Антыфашызм
Антыфашызм — апазіцыйная фашысцкім ідэялогіям палітычная плынь. Антыфашысцкае рух пачаўся ў некаторых еўрапейскіх краінах у 1920-я гады, і ў канчатковым выніку распаўсюдзіўся на іншыя краіны па ўсім свеце.
Гісторыя ўзнікнення
[правіць | правіць зыходнік]З развіццём і распаўсюджваннем італьянскага фашызму, ідэалогія Нацыянальнай фашысцкай партыі сустрэла ўсё больш ваяўнічую апазіцыю італьянскіх камуністаў і сацыялістаў. Такая арганізацыя, як Італьянскі анархісцкі саюз, нарадзілася для барацьбы з нацыяналістычнай і фашысцкай хваляй пасляваеннага перыяду. Такім чынам, як толькі фашызм аб’яднаўся ў адзіную ідэалогію, у адказ паўстала ваяўнічая левая апазіцыя.
Між тым, па словах гісторыка Эрыка Хобсбаўм, па меры развіцця і распаўсюджвання фашызму ў гэтых краінах развіваўся «нацыяналізм левых» пад пагрозай італьянскага ірэдынтызму (напрыклад, Балкан і, у прыватнасці, Албаніі). Пасля пачатку Другой сусветнай вайны супраціў албанцаў, сербаў і палякаў (апошняе пасля 1939 году) адыграла важную ролю ў антыфашысцкіх дзеяннях і падпольным супраціве. Гэта спалучэнне непрымірымых нацыяналістаў і левых партызан складаюць самыя раннія карані еўрапейскага антыфашызму. Пазней паўсталі менш ваяўнічыя формы антыфашызму.
Асноўныя сведкі
[правіць | правіць зыходнік]Існуе розніца паміж антыфашызмам як палітычным рухам і як асабістым выбарам асобнага чалавека. У шырокім сэнсе, антыфашыст — гэта любы чалавек, нязгодны з ідэалогіяй фашызму або які ўдзельнічае ў антыфашысцкіх акцыях прамога дзеяння. Антыфашызм можна ўмоўна падраздзяліць на: левы антыфашызм, які выступае супраць фашызму пад сцягам левых ідэалогій (камунізму і сацыялізму); ліберальны антыфашызм, які выступае з пункту гледжання класічнага лібералізму, анархізму і антытаталітарызму; хрысціянскі антыфашызм, які бачыць у фашызме перш за ўсё ворага традыцыйных хрысціянскіх каштоўнасцяў. Варта адрозніваць палітызаваных антыфашыстаў і людзей, якія маюць антырасісцкія і агульначалавечыя перакананні, якіх нельга назваць антыфашыстамі з-за адсутнасці ў іх пэўных палітычных поглядаў.
У цяперашні час антыфашызм стаў неад’емнай часткай шматлікіх палітычных і культурных плыняў, у прыватнасці анархізму, большасці галін субкультуры скінхэдаў, хардкор руху і яго адгалінаванняў і іншых плыняў, так ці інакш роднасных культуры панк. Тэрмін «антыфа», скарочаны варыянт ад слова антыфашыст, быў прыдуманы журналістамі і з’яўляецца своеасаблівым мемам, з дапамогай якога яны пазначаюць сучасных антыфашыстаў[1].
8 лютага адзначаецца Дзень юнага антыфашыста, які быў зацверджаны чарговы Асамблеяй ААН. Гэты памятны дзень адзначаецца з 1964 года ў гонар загінулых удзельнікаў антыфашысцкіх дэманстрацыяў — французскага школьніка Даніэля Феры (1962) і іракскага хлопчыка Фадыла Джамаля (1963), савецкіх маладагвардейцаў (1943) Алега Кашавога, Любові Шаўцовай, Дзмітрыя Агурцова, Віктара Субоціна, Сямёна Астапенка, расстраляных у гэты дзень нацыстамі.
Антыфашызм у краінах свету
[правіць | правіць зыходнік]У Італіі фашысцкі рэжым Беніта Мусаліні ўжываў тэрмін «антыфашыст» для апісання сваіх апанентаў. Тайная паліцыя Мусаліні была афіцыйна вядомая як Organizzazione per la Vigilanza e la Reppressione dell’Antifascismo (OVRA), што перакладаецца з італьянскага як «Арганізацыі за пільнасць і прыгнечанне антыфашызму»).
У Каралеўстве Італія ў 1920-х гадах антыфашысты — многія з рабочага руху — змагаліся супраць уздыму фашысцкага лідара Беніта Мусаліні. Пасля таго, як 3 жніўня 1921 года Італьянская сацыялістычная партыя (PSI) падпісала дагавор аб супакаенні з Нацыянальнай фашысцкай партыяй, а прафсаюзы прынялі стратэгію прымірэння, члены працоўнага руху, не пагадзіліся з гэтай стратэгіяй. Генеральная канфедэрацыя працы (ВКТ) і ИОО адмовіліся афіцыйна прызнаваць антыфашысцкую міліцыю, у той час як Італьянская камуністычная партыя (ВСК) загадала сваім сябрам пакінуць арганізацыю. PCI арганізаваў некаторыя баявыя групы, але іх дзеянні былі адносна нязначнымі, і партыя падтрымлівала негвалтоўную, законную стратэгію. Італьянскі анархіст Севярына дзі Джавані, які з’ехаў ў Аргенціну пасля Маршу 1922 года ў Рыме, арганізаваў некалькі выбухаў супраць італьянскай фашысцкай супольнасці[2].
Італьянскі ліберальны антыфашыст Бэнедэта Крочэ напісаў «Маніфест антыфашысцкай інтэлігенцыі», апублікаваны ў 1925 годзе. Іншым вядомым італьянскім ліберальным антыфашыстам у той час быў П’еро Гобетти.
Паміж 1920 i 1943 гадамі некалькі антыфашысцкіх рухаў былі актыўнымі сярод славенцаў і харватаў на тэрыторыях, далучаных да Італіі пасля Першай сусветнай вайны[3]. Найбольш ўплывовай была баявая паўстанцкая арганізацыя TIGR, якая праводзіла шматлікія дыверсіі, а таксама напады на прадстаўнікоў фашысцкай партыі і ваенных. Большая частка падземнай структуры арганізацыі была знойдзена і дэмантаваная OVRA у 1940 і 1941 гадах[4], а пасля чэрвеня 1941 года большасць яе былых актывістаў далучылася да славенскіх партызан.
Падчас Другой сусветнай вайны многія члены італьянскага супраціву пакінулі свае дамы і адправіліся жыць у горы, змагаючыся супраць італьянскіх фашыстаў і нямецкіх нацысцкіх салдат. Многія гарады Італіі, уключаючы Турын, Неапаль і Мілан, былі вызваленыя антыфашысцкімі паўстаннямі.
У Італіі першае антыфашысцкае супраціўленне паўстала ў славенскім меншасці ў 1920—1947. Фашысты хацелі пазбавіць славенцаў сваёй культуры, мовы і этнічнай прыналежнасці. Забаранялася выкарыстанне славенскай мовы ў грамадскіх месцах, у тым ліку ў цэрквах, не толькі ў шматнацыянальных раёнах, але і ў раёнах, дзе насельніцтва было выключна славенскім[5]. Дзеці, калі яны размаўлялі па-славенску, маглі быць пакараныя італьянскімі настаўнікамі. Славенскіх настаўнікаў, пісьменнікаў і святароў адправілі на іншы бок Італіі.
Першая антыфашысцкая арганізацыя пад назвай TIGR была створана ў 1927 годзе для барацьбы з фашысцкім гвалтам. Яго партызанская барацьба працягвалася з канца 1920-х да сярэдзіны 1930-х гадоў.
Славенскае антыфашысцкае супраціўленне ў Югаславіі падчас Другой сусветнай вайны ўзначальваў Фронт вызвалення славенскага народа. Правінцыя Любляна, акупаваная італьянскімі фашыстамі, убачыла дэпартацыю 25 000 чалавек, што складае 7,5 % ад агульнай колькасці насельніцтва, запоўніўшы канцэнтрацыйны лагер Раб і канцлагер Гонарс і іншыя італьянскія канцлагера.
Пасля таго, як у Веймарскай рэспубліцы да ўлады прыйшоў Гітлер, Камуністычная Партыя Германіі і Сацыял-дэмакратычная партыя Германіі арганізавалі супраціў яго рэжыму.
Пры партыях антыфашысцкага напрамку фарміраваліся ўзброеныя арганізацыі(напрыклад, камуністычны Рот Фронт).
Пасля, вядомыя антыфашысцкія дзеячы, такія як Эрнст Тэльман, былі рэпрэсаваныя.
З 1961 года Сацыялістычная адзіная партыя Германіі выкарыстоўвала тэрмін «Антыфашысцкая абарона» (German: Antifaschistischer Schutzwall) у якасці афіцыйнай назвы Берлінскай сцяны, што рэзка адрозніваецца ад урада Заходняга Берліна, якое часам ставілася да яго як да «Сцяна сораму».[6][7]
Пасля аб’яднання Германіі ў 1990 годзе шматлікія антыфашысцкія групы сфармаваліся ў адказ на рост правага экстрэмізму. Па дадзеных Федэральнага ўпраўлення па абароне канстытуцыі Германіі, сучасны антыфашысцкі рух у Германіі ўключае тых, хто гатовы выкарыстоўваць гвалт[8]. Ваяўнічыя паводзіны супраць паліцыі з’яўляюцца выразам «Autonome Szene» і часткай канцэпцыі «Antifaschistische Aktion». У антыфашысцкім руху фігуруюць ілюстрацыі з дэвізамі, якія часам патрабуюць не толькі гвалту супраць паліцыі або скінхэдаў, але і суддзяў. Ёсць такі лозунг, як «антыфашызм азначае напад» не толькі супраць неанацызму, але і супраць грамадзянскай і капіталістычнай сістэмы. У сучасным выкарыстанні антыфашызм часам скарачаецца да «антыфа».
Адной з найбуйнейшых антыфашысцкіх кампаній у Германіі ў апошнія гады была спроба блакіраваць штогадовыя неанацысцкія маршы ў Дрэздэне.
Іспанскія антыфашысцкія рухі былі ўпершыню заўважаны ў 1930-х гадах, падчас грамадзянскай вайны ў Іспаніі. Рэспубліканскі ўрад і армія, Антыфашысцкія працоўныя і Сялянскае апалчэнне, якія былі звязаны з Камуністычнай партыяй (ІКП), Міжнародныя брыгады, Рабочая партыяй марксісцкага аб’яднання і іспанскія анархісцкія баевікі, такія як Жалезны Калона, ваявалі супраць Франсіска Франка падчас грамадзянскай вайны. «Сябры Дурруці», звязаныя з Федэрацыяй Анархістаў Іберыі (ФАІ), былі асабліва ваяўнічай групай. Тысячы людзей з многіх краін адправіліся ў Іспанію каб падтрымаць антыфашысцкія рухі, далучыўшыся да такіх падраздзяленням, як Брыгада Аўраама Лінкальна, брытанскі батальён, батальён Даброўскага, батальён Макензі-Папіна. Вядомыя антыфашысты, якія працавалі на міжнародным узроўні супраць Франка, ўключалі ў сябе: Джорджа Оруэла (які ваяваў у міліцыі ПОУМ і пісаў у Каталоніі пра гэты вопыт), Эрнэст Хэмінгуэй (прыхільнік міжнародных брыгад, які напісаў «За каго тэлефануе звон» пра гэты вопыт), і журналістка Марта Гэлхарн.
Іспанскі партызан і анархіст Франчэска Сабат Ллопарт змагаўся супраць рэжыму Франка да 1960-х гадоў, з базы ў Францыі.
У 1920-х і 1930-х гадах у Французскай Трэцяй рэспубліцы антыфашысты супрацьстаялі агрэсіўным ультраправым групам, такім як французскае рух «Аксье Франсэз», якія дамінавала ў акрузе студэнтаў Лацінскага квартала. Пасля таго, як фашызм перамог праз уварванне, Французскі Супраціў (французская: La Résistance française) змагаўся супраць нацысцкай акупацыі Германіі і супраць калабарацыйнага рэжыму Вішы.
Уздым Брытанскага саюза фашыстаў Освальда Мослі ў 1930-х гадах быў негатыўна прыняты Камуністычнай партыяй Вялікабрытаніі, сацыялістамі з Лейбарысцкай партыі і Незалежнай рабочай партыі, анархістамі, ірландскімі каталіцкімі докамі і яўрэямі з працоўнага класа ва ўсходняй частцы Лондана. Паміж бакамі разгарэўся канфлікт. Вышэйшай кропкай у бітве стала бітва на Кабельнай вуліцы, калі антыфашысты пыталіся спыніць марш БСФ. Першапачаткова, кіраўніцтва нацыянальнай камуністычнай партыі хацела правесці масавую маніфестацыю ў Гайд-парку ў знак салідарнасці з рэспубліканскай Іспаніяй замест мабілізацыі супраць БСФ, але мясцовыя партыйныя актывісты выступілі супраць гэтага.
У антыфашысцкім руху былі дэбаты з нагоды тактыкі. Хаця многія былыя вайскоўцы з Іст-Энда ўдзельнічалі ў гвалце супраць фашыстаў[9], лідар Камуністычнай партыі Філ Пірацін асудзіў гэтую тактыку і замест гэтага заклікаў да буйных дэманстрацый[10]. У дадатак да ваяўнічага антыфашысцкага руху ў Брытаніі было не менш ліберальнага антыфашызму.
Пасля Другой сусветнай вайны яўрэйскія ветэраны вайны ў 43-й групе працягнулі традыцыю баявых сутыкненняў з брытанскімі фашыстамі. У 60-х гадах 62-я група працягвала барацьбу з неанацыстамі[11].
У 1970-я гады фашысцкія і ультраправыя партыі, такія як Нацыянальны фронт і Брытанскі рух, дамагліся значных поспехаў на выбарах і сталі больш смелымі ў сваіх публічных выступах.
У 1989—1991 гадах пасля краху камунізму зноў адбыўся ўсплёск фашысцкай актыўнасці ў Еўропе. У 1991 годзе кампанія супраць фашызму ў Еўропе (CAFE) каардынавала вялікі баявы пратэст супраць візіту ў Лондан французскага правага лідара Жан-Мары Ле Пэн. Гэта выклікала ўсплёск антыфашысцкіх арганізацый па ўсёй Еўропе. Толькі ў Вялікабрытаніі ў 1992 годзе шэраг левых груповак сфармавалі антыфашысцкія арганізацыі, такія як Узноўленая Антынацыская Ліга, Моладзь Сацыялістычнай партыі супраць расізму ў Еўропе і Рабочая рэвалюцыйная камуністычная партыя супраць расізму.
У Злучаных Штатах у 1930-х гадах існавалі фашысцкія арганізацыі, такія як «Сябры Новай Германіі», Нямецкі амерыканскі Бунд і Ку-клукс-клан.[12]
Пасля заканчэння Другой сусветнай вайны ў зварот увайшоў тэрмін «дачасны антыфашыст», каб апісаць амерыканцаў, якія моцна хваляваліся або працавалі супраць фашызму, напрыклад, змагаючыся за рэспубліканцаў у грамадзянскай вайне ў Іспаніі, да таго, як фашызм разглядаўся як непасрэдная і жыццёвая пагроза Злучаным Штатам (што адбывалася ў асноўным пасля ўварвання Германіі у Польшчу і пасля нападу на Пёрл-Харбар). Мелася на ўвазе, што такімі асобамі былі камуністы ці камуністычныя прыхільнікі, чыя лаяльнасць да Злучаных Штатаў была падазронай.[13][14][15]
Antifascistisk Aktion (AFA) — гэта антыфашысцкая група, заснаваная ў Швецыі ў 1993 годзе. Кіраўніцтва AFA прапагандуе гвалт супраць неанацыстаў. Некаторыя з асноўных сродкаў масавай інфармацыі назвалі іх левымі экстрэмістамі.[16][17][18] У рэдакцыйным артыкуле газеты Expressen сцвярджалася, што ярлык антыфашыста ўводзіў у зман з-за метадаў арганізацыі[крыніца?], такіх як крадзеж спісу падпісчыкаў у газеце нацыянал-дэмакратаў і пагроза падпісчыкам[19]. Іншыя крытыкі кажуць, што гурт не паважае свабоду слова, таму што некаторыя члены напалі на ўмераных кансерватараў і іншых нацыяналістаў.[20]
Зноскі
- ↑ «Само слово, само понятие «антифа» — это выдуманная конструкция» (руск.). www.kommersant.ru (21 кастрычніка 2010). Праверана 4 красавіка 2024.
- ↑ Anarchist Century. anarchist_century.tripod.com. Праверана 4 красавіка 2024.
- ↑ Milica Kacin Wohinz, Jože Pirjevec, Storia degli sloveni in Italia : 1866—1998 (Venice: Marsilio, 1998)
- ↑ Vid Vremec, Pinko Tomažič in drugi tržaški proces 1941 (Trieste: Založništvo tržaškega tiska, 1989)
- ↑ Paul N. Hehn. A Low, Dishonest Decade: The Great Powers, Eastern Europe and the Economic Origins of World War II. — A&C Black, 2005-09-26. — 538 с. — ISBN 978-0-8264-1761-9.
- ↑ Berlin Wall: Five things you might not know (англ.). The Telegraph (12 жніўня 2011). Праверана 4 красавіка 2024.
- ↑ Müller, Helmut M.: Schlaglichter der deutschen Geschichte | Chronik der Mauer. www.chronik-der-mauer.de. Праверана 4 красавіка 2024.
- ↑ https://www.verfassungsschutz.de/de/download-manager/_vsbericht-2015.pdf
- ↑ Joe Jacobs | libcom.org (англ.). libcom.org. Праверана 4 красавіка 2024.
- ↑ Phil Piratin Our Flag Stays Red. London: Lawrence & Wishart, 2006
- ↑ Prowe, Diethelm (лістапад 1994 г.). «Класічны» фашызм і новыя радыкальныя права ў Заходняй Еўропе: параўнання і кантрасты ".
- ↑ Support for Hitler (or Fascism) in the United States. thirdworldtraveler.com. Праверана 4 красавіка 2024.
- ↑ http://www.alba-valb.org/resources/lessons/world-war-ii-letters-from-the-abraham-lincoln-brigade/premature-antifascists-and-the-post-war-world/?searchterm=bill%20susman Архівавана 31 снежня 2013.
- ↑ Bernard Knox Premature Anti-Fascist // The Antioch Review. — 1999. — В. 2. — Т. 57. — С. 133–149. — ISSN 0003-5769. — DOI:10.2307/4613837
- ↑ http://host.madison.com/news/local/govt_and_politics/clarence-kailin-premature-antifascist----and-proudly-so/article_a1f96356-c21c-11de-a1da-001cc4c03286.html
- ↑ Nyheter, S. V. T.. Polisen: Afa bakom upplopp i Fittja (шведск.). SVT Nyheter (29 кастрычніка 2009). Праверана 4 красавіка 2024.
- ↑ 10 Afa-anhängare begärdes häktade - Regionala nyheter | svt.se. web.archive.org (1 кастрычніка 2011). Архівавана з першакрыніцы 1 кастрычніка 2011. Праверана 4 красавіка 2024.
- ↑ http://www.aftonbladet.se/nyheter/article11994831.ab
- ↑ Ledarredaktionen. 090215: Stoppa AFA (шведск.). www.expressen.se (15 лютага 2009). Праверана 4 красавіка 2024.
- ↑ https://www.svd.se/vansterextrema-infiltrerade-iogt-nto
Слоўнікі і энцыклапедыі | |
|---|---|
| Нарматыўны кантроль |
