Ху Сыхуэй
| Ху Сыхуэй | |
|---|---|
| кіт.: 忽思慧 | |
 | |
| Дата смерці | 1330 |
| Род дзейнасці | dietitian |
Ху Сыхуэй (кіт. спр. 忽思慧, піньінь Hū Sihui ,斯斯, ,斯斯斯) — мангольскі медык і дыетолаг пры дынастыі Юань ў Кітаі. Вядомы дзякуючы свайму складанню «Іньшань-чжэн'яа» («Найважнейшыя прынцыпы ежы і напояў»), якая стала класічным творам кітайскай медыцыны і кухні. У ім ён упершыню ў навуцы ясна заявіў пра тое, што шэраг хвароб прама звязаны з недастатковасцю карысных рэчываў пры харчаванні, і лечыцца правільным харчаваннем[1].
Біяграфічныя звесткі
[правіць | правіць зыходнік]Амаль усё пэўнае, што нам вядома пра Ху Сыхуэя, запазычана з яго ўвядзення да яго кнігі[2]. Мангол, чыноўнік палаты Сюаньхуэй-юань, Ху Сыхуэй з’явіўся пры двары каля 1315 года ў якасці лекара ўдовай імператрыцы-маці, затым стаў таксама адказваць за здароўе імператрыцы-жонкі, а затым атрымаў ранг галоўнага імператарскага лекара і быў прызначаны адказваць за харчаванне і напоі імператара і яго шматлікай сям’і ў гады Еньюй (1314—1320) праўлення Буянту-хана.
Паводле падання, Буянту-хан (Аюрбарыбада, імператар Жэнь-цзун), правёўшы некалькі гадоў у паходах, захварэў ад напружання і пакутаваў ад вострых боляў у нырках. Агароднінны адвар, прапісаны Ху Сыхуэем, за тры месяцы вылечыў манарха, а неўзабаве зацяжарыла адна з наложніц хана. Ху Сыхуэй быў шчодра ўзнагароджаны імператарам.
У 1330 годзе ён прадставіў да двара кнігу «Іньшань-чжэн'яа», якая падсумавала вопыт медыка, што адказвае за здароўе і працаздольнасць гаспадара, гэта значыць, па яго перакананні, апасродкавана за дабрабыт дзяржавы.
Найважнейшыя прынцыпы
[правіць | правіць зыходнік]У «Іньшань-чжэн’яа» («Найважнейшыя прынцыпы ежы і напояў») Ху Сыхуэй выступае за ўмеранасць, дысцыпліну і разнастайнасць у ежы, гігіену і распарадак дня, важнасць спецыяльных дыет і ўстрымання ад спіртнога для цяжарных; падрабязна апісвае, як хваробы звязаны з дэфіцытам карысных рэчываў (зыходзячы з таго, што значная частка хвароб прычыняецца няправільным харчаваннем і лечыцца правільным харчаваннем), дае дыетычныя супрацьпаказанні для хворых і дзяцей, піша пра несумяшчальныя прадукты. Ён надае ўвагу таксама правільнаму захоўванню харчовых прадуктаў, правільнаму посуду і т. д.
Рэцэпты і інгрэдыенты кнігі апісаны ў адпаведнасці з іх тэрапеўтычным дзеяннем (94 стравы, 35 супоў, 29 рэцэптаў ад старэння і іншыя, з ілюстрацыямі). Стравы рэкамендуецца вар’іраваць штодня, падпарадкоўваючы іх стану і сезоннасці.
Кніга адлюстравала як паўночнакітайскія, так і значныя мангольскія, цюркскія і персідска-мусульманскія кулінарныя ўплывы, якія зацвердзіліся пры двары імперыі яшчэ ў часы Хубілая. У выніку яна прадстаўляе сабой адзін з найважнейшых дакументаў аб кухні Еўразійскага сярэднявечча[3].
Спіс інгрэдыентаў складаецца з 230 артыкулаў з каментаром аб іх пажыўнасці і ўздзеянні і ўключае збожжа, мяса, рыбу, малюскаў, садавіну, гародніну. Напрыклад, аб сабачым мясе гаворыцца, што яно салёнае, не занадта надае сілы, нетаксічнае і супакойвае органы цзан; што вінаград надае сілы і ўмацоўвае характар; што залішняе ўжыванне апельсінаў шкодзіць печані[4].
Менавіта ў працы Ху Сыхуэя ўпершыню апісана пекінская качка[5].
Праца Ху Сыхуэя шырока выкарыстоўваўся не толькі пры двары позняй Юань, але і пры дынастыі Мін, якая, заняўшы ў 1368 годзе Пекін, стала камбінаваць родную для сябе кухню Паўднёвага Кітая з «мангалізаванай» (касмапалітычнай) кухняй юаньскага двара. Чжу Цыюй, імператар Дайцзун (кіраваў у 1449—1457), уласнаручна напісаў прадмову да чарговага выдання кнігі Ху Сыхуэя[6].
Бібліяграфія
[правіць | правіць зыходнік]На кітайскай мове
[правіць | правіць зыходнік]- 飮膳正要 Аўтар: 忽思慧 Выдавецтва: 发行北京市新华书店, 1985.
- 千金食治 Аўтар: 忽思慧 Выдавецтва: 新华书店北京发行所发行, 1985. Усяго старонак: 176
- 饮膳正要 Аўтары: Husihui, 忽思慧, Bin Huang, 黄斌 Суаўтар 黄斌 Выдавецтва: 中国书店, 1993.
- 飮膳正要 Аўтар: 忽思慧 / 忽思慧又名:和斯辉,元代蒙古族营养学家、医学家 / Выдавецтва: 新華書店上海發行所發行, 1990. ISBN 7532508307, 9787532508303 Усяго старонак: 324
На англійскай мове
[правіць | правіць зыходнік]- Buell, Paul, Eugene Newton Anderson, Hu-ssu-hui. A soup for the Qan. Chinese Dietary Medicine. Kegan Paul International, 2000. 715 pages. ISBN 9780710305831
На японскай мове
[правіць | правіць зыходнік]- 薬膳の原典飲膳正要 Аўтары: 忽思慧 Пераклад: 越智猛夫 Выдавецтва: 八坂書房, 1993. ISBN 4896946235, 9784896946239 Усяго старонак: 328
Зноскі
- ↑ Needham, Joseph. Poverties and Triumphs of the Chinese Scientific Tradition. \\ в сб. The «Racial» Economy of Science. Indiana University Press, 1993. ISBN 0253208106, 9780253208101 — стар. 41 пра тое, што Сыхуэй вопытным шляхам адкрыў vitamin deficiency deseases
- ↑ Unschuld, Paul Ulrich. Medicine in China: A History of Pharmaceutics. University of California Press, 1986. ISBN 0520050258, 9780520050259 стр. 213—214
- ↑ Allsen, Thomas T. Culture and Conquest in Mongol Eurasia. Cambridge University Press, 2001. ISBN 052160270X, 9780521602709 стр. 130—131
- ↑ Медицина эпох Цинь и Юань на сайте Шэнь-нун.ком, Integrated Chinese Medicine Holdings Ltd.
- ↑ Beijing Duck Архівавана 14 верасня 2008. (Пекинская утка) на сайте Международного Китайского Совета по Языкам
- ↑ Imperial Food in the Ming Dynasty на сайте China Internet Information Center
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- 蒙古族科学家 Аўтары: 张继霞, Jixia Zhang, 巴拉吉尼玛, Balajinima. 全国少数民族优秀图书出版资金资助项目 Выдавецтва: 远方出版社, 2005. ISBN 7807231092, 9787807231097
- 飮膳正要新編 Аўтары: Y. C. Kong, 江潤祥, Sihui Hu, Xiuying Hu. Выдавецтва: 中文大學出版社, 2004. ISBN 9622018246, 9789622018242 Усяго старонак: 311 (аўтарская інтэрпрэтацыя кнігі Ху Сыхуэя)
