Borneo
 | Ovaj članak ili neki od njegovih odlomaka nije dovoljno potkrijepljen izvorima (literatura, veb-sajtovi ili drugi izvori). |
Borneo, koji u Indoneziji nazivaju Kalimantan: Sa površinom od 743.122 km2 treće je po veličini ostrvo na svijetu (nakon Grenlanda i Nove Gvineje). Nalazi se usred Indonezijskog arhipelaga, a politički je podijeljen između Indonezije, Malezije i Bruneja.
Geografija
[uredi | uredi izvor]Obala ostrva je zbog močvarnih šuma mangrova relativno nepristupačna, što kao posljedicu ima i slabu naseljenost obala. Čak niti većina rijeka nisu (zbog morskih nanosa) pristupačne s morske strane. Velika područja su još uvijek pokrivena gustim prašumama.
Od krajnjeg sjevernog dijela ostrva, Kap Sampanmangio, pa do sjeverozapadnog kraja na Kap Datu pruža se dugačak brdski lanac. Na centralnoj visoravni izdiže se više grupa brda okruženih nizinama. Najviša tačka na ostrvu je Mount Kinabalu (4.101 m nad morem) i nalazi se na sjeveroistoku. Brda od granita i škriljca su pretežno na zapadnom dijelu Bornea.
Obala je dugačka 4.971 km. Nije jako razuđena, ali ipak ima nekoliko dobrih i sigurnih zaljeva u kojima su luke.
Zapadno od Bornea su Anamba ostrva.
Klima
[uredi | uredi izvor]
Klima Bornea je izraženo tropska. Prosječna temperatura je od 27,7 °C u maju i 26,7 °C u decembru. Veći južni dio Bornea ima izraženo jedno sušno i jedno kišno razdoblje, dok su na sjeveru po dva takva razdoblja.
Stanovništvo
[uredi | uredi izvor]Na Borneu živi 15.721.384 (stanje januar 2005.) pa time i gustoću stanovništva od samo 16 stanovnika na km2.
Stanovništvo na ostrvu čine narod Dajaka, Malajci i Kinezi. Većinu malajskog stanovništva čine potomci Deutero Malajaca, koji su, historijski gledano, stigli na Borneo u drugom valu naseljavanja ostrva iz Azije preko Malajskog poluostrva.
U unutrašnjosti Bornea žive Penani, grupe lovaca i sakupljača, koji etnološki pripadaju takozvanim Proto Malajcima, koji su na ostrvo stigli u prvom valu naseljavanja malajsko-indoneziskih naseljenika.
U nekim rubnim obalnim područjima mogu se sresti naselja naroda Orang Lauta. Zbog njihovog skitalačkog načina života koji se najčešće odvija gotovo isključivo na čamcima, sjedilačko stanovništvo ih često naziva i morskim Ciganima, što je s jedne strane pogrdno, a s druge netačno, jer nemaju nikakvu srodnost s Romima na koje se često odnosi taj naziv.
Nadalje, u unutrašnjosti Bornea živi, prema procjeni, oko 240.000 pripadnika naroda Iban.
Većina stanovništva Kalimantana su ili muslimani ili praktični animisti. Postoji i kršćanska manjina. Oko 15% Dajaka su prešli, barem formalno, na kršćanstvo u okviru misionarskih pokušaja tokom 19. vijeka.
Historija
[uredi | uredi izvor]Tokom zlatnog razdoblja Malajskog sultanata Brunej od 15. do 17. vijeka, a nakon propasti Malačkog carstva s područja Jugoistočne Azije, oni su vladali cijelim ostrvom. Kasnije su sjeverni dio Bornea kontrolirali malajski Sulu sultanati (1473.-1899.) s izuzetkom pojedinih područja koja su bila pod kontrolom Sjeverne Borneo Kompanije. Područje pod kontrolom brunejskog sultanata je s vremenom na razne načine došlo pod kontrolu britanske porodice Brooke.
U ranom 19. vijeku britanski i holandski kolonizarori se sporazumijevaju o korištenju luka pod njihovom kontrolom. Istočni dio Bornea kontroliraju holandski a zapadni britanski trgovci (slično, Malaka je data na upravu Britancima u zamjenu za razne luke na Javi, dok je Sumatra data na upravljanje Holanđanima)
smeđe: Malezija
žuto: Indonezija
Za vrijeme Drugog svjetskog rata Japan je okupirao Borneo (1941.-1945.) i desetkovao domaću malajsku populaciju, a naročito intelektualce, ukljućujući i postjeće sultanate na Kalimantanu.
U razdoblju između 1962. i 1966. su Malezija i Indonezija imali ozbiljne sporove oko Bornea, a u današnje vrijeme se Filipini spore s Indonezijom oko teritorija na sjeveru ostrva.
Privreda
[uredi | uredi izvor]Od prirodnih bogatstava na ostrvu ima uglja i nafte, dok se od poljoprivrednih proizvoda uzgaja, odnosno pridobija kopra, sago i kaučuk. Na jugoistoku se uzgaja biber. Vrlo je značajno i šumarstvo (sječa skupocjenih tropskih stabala). Zbog gotovo nekontrolirane sječe dragocjenih kišnih šuma Indonezija se na međunarodnoj ravni našla izložena ozbiljnim kritikama.
Politička podjela
[uredi | uredi izvor]Politički, Borneo je podijeljen na sultanat Brunej, malezijske pokrajine Sarawak i Sabah, te indonezijske provincije Kalimantan Barat, Kalimantan Tengah, Kalimantan Selatan i Kalimantan Timur. Time je Borneo jedino ostrvo koji je podijeljeno između tri države.
