Idi na sadržaj

Italija

Uredi veze
S Wikipedije, slobodne enciklopedije
Republika Italija
Repubblica italiana
Zastava Italije Grb Italije
Zastava Grb
Himna: "Il Canto degli Italiani" ("Pjesma Italijana")

Položaj Italije na karti
Položaj Italije
Glavni grad Rim
41°54′N 12°29′E / 41.900°N 12.483°E / 41.900; 12.483
Najveći grad Rim
Službeni jezik italijanski
Državno uređenje Parlamentarna republika
Sergio Mattarella
Giorgia Meloni
Zakonodavstvo
Nezavisnost ujedinjenjem italijanskih gradova-država 
• Priznato
 17. mart 1861. 
Površina
• Ukupno
 301.338 km2 (72.)
• Vode (%)
 2,4
Stanovništvo
• Ukupno (2017.)
 Povećanje 60.483.973[1] (23.)
199,18/km2 
BDP (PKM) 2019.
• Ukupno
 $2,442 biliona[2] (11.)
$40.206[2] 
Gini (2018.) Povećanje 33.4[3] (38. na svijetu)
HDI (2018.) Povećanje 0.883[4] (vrlo visok) (76. na svijetu)
Valuta Euro (€) (EUR)[5]
Vremenska zona CET (UTC+1)
- ljeti CEST (UTC+2)
Topografija
Mont Blanc
4807,5 m
Lago di Garda
370 km2 km2
Po
652 km
Pozivni broj +39
Internetska domena .it

Italija (italijanski: Italia), službeno Republika Italija (italijanski: Repubblica Italiana),[6] jest unitarna parlamentarna republika smještena na jugu Evrope.[7] Obuhvata Apeninsko poluostrvo i tri velika ostrva na Sredozemnom moru: Siciliju, Sardiniju i Elbu. Ima površinu od 301.338 km2 i umjereno kontinentalnu klimu. Sa 61 milion stanovnika, Italija je četvrta najmnogoljudnija država članica EU. Smještena u srcu Mediterana, Italija se graniči sa Francuskom, Švicarskom, Austrijom, Slovenijom, San Marinom i Vatikanom.

Još od antičkih vremena, sjeverni, centralni i južni dio Apeninskog poluostrva su naseljavali Feničani, Grci, Kartaginjani, Etruščani i Kelti koji su imali svoje kolonije. Italsko pleme Latini su stvorili Rimsko kraljevstvo koje se proširilo širom Italije putem asimilacije i osvajanja drugih okolnih civilizacija stvarajući Rimsku republiku. Rimsko carstvo je bilo dominantna sila antičkog svijeta i vodeći kulturni, politički i vjerski centar zapadne civilizacije. Naslijeđe Rimskog carstva je široko rasprostranjeno i može se uočiti po globalnoj distribuciji građanskih prava, predstavničke demokratije, hrišćanstva i latiničkog pisma.[8][9]

Tokom srednjeg vijeka, Italija je pretrpjela društveno-politički kolaps zbog razornih barbarskih invazija, ali su do 11. stoljeća gradovi-države i pomorske republike ojačale zahvaljujući transportu, trgovini i bankarstvu postavljajući temelje kapitalizmu. Ovi nezavisni gradovi-države i republike su postale glavne evropske luke za azijsku i bliskoistočnu robu. U to vrijeme, centralni dio Italije je bio pod kontrolom teokratske Papinske države, dok je južna Italija bila posjed Bizantijskog carstva, Arapa, Normana, Španije i Bourbona.

Tokom renesanse, perioda humanizma, nauke, istraživanja i umjetnosti, Italija i ostatak Evrope su ušli u novi vijek. Italijanska kultura je cvjetala zahvaljujući naučnicima, umjetnicima i polimatima kao što su Leonardo da Vinci, Galileo Galilei, Michelangelo Buonarotti i Niccolo Machiavelli. Italijanski istraživači kao što su Marco Polo, Kristofor Kolumbo, Amerigo Vespucci i Giovanni da Verazzano su otkrili nove puteve do Dalekog istoka i Novog svijeta donoseći u Evropu mnoga otkrića. Ipak, italijanska komercijalna i politička moć je značajno oslabila otvaranjem trgovačkih puteva iz Novog svijeta, jer su se time zaobilazili trgovački putevi kojima su italijanski gradovi-države dominirali. Osim toga, italijanski gradovi-države su bili stalno okupirani ratovima koji su kulminirali Italijanskim ratovima u 15. i 16. stoljeću. Niz ratova i stranih invazija su učinili italijanske države ranjivim i slabim. Nakon toga Italija će postati politički fragmentirana žrtva okupacije, kolonizacije i osvajanja od strane evropskih sila kao što su Francuska, Španija i Austrija,

Do sredine 19. stoljeća, porast italijanskog nacionalizma i italijanske nezavisnosti je doveo do perioda revolucionarnih političkih previranja poznatih kao Risorgimento, čime su nastojali da preporode italijansku kulturu i stvore samostalnu i jedinstvenu nacionalnu državu. Nakon mnogih neuspješnih pokušaja, Italijanski ratovi za nezavisnost, pohod hiljade i zauzimanje Rima je rezultiralo ujedinjenjem zemlje. Nakon ujedinjenja Italija je postala velika sila nakon vijekova strane dominacije i političkih podjela. Od kraja 19. stoljeća do početka 20. stoljeća, Kraljevina Italija se industrijalizirala i postala kolonijalno carstvo.[10] Iako je pobijedila u Prvom svjetskom ratu, Italija je ušla u period ekonomske krize i socijalnih nemira koji su doveli do uspona fašizma 1922. godine. Učešće u Drugom svjetskom ratu na strani sila Osovine je završeno vojnim porazom, ekonomskim razaranjem i građanskim ratom. U godinama koje su uslijedile, Italija je ukinula monarhiju i uspostavila demokratiju, doživjevši ekonomski procvat postavši jedna od najrazvijenijih zemalja na svijetu.[11]

Italija je danas treća najveća ekonomska sila Eurozone i osma najveća ekonomska sila na svijetu.[12] Ima vrlo visok indeks ljudskog razvoja[13] i uživa najduži životni vijek u EU. Italija ima važnu ulogu u regionalnim i globalnim vojnim, kulturnim i diplomatskim poslovima. Italija je jedan od osnivača i vodećih članica Evropske unije i član brojnih međunarodnih institucija kao što su UN, NATO, OECD, OSCE, Svjetska trgovačka organizacija, G7, G8, G20, Mediteranska unija i Vijeće Evrope. Zbog svog ogromnog kulturnog bogatstva, Italija je dom 51 svjetske baštine  i jedna je od najposjećenijih zemalja na svijetu.

Historija

[uredi | uredi izvor]
Glavni članak: Historija Italije

Prahistorija i antika

[uredi | uredi izvor]
Glavni članci: Prahistorija Italije, Etrušćani, Magna Graecia, Italija (rimska provincija), Antički Rim, Rimsko kraljevstvo, Rimska republika i Rimsko carstvo

Iskopavanja širom Italije su otkrila prisustvo Neandertalaca prije oko 200.000 godina.[14] Moderni ljudi su došli prije oko 40.000 godina. Poznato je da su u Antička vremena u pred-rimskoj Italiji živjeli različiti narodi - Umbri, Latini, Volsci, Osci, Samniti, Sabinjani, Kelti, Liguri, Etrušćani, Elimljani, Sikanci, Raeti i Kamuni. Između 17. i 11. stoljeća p.n.e. sa ovim narodima su Mikenjani uspostavili prvi kontakt.

U 8. i 7. stoljeću p.n.e. Grci su uspostavili svoje kolonije na obalama Sicilije i južnog dijela Apeninskog poluostrva i bili su poznati kao Magna Graecia. U isto vrijeme su Feničani uspostavili svoje kolonije na obalama Sardinije i Sicilije. Rim, grad na obali rijeke Tibar, je tokom stoljeća izrastao u ogromno Rimsko carstvo koje se protezalo od Britanije do Mezopotamije zahvatajući cijeli Mediteranski bazen. To je dovelo do stapanja rimske, grčke i mnogih drugih kultura u jedinstvenu civilizaciju. Naslijeđe Rimskog carstva je duboko uticalo na zapadnu civilizaciju, oblikujući većinu modernog svijeta. Nakon krize u trećem stoljeću, Rimsko carstvo se podijelilo na dva dijela 395. godine. Zapadno rimsko carstvo je pod pritiskom barbarskih invazija na kraju uništeno 476. godine, kada je posljednji rimski car svrgnut od strane germanskog vojskovođe Odoakara. Istočno rimsko carstvo je nastavilo postojati još hiljadu godina.

Srednji vijek

[uredi | uredi izvor]
Glavni članak: Italija u srednjem vijeku

Nakon pada Zapadnog rimskog carstva Italiju su osvojili Ostrogoti.[15] Želeći ponovo stvoriti Rimsko carstvo, Italiju je u 6. stoljeću kratko zauzeo bizantijski car Justinijan I. Invazija germanskog plemena Langobarda je smanjila bizantijsko prisustvo u Italiji na egzarhat Ravenu, čime je započelo političko nejedinstvo Italije u narednih 1.300 godina. Langobardsko kraljevstvo je krajem 8. stoljeća zauzeo franački car Karlo Veliki. Nakon toga je svu langobardsku zemlju poklonio papi formirajući tako Papinsku državu u centralnoj Italiji. Do 13. stoljeća, italijansku politiku su formirali odnosi između Svetog rimskog carstva i pape jer su se italijanske države priklanjale jednoj ili drugoj strani.

Tokom ovog haotičnog perioda, italijanski gradovi su uspostavljali neobične institucije, srednjevjekovne komune. Imajući u vidu vakuum moći između Svetog rimskog carstva i Svete Stolice, lokalne zajednice su tražile autonomni način održavanja reda i mira. Lombardski savez, savez italijanskih gradova-država, je 1176. godine porazio cara Svetog rimskog carstva Fridrika Barbarosu u bici kod Legnana, obezbjeđujući nezavisnost italijanskim gradovima-državama. U priobalnim područjima, Mletačka republika, Republika Đenova, Republika Pisa i grad Amalfi su bile uključene u krstaške ratove obezbjeđujući time dominaciju nad Mediteranom i monopol nad trgovačkim putevima prema Orijentu.

Na jugu, Sicilija je prvo postala islamski emirat u 9. stoljeću, a u 11. stoljeću su je osvojili Normani koji su stvorili novu državu zajedno sa teritorijem kojim je upravljalo Bizantijsko carstvo. Nakon niza događaja, južna Italija se razvila u jedinstveno kraljevstvo pod dinastijom Hohenštaufen, da bi u 15. stoljeću došla pod vlast Aragonskih kraljeva. Sardinija, bivša Bizantijska provincija je postala nezavisna država Giudicato, iako su neki dijelovi ostrva bili pod kontrolom Genove i Pise. Crna smrt je 1346. godine ubila jednu trećinu stanovništva Italije. Međutim, oporavak od kuge je doveo do oživljavanja gradova, trgovine i ekonomije što je omogućilo procvat humanizma i renesanse.

Ujedinjenje Italije

[uredi | uredi izvor]

Italijanska država je, ironično, nastala nakon poraza italijanskih gradova-država u ratu sa Francuskom. Pod vodstvom Napoleona Bonaparte Francuska je porazila Austrijsko-Italijanske trupe i tako osvojila sjevernu Italiju. U svojim prekrajanjima novoosvojenih teritorija Napoleon je 1797. godine ustanovio Cisalpinsku republiku[16][17] koja 1802. godine postaje republika Italija. Nakon osvajanja Venecije Napoleon dodaje i ovu pokrajinu Italiji i 1805. proglašava Kraljevinu Italiju.[18] U svojim daljnim osvajanjima Napoleon je pokorio a zatim dodao Italiji i Savoju, Piemont, Genou, Toskanu, Parmu i Papsku državu. Međutim spriječen porazima Napoleon nije uspio pripojiti Italiji Napulj i ostrva Siciliju i Sardiniju.

Nakon Napoleonovog poraza na Bečkom kongresu je odlučeno da se vrati nezavisnost Papskoj državi i državicama Toskani, Parmi, Piemontu, Liguriji i Savoji dok su Lombardia i Venecija ujedinjene i stavljene pod Austrijsku krunu. Napulj i Sicilija su ujedinjeni u Kraljevstvo dviju Sicilija. Ovakav rasplet se nije ni najmanje sviđao Italijanskim nacionalistima i borcima za ujedinjenje tako da je ustanovljen pokret Risorgimento (oživljavanje). Napokon pod kraljevskom lozom Vitora Emmanuela II od Savoje izvršeno je ujedinjenje Italije. Iako bez Venecije, Rima i dijelova Papske države Italija je konačno bila ujedinjena pod jednu zastavu i jednog vladara.

Geografija

[uredi | uredi izvor]
Glavni članak: Geografija Italije
Alghero, Sardinija

Najveći dio Italije je veliko poluostrvo u Sredozemnom moru, gdje zajedno s dva ostrva – Sicilijom i Sardinijom – stvara zasebna mora, a to su Jadransko more na sjeveroistoku, Jonsko more na jugoistoku, Tirensko more na jugozapadu i Ligursko more na sjeverozapadu.

Apenini su gorski lanac koji se proteže duž čitavog poluostrva i na sjeverozapadu se spaja s planinskim lancem Alpa, koji polukružno zatvara Italiju na sjeveru. Na sjeveru je velika aluvijalna nizina rijeke Po i njenih pritoka, koji se spuštaju s Alpa, Apenina i Dolomita. Ostale važne rijeke su Tiber, Adige i Arno.

Najviši vrh je Mont Blanc (Monte Bianco), koji ima 4.810 m, a viši su vrhovi još i Monte Rosa (4.637 m) i Cervino (4.476 m). Italija ima tri slavna vulkana: ugasli Vezuv kod Napulja, najveći aktivni u Evropi Etna (3.550 m) na Siciliji i Stromboli (924 m) na obližnjem istoimenom ostrvcu.

Klima Italije je raznolika. U nižem primorskom pojasu Apeninskog poluostrva vlada prava sredozemna, u Padskoj niziji i višim regionima Apenina umjereno-kontinentalna a na Alpama oštra planinska klima.

Vlada i politika

[uredi | uredi izvor]

Ustav iz 1948. ustanovio je dvodomni parlament (Parlamento), koji ima Zastupnički dom (Camera dei Deputati) i Senat (Senato della Repubblica), zasebno sudstvo, te izvršnu vlast utjelovljenu u Vijeću ministara (kabinetu), koje predvodi predsjednik vijeća (premijer).

Predsjednik Republike bira se svakih 7 godina, a bira ga parlament zajedno s malim brojem regionalnih poslanika. Predsjednik predlaže premijera, koji predlaže ostale ministre (formalno ih imenuje predsjednik). Vijeće ministara (koje obično čine parlamentarni zastupnici) mora zadržati povjerenje (Fiducia) oba doma.

Zastupnici domova parlamenta biraju se izravno kroz opće izbore, a koristi se miješani većinsko-proporcionalni sistem. Prema zakonima iz 1993., 75% mjesta u parlamentu zauzimaju predstavnici okruga; preostalih 25% mjesta raspoređuje se proporcionalno. Zastupnički dom ima 630 zastupnika. Osim 315 zastupnika koji se biraju, Senat sadrži i bivše predsjednike, kao i razne druge osobe imenovane doživotno u skladu s posebnim ustavnim odredbama. Zastupnici oba doma biraju na najviše 5 godina, ali oba se doma mogu raspustiti i prije isteka tog roka. Zakoni se smiju predlagati iz oba doma, a mora ih prihvatiti većina u oba doma.

Italijansko se sudstvo zasniva na rimskom pravu, napoleonskom kodu i statutima. Ustavni sud (Corte Costituzionale), koji odlučuje o ustavnosti zakona, osnovan je tek nakon Drugog svjetskog rata.

Krajem oktobra 2022. nova predsjednica vlade postala je Giorgia Meloni, liderka stranke "Braća Italije". Partije koje čine vladu su:

  • Braća Italije
  • Liga
  • Forza Italia

Obrazovanje

[uredi | uredi izvor]

Pohađanje nastave u Italiji je obavezno i bez obzira na razlike između sjevera i juga, ne razlikuje se plan nastave u Milanu od onog u Palermu. Razlike postoje samo u oblastima poslovnog obrazovanja. Obavezan sistem obrazovanja podijeljen je u tri oblasti: obdanište (scuola dell' infanzia, 3-6), osnovna škola (scuola elementare, 6-11; scuola media 11-14) i srednja škola (Liceo: classico, scientifico, linguistico, artistico, economico, tecnologico, musicale, delle scienze umane; 14-19). Nakon navedenih obaveznih škola, učenici se mogu opredijeliti za fakultet. Posljednjih godina došlo je do izvjesnih promijena u predavanju stranih jezika, tako da se sada engleski uči u osnovnim školama, a postoji i drugi strani jezik. U petogodišnjim gimnazijama, osim časova latinskog, pohađa se i nastava grčkog jezika. Od 2004. godine, obavezno školovanje povećano je sa 9 (6-15) na 12 (6-18), što znači da ko ne želi da sa 14 godina pohađa gimnaziju, mora izabrati neki od srednjih stručnih škola nakon čega se polaže matura i državni ispit. U zabavištima (scuola dell' infanzia) i osnovnim školama (scuola elementare) djeca moraju nositi uniforme: djevojčice najčešće roze i bijele, a dječaci plave.

Administrativna podjela

[uredi | uredi izvor]
Glavni članak: Regije Italije

Italija je administrativno podjeljena na 20 regija od kojih je 5 sa specijalnim statusom. Regije se dalje dijele na provincije (80 aktivnih i dvije autonomne) i metropolitanske gradove Italije.

Administrativna podjela Italije na regije
Administrativna podjela Italije na regije
Regija Glavni grad
1. Abruzzo L'Aquila
2. Valle d'Aosta
Aosta
3. Apulija Bari
4. Basilicata Potenza
5. Kalabrija Catanzaro
6. Kampanija Napulj
7. Emilia-Romagna Bologna
8. Furlanija-Julijska krajina Trst
9. Lacio Rim
10. Ligurija Genova
11. Lombardija Milano
12. Marche Ancona
13. Molise Campobasso
14. Piemont Torino
15. Sardinija Cagliari
16. Sicilija Palermo
17. Trentino-Južni Tirol Trento
18. Toskana Firenca
19. Umbrija Perugia
20. Veneto Venecija

Privreda

[uredi | uredi izvor]

Italija ima raznovrsno industrijaliziranu privredu, a proizvodnja je ukupno i po glavi stanovnika otprilike ista kao u Francuskoj i Velikoj Britaniji. Kapitalistička ekonomija podijeljena je na razvijeni industrijski sjever, gdje prevladavaju privatne kompanije, i manje razvijen poljoprivredni jug, s 20% nezaposlenih. U odnosu na zapadnoevropske susjede, Italija ima velik broj malih i srednjih poduzeća (SME).

Uvozi se većina industrijskih sirovina i više od 75% energetskih potreba. Tokom zadnje decenije, Italija je uvela strogu poreznu politiku kako bi ispunila privredne i monetarne uvjete Evrope, snizila je stope kamata i inflacije, te je uvela euro 1999. godine.

Italija privredno zaostaje za glavnim evropskim partenrima, pa sadašnja vlada uvodi brojne kratkoročne reforme kako bi povećala konkrentnost i dugoročni rast. S druge strane, vlada presporo uvodi potrebne strukturalne reforme, kao što su veće porezne olakšice i fleksibilnije tržište rada. Penzijski sistem je preskup zbog usporavanja privrede i loših odnosa sa sindikatima.

Stanovništvo

[uredi | uredi izvor]
Piazza di Spagna u Rimu
Mole Antonelliana, simbol Torina
Grad kanala: Venecija

Italija je jezično i vjerski uglavnom homogena, ali je kulturno, privredno i politički vrlo raznolika. Peta je u Evropi po gustoći stanovništva (196 stanovnika po kvadratnom kilometru). Nema velike manjine, a najveća je njemačka manjina u Južnom Tirolu (1991: 287.503 Nijemaca i 116.914 Italijana), te slovenska manjina oko Trsta.

Ostale manjine s djelomično službenim jezicima su francuska manjina u regiji Valle d'Aosta; sardinski na Sardiniji); ladino u Dolomitima; furlanski u regiji Furlanija-Julijska krajina, što su sve romanski jezici. Osim toga, ima i jezika koji se govore lokalno, kao što su hrvatski u tri sela u regiji Molise; okticanski u južnim dolinama Pijemonta; katalonski u gradu Alghero na Sardiniji; albanski u selima regije Kalabrija i na Siciliji; stari grčki dijalekti u selima regije Kalabrija.

Iako je glavna vjera katoličanstvo (85% građana nominalno su katolici), postoje stare protestantske i židovske zajednice, kao i sve veća useljenička zajednica muslimana.

Najveći gradovi

[uredi | uredi izvor]

(Stanje: 31. decembar 2011)

Kultura

[uredi | uredi izvor]
Teatro Verdi u Trstu
Glavni članak: Italijanska kultura
Glavni članak: Italijanska književnost
Glavni članak: Italijanska umjetnost

Italija se smatra jednom od kolijevki zapadne civilizacije i kulturnom supersilom.[432] Nakon pada Zapadnog Rimskog Carstva, stoljećima je bila politički i geografski podijeljena do konačnog ujedinjenja 1861. Njena kultura je bila oblikovana mnoštvom regionalnih običaja i lokalnih centara moći i pokroviteljstva. Stoljećima je imala središnju ulogu u zapadnoj kulturi i još uvijek je visoko priznata po svojim kulturnim tradicijama, te mnogobrojnim umjetnicima i spomenicima, od kojih su najslavniji kosi toranj u Pisi i Coloseum u Rimu. Također, u svijetu je i danas veoma popularna italijanska kuhinja, čiji korijeni potječu iz rimskih vremena, a specijaliteti poput pizze, špageta, raznih vrsta slatkiša, vina, mnogobrojnih vrsta sireva, mesa i drugog predstavljaju važan doprinos svjetskoj kuhinji. Istančani ukus Italijana za lijepo, kao i utjecaji drugih kultura najbolje se mogu vidjeti u modi, dizajnu, slikarstvu, kiparstvu, arhitekturi, operi i mnogo čemu drugom. Italijanski jezik dugo je vremena bio preovladavajući u mnogim operama tokom baroka, prosvjetiteljstva i klasicizma, a kompozitori poput Mozarta, Händela i drugih proslavili su se komponirajući opere na ovom jeziku. Također, značajno je napomenuti latinski jezik, koji je dugo bio jezik nauke, a i danas se koristi u medicini.

Italija je začela evropsku renesansu tokom 14. i 15. vijeka. Pečat na zapadnoj kulturi ostavili su bezbrojni italijanski geniji. Ovo su samo neki od njih: pjesnici Dante i Petrarca, pisci Boccaccio, Casanova, Machiavelli i Castiglione, slikari Leonardo da Vinci, Raffaello i Michelangelo Buonarroti, arhitekti Bernini i Palladio, kompozitori Vivaldi, Paganini, Puccini, Rossini i Verdi, filmski režiseri Antonioni i Fellini, filozof Giordano Bruno i Casanova.

Jedan od najboljih i najčitanijih predstavnika savremene italijanske proze je književnik Alberto Moravia. Od modernih pjevača poznat je Eros Ramazzotti.

Praznici

[uredi | uredi izvor]
Datum Naziv Italijansko ime Bilješka
1. januar Nova godina Capodanno  
6. januar Epifanija Epifania  
- Uskrs Pasqua Uskršnja nedjelja
- Uskršnji ponedjeljak Pasquetta  
- Duhovi (nedjelja) Pentecoste Praznik silaska Duha Svetoga na apostole u Jerusalimu
- Duhovi (ponedjeljak) Lunedì di Pentecoste  
25. april Dan oslobođenja Liberazione 1945
1. maj Praznik rada Festa del Lavoro  
2. juni Dan Republike Festa della Repubblica Dan proglašenja Republike Italije 1946
15. august Velika Gospa Ferragosto  
1. novembar Svi Sveti Ognissanti  
8. decembar Praznik Marijinog začeća Immacolata  
25. decembar Božić Natale  
26. decembar Sveti Stjepan Santo Stefano  
31. decembar Silvestrovo San Silvestro  

Mediji

[uredi | uredi izvor]
Vodopadi u Italiji

Italija raspolaže velikom mrežom mas-medija. Pored tradicionalnih novina i televizije, sve više koristi se Internet. Veliki uspjeh doživjeli su mobilni telefoni koji su sve više zastupljeni, jer su prepaid i postpaid tarife jeftinije nego u drugim zemljama Evropske Unije.

Postoji široka ponuda dnevnih italijanskih novina i listova. Naravno, ima određenih sličnosti i razlike među njima. Poznate dnevne novine su: La Repubblica u Rimu, Il Corriere della Sera u Milanu, La Stampa u Torinu, La Nazione u Firenci, Il Mattino u Napulju. U Italiji se dnevne novine čitaju mnogo manje nego u ostalim evropskim zemljama. S druge strane, italijanski nedeljni časopisi mogu se porediti sa njemačkim. Po izuzetnom kvalitetu poznati su Oggi, Gente i La Domenica del Corriere.

Tri nacionalne radio-televizije su RAI Uno, RAI Due i RAI Tre i one pripadaju organizaciji RAI-TV. Također postoji veliki broj različitih privatnih stanica koje se nalaze gotovo u svakom velikom gradu. One opstaju emitujući veliki broj reklama. Inače uglavnom puštaju muziku i show program. Kvalitet privatnih televizija je različit. Mnoge su se proširile, a one manje uspešne sklone su emitovanju filmova slabijeg kvaliteta. Italija raspolaže sa 1.700 televizijskih stanica i oko 30 miliona gledaoca.

Ne može se ni osporiti veliki uticaj koji ima na medije, a posebno na organizaciju RAI, bivši predsejdnik vlade Silvio Berlusconi. U njegovom vlasništvu nalaze se tri televizijske stanice (Canale 5, Italia 1 i Rete 4) pod zajedničkim imenom Mediaset koje je kupio u periodu između 1980. i 1984. godine. One dnevno dostižu više od milion gledaoca pretežno zbog Reality Shows programa i sportkih prenosa.

Sport

[uredi | uredi izvor]

Najpopularniji sport u Italiji je nogomet (Calcio). Italijanski nogomet je poznat u svijetu po brojnim jakim nogometnim klubovima, koji su do danas ostvarili ogromne uspjehe na međunarodnim turnirima, kao što su AC Milan i Inter iz Milana i Juventus iz Torina. AC Milan je, poslije madridskog Reala, najtrofejniji klub u Evropi sa sedam titula UEFA Lige prvaka. Također i italijanski navijači (tifoso) su međunarodno dosta poznati. Međutim, na nogometnim i općenito sportskim, takmičenjima se odnedavno primjećuje nacistička retorika i ponašanje prema crncima i drugim ne-italijanskim sportistima. Tako naprimjer zabilježeni su brojni slučajevi da su crni sportisti izviždani. Nogometna reprezentacija Italije osvajala je svjetsko nogometno prvenstvo četiri puta: 1934., 1938., 1982. i 2006. godine, a nogometno prvenstvo Evrope jedan put 1968. godine. Po broju osvojenih svjetskih prvenstava, italijanska nogometna reprezentacija je druga u svijetu, nakon Brazila.

Također pogledajte

[uredi | uredi izvor]

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ "ISTAT: mjesečni pregled". ISTAT. Arhivirano s originala, 19. 10. 2019. Pristupljeno 24. 5. 2014.
  2. ^ a b "Italy". International Monetary Fund. Pristupljeno 17. 10. 2013.
  3. ^ ""Gini coefficient of equivalised disposable income"". Arhivirano s originala, 4. 3. 2016. Pristupljeno 24. 5. 2014.
  4. ^ "Human Development Report 2011" (PDF). United Nations. 2011. Pristupljeno 5. 11. 2011.
  5. ^ Prije 2002. godine koristila se italijanska lira
  6. ^ Italy: The World Factbook Arhivirano 9. 7. 2017. na Wayback Machine Central Intelligence Agency (retrieved 13 October 2013).
  7. ^ "UNSD — Methodology". unstats.un.org.
  8. ^ Lazenby, John Francis (4. 2. 1998). Hannibal's War: A Military History of the Second Punic War. University of Oklahoma Press. str. 29. ISBN 978-0-8061-3004-0 – preko Internet Archive. Italy homeland of the Romans.
  9. ^ Maddison, Angus (20. 9. 2007). Contours of the World Economy 1-2030 AD: Essays in Macro-Economic History. OUP Oxford. ISBN 978-0-19-922721-1 – preko Google Books.
  10. ^ "Unification of Italy". Library.thinkquest.org. 4. 4. 2003. Arhivirano s originala, 7. 3. 2009. Pristupljeno 19. 11. 2009.
  11. ^ "IMF Advanced Economies List. World Economic Outlook, April 2016, p. 148" (PDF). Arhivirano (PDF) s originala, 21. 4. 2016.
  12. ^ "IMF Advanced Economies List. World Economic Outlook, April 2016, p. 148" (PDF). Arhivirano (PDF) s originala, 21. 4. 2016.
  13. ^ The Economist Intelligence Unit's quality-of-life index Arhivirano 2. 8. 2012. na Wayback Machine, Economist, 2005
  14. ^ Kluwer Academic/Plenum Publishers 2001, ch. 2. ISBN 0-306-46463-2.
  15. ^ Sarris, Peter (2011). Empires of faith : the fall of Rome to the rise of Islam, 500–700 (1st. pub. izd.). Oxford: Oxford UP. str. 118. ISBN 978-0-19-926126-0.
  16. ^ Repubblica Cisalpina Arhivirano 18. 7. 2014. na Wayback Machine (it)
  17. ^ Cisalpina, Repubblica na Treccani, enciclopedie on line
  18. ^ "The Kingdom of Italy, 1805–1814". Arhivirano s originala, 20. 10. 2013. Pristupljeno 26. 5. 2014.
  19. ^ bez metropolskog područja

Vanjski linkovi

[uredi | uredi izvor]
Commons logo
Commons logo
Commons ima datoteke na temu: Italija
Logo Wikicitata
Logo Wikicitata
Wikicitati imaju citate vezane za: Italija
Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Italija&oldid=3581200"