Пільніцкая дэкларацыя

Сустрэча ў Пільніцкім замку. Карціна алеем Й. Х. Шміта, 1791.

Пільніцкая дэкларацыя (ням.: Pillnitzer Deklaration) — дакумент, падпісаны 27 жніўня 1791 года ў саксонскім замку Пільніц, які стаў асновай аўстра-прускага саюзнага дагавора (люты 1792) і аб’яднання еўрапейскіх манархаў супраць французскай рэвалюцыі.

Пасля арышту 21 чэрвеня 1791 года караля Людовіка XVI пачаліся перамовы паміж вялікімі дзяржавамі. 25 жніўня 1791 года імператар Леапольд II прыбыў у Пільніц, летнюю рэзідэнцыю саксонскіх курфюрстаў. Туды ж прыйшоў і прускі кароль Фрыдрых-Вільгельм II, а 26 жніўня ў замак прыехаў граф д’Артуа (будучы Карл X) з дыпламатамі і эмігрантамі, у ліку якіх былі Кандэ, Калон, Паліньяк, Буэ.

Граф д’Артуа прапанаваў, каб манархі апублікавалі маніфест да французаў з пратэстам супраць мяцежнага нацыянальнага сходу і супраць усіх рашэнняў, на якія быў вымушаны пагадзіцца кароль. Рэгентам меркавалася прызначыць графа Праванскага (будучы Людовік XVIII). Прынцам павінна была быць аблегчана магчымасць вярбоўкі войскаў у межах імперыі. У выпадку замаху на жыццё караля жыхароў Парыжа варта было прыстрашыць самымі жорсткімі пакараннямі смерцю, а самому Парыжу — разбурэннем. Манархі паставіліся асцярожна да патрабаванняў графа д’Артуа.

Каб пазбавіцца ад надакучлівых эмігрантаў, вырашана было склікаць канферэнцыю для абмеркавання маніфеста. 27 жніўня адбылася канферэнцыя, у якой удзельнічалі з боку графа д’Артуа — Калон, з боку імператара — Шпільман, з боку караля прускага — Бішафсвердэр. Складзеная імі дэкларацыя была падпісана каралём і імператарам. Яны заяўлялі, што лічаць становішча караля Францыі справай агульнай цікавасці для ўсіх еўрапейскіх гаспадароў, і выказвалі надзею, «што дзяржавы не адмовяцца ўжыць, разам з імператарам і каралём, самыя сапраўдныя сродкі, суразмерна сваім сілам, каб даць магчымасць каралю Францыі цалкам свабодна ўмацаваць асновы манархічнага кіравання, аднолькава адпаведныя правам гаспадароў і дабрабыту Францыі». Імператар і кароль — гаварылася далей — вырашылі дзейнічаць неадкладна і па агульнай згодзе, у відах дасягнення агульнай мэты. У чаканні гэтага яны аддадуць войскам загады быць гатовымі да дзеяння.

У гэтай дэкларацыі яскрава выявіліся адметныя рысы становішча Еўропы: няўпэўненасць і неўладкаванне. Пагражальная і нясмелая ў адзін і той жа час, Пільніцкая дэкларацыя была туманная, двухсэнсоўная і пазбаўленая ўсякага практычнага значэння. Яна не застрашыла, а толькі раздражніла Францыю. Рэвалюцыянеры бачылі ў ёй доказ здрады з боку двара, яго зносін з эмігрантамі і замежнымі дзяржавамі. Эмігранты толькі пагоршылі становішча караля і сваё ўласнае.

— ЭСБЭ

Літаратура

• Пильницкая конвенция // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
• Пильницкая декларация // Большая советская энциклопедия : ([в 30 т.]) / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд.. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978. (руск.)