Эстәлеккә күсергә

Новосибирск

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Ҡала
Новосибирск
сыб. Тарлап-тора
Флаг Герб
Флаг Герб
Ил

Рәсәй

Федерация субъекты

Новосибирск өлкәһе

Ҡала округы

Новосибирск

Координаталар

55°01′ с. ш. 82°55′ в. д.HGЯO

Эске бүленеш

10 административ район

Мэр

Максим Кудрявцев[1]

Нигеҙләнгән

1893

Элекке исеме

1895 йылға тиклем — Александровский
1903 йылға тиклем — Ново-Николаевский
1926 йылға тиклем — Ново-Николаевск

Ҡала с

1903

Майҙаны

505,62[2] км²

Бейеклеге

150 м

Климат тибы

континенталь

Халҡы

1 584 138[3] кеше (2016)

Тығыҙлығы

3133.06 кеше/км²

Агломерация

Новосибирск агломерацияһы

Конфессиональ составы

православныйҙар, мосолмандар

Этнохороним

новосиби́рцы, новосиби́рец, жи́тельница Новосиби́рска

Телефон коды

+7 383

Почта индексы

630xxx

Һанлы танытмалар
Автомобиль коды

54, 154

ОКАТО коды

50 401

ОКТМО коды

50 701 000 001

ГКГН номеры

0013499

Рәсми сайт

новосибирск.рф

Награды

Ленин ордены

Ҡала көнө

Июндең һуңғы йәкшәмбеһе

Рәсми булмаған атама

Себерҙең баш ҡалаһы[4][5][6]

Новосибирск (Рәсәй)
Новосибирск
Новосибирск
Новосибирск (Новосибирск өлкәһе)
Новосибирск

Новосиби́рск (әйтелеше ; 1925 йылға тиклем — Ново-Николаевск) — Рәсәй Федерацияһының халыҡ һаны буйынса өсөнсө, майҙаны буйынса ун өсөнсө ҡалаһы. Хеҙмәт ҡаһарманлығы һәм дан ҡалаһы[7].

Себер федераль округының, Новосибирск өлкәһенең һәм уның составына ингән Новосибирск районының административ үҙәге[8]; Ҡала шулай уҡ Новосибирск агломерацияһының үҙәге һәм федераль әһәмиәттәге сауҙа, эшлеклелек, мәҙәни, сәнәғәт, транспорт һәм фәнни үҙәк.

Новосибирскиға 1893 йылда нигеҙ һалынған, ҡала статусы 1903 йылда бирелгән. Ҡала халҡы — 1 584 138[3] кеше. (2016).

Ҡала Новосибирск ГЭС-ы плотинаһы менән яһалған һыуһаҡлағыс ярында урынлашҡан. Майҙаны 505,62 км²[9].

Ҡала башлығы халыҡтың дөйөм тауыш биреү юлы менән һайлана. 2014 йылдың 23 апреленән был вазифаны Рәсәй Федерацияһы Коммунистар партияһы (КПРФ) вәкиле Анатолий Локоть башҡара.

Новосибирск гербы яңы редакцияла

Новосибирск ҡалаһы гербы геральдик ҡалҡандан мәғлүм.

Билдәле шәхестәре

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Физик-географик характеристика

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Новосибирск Көнбайыш-Себер тигеҙлегенең көньяҡ-көнсығыш өлөшөндә, урман һәм урман-дала тәбиғи зоналары киҫешкән ерҙә урынлашҡан. Ҡаланың Новосибирск һыуһаҡлағысының һул яҡ ярындағы рельефы тигеҙ, ә Салаир тау теҙмәләренә күсеш башланған уң яҡ ярында күп һанлы соҡор һәм үҙәндәр бар. Ҡалаға Заельцов һәм Кудряшов ҡарағайлыҡтары, Новосибирск һыуһаҡлағысы терәлеп тора.

Новосибирск континенталь климат зонаһында урынлашҡан; Йылдың уртаса температураһы +1,8 °C. Ҡала өсөн һауа температураһының төрлө айҙарҙағы уртаса (38 °C) һәм абсолют күрһәткесе (92 °C) ныҡ үҙгәреп тороуы характерлы. Ғинуарҙың уртаса температураһы −16 °C булһа, июлдеке +19 °C. 1915 йылдың ғинуарында иң түбән температура (−51,1 °C) теркәлһә[11], 2014 йылдың 12 июле иң эҫе булған — (+41,1 °C)|10|09|2016}}. Ҡала урман һәм урман-дала тәбиғи зоналары сигендә урынлашҡан. Йыл барышында ҡояшлы сәғәттәр уртаса  — 2077.

Ҡала климаты
Күрһәткес Ғин Фев Мар Апр Май Июн Июл Авг Сен Окт Ноя Дек Йыл
Абсолют максимум, °C 4,1 5,5 14,5 30,7 36,1 36,6 37,2 35,7 36,0 27,2 11,5 5,0 37,2
Уртаса максимум, °C −12,1 −9,7 −1,9 8,1 18,8 23,4 25,4 22,8 16 7,6 −3,5 −9,9 7,1
Уртаса температура, °C −16,5 −14,8 −7,6 2,3 11,8 17,1 19,4 16,6 10,2 3,1 −6,9 −14 1,7
Уртаса минимум, °C −20,9 −19,5 −12,8 −2,4 5,6 11,2 13,8 11,2 5,6 −0,4 −10,3 −18,3 −3,1
Абсолют минимум, °C −51,1 −46,3 −36,4 −29,1 −8,6 −2,2 1,5 0 −6,9 −26,4 −40 −45,7 −51,1
Яуым-төшөм нормаһы, мм 25 18 17 27 34 55 66 60 43 45 37 33 460
Сығанаҡ: Погода и климат
  1. В Новосибирске выбран новый мэр
  2. Новосибирск: Общая информация 2015 йыл 10 сентябрь архивланған.
  3. 3,0 3,1 Численность населения по муниципальным районам и городским округам Новосибирской области на 1 января 2016 года и в среднем за 2015 год. Дата обращения: 19 март 2016. Архивировано 19 март 2016 года.
  4. Новосибирск-рекордсмен: чем заняться в столице Сибири. Телерадиокомпания«Мир» (31 март 2016). Дата обращения: 8 июль 2016.
  5. День города-2015 в Новосибирске. Как столица Сибири отметила свой 122-й день рождения. Комсомольская правда в Новосибирске (28 июнь 2015). Дата обращения: 8 июль 2016.
  6. Новосибирск уходит от Москвы на час дальше. Столица Сибири уже готовится к переводу стрелок на летнее время. Независимая газета (13 май 2016). Дата обращения: 8 июль 2016.
  7. Города Трудовой Доблести и Славы 2022 йыл 27 март архивланған.
  8. Новосибирский район. Правительство Новосибирской области. Дата обращения: 10 июль 2015. 2015 йыл 14 июль архивланған.
  9. http://новосибирск.рф/articles/novosibirsk/obschaja-informatsija 2015 йыл 10 сентябрь архивланған. Новосибирск: Общая информация
  10. Башҡорт энциклопедияһы — Медведева Елена Александровна (Тикшерелеү көнө: 17 апрель 2021)
  11. Владимир Михайлов. Главней всего — погода в доме. Наука в Сибири, № 13 (2 548) (1 апрель 2006). Дата обращения: 15 ноябрь 2009. 2011 йыл 12 август архивланған.

Ҡалып:Новосибирск өлкәһе