Рихард Вагнер

Рихард Вагнер
	Рихард Вагнер; Richard Wagner
Төп мәғлүмәт
Исеме	нем. Wilhelm Richard Wagner
Тыуған	22 май 1813
Тыуған урыны	Лейпциг, Рейн союзы
Үлгән	13 февраль 1883 (69 йәш)
Үлгән урыны	Венеция, Италия короллеге
Һөнәрҙәре	композитор, дирижёр
Жанрҙар	Опера, музыкаль драма
Автограф
Аудио, фото, видео Викимилектә
Әҫәрҙәр в Викитеке
	Шаблон: просмотр • обсуждение • править

Ри́хард Ва́гнер, тулы исеме Вильһельм Рихард Вагнер (нем. Wilhelm Richard Wagner; 22 май 1813 йыл, Лейпциг — 13 февраль 1883 йыл, Венеция) — немец композиторы һәм сәнғәт теоретигы. Операға ҙур үҙгәрештәр, Европа музыка мәҙәниәтенә, бигерәк тә немец сәнғәтенә бик ҙур өлөш индергән шәхес.

Вагнерҙың мистицизмы һәм антисемитизмы XX быуаттың немец милләтселегенә йоғонто яһай^[1], был Вагнерға ҡаршы хәрәкәт барлыҡҡа килеүгә юл ҡуя^[2]^[3]^[4].

Биографияһы

Вагнер полиция хеҙмәткәре Карл Фридрих Вагнер (1770—1813) ғаиләһендә туғыҙынсы бала булып тыуған. Вагнерҙың олатаһы таможняла хеҙмәт иткән. Вагнерҙың атаһы Рихардҡа 6 ай булғанда үлеп китә, ҡатыны 9 бала менән тороп ҡала ^[5], ғаилә полицейский пенсияһына йәшәй. Үгәй атаһы, актёр Людвиг Гейерҙың (Ludwig Geyer) йоғонтоһо аҫтында, Изге Николай мәктәбендә (1828—1830)һәм һуңыраҡ Изге Фома мәктәбендә (1830—1831) уҡып йөрөгәндә, 1828 йылдан Кристиан Готлиб Мюллерҙа,унан һуң Изге Фома сиркәүе канторы Теодор Вайнлигта композиция дәрестәре ала.

1831 йылда Лейпциг университетында музыка буйынса уҡый башлай. 1833—1842 йылдарҙа тормошо тотороҡһоҙ була, Вюрцбургта театрҙа хормейстер булып эшләй, бик ауыр көн итә. Магдебургта, шунан Кёнигсбергта һәм Ригала ( музыкаль театрҙар дирижёры), Норвегияла, Лондонда һәм Парижда йәшәй. Парижда яҙған «Фауст» увертюрһы һәм Дрезденда яҙған «Летучий голландец» операһы уның буласаҡ уңышына нигеҙ һала. Бер йылдан ул Саксония Король һарайы капельмейстеры вазифаһына тәғәйенләнә.

1843 йылда уның һеңлеһе Цицилияның улы Рихард тыуа (буласаҡ философ Рихард Авенариус). Вагнер уның ҡыяматлыҡ атаһы була.

1849 йылда Вагнер |Дрездендәге май күтәрелешендә ҡатнаша, М. А. Бакунин менән таныша. Күтәрелеш баҫтырылғас, Цюрихҡа ҡаса, «Нибелунг балдағы» тетралогияһына либретто, уның тәүге ике өлөшөнә музыка («Рейн алтыны» һәм «Валькирия») һәм «Тристан һәм Изольда» операһын яҙа. 1858 йылда Венеция, Люцерн, Вена, Париж һәм Берлинда була.

1864 йылда уға һәр саҡ аҡсалата ярҙам күрһәтеп торған Бавария короле Людвиг II саҡырыуы буйынса Мюнхенгә күсә. Бында композитор «Нюрнберг мейстерзингерҙары» комик операһын, «Нибелунг балдағы» операһының ике өлөшәнә музыка яҙа: «Зигфрид» һәм «Гибель богов». 1872 йылда Байройтта Фестивалдәр йортоның нигеҙенә тәүге таштар һалына. 1876 йылда ул асыла, бында 1876 йылдың 13—17 авгусында «Нибелунг балдағы» тетралогияһының премьераһы була.

1882 йылда Байройтта «Парсифаль» опера-мистерияһы ҡуйыла. Шул уҡ йылда Вагнер һаулығы насарайыу сәбәпле Венецияға китә, оҙаҡламай ул йөрәк өйәнәгәенән вафат була (1883). Рихард Вагнер Байройтта ерләнгән.

Вагнерҙың әҫәрҙәре

Рихард Вагнер әҫәрҙәре
Произведение		Источник	Создание		Премьера		Окончательная версия
рус исеме	немец исеме	Источник		место	йыл	место	йыл	место	йыл
Ранний период
Симфония	Ein Sinfonie	—	Лейпциг	1832	—	—	—	—
Польша (увертюра)	Polen	—	Лейпциг	1832	—	—	—	1836
Феи	Die Feen	Карло Гоцци	Лейпциг	1833–1834	—	1888	—	—
Запрет любви	Das Liebesverbot	Вильям Шекспир, «Мера за меру»	Лейпциг	1836	—	1836	—	—
Риенци, последний из трибунов	Rienzi, der Letzte von Tribunen	Эдвард Булвер-Литтон, одноименный роман	Лейпциг	1838–1840	—	1842	—	—
Зрелые произведения
Фауст (увертюра)	Faust	Гёте, «Фауст»	Париж	1840	—	—	—	1855
Летучий голландец	Der Fliegende Holländer	народные легенды о Летучем голландце, одноименная новелла Генриха Гейне	Париж	1841	—	1843	—	—
Тангейзер	Tannhäuser	соединение разных легенд: о Тангейзере, о состязании певцов в Вартбурге и о Св. Елизавете	Лейпциг	1843–1845	Берлин	1845	—	—
Лоэнгрин	Lohengrin	средневековые легенды о Лоэнгрине	Лейпциг	1845–1848	Веймар	1850	—	—
Цикл «Кольцо Нибелунга» — Der Ring des Nibelungen (замысел 1848, либретто 1849-52, Цюрих)
1. Предвечерье. Золото Рейна	Das Rheingold	«Старшая Эдда», «Песнь о Нибелунгах», «Сага о Вёльсунгах»	Цюрих	1852–54	Байрёйт, Фестшпильхаус	13-17 август 1876	—	—
2. Валькирия	Die Walküre		Цюрих	1852–1856			—	—
3. Зигфрид	Siegfried		Мюнхен	1871			—	—
4. Гибель богов	Götterdämmerung		Мюнхен	1871–1874			—	—
Поздние работы
Тристан и Изольда	Tristan und Isolde	эпическая поэма Готфрида Страсбургского о Тристане и Изольде	Цюрих	1857–1859	Мюнхен	1865	—	—
Нюрнбергские мейстерзингеры	Die Meistersinger von Nürnberg	нюрнбергская хроника конца XVII века	Мюнхен	1868	Мюнхен	1868	—	—
Парсифаль	Parsifal	средневековая легенда о Парсифале, поэма Вольфрама фон Эшенбаха	Байрёйт	1882	Байрёйт	1882	—	—

Музыкаль фрагменттар

Внимание! Музыкальные фрагменты в формате Ogg Vorbis

Вступление к опере «Тристан и Изольда» (мәғл.)

Иҫтәлеге

Вагнерҙың вафатына 50 йыл тулыу айҡанлы немец медальеры Фридрих-Вильһельм Һёрнляйн иҫтәлекле медаль сығара^[6].

Иҫкәрмәләр

↑ см. Хьюстон Чемберлен Chase, Allan. The Legacy of Malthus: The Social Costs of the New Scientific Racism. New York: Alfred A. Knopf, 1977, pp. 91—92
↑ The History of Anti-semitism: From Voltaire to Wagner
↑ Music, mysticism, and magic: a sourcebook
↑ Wagner’s Hitler: The Prophet and His Disciple
↑ Библиотека Флорентия Павленкова. Библиографическая серия. Том 7. — Челябинск: "Урал", 1995. — 461 с.
↑ Фенглер Х., Гироу Г., Унгер В. Словарь нумизмата: Пер. с нем. М. Г. Арсеньевой / Отв. редактор В. М. Потин. — 2-е изд., перераб. и доп. — М.: Радио и связь, 1993. — С. 353. — 408 с. — 50 000 экз. — ISBN 5-256-00317-8.

Әҙәбиәт

Вагнер Р. «О дирижировании»
Вагнер Р. «Искусство и революция», перевод с предисловием И. М. Эллена, книгоиздательство «Горизонт», С.-Петербург, 1906, 36 с.
Вагнер Р. О сущности немецкой музыки
Вагнер Р. О сочинении стихов и музыки
Вагнер Р. Паломничество к Бетховену
Вагнер Р. Избранные работы / Вступит. ст. А. Ф. Лосева. М.: Искусство, 1978. 695 с.
Ницше Ф. Казус Вагнера
А. Ф. Лосев. Исторический смысл мировоззрения Рихарда Вагнера
А. Ф. Лосев. Философский комментарий к драмам Рихарда Вагнера
Борис Толчинский 2012 йыл 11 март архивланған. Мифологический колосс Вагнера сплотил нацию
Энциклопедия юного музыканта / Игорь Куберский, Е. В. Минина. — СПб.:ООО «Диамант», 2001, 576 с.
А. Лиштанбнрже. Рихард Вагнер как поэт и мыслитель. М., «Алгоритм», 1977, 477 с.
Сидоров А. А. Вагнер — 1934 год. — 272 с. (Жизнь замечательных людей)
Dreyfus, Laurence. Hermann Levi’s Shame and Parsifal’s Guilt: A Critique of Essentialism in Biography and Criticism // Cambridge Opera Journal, Vol. 6, No. 2 (Jul., 1994), pp. 125–145.

Һылтанмалар

	Рихард Вагнер Викиөҙөмтәлә
	Рихард Вагнер Викикитапханала
	Рихард Вагнер Викимилектә
	Рихард Вагнер Викияңылыҡтарҙа

	Был композитор тураһында тамамланмаған мәҡәлә. Һеҙ мәҡәләне төҙәтеп һәм тулыландырып проектҡа ярҙам итә алаһығыҙ.

[1] см. Хьюстон Чемберлен Chase, Allan. The Legacy of Malthus: The Social Costs of the New Scientific Racism. New York: Alfred A. Knopf, 1977, pp. 91—92

[2] The History of Anti-semitism: From Voltaire to Wagner

[3] Music, mysticism, and magic: a sourcebook

[4] Wagner’s Hitler: The Prophet and His Disciple

[5] Библиотека Флорентия Павленкова. Библиографическая серия. Том 7. — Челябинск: "Урал", 1995. — 461 с.

[6] Фенглер Х., Гироу Г., Унгер В. Словарь нумизмата: Пер. с нем. М. Г. Арсеньевой / Отв. редактор В. М. Потин. — 2-е изд., перераб. и доп. — М.: Радио и связь, 1993. — С. 353. — 408 с. — 50 000 экз. — ISBN 5-256-00317-8.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]