Еўрапейскі міграцыйны крызіс (2015)

Еўрапейскі міграцыйны крызіс 2015 года, або Еўрапейскі крызіс бежанцаў пачаўся ў 2015 годзе з павелічэння колькасці бежанцаў і мігрантаў у Еўрапейскі Саюз (ЕС) праз Міжземнае мора або Паўднёва-Усходнюю Еўропу. Мігранты — выхадцы з Заходняй і Паўднёвай Азіі, Афрыкі і Заходніх Балкан. На думку Вярхоўнага камісара Арганізацыі Аб’яднаных Нацый па справах бежанцаў, першая тройка, паводле краіны паходжання (больш за мільён), прыбылых у ЕС праз Міжземнае мора ў 2015 годзе — сірыйцы (49 %), афганцы (21 %) і іракцы (8 %). З бежанцаў і мігрантаў, якія прыбываюць у Еўропу марскім шляхам у 2015 годзе, 58 % мужчын, 17 % жанчын і 25 % дзяцей. Фразы «Еўрапейскі міграцыйны крызіс» і «Еўрапейскі крызіс бежанцаў» сталі шырока ўжывацца ў красавіку 2015, калі пяць лодак з амаль 2000 мігрантаў патанулі ў Міжземным моры, агульная колькасць загінуўлых ацэньвалася ў больш за 1200 чалавек.

Па звестках Еўрастата, краіны-члены ЕС атрымалі больш за 1,2 мільёны хадайніцтваў пра прадастаўленне прытулку ў 2015 годзе, што ўдвая болей за 2014 год. Чатыры дзяржавы (Германія, Венгрыя, Швецыя і Аўстрыя) атрымалі каля двух трацін заяў пра прадастаўленне прытулку ЕС у 2015 годзе. Асноўнымі краінамі, грамадзяне якіх шукаюць прытулку (складаюць больш за палову ад агульнай колькасці), былі Сірыя, Афганістан і Ірак.

Гісторыя

У 2007—2011 гадах вялікая колькасць мігрантаў з Блізкага Усходу і Афрыкі перасеклі турэцка-грэчаскую мяжу, што вымусіла Грэцыю і Еўрапейскае агенцтва па ахове межаў Frontex узмацніць памежны кантроль. У 2012 годзе прыток імігрантаў у Грэцыю па сушы скараціўся на 95 % пасля будаўніцтва плоту на грэчаска-турэцкай мяжы, дзе не працякае рака Марыца. У 2015 годзе Балгарыя правяла мадэрнізацыю памежнай агароджы, каб прадухіліць ўезд мігрантаў з Турцыі.

У 2010—2013 гадах каля 1,4 мільёны неграмадзян ЕС, просьбітаў прытулку і бежанцаў імігравалі ў ЕС штогод, тым жа часам 750 000 мігрантаў-неграмадзян ЕС эмігравалі з ЕС, такім чынам чыстая іміграцыі склала прыкладна 650 000 штогод, але скарацілася з 750 000 да 540 000 ў перыяд з 2010 да 2013 года.

Да 2014 года колькасць хадайніцтваў пра прадастаўленне прытулку ў ЕС дасягала піку ў 1992 годзе (672 000), 2001 годзе (424 000) і 2013 годзе (431 000). У 2014 годзе яна дасягнула 626 000. Па звестках УВКБ ААН, краінамі ЕС з найбольшай колькасцю прызнаных бежанцаў на канец 2014 года былі Францыя (252 264), Германія (216 973), Швецыя (142 207) і Вялікабрытанія (117 161). Ні адна еўрапейская дзяржава не ўвайшла ў першую дзясятку краін ў свеце, якія прымаюць бежанцаў.

Да 2014 года колькасць незаконных перасячэнняў мяжы па моры і сушы, выяўленых агенцтвам Frontex на знешніх межах ЕС, дасягнула свайго піку ў 2011 годзе — 141 051 чалавек.

Еўрастат паведаміў, што ў 2015 годзе дзяржавы-члены ЕС упершыню атрымалі больш за 1,2 мільёна заяў пра прадастаўленне прытулку, што болей за ўдвая за 2014 год. Чатыры дзяржавы (Германія, Венгрыя, Швецыя і Аўстрыя) атрымалі каля двух трацін хадайніцтваў ЕС пра прадастаўленне прытулку ў 2015 годзе, прычым Венгрыя, Швецыя і Аўстрыя з’яўляюцца асноўнымі атрымальнікамі хадайніцтваў пра прадастаўленне прытулку на душу насельніцтва. Больш за 1 мільён мігрантаў перасеклі Міжземнае мора ў 2015 годзе, значна скараціўшыся да 364 000 ў 2016 годзе, а затым яшчэ болей скараціўшыся ў 2017 годзе.

Даклад 2010 года

У 2010 годзе Еўрапейская камісія даручыла правесці даследаванне фінансавых, палітычных і прававых наступстваў перасялення мігрантаў у Еўропу. У дакладзе робіцца выснова, што ёсць некалькі варыянтаў вырашэння пытанняў, звязаных з міграцыяй у Еўропе, і што большасць дзяржаў-членаў выступаюць за «спецыяльны механізм, заснаваны на абвяшчэнні квотаў дзяржавамі-членамі».

Адказнасць перавозчыкаў

Артыкул 26 Шэнгенскай Канвенцыі абвяшчае, што перавозчыкі, якія перавозяць людзей, якім адмоўлена ва ўездзе ў Шэнгенскую зону, павінны плаціць як штрафы, так і выдаткі на вяртанне гэтых людзей у краіны паходжання. Дадатковыя палажэнні па гэтай тэме змяшчае Дырэктыва ЕС 2001/51/EC. Гэта не дазваляла мігрантам без візы садзіцца на самалёты, судны ці цягнікі, якія ўязджаюць у Шэнгенскую зону, і прымушала іх звяртацца да паслуг кантрабандыстаў мігрантаў. Гуманітарныя візы, звычайна, не выдаюць бежанцам, якія хочуць звярнуцца за прытулкам.

Законы пра незаконны ўвоз мігрантаў забараняюць дапамагаць мігрантам перасякаць кожную нацыянальную мяжу, калі ў іх няма дазволу на ўезд. Гэта прымусіла многія авіякампаніі правяраць наяўнасць віз і адмаўляць мігрантам у праездзе без віз, у тым ліку праз міжнародныя рэйсы ўнутры Шэнгенскай зоны. Атрымаўшы адмову ў паветраных перавозках, многія мігранты паспрабавалі дабрацца да краіны прызначэння па сушы. Паводле даследавання, праведзенага для Еўрапейскага парламента, «штрафы для перавозчыкаў, вымусілі іх браць на сябе некаторыя кантрольныя абавязкі еўрапейскіх паліцэйскіх службаў, або блакаваць просьбітаў прытулку удалечыні ад межаў Еўропы, або прымушаць іх плаціць больш і браць на сябе большую рызыку нелегальных паездак».

Прыязным бежанцам дыскусантам не падабаецца той факт, што афіцыйнай палітыцы (прынамсі, у некаторых краінах, такіх як Швецыя) свабоднага права хадайнічаць пра прадастаўленне прытулку процістаіць адказнасць перавозчыкаў, прымушаючы бежанцаў выкарыстоўваць незаконны і небяспечны маршрут з дапамогай кантрабандыстаў, каб рэалізаваць права, якое, на думку многіх, не можа быць адмоўлена. Прапанова пра гуманітарныя візы (уцекачы змогуць атрымаць дазвол на ўезд да паездкі, калі ў іх ёсць падставы для прадастаўлення прытулку) была адхілена з-за колькасці прыбывалых людзей.

На паперы закон пра адказнасць перавозчыкаў не перашкаджае свабоднаму праву на прытулак, бо штраф на авіякампаніі не прысуджаецца, калі чалавеку сапраўды прадастаўлены прытулак. Але авіякампаніі не могуць ведаць, каму будзе прадастаўлены прытулак, а каму не, і таму блакуюць уезд для ўсіх.

Міжнародная арганізацыя па міграцыі (МАМ) і агенцтва ААН па справах бежанцаў (УВКБ ААН) заклікалі высадзіць больш за чатырыста мігрантаў і бежанцаў, выратаваных у цэнтральнай частцы Міжземнага мора, на борт трох суднаў. МАМ таксама падкрэсліла неабходнасць рэгіянальнага пагаднення пра бяспечную высадку мігрантаў і бежанцаў ва ўмовах пандэміі COVID-19.

Незаконны ўвоз мігрантаў

З 1997 года ў Еўропе адбылося некалькі сур’ёзных аварый і смерцяў у выніку незаконнага ўвозу мігрантаў — дзве ў Міжземным моры з-за перакульвання перапоўненых і немараходных суднаў, якія перавозяць мігрантаў, і некалькі на еўрапейскай сушы з-за выкарыстання кантрабандыстамі грузавых аўтамабіляў для перавозкі незаконных мігрантаў. Пераважная большасць смерцяў адбылася падчас незаконнага правозу людзей праз Міжземнае і Эгейскае мора. З 1993 года больш за 34 000 мігрантаў і бежанцаў загінулі, спрабуючы трапіць у Еўропу.

Пачатак і канец крызісу

Пасля кастрычніка 2013 года колькасць уцекачоў, якія прыбываюць у Еўропу, пачало расці, калі Італія пачала ратаваць афрыканцаў з Міжземнага мора з дапамогай выратавальнай праграмы пад назвай «Mare Nostrum» (літар. «Наша мора»); нямецкі часопіс Der Spiegel тады ў красавіку 2014 года казаў пра «еўрапейскі Афрыканскі крызіс бежанцаў».

У сакавіку 2019 года Еўракамісія абвясціла пра завяршэнне міграцыйнага крызісу.

Прычыны павелічэння міграцыі

Фактары, згаданыя як непасрэдныя трыгеры або прычыны раптоўнага і масавага павелічэння колькасці мігрантаў, ўключалі:

• Памяншэнне выдаткаў на міграцыю

Адкрыццё паўночна-македонскай маршруту дазволіла мігрантам з Блізкага Усходу здзяйсняць кароткія і недарагія рэйсы ад узбярэжжа Турцыі да грэчаскіх астравоў замест больш доўгага, небяспечнага і дарагога рэйса з Лівіі ў Італію. Па дадзеных Washington Post, акрамя зніжэння небяспекі, новы маршрут зменшыў кошт прыкладна з $ 5,000-6,000 да $ 2,000-3,000.

• Балканскі маршрут

18 чэрвеня 2015 года урад Македоніі абвясціў, што мяняе сваю палітыку датычна мігрантаў, якія незаконна ўязджаюць у краіну. Раней мігрантам было забаронена ўязджаць у Македонію (цяпер Паўночная Македонія), што змушала іх карыстацца небяспечнымі і таемнымі спосабамі транзіту, такімі як праход па чыгуначных пуцях у начны час. Змененая палітыка давала мігрантам трохдзённыя дазволы на часовы прытулак, што дазваляла ім падарожнічаць цягніком і аўтамабільным транспартам.

Улетку 2015 года праз Македонію і Сербію штодня праязджала некалькі тысяч чалавек, а да ліпеня іх колькасць перавысіла 100 тысяч. Венгрыя і Сербія пачалі будаваць свае памежныя загароды, бо абедзве дзяржавы былі перагружаны арганізацыйна і эканамічна. У жніўні 2015 года паліцэйскі пераслед мігрантаў, якія перасякаюць мяжу з Грэцыяй, праваліўся ў Македоніі і прымусіў паліцыю звярнуць сваю ўвагу на тое, каб адцягнуць мігрантаў на поўнач у Сербію. 18 кастрычніка 2015 года Славенія пачала абмяжоўваць уезд да 2500 мігрантаў у дзень, абмяжоўваючы ўезд мігрантаў у Харватыю, а таксама Сербію і Македонію. Гуманітарныя ўмовы былі катастрафічнымі; уцекачы чакалі незаконных памочнікаў на незаконных зборных пунктах без якой-небудзь інфраструктуры.

• Сірыя

Прэзідэнт Сірыі Башар Асад абвінаваціў Еўропу і Злучаныя Штаты ў міграцыйным крызісе і абвінаваціў Захад у падбухторванні да «тэрарызму», праз падтрымку сірыйскай апазіцыі, ад якога бегла большасць бежанцаў. Тым часам сірыйскі ўрад павялічыў колькасць прызыву на ваенную службу, адначасова палегчыўшы атрыманне пашпартоў для сірыйскіх грамадзян, што прымусіла экспертаў па блізкаўсходняй палітыцы выказаць здагадку, што ён праводзіць палітыку накіраваную на заахвочванне праціўнікаў яго рэжыму «пакінуць краіну».

Чатырохзвёздны генерал НАТА ў камандаванні ВПС ЗША ў Еўропе заявіў, што невыбіральнае прымяненне зброі Асадам і нетрапнае прымяненне зброі расійскімі войскамі з’яўляюцца прычынай таго, што ўцекачы пакідаюць свае краіны. Генерал Філіп Брыдлаў абвінаваціў Расію і рэжым Асада ў «наўмысным правакаванні міграцыі ў спробе сцерці еўрапейскія структуры і зламіць еўрапейскую рашучасць».

Урэгуляванне крызіса ў ЕС

Меркаванні еўрапейскіх палітыкаў

Славай Жыжак выявіў «двайны шантаж» у дыскусіях пра міграцыйны крызіс — тых, хто сцвярджаў, што межы Еўропы павінны быць цалкам адкрыты для бежанцаў, і тых, хто сцвярджаў, што межы павінны быць цалкам закрыты.

Еўракамісар па пытаннях міграцыі, унутраных спраў і грамадзянства Дзімітрыс Аўрамопулас заявіў, што Еўракамісія «не клапоціцца палітычнымі выдаткамі» свайго рашэння міграцыйнага крызісу, бо яна знаходзіцца там на працягу пяці гадоў, каб рабіць сваю працу «з бачаннем, адказнасцю і прыхільнасцю», і тое, што рухае ёю, «не павінна быць пераабрана». Аўрамопулас заклікаў еўрапейскіх нацыянальных лідараў зрабіць тое ж самае і перастаць турбавацца пра перабранні.

31 жніўня 2015 года газета New York Times паведаміла, што канцлер Германіі, лідар Хрысціянска-дэмакратычнага саюза Ангела Меркель выкарыстала некаторыя з сваіх самых моцных фармулёвак датычна міграцыйнага крызісу і папярэдзіла, што свабода перамяшчэння і адкрытыя межы паміж 28 краінамі-членамі ЕС могуць быць пастаўлены пад пагрозу, калі яны не дамовяцца пра сумесны адказ на гэты крызіс.

Нікаля Сарказі, лідар рэспубліканцаў і былы прэзідэнт Францыі, параўнаў план ЕС па мігрантах з «рамонтам лопнулай трубы размеркаваннем вады вакол дома, пакідаючы уцечку некранутай». Сарказі раскрытыкаваў рашэнне Меркель дазволіць ўезд у Германію дзясяткам тысяч чалавек, заявіўшы, што гэта прыцягне ў Еўропу яшчэ большую колькасць людзей, значная частка якіх «непазбежна» апынецца ў Францыі з-за палітыкі свабоднага перамяшчэння ЕС і палітыкі ўсеагульнага дабрабыту французскай дзяржавы. Ён таксама запатрабаваў, каб Шэнгенскае пагадненне праз бязмежныя паездкі было заменена новым пагадненнем, якое прадугледжвае памежны кантроль для неграмадзян ЕС.

Прэм’ер-міністр Італіі і сакратар італьянскай Дэмакратычнай партыі Матэа Рэнцы заявіў, што ЕС павінен выпрацаваць адзіную еўрапейскую палітыку датычна прытулку. Прэм’ер-міністр Францыі Мануэль Вальс з французскай Сацыялістычнай партыі заявіў: «неабходна цеснае супрацоўніцтва паміж Еўрапейскай камісіяй і дзяржавамі-членамі, а таксама кандыдатамі ў члены». Сяргей Станішаў, старшыня Партыі еўрапейскіх сацыялістаў, заявіў::

«У цяперашні час у выніку канфліктаў у свеце перамяшчаецца больш людзей, чым калі-небудзь з часоў Другой сусветнай вайны. … Многія гінуць на подступах да Еўропы — у Міжземным моры, а іншыя гінуць на еўрапейскай зямлі. … Як сацыял-дэмакраты, прынцып салідарнасці — гэта клей, які трымае нашу сям’ю разам. … Нам патрэбен пастаянны Еўрапейскі механізм справядлівага размеркавання просьбітаў прытулку ў еўрапейскіх дзяржавах-сябрах. … Вайна, галеча і рэзкі рост няроўнасці — гэта глабальныя, а не лакальныя праблемы. Да таго часу, пакуль мы не вырашым гэтыя праблемы глабальна, мы не можам адмовіць людзям у праве шукаць больш абнадзейлівую будучыню ў больш бяспечным асяроддзі.»

Паводле звестак The Wall Street Journal, прывабнасць еўраскептычных палітыкаў узрасла.

Найджэл Фарадж, лідар брытанскай антыеўрапейскай Партыі незалежнасці Злучанага Каралеўства і адзін з лідараў еўраскептычнай групы «Еўропа свабоды і прамой дэмакратыі», абвінаваціў ЕС і Нямеччыну ў прыватнасці «у тым, што яны даюць» велізарныя стымулы для людзей прыязджаць у Еўрапейскі Саюз любымі сродкамі", і сказаў, што гэта зробіць гібель людзей больш верагоднай. Ён заявіў, што Шэнгенскае пагадненне ЕС аб адкрытых межах правалілася і што ісламісты могуць скарыстацца сітуацыяй і пракрасціся ў Еўропу ў вялікай колькасці, заявіўшы, што «адзін з падазраваных тэрарыстаў ІДІЛ, якія ўчынілі першае злачынства супраць адпачывальнікаў у Тунісе, быў заўважаны пры выхадзе з лодкі на італьянскую зямлю». У 2013 годзе Фарадж заклікаў урад Вялікабрытаніі прыняць больш сірыйскіх бежанцаў, але гэтыя ўцекачы павінны быць хрысціянамі, бо ёсць больш блізкія месцы прытулку для мусульман. Марын Ле Пэн, лідар французскага ультраправага Нацыянальнага фронту і сустаршыня былой групы «Еўропа нацый і свабоды» (EMF), абвінаваціла Германію ў імкненні наняць «рабоў», адкрыўшы свае дзверы для вялікай колькасці просьбітаў прытулку падчас дыскусіі ў Германіі ці варта рабіць выключэнні з нядаўна ўведзенага закона аб мінімальнай заработнай плаце для бежанцаў. Ле Пен таксама абвінаваціла Германію ў навязванні сваёй іміграцыйнай палітыкі астатнім краінам ЕС у аднабаковым парадку. Яе каментары былі апублікаваны нямецкай і аўстрыйскай прэсай; інтэрнэт-выданне Der Spiegel назвала іх «мудрагелістымі сцвярджэннямі». Правацэнтрысцкая штодзённая газета Die Welt пісала, што яна «выкарыстоўвае крызіс уцекачоў для антыгерманскай прапаганды».

Герт Вілдэрс, лідар галандскай партыі За свабоду і член былога EMF, вядомы сваёй крытыкай ісламу, назваў прыток людзей «ісламскім уварваннем» падчас дэбатаў у галандскім парламенце і казаў пра «масы маладых людзей ва ўзросце дваццаці гадоў з бародамі, якія спяваюць Алаху Акбар па ўсёй Еўропе». Ён таксама адхіліў ідэю аб тым, што людзі, якія прыбываюць у Заходнюю Еўропу праз Балканы, з’яўляюцца сапраўднымі бежанцамі, і заявіў: «Турцыя, Грэцыя, Македонія, Сербія — гэта бяспечныя краіны. Калі вы бяжыце ад іх, то вы робіце гэта дзеля выгады і дома».

Пачатковыя прапановы

Пасля караблекрушэння з ахвярамі мігрантаў 19 красавіка 2015 года прэм’ер-міністр Італіі Рэнцы правёў тэлефонную размову з прэзідэнтам Францыі Франсуа Аландам і прэм’ер-міністрам Мальты Жозэфам Мускатам. Яны пагадзіліся склікаць экстраную нараду міністраў унутраных спраў еўрапейскіх краін для вырашэння праблемы гібелі мігрантаў. Рэнцы асудзіў кантрабанду людзьмі як «новы гандаль рабамі», а прэм’ер-міністр Маскат заявіў, што караблекрушэнне 19 красавіка было «самай вялікай чалавечай трагедыяй за апошнія некалькі гадоў». Аланд назваў кантрабандыстаў «тэрарыстамі», якія падвяргаюць небяспецы жыцці мігрантаў. Айдан Озагуз, прадстаўніца ўрада Германіі па пытаннях міграцыі, бежанцаў і інтэграцыі, заявіла, што надзвычайныя выратавальныя місіі павінны быць адноўлены, бо з надыходам цяплейшага надвор’я, хутчэй за ўсё, прыбудзе болей мігрантаў. «Было ілюзіяй думаць, што адмена Mare Nostrum перашкодзіць людзям здзейсніць гэта небяспечнае падарожжа праз Міжземнае мора», — сказала яна. Федэрыка Магерыні, вярхоўная прадстаўніца ЕС па замежных справах і палітыцы бяспекі, заклікала да калектыўных дзеянняў ЕС у будучыні на сустрэчы ў Люксембургу 20 красавіка 2015 года.

На прэс-канферэнцыі Рэнцы пацвердзіў, што Італія як мага хутчэй склікала «надзвычайнае пасяджэнне Еўрапейскага савета» для абмеркавання гэтай трагедыі; розныя еўрапейскія лідары пагадзіліся з гэтай ідэяй. Тагачасны прэм’ер-міністр Вялікабрытаніі Дэвід Кэмеран напісаў у сваім твітэры 20 красавіка, што ён «падтрымлівае» заклік Рэнцы да «экстранай сустрэчы лідараў ЕС для пошуку ўсёабдымнага рашэння» міграцыйнага крызісу ў Міжземнамор’е. Пазней ён пацьвердзіў, што прыме ўдзел у экстраным саміце еўрапейскіх лідараў.

20 красавіка 2015 года Еўрапейская камісія прапанавала план з 10 пунктаў для пераадолення крызісу:

• Яны ўзмацняць сумесныя аперацыі ў Міжземным моры, а менавіта «Трытон» і «Пасейдон», праз павелічэнне фінансавых рэсурсаў і колькасці ўдзельнікаў. ЕС пашырыць зоны правядзення аперацый, што дазволіць ЕС ажыццяўляць далейшае ўмяшанне ў рамках мандата Frontex;
• Яны будуць рабіць сістэматычныя намаганні па захопе і знішчэнні суднаў, якія выкарыстоўваюць кантрабандысты. Станоўчыя вынікі, атрыманыя падчас аперацыі «Аталанта», натхнілі б ЕС на правядзенне аналагічных аперацый супраць кантрабандыстаў у Міжземным моры;
• Еўрапол, Фронтэкс, EASO і Eurojust будуць рэгулярна сустракацца і цесна супрацоўнічаць для збору інфармацыі аб метадах працы кантрабандыстаў, адсочвання іх сродкаў і аказання дапамогі ў расследаванні супраць іх;
• EASO накіруе групы ў Італію і Грэцыю для сумеснага разгляду хадайніцтваў аб прадастаўленні прытулку;
• Дзяржавы-члены забяспечаць, каб ва ўсіх мігрантаў здымаліся адбіткі пальцаў;
• Яны разгледзяць варыянты механізму экстранага перасялення;
• Яны правядуць Агульнасаюзны добраахвотны эксперыментальны праект па перасяленні і прапануюць шэраг месцаў асобам якія жывуць з бракам абароны;
• Яны створаць новую праграму вяртання для хуткага вяртання нелегальных мігрантаў каардынуемую Frontex з памежных дзяржаў членаў;
• Камісія і Еўрапейская служба знешніх дзеянняў будуць ўзаемадзейнічаць з краінамі, памежнымі з Лівіяй, у рамках сумесных намаганняў, прычым прыярытэтнымі будуць ініцыятывы ў Нігеры.
• Яны накіруюць супрацоўнікаў па сувязях з іміграцыяй (МАП) у ключавыя трэція краіны для збору разведдадзеных аб міграцыйных патоках і ўмацавання ролі дэлегацый ЕС.

У 1999 годзе Еўрапейская камісія распрацавала план стварэння адзінай сістэмы прадастаўлення прытулку для тых, хто шукае прытулку, якая атрымала назву агульнаеўрапейскай сістэмы прадастаўлення прытулку (СЕАС). Гэтая сістэма была накіравана на рашэнне трох ключавых праблем: купля прытулку, розныя вынікі ў розных дзяржавах-сябрах ЕС для тых, хто шукае прытулку, і розныя сацыяльныя льготы ў розных дзяржавах-сябрах ЕС для тых, хто шукае прытулку. У 2016 годзе Еўрапейская камісія прыступіла да рэфармавання СЕА.

У спробе вырашыць гэтыя тры праблемы Еўрапейская камісія стварыла пяць кампанентаў, якія імкнуліся задаволіць мінімальным стандартам прадастаўлення прытулку:

• Дырэктыва Аб Працэдурах Прадастаўлення Прытулку
• Дырэктыва Аб Умовах Правядзення Прыёмаў
• Кваліфікацыйная дырэктыва
• Згода з Дублінскім рэгламентам
• Рэгуляванне Еўрадак

CEA была завершана ў 2005 годзе і накіравана на абарону правоў тых, хто шукае прытулку. Гэтая сістэма была рэалізавана па-розным у розных дзяржавах ЕС, якія пабудавалі нераўнамерную сістэму з дваццаці васьмі сістэм прадастаўлення прытулку ў асобных дзяржавах. З-за падзеленай сістэмы прадастаўлення прытулку і раней існавалі праблемы ў Дублінскай сістэме Еўрапейская камісія прапанавала рэформу агульнаеўрапейскай сістэмы прадастаўлення прытулку ў 2016 годзе.

6 красавіка 2016 года Еўрапейская камісія прыступіла да рэфармавання CEA і стварэння мер па забеспячэнні бяспечных і кіраваных шляхоў легальнай міграцыі ў Еўропу. Першы віцэ-прэзідэнт Франс Тымерманс заявіў, што «[ім трэба] ўстойлівая сістэма на будучыню, заснаваная на агульных правілах, больш справядлівым размеркаванні адказнасці і бяспечных прававых каналах для тых, хто мае патрэбу ў абароне, каб атрымаць яе ў ЕС».

• Еўрапейская камісія вызначыла пяць абласцей, якія маюць патрэбу ў паляпшэнні для таго, каб паспяхова Рэфармаваць ЦЕАС:
• Стварэнне ўстойлівай і справядлівай сістэмы вызначэння дзяржавы-члена, адказнага за асоб, якія шукаюць прытулку.
• Дасягненне большай канвергенцыі і скарачэнне пакупак прытулку.
• Прадухіленне другасных перасоўванняў унутры ЕС.
• Новы мандат для Агенцтва ЕС па пытаннях прытулку, які дазволіць кіраванні падтрымкі прытулку ўдзельнічаць у рэалізацыі палітыкі і мець аператыўную пазіцыю.
• Умацаванне сістэмы Еўрадак для падтрымкі ўкаранення рэфармаванай Дублінскай сістэмы.

Каб стварыць больш бяспечныя і эфектыўныя легальныя міграцыйныя маршруты, Еўрапейская камісія імкнулася дасягнуць наступных пяці мэтаў:

• Структураваная сістэма перасялення.
• Рэформа Дырэктывы ЕС аб блакітнай карце для паляпшэння працэсу прыёму і паляпшэння правоў мігрантаў.
• Меры па прыцягненні і падтрымцы інавацыйных прадпрымальнікаў для павышэння тэмпаў эканамічнага росту і стварэння працоўных месцаў.
• Перагляд існуючых легальных міграцыйных правілаў з мэтай спрашчэння дзеючых Правілаў пражывання, працы або вучобы ў ЕС.
• Ажыццяўленне цеснага супрацоўніцтва з краінамі трэцяга свету для стварэння больш паспяховага кіравання мігрантамі.

13 ліпеня 2016 года Еўрапейская камісія прадставіла прапановы па завяршэнні рэформы СЕАС. Рэформа была накіравана на стварэнне справядлівай палітыкі датычна асоб, якія шукаюць прытулку, і ў той жа час прадугледжвала стварэнне новай сістэмы, якая была б простай і скарочанай. Урэшце, у прапанове аб рэформе была зроблена спроба стварыць сістэму, якая магла б справіцца з нармальнымі і неспрыяльнымі часамі міграцыйнага ціску.

План рэформы Еўрапейскай камісіі прадугледжваў наступнае:

• Замяніць дырэктыву аб працэдурах прадастаўлення прытулку рэгламентам, накіраваным на стварэнне справядлівай і эфектыўнай агульнай працэдуры ЕС:

1. Спрашчэнне, удакладненне і скарачэнне працэдур прадастаўлення прытулку.
2. Забяспечыць агульныя гарантыі для асоб, якія шукаюць прытулку.
3. Забяспечыць больш строгія правілы барацьбы са злоўжываннямі.
4. Гарманізаваць правілы, якія тычацца бяспечных краін.

• Замяніць існуючую кваліфікацыйную дырэктыву новым рэгламентам, накіраваных на ўніфікацыю стандартаў абароны правоў і:

1. Стварыць вялікую канвергенцыю паказчыкаў распазнання і формаў абароны.
2. Укараніць больш жорсткія правілы для санкцыянавання другасных перасоўванняў.
3. Забяспечыць абарону толькі да тых часоў, пакуль гэта неабходна.
4. Узмацніць інтэграцыйныя стымулы.

• Рэфармаваць дырэктыву аб умовах прыёму, якая дазволіла б усталяваць агульныя стандарты прыёму просьбітаў прытулку:

1. Адміністраванне стандартаў і паказчыкаў умоў прыёму, распрацаваных Еўрапейскім бюро падтрымкі прытулку, а таксама абнаўленне планаў дзеянняў у надзвычайных сітуацыях.
2. Забяспечыць, каб асобы, якія шукаюць прытулку, заставаліся даступнымі і не збеглі.
3. Удакладніць, што ўмовы прыёму будуць прадастаўляцца толькі адказнай дзяржавай-членам.
4. Прадастаўленне больш ранняга доступу на рынак працы.
5. Рэалізацыя агульных ўзмоцненых гарантый.

Бяспечная мяжа

Аперацыі на Міжземным моры

У выніку караблекрушэння мігрантаў на Лампедузе ў 2013 годзе загінула «больш за 360 чалавек», і італьянскі ўрад стварыў аперацыю Mare Nostrum — буйнамаштабную ваенна-марскую аперацыю, якая ўключала пошук і выратаванне мігрантаў, дастаўленых на борт марскога дэсантнага карабля. Італьянскі ўрад спыніў гэтую аперацыю ў 2014 годзе на фоне рэзкага росту колькасці марскіх прыбыццяў у Італію з Лівіі, спаслаўшыся на тое, што выдаткі былі занадта вялікія для адной дзяржавы ЕС, каб справіцца з імі ў адзіночку; Фронтэкс узяў на сябе асноўную адказнасць за пошукава-выратавальныя аперацыі пад назвай Аперацыя «Трытон». Італьянскі ўрад запытаў дадатковыя сродкі ў ЕС для працягу гэтай аперацыі, але дзяржавы-члены не прапанавалі запытанай падтрымкі. Урад Вялікабрытаніі спаслаўся на асцярогі, што гэтая аперацыя дзейнічае як «ненаўмысны фактар прыцягнення, падахвочваючы большую колькасць мігрантаў спрабаваць здзейсніць небяспечны марскі пераход і тым самым прыводзячы да больш трагічных і непатрэбных смерцяў». Аперацыя складалася з двух самалётаў назірання і трох караблёў, з сямю групамі супрацоўнікаў, якія збіралі разведданыя і праводзілі праверку / ідэнтыфікацыю. Яе штомесячны бюджэт ацэньваўся ў 2,9 мільёна еўра. У першай палове 2015 года Грэцыя абагнала Італію па колькасці прыбылых і стала адпраўной кропкай патоку бежанцаў і мігрантаў, якія перамяшчаюцца праз Балканскія краіны ў краіны Паўночнай Еўропы, галоўным чынам Германію і Швецыю летам 2015 года.

У The Guardian і Reuters адзначылі, што падваенне маштабаў аперацыі «Трытон» усё роўна пакінула б місіі менш рэсурсаў, чым у аперацыі «Марэ Нострум», бюджэт якой быў у тры разы большым, у чатыры разы больш самалётаў і больш шырокі мандат на правядзенне пошукава-выратавальных аперацый на Міжземным моры.

23 красавіка 2015 года адбыўся пяцігадзінны надзвычайны саміт, на якім кіраўнікі дзяржаў ЕЗ дамовіліся патроіць бюджэт аперацыі «Трытон» да 120 мільёнаў еўраў на 2015—2016 гады. Лідары ЕЗ сцвярджалі, што гэта дазволіць стварыць тыя ж аператыўныя магчымасці, што і аперацыя «Марэ Нострум» у 2013—2014 гадах. У рамках гэтага пагаднення Злучанае Каралеўства пагадзілася накіраваць для ўдзелу ў аперацыі карабель HMS Bulwark, два ваенна-марскіх патрульных катэры і тры верталёты. 5 траўня 2015 года міністр абароны Ірландыі Сайман Ковені абвясціў, што LÉ Eithne будзе ўдзельнічаць у рэагаванні на крызіс. Amnesty International неадкладна раскрытыкавала адказ ЕС як «аперацыю па выратаванні асобы, а не жыцця» і заявіла, што «няздольнасць пашырыць аператыўную зону Трытона фатальна падарве сённяшнія абавязацельствы».

18 мая 2015 года Еўрапейскі Саюз пачаў новую аперацыю, якая базуецца ў Рыме, пад назвай EU Navfor Med, пад камандаваннем італьянскага адмірала Энрыка Крэдэндзіна, каб зрабіць сістэматычныя намаганні па выяўленні, захопе і ўтылізацыі суднаў, якія выкарыстоўваюцца кантрабандыстамі-мігрантамі. Першая фаза аперацыі пачалася 22 чэрвеня 2015 года і ўключала марское назіранне за выяўленнем лодак кантрабандыстаў і маніторынг схем кантрабанды з Лівіі ў Італію і Мальту. Другая фаза, якая атрымала назву «аперацыя Сафія», пачалася ў кастрычніку і была накіравана на тое, каб перашкодзіць кантрабандыстам здзяйсняць паездкі праз высадку, догляд, захоп і пераадрасацыю суднаў з мігрантамі ў міжнародных водах. У аперацыі ўдзельнічалі шэсць ваенных караблёў ЕС. Станам на красавік 2016 года гэтая аперацыя выратавала больш за 13 000 мігрантаў у моры і арыштавала 68 меркаваных кантрабандыстаў.

ЕС імкнуўся пашырыць сферу дзейнасці ЕС Navfor Med, з тым каб трэці этап аперацыі уключаў патруляванне ў лівійскіх водах з мэтай захопу і знішчэння суднаў, якія выкарыстоўваюцца кантрабандыстамі. Былі прапанаваны наземныя аперацыі ў Лівіі па знішчэнні суднаў, якія выкарыстоўваюцца кантрабандыстамі, але каментатары адзначаюць, што для такой аперацыі спатрэбіцца дазвол ААН або Лівіі.

Палітыка міграцыі

Праграма Тампэрэ, пачатая ў 1999 годзе, вызначае палітыку ЕС у галіне міграцыі і ўяўляе сабой пэўную адкрытасць адносна свабоды, бяспекі і справядлівасці. У ёй асноўная ўвага надаецца двум пытанням: развіццю агульнай сістэмы прадастаўлення прытулку і ўзмацненню вонкавага памежнага кантролю. Экстэрналізацыя межаў з Турцыяй — па сутнасці, перадача памежнага кантролю і кіравання замежным дзяржавам, якія знаходзяцца ў непасрэднай блізкасці ад краін ЕС. Рашэнне ЕС аб экстэрналізацыі сваіх межаў аказвае значны ціск на краіны, якія не ўваходзяць у ЕС, каб яны супрацоўнічалі з палітычнымі сіламі ЕС.

Рамачная праграма міграцыйнага партнёрства, уведзеная ў 2016 годзе, прадугледжвае больш шырокае перасяленне мігрантаў і альтэрнатыўныя легальныя шляхі міграцыі. Яе мэты адпавядаюць намаганням ЕС на працягу ўсяго крызісу бежанцаў па пераносе адказнасці і юрыдычных абавязацельстваў з дзяржаў-членаў ЕС на краіны транзіту і паходжання. Накіроўваючы патокі мігрантаў у трэція краіны, палітыка ускладае адказнасць на краіны трэцяга свету. Дзяржавы, якія выклікаюць прыхільнасць недастатковымі рэсурсамі, юрыдычна ўпаўнаважаны забяспечваць абарону правоў мігрантаў, уключаючы права на прытулак. Дзяржавы прызначэння ў рамках стратэгій экстэрналізацыі межаў нясуць адказнасць за парушэнне правоў за межамі сваёй уласнай тэрыторыі. Асноўныя правы мігрантаў могуць быць ушчэмлены пры экстэрналізацыі межаў; напрыклад, за дзецьмі-мігрантам прызнаецца асаблівы статус у адпаведнасці з міжнародным правам, хоць яны ўразлівыя для гандлю людзьмі і іншых злачынстваў падчас транзіту.

Афрыканскае Пагадненне: Надзвычайны Мэтавы Фонд

Саміт у Валеце па міграцыі паміж еўрапейскімі і афрыканскімі лідарамі адбыўся 11 і 12 лістапада 2015 года для абмеркавання міграцыйнага крызісу. Па выніках саміту ЕС стварыў надзвычайны Мэтавы фонд для садзейнічання развіццю ў Афрыцы ў абмен на дапамогу афрыканскіх краін у пераадоленні крызісу.

Ангела Меркель

Падчас дыпламатычных спрэчак з венгерскім урадам Меркель публічна паабяцала, што Германія прапануе бежанцам часовае пражыванне. У спалучэнні з тэлевізійнымі кадрамі радасных прывітанняў немцаў, якія вітаюць бежанцаў і мігрантаў, якія прыбываюць у Мюнхен, вялікая колькасць мігрантаў была заахвочана пераехаць з Турцыі па заходнебалканскім маршруце.

25 жніўня 2015 года The Guardian паведаміла, што «Федэральнае агенцтва Германіі па міграцыі і ўцекачах апублікавала, што Дублінская працэдура для сірыйскіх грамадзян на дадзены момант фактычна больш не выконваецца». Падчас прэс-канферэнцыі міністр унутраных спраў Германіі Томас дэ Мэзьер пацвердзіў, што прыпыненне дзеяння Дублінскага пагаднення з’яўляецца «не юрыдычна абавязковым актам», а хутчэй «кіруючым прынцыпам для практыкі кіравання». Каля 24 жніўня 2015 года Меркель вырашыла далей не прытрымлівацца правілу Дублінскага рэгламенту, паводле якога мігранты «могуць падаць заяву аб прадастаўленні прытулку толькі ў першай дзяржаве-члене ЕС, у якую яны заязджаюць»; рэгламент фактычна абвяшчае, што мігрант павінен падаць заяву аб прадастаўленні прытулку ў першай краіне ЕС, дзе ён быў афіцыйна зарэгістраваны. Германія загадала сваім афіцэрам апрацоўваць хадайніцтвы аб прадастаўленні прытулку ад сірыйцаў, калі яны прыбылі праз іншыя краіны ЕС. 4 верасня 2015 года, Меркель вырашыла, што Германія прыме тысячы бежанцаў, якія затрымаліся ў Венгрыі і адпраўленых да аўстрыйскай мяжы ў цяжкіх умовах венгерскім прэм’ер-міністрам Орбанам. Гэтай пастановай яна, як паведамляецца, імкнулася прадухіліць беспарадкі на межах Германіі. Дзесяткі тысяч бежанцаў адправіліся з Венгрыі праз Вену ў Германію на працягу некалькіх дзён пасля 4 верасня 2015 года.

Аналітык Уіл Хатан для брытанскай газеты The Guardian высока ацаніў пастанову Меркель у міграцыйнай палітыцы 30 жніўня 2015 года: «гуманная пазіцыя Ангелы Меркель датычна міграцыі — гэта ўрок для ўсіх нас… Еўропа павінна згуртавацца на яе баку… яна хоча захаваць Германію і Еўропу адкрытымі, каб вітаць законных просьбітаў прытулку ў агульнай гуманнасці, робячы ўсё магчымае, каб спыніць злоўжыванні і захаваць рух у кіраваных прапорцыях. Што патрабуе агульнаеўрапейскага адказу(…)».

Пагадненне з Турцыяй: размяшчэнне мігрантаў у бяспечнай краіне

ЕС прапанаваў турэцкаму ўраду план, згодна з якім Турцыя будзе прымаць назад кожнага бежанца, які незаконна заехаў у Грэцыю (і тым самым у ЕС); наўзамен ЕС прыме аднаго чалавека, зарэгістраванага ў Турцыі як сірыйскага бежанца, на кожнага сірыйца, вернутага з Грэцыі. 12 краін ЕС маюць нацыянальныя спісы бяспечных краін паходжання. Еўрапейская камісія прапанавала адзін агульны спіс ЕС, пазначаны як «бяспечны» для ўсіх краін-кандыдатаў у ЕС (Албанія, Паўночная Македонія, Чарнагорыя, Сербія і Турцыя), плюс патэнцыйныя кандыдаты ў ЕС Боснія і Герцагавіна і Косава. Гэты спіс дазволіць паскорыць вяртанне ў гэтыя краіны, нават нягледзячы на тое, што хадайніцтвы аб прадастаўленні прытулку ад грамадзян гэтых краін будуць па-ранейшым разглядацца ў індывідуальным парадку, у кожным канкрэтным выпадку. Міжнароднае права, выпрацаванае ў ходзе Жэнеўскай канвенцыі, абвяшчае, што краіна лічыцца «бяспечнай», калі ў краіне дэмакратычная сістэма і, як правіла, няма пераследаў, катаванняў, пагрозы гвалту і ўзброенага канфлікту.

У лістападзе прэзідэнт Турцыі Рэджэп Таіп Эрдаган, як паведамляецца, прыгразіў адправіць мільёны бежанцаў з Турцыю ў краіны-члены ЕС, калі яе пакінуць несці гэты цяжар у адзіночку. 12 лістапада 2015 года, у канцы саміту ў Валеце на Мальце, афіцыйныя асобы ЕС абвясцілі аб пагадненні прапанаваць Турцыі 3 мільярды еўра на працягу двух гадоў для кіравання больш чым 2 мільёнамі бежанцаў з Сірыі, якія шукалі там прытулку, у абмен на абмежаванне міграцыі праз Турцыю ў ЕС. Фонд у памеры 3 мільярдаў еўра для Турцыі быў ухвалены ЕС у лютым 2016 года.

У студзені 2016 года Нідэрланды прапанавалі ЕС прыняць 250 000 бежанцаў у год з Турцыі ў абмен на закрыццё Турцыяй Эгейскага марскога шляху ў Грэцыю, але ад гэтыга Турцыя адмовілася. 7 сакавіка 2016 года ЕС сустрэўся з Турцыяй на чарговым саміце ў Брусэлі, каб абмеркаваць далейшыя рашэнні крызісу. Першапачаткова планавалася абвясціць заходнебалканскі маршрут закрытым, але ён быў сустрэты крытыкай з боку Меркель. Турцыя адказала на гэтую прапанову, запатрабаваўшы яшчэ 3 мільярды еўра, каб аказаць дапамогу 2,7 мільёнам бежанцаў у Турцыі. Акрамя таго, турэцкі ўрад папрасіў дазволіць сваім грамадзянам свабодна прыязджаць у Шэнгенскую зону з канца чэрвеня 2016 года, а таксама паскорыць перамовы аб магчымым уступленні Турцыі ў Еўрапейскі Саюз. План адпраўкі мігрантаў назад у Турцыю быў падвергнуты крытыцы 8 сакавіка 2016 года арганізацыяй Аб’яднаных Нацый, якая папярэдзіла, што адпраўка мігрантаў назад у Турцыю ў абмен на фінансавыя і палітычныя ўзнагароды можа быць незаконнай.

20 сакавіка 2016 года было заключана пагадненне паміж Еўрапейскім Саюзам і Турцыяй, закліканае перашкодзіць мігрантам здзяйсняць небяспечнае марское падарожжа з Турцыі ў Грэцыю. Паводле яго ўмоў, мігранты, якія прыбываюць у Грэцыю, будуць адпраўленыя назад у Турцыю, калі яны не пададуць прашэнне аб прадастаўленні прытулку або іх прашэнне будзе адхілена, у той час як ЕС накіруе ў Грэцыю каля 2300 экспертаў, уключаючы супрацоўнікаў Службы бяспекі і міграцыі і перакладчыкаў, каб дапамагчы ажыццявіць гэтую здзелку.

Было таксама вырашана, што любыя нелегальныя мігранты, якія заехалі ў Грэцыю з Турцыі пасля 20 сакавіка 2016 года, будуць адпраўленыя назад у Турцыю на аснове індывідуальнай ацэнкі кожнага канкрэтнага выпадку. Любы сірыец, які вярнуўся ў Турцыю, будзе заменены сірыйцам, пераселеным з Турцыі ў ЕС; пераважна гэта будуць асобы, якія ў мінулым не спрабавалі незаконна ўехаць у ЕС. Дазволеныя мігранты не будуць перавышаць максімум 72 000 чалавек. Турэцкія грамадзяне будуць мець доступ у Шэнгенскую зону без пашпартоў да чэрвеня 2016 года. Перамовы аб уступленні Турцыі ў ЕС пачаліся ў ліпені 2016 года, і Турцыі павінна была быць аказана дапамога ў памеры 3,3 мільярда долараў. Перамовы былі прыпынены ў лістападзе 2016 года пасля спробы дзяржаўнага перавароту ў Турцыі ў 2016 годзе. Калі Еўрапейскі парламент прагаласаваў за прыпыненне перамоваў аб сяброўстве ў ЕС з Турцыяй у лістападзе 2016 года, Эрдаган заявіў: «калі вы пойдзеце далей, гэтыя памежныя вароты будуць адчынены. Гэтыя пагрозы не закрануць ні мяне, ні маіх людзей».

Мігранты з Грэцыі ў Турцыю павінны былі прайсці медыцынскае абследаванне, зарэгістравацца, здаць адбіткі пальцаў і адправіцца на аўтобусе ў цэнтры «прыёму і вывазу». Да таго, як іх дэпартавалі на радзіму. Дырэктар УВКБ ААН Вінцэнт Качэтэль заявіў у жніўні 2016 года, што некаторыя часткі ўгоды ўжо былі прыпынены праз адсутнасць турэцкай паліцыі ў грэчаскіх цэнтрах утрымання пад вартай для нагляду за дэпартацыямі пасля перавароту.

УВКБ заявіла, што яно не з’яўляецца бокам пагаднення паміж ЕС і Турцыяй і не будзе ўдзельнічаць у вяртанні або затрыманні. Як і УВКБ ААН, чатыры агенцтва па аказанні дапамогі («Урачы без межаў», Міжнародны камітэт выратавання, Нарвежскі савет па справах бежанцаў і арганізацыя «Ратуйце дзяцей») заявілі, што не будуць дапамагаць у ажыццяўленні пагаднення паміж ЕС і Турцыяй, бо ўсеагульная высылка бежанцаў супярэчыць міжнароднаму праву.

Amnesty International заявіла, што пагадненне паміж ЕЗ і Турцыяй было «вар’яцтвам», а 18 сакавіка 2016 года — «цёмным днём для Канвенцыі аб уцекачах, Еўропы і чалавецтва». Прэм’ер-міністр Турцыі Ахмет Давутаглу заявіў, што ў Турцыі і ЕС адны і тыя ж выклікі, адна і тая ж будучыню і адзін і той ж лёс. Дональд Туск заявіў, што мігранты ў Грэцыі не будуць адпраўлены назад у небяспечныя раёны.

17 сакавіка 2017 года міністр унутраных спраў Турцыі Сулейман Сойлу прыгразіў штомесяц адпраўляць у Еўрапейскі Саюз 15 000 уцекачоў, а міністр замежных спраў Турцыі Меўлют Чавушаглу таксама прыгразіў скасаваць гэтую ўгоду.

9 кастрычніка 2019 года пачаўся Турэцкі наступ на паўночны ўсход Сірыі. За першыя паўтары тыдні было перамешчана 130 000 чалавек. 10 кастрычніка паведамлялася, што прэзідэнт Эрдаган прыгразіў адправіць «мільёны» сірыйскіх уцекачоў у Еўропу ў адказ на крытыку ягонага вайсковага наступу на кантраляваную курдамі поўнач Сірыі. 27 лютага 2020 года высокапастаўлены турэцкі чыноўнік заявіў, што турэцкая паліцыя, берагавая ахова і памежнікі атрымалі загад больш не спыняць сухапутныя і марскія пераправы ўцекачоў у Еўропу.

Змены ў Шэнгенскім і Дублінскім пагадненні

У Шэнгенскім пагадненні ад 14 чэрвеня 1985 года 26 еўрапейскіх краін (22 з 28 дзяржаў-членаў Еўрапейскага Саюза плюс чатыры дзяржавы-члена Еўрапейскай асацыяцыі свабоднага гандлю) аб’ядналіся, каб сфармаваць зону, дзе памежны кантроль будзе абмежаваны і ўжываецца на знешніх шэнгенскіх межах і краінах з вонкавымі межамі. Краіны могуць аднавіць унутраны памежны кантроль максімум на два месяцы па меркаваннях «дзяржаўнай палітыкі ці нацыянальнай бяспекі».

Дублінскі рэгламент вызначае дзяржаву-член ЕС, адказную за разгляд хадайніцтва аб прадастаўленні прытулку і прадухіленне таго, каб просьбіты прытулку ў ЕС «куплялі прытулак» — калі заяўнікі накіроўваюць свае заявы аб прадастаўленні прытулку ў многія дзяржавы-члены ЕС, каб атрымаць лепшую «здзелку», а не проста «краіны бяспекі» — або «арбіту прытулку» — дзе ні адна дзяржава-член не бярэ на сябе адказнасць за просьбіта прытулку. Па змаўчанні (пры адсутнасці сямейных або гуманітарных прычын) адказнасць нясе першая дзяржава-член, у якое заехаў просьбіт прытулку і ў якой у яго былі зняты адбіткі пальцаў. Калі просьбіт прытулку пасля пераязджае ў іншую дзяржава-член, ён можа быць пераведзены назад у тую дзяржава-член, у якую ён першую заехаў. Гэтае правіла прымусіла многіх крытыкаваць Дублінскі рэгламент за тое, што ён ускладае занадта вялікую адказнасць за просьбітаў прытулку на дзяржавы-члены на знешніх межах ЕС (напрыклад, Італію, Грэцыю, Харватыю і Венгрыю), замест таго каб распрацаваць сістэму размеркавання цяжару паміж дзяржавамі ЕС. У чэрвені 2016 года Камісія Еўрапейскага парламента і Савета звярнулася да «прыроджаных слабасцяў» агульнаеўрапейскай сістэмы прадастаўлення прытулку і прапанавала рэформы Дублінскага рэгламенту. Паводле першапачатковага Дублінскага пагаднення, адказнасць была сканцэнтравана на памежных дзяржавах, якія атрымалі вялікі прыток просьбітаў прытулку. У ходзе брыфінгу, праведзенага Еўрапейскім парламентам, было растлумачана, што Дублінскае пагадненне было распрацавана толькі для размеркавання адказнасці, а не для эфектыўнага размеркавання адказнасці. Рэформы будуць накіраваны на стварэнне сістэмы размеркавання цяжару з дапамогай некалькіх механізмаў. Гэта прапанова прадугледжвала ўвядзенне «цэнтралізаванай аўтаматызаванай сістэмы» для рэгістрацыі колькасці хадайніцтваў аб прадастаўленні прытулку па ўсім ЕС з «нацыянальнымі інтэрфейсамі» ўнутры кожнай з дзяржаў-членаў. Ён таксама будзе ўяўляць сабой «эталонны ключ», заснаваны на ВУП і колькасці насельніцтва дзяржавы-члена, каб вызначыць яе абсарбцыйныя здольнасць. Калі паглынальная здольнасць у дзяржаве-члене перавышана на 150 % яе базавай долі, «механізм справядлівасці» размяркоўвае залішнюю колькасць просьбітаў прытулку паміж менш перагружанымі дзяржавамі-членамі. Калі дзяржава-член вырашыць не прымаць просьбітаў прытулку, замест гэтага яна ўнясе 250 000 еўраў за кожную заяўку як «салідарны ўнёсак». Гэтыя рэформы абмяркоўваліся ў Еўрапейскім парламенце з моманту іх прапановы ў 2016 годзе і былі ўключаны ў парадак дня нарады па тэме «трэцяя рэформа агульнаеўрапейскай сістэмы прадастаўлення прытулку — уверх па выкліку» ў 2017 годзе.

Як большасць просьбітаў прытулку спрабуюць дабрацца да Германіі ці Швецыі праз іншыя дзяржавы-члены ЕС, многія з якіх ўтвараюць Шэнгенскую зону без межаў, дзе ўнутраны памежны кантроль адменены, забеспячэнне захавання Дублінскага рэгламенту стала ўсё больш цяжкім у канцы лета 2015 года, калі некаторыя краіны дазволілі просьбітам прытулку транзіт праз сваю тэрыторыю, адмовіўшыся ад права на іх вяртанне або аднавіўшы памежны кантроль у межах Шэнгенскай зоны, каб прадухіліць іх ўезд. У ліпені 2017 года Еўрапейскі суд пакінуў у сіле Дублінскае пагадненне, нягледзячы на высокі прыток мігрантаў у 2015 годзе, і падаў дзяржавам-сябрам ЕС права дэпартаваць мігрантаў у першую краіну ўезду ў ЕС.

Краіны рэагавалі па-розным:

• Венгрыя была перагружана хадайніцтвамі аб прадастаўленні прытулку, і 23 чэрвеня 2015 года яна спыніла прыём вернутых заяўнікаў, якія перасеклі мяжы ў іншыя краіны ЕС і былі затрыманыя там. Пазней у тым жа годзе мігранты на поўдні Венгрыі пачалі галадоўку ў знак пратэсту супраць закрыцця зялёнай мяжы з Сербіяй. Венгерская паліцыя ўжыла слёзатачывы газ і вадамёт супраць пратэстоўцаў пасля таго, як яны закідалі паліцыю камянямі.
• 24 жніўня 2015 года ў адпаведнасці з артыкулам 17 Дублінскага рэгламенту III Германія прыпыніла агульную працэдуру ў дачыненні сірыйскіх бежанцаў і непасрэдна сама разглядала іх хадайніцтвы аб прадастаўленні прытулку. Змена палітыкі прадастаўлення прытулку ў Германіі заахвоціла вялікую колькасць мігрантаў пераехаць у Германію, асабліва пасля таго, як Меркель заявіла, што «няма ніякіх юрыдычных абмежаванняў для ліку бежанцаў». Тым часам Аўстрыя дазволіла бесперашкодны праезд мігрантаў з Венгрыі ў Германію праз сваю ўласную тэрыторыю. Затым Германія ўстанавіла часовы памежны кантроль уздоўж сваёй мяжы з Аўстрыяй, каб «абмежаваць бягучы прыток» і «вярнуцца да спарадкаваных працэдур, калі людзі заязджаюць у краіну», згодна з дэ Мезьер.
• Чэхія адрэагавала павелічэннем сваёй паліцэйскай прысутнасці ўздоўж сваёй мяжы з Аўстрыяй у чаканні масы мігрантаў у Аўстрыі, якія спрабуюць дабрацца да Германіі праз Чэхію. Чэшская паліцыя праводзіла выбарачныя ператрусы транспартных сродкаў і цягнікоў на чэшскай тэрыторыі і патрулявала зялёную мяжу на аўтамабілях і верталётах. Некаторыя чэшскія паліцыянты былі размешчаны ў Аўстрыі для таго, каб загадзя папярэджваць аб набліжэнні вялікай колькасці мігрантаў да аўстрыйска-чэшскай мяжы.
• 9 і 10 верасня Данія закрыла чыгуначныя лініі з Германіяй пасля таго, як сотні мігрантаў адмовіліся рэгістравацца ў краіне як просьбіты прытулку і настаялі на працягу свайго падарожжа ў Швецыю.
• 2 верасня 2015 года Чэхія парушыла Дублінскае пагадненне і прапанавала сірыйскім уцекачам магчымасць прайсці працэдуру разгляду іх заяў у Чэхіі або працягнуць сваё падарожжа ў іншыя месцы. Імігранты іншых нацыянальнасцяў звычайна падвяргаюцца затрыманню і вяртанню ў адпаведнасці з Дублінскім рэгламентам, калі яны спрабуюць патрапіць у Германію праз Чэшскую Рэспубліку. 7 верасня Аўстрыя пачала паступова адмяняць спецыяльныя меры, якія дазволілі дзясяткам тысяч мігрантаў перасякаць яе тэрыторыю, і аднавіла трыманне Дублінскага пагаднення. 14 верасня Аўстрыя ўстанавіла памежны кантроль на сваёй мяжы з Венгрыяй і накіравала туды паліцэйскіх і войскі. Венгрыя таксама разгарнула армейскі персанал ўздоўж сваёй мяжы з Сербіяй і абвясціла, што тыя, хто незаконна заедзе ў Венгрыю, будуць арыштаваныя і ім пагражае турэмнае зняволенне. Пасля таго як аўстрыйскі канцлер Вернер Файман зрабіў заўвагу, параўнаўшы зварот Венгрыі з бежанцамі з нацысцкай Палітыкай, Венгрыя пачала перавозіць бежанцаў аўтобусамі непасрэдна да мяжы з Аўстрыяй, там іх выгружалі і спрабавалі пераправіць у Аўстрыю пешшу.

Гл. таксама

• Міграцыйны крызіс у Літве (2021)