Эстәлеккә күсергә

Ауырғазы районы

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Ауырғазы районы
Ауырғазы районы
Байраҡ[d]
Нигеҙләү датаһы 20 август 1930
Рәсем
Атамаһы Ауырғаҙы районы
Дәүләт  Рәсәй
Административ үҙәк Талбазы[1]
Административ-территориаль берәмек Башҡортостан Республикаhы[2]
Сәғәт бүлкәте UTC+05:00[d] һәм YEKT
Халыҡ һаны 39 069 кеше (1989)[3],
38 996 кеше (2002)[4],
37 755 кеше (2008)[5],
37 379 кеше (2009)[6],
36 970 кеше (2010)[7],
36 226 кеше (2012)[8],
35 609 кеше (2013)[9],
35 035 кеше (2014)[10],
34 141 кеше (2015)[11],
33 721 кеше (2016)[12],
33 358 кеше (2017)[13],
31 446 кеше (2021)[14]
Диңгеҙ кимәленән бейеклек 205 метр
Сиктәш Ҡырмыҫҡалы районы, Ғафури районы, Стәрлетамаҡ районы, Әлшәй районы һәм Дәүләкән районы
Майҙан 2014 км²
Почта индексы 4534ХХ
Рәсми сайт aurgazy.bashkortostan.ru
Урынлашыу картаһы
Урындағы телефон коды 34745
Карта
 Ауырғазы районы Викимилектә

Ауырғазы районы — Өфөнән 80 км көньяҡта, Ағиҙел буйы убалы тигеҙлегенең яҡшы үҙләштерелгән өлөшөндә урынлашҡан. 1930 ойошторолған. Майҙаны 2014 км². Халыҡ һаны (мең кеше): 1979 — 47,2; 1989 — 39,1; 1995 — 38,8; 2010 — 30,9. Халыҡтың уртаса тығыҙлығы — 1 км²-ға 19 кеше. Күпселеге татарҙар, сыуаштар, башҡорттар. Район үҙәге — Талбаҙы ауылында — 11,6 мең кеше (1994) йәшәй.

Ер өҫтө формалары убалы ҡалҡыулыҡтарҙан тора, ныҡ карсланған . Климаты континенталь һәм уртаса дымлы. Район територияһы аша Өршәк һәм Ауырғазы йылғалары аға. Имән, ҡайын ҡатыш имән, йүкә һәм уҫаҡ урмандары район майҙанының 17% биләй, ҡалҡыулыҡтарҙа һирәк-һаяҡ утрау булып үҫә.

Район ерендәге тупраҡ һелтеһеҙләнгән, карбонатлы, һоро урман һәм ғәҙәти ҡара тупраҡлы.

Районда нефть ятҡылыҡтары (Боҙаяҙ, Өршәк, Талбаҙы, Ибрай, Черниговка, Добровольный), кирбес сеймалы (Софиполь һәм Суханово), балсыҡ (Дарьино, Яңы Федоровка), ҡом (ДуБашҡортостановка, Кесе ИБашҡортостанай), гипс, эзбизташ, ҡом-ҡырсынташ ҡатнашмаһы (Түбәнге Ләкәнде), агрономик рудалар (Яңы Төрөмбәт һәм Иҫке Ҡарамалы) запасы бар. Ауырғазы районы нигеҙҙә, — ауыл хужалығы районы. Ауыл хужалығы ерҙәре (121 мең га) бөтөн Район майҙаныныңның 72% биләй, шул иҫәптән һөрөнтө ерҙәр — 103 мең га. ауыл хужалығы предприятиелары бойҙай, ҡарабойҙай, шәкәр сөгөлдөрө үҫтереүгә, һөт-ит малы, сусҡа, һарыҡ үрсетеүгә махсуслашҡан.

Нефть ятҡылыҡтарын “Ишембайнефть”, “Өфөнефть” нефть һәм газ сығарыу идаралыҡтары үҙләштерә. Талбаҙыла ҡатнаш мал аҙығы һәм кирбес заводтары, аҙыҡ-түлек комбынаты эшләй; ауыл хужалығы техникаһы Талбаҙыла һәм Ишлелә ремонтлана.

Район територияһын төньяҡтан көньяҡҡа Өфө—Күмертау—Ырымбур тимер һәм автомобиль юлдары, Көнбайыштан көнсығышҡа Дәүләкән—Талбаҙы—Красноусол автомобиль юлы киҫеп үтә. Район эсендә Куйбышев тимер юлының Дарьино һәм Нуғаҙаҡ тимер юл станциялары урынлашҡан.

Социаль–мәҙәни өлкә

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Районда 66 дөйөм белем биреү мәктәбе, шул иҫәптән 33 урта мәктәп, Ауырғазы һөнәрселек училищеһы, 35 китапхана, 63 клуб, 1 үҙәк район һәм 4 участка дауаханаһы, Талбаҙы ауылыда тарих һәм тыуған яҡты өйрәнеү музейы бар. Урыҫ, татар һәм сыуаш телдәрендә “Путь Родины” — “Ватан юлы” — “Сершыв ҫүле” район гәзиттәре сыға.

Район территорияһы буйлап Өфө—Ырымбур тимер юлы, Р-240 «Өфө — Ырымбур» федераль автомобиль юлы үтә.

1939 йылдан башлап халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса районда даими йәшәгән халыҡ һаны (кеше):

Йыл Халыҡ һаны
1989 39 069 [3]
2002 38 996 [4]
2008 37 755 [5]
Йыл Халыҡ һаны
2009 37 379 [6]
2010 36 970 [7]
2012 36 226 [8]
Йыл Халыҡ һаны
2013 35 609 [9]
2014 35 035 [10]
2015 34 141 [11]
Йыл Халыҡ һаны
2016 33 721 [12]
2017 33 358 [13]
2021 31 446 [14]

Билдәле шәхестәре

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. ОКТМО (урыҫ)
  2. Башкирская энциклопедия (урыҫ)Башкирская энциклопедия, 2005. — 4344 с.
  3. 3,0 3,1 Всесоюзная перепись населения 1989 года. Численность населения СССР, РСФСР и ее территориальных единиц по полу (урыҫ)
  4. 4,0 4,1 Всероссийская перепись населения 2002 года. Численность населения субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более (урыҫ)
  5. 5,0 5,1 1.5. Численность населения республики Башкортостан по муниципальным образованиям на 1 января 2009 года
  6. 6,0 6,1 Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, посёлкам городского типа и районам на 1 января 2009 года (урыҫ)
  7. 7,0 7,1 Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан (урыҫ)
  8. 8,0 8,1 Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года (урыҫ)
  9. 9,0 9,1 Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. Таблица 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов (урыҫ)Росстат, 2013. — 528 с.
  10. 10,0 10,1 Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года (урыҫ)
  11. 11,0 11,1 Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года (урыҫ)
  12. 12,0 12,1 Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года (урыҫ) — 2018.
  13. 13,0 13,1 Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года (урыҫ)М.: Росстат, 2017.
  14. 14,0 14,1 Итоги Всероссийской переписи населения 2020 года (по состоянию на 1 октября 2021 года) (урыҫ)
  15. Официальный сайт движения «Бесмертный полк». Дьяконова Мария Ивановна(недоступная ссылка) (рус.) (Тикшерелеү көнө: 12 ноябрь 2018)
  16. Ушел из жизни глава администрации Аургазинского района Марат Ишемгулов. ИА «Башинформ», 25 сентября 2013 года (рус.) (Тикшерелеү көнө: 27 август 2018)
  17. Башҡорт энциклопедияһы — Рәжәпов Мөхәмәт Солтан улы 2016 йыл 21 апрель архивланған. (Тикшерелеү көнө: 10 июль 2018)
  18. Энциклопедия Урала — Рахимов Рустам Халимович 2019 йыл 12 апрель архивланған. (рус.) (Тикшерелеү көнө: 28 сентябрь 2017)
  19. Башҡорт энциклопедияһы — Сөләймәнов Рим Солтан улы 2016 йыл 21 апрель архивланған. (Тикшерелеү көнө: 30 декабрь 2018)


Был тамамланмаған мәҡәлә. Һеҙ мәҡәләне төҙәтеп һәм тулыландырып Википедия проектына ярҙам итә алаһығыҙ.