیفاده ائتدیکلری آتلارا پۇرا (بۇرا) آدی وئریلر. سوْنرالار ایسلامداکی بۆراق آدلی آت ایله عئینیلشدیریلمیشدیر. بۇ حئیوانلار قۇرد باشلی اوْلاراق تصویر ائدیلیرلر. بۇ آتلاری اوْنلارا پۇرا خان گتیرر. پۇرا خان و پۇرالار سامانی پیس رۇحلاردان قوْرويارلار. اۆلگن خانین اوْغلودور. شامانلارین سمايا چێخماق اۆچون ایستیفاده ائتدیکلری، قۇرد باشلی آتلارین آدی. بۇ آتلار شامانلاری پیس رۇحلاردان قوْروياردو. سؤز، (بۇر/پۇر) کؤکوندن تؤرهمیشدیر. بۇ کؤک، آت، مارال، دوه کیمی معنالار احتوا ائدر. بۇرا / بۇرچین (مارال)، بۆرجو (عطیر) سؤزلری ایله بیر کؤکدندیر. بۇغرا سؤزو ایله عئینی کؤکدن گلیر. بۇغرا، کیشی دوه دئمکدیر. پوْرهان (شامان) سؤزو ایله ده علاقهلیدیر.
بۇرچا
[دَییشدیر]بۇرچا خان - تۆرک و آلتای میفوْلوْژیسینده رفاه تانریسی. يئر اۆزوندهکی دینجلیک و رفاه مئيدانا گتیریر. تانری اۆلگنین اوْغلودور. سؤز، (بۇر) کؤکوندن تؤرهمیشدیر. حضور، رفاه معنالاری واردیر. بۇرچا/ بۇرچین (مارال) و بۆرجو (عطیر) سؤزلری ایله عئینی کؤکدن گلیر. بۇرچوکماق، عزت اکرام ائتمک دئمکدیر.
ياشیل
[دَییشدیر]ياشیل خان - تۆرک و آلتای میفوْلوْژیسینده طبیعت تانریسی. ياشیل خان و يا جئجیل (جئجیل، جئجیل) خان اوْلاراق دا دئيیلر. طبیعتی قوْرويار، بیتکیلره جان وئرر. يئددی آلتای بوْيوندان بیرینین قوْرويوجوسودور. طبیعتین ياشیللاشماسینی و دوْغوشونو (باهاری) ایداره ائدر. تانری اۆلگنین اوْغلودور. تۆرک مدنیتی طبیعتله بۆتؤو و اوْنو اؤز حیصهسی کیمی گؤرن بیر ياناشمايا مالیکدیر. طبیعتی استهلاک ائتمهيی و اوْنو جانسیز بیر اوْبژه گؤرمهيی هئچ بیر زامان قبول ائتمهمیشدیر. بۇنون ان مستند نۆمونهسی ياشیل خاندیر. سؤز، (ياش/يئش/چاش/جاش) کؤکوندن تؤرهمیشدیر. ياشیل رنگ دئمکدیر. حیات، ياشاماق سؤزلری ایله عئینی کؤکدندیر. جانلیلیق بیلدیریر. عئینی کؤک ایشیق معناسینی وئرن ياشوک / ياشیک سؤزلریيلهده علاقهلیدیر.
ار-قانیم
[دَییشدیر]قانیم خان - تۆرک و آلتای میفوْلوْژیسینده اینام تانریسی. يئر اۆزوندهکی دۆروست و اعتیبارلی اینسانلاری قوْرويور. اۆلگن خانین اوْغلودور. ار قانیم اوْلاراق خاطیرلانار. گۆوَن، تۆرک اینانج سیستمیندهکی اهمیتلی آنلايیشلاردان بیریدیر. سؤز، (قان/کان) کؤکوندن تؤرهمیشدیر. اصیلزادهلیک، اینانج، گۆون کیمی معنالاری واردیر.
باخدی
[دَییشدیر]باخدی خان - تۆرک و آلتای میفوْلوْژیسینده لطف تانریسی. پاقتی خان اوْلاراق دا دئيیلر. آدینا پاقتا مراسیمی تشکیل ائدیلیر. يئر اۆزوندهکی ياخشیلیقلارا سبب اوْلار. اێنسانلارا لۆطف وئرر. تانری اۆلگنین اوْغلودور. شوْرلاردا پايیز مؤوسومونده اوْنون شرفینه "پاکتیگان" آدی وئریلن بیر مراسیم کئچیریلیر. آدی قوْجا خان ایله بیرلیکده خاتطیرلانار. کؤک (باهار) مؤوسومونده ایسه "کوْچاگان" مراسیمی حیاتا کئچیریلیر. سؤز،(باخ/پاک/باک) کؤکوندن تؤرهمیشدیر. گۆدن، گؤزلهين دئمکدیر. باخماق حرکتی ایله عئینی منشأيه مالیکدیر. باخشی (شامان) سؤزو ایله ده علاقهلی گؤرونمکدهدیر.
قایناقلار
[دَییشدیر]- آذربایجان جۆمهۇریتی تۆرکجهسی ویکیپدیاسینین ایشلدنلری طرفیندن یارانمیش«Ağ oğlanlar»، مقالهسیندن گؤتورولوبدور. (۲۲ اوْکتوبر ۲۰۱۷ میلادی تاریخینده یوْخلانیلیبدیر).
- Türk Əfsanə Sözlüyü, Dəniz Qaraqurd, Türkiyə, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0) Archived 2022-03-21 at the Wayback Machine.
دیل کودو اعتیبارسیز دیر.
ائشیگه باغلانتیلار
[دَییشدیر]- Türk Mifologiya Sözlüyü, Pınar Karaca (Pura - Pura Han) Archived 2016-03-03 at the Wayback Machine.
دیل کودو اعتیبارسیز دیر.