Μεταρρύθμιση (θρησκεία)

Η Θρησκευτική Μεταρρύθμιση, ή Μεταρρύθμιση του 16ου αιώνα, ήταν θρησκευτικό κίνημα του 16ου αιώνα, που εκτυλίχθηκε στην Ευρώπη ιδρύοντας τον Προτεσταντισμό, τον τρίτο μεγάλο κλάδο του Χριστιανισμού. Ο Προτεσταντισμός πήγαζε από την αντίθεση με την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και τις πρακτικές της. Οι τρεις κλάδοι του Χριστιανισμού είναι η Ορθοδοξία, ο Ρωμαιοκαθολικισμός και ο Προτεσταντισμός (ή Διαμαρτύρηση).

Ξεκίνησε στη Γερμανία το 1517, όταν στις 31 Οκτωβρίου ο Μαρτίνος Λούθηρος συνέταξε τις 95 θέσεις του, τις οποίες θυροκόλλησε στην είσοδο της μητρόπολης της Βιτεμβέργης. Σ' αυτές καταδίκαζε την πώληση συγχωροχαρτιών, καθώς και την απόλυτη εξουσία και το αλάθητο του Πάπα. Τελικά ο Προτεσταντισμός ολοκληρώθηκε το 1648 με τη Συνθήκη της Βεστφαλίας και εξαπλώθηκε στη Γερμανία, στην Πολωνία, στη Βοημία, στη Μοραβία, στην Ουγγαρία και στην Τρανσυλβανία. Η Παπική Εκκλησία τον κήρυξε αιρετικό, αλλά με την υποστήριξη των Γερμανών αριστοκρατών και του λαού, κατάφερε να περάσει τις αλλαγές που πρότεινε. Κύριοι πρωταγωνιστές της θρησκευτικής μεταρρύθμισης ήταν, εκτός από τον Λούθηρο, ο Ιωάννης Καλβίνος και ο Ούλριχ Ζβίγγλιος.

Η θεωρία της Μεταρρύθμισης εμπερικλείει τις βασικές αρχές του σύγχρονου Προτεσταντισμού.

Η σημασία της Μεταρρύθμισης

Όπως επισημαίνει ο Ιωάννης Μάγεντορφ, «η Μεταρρύθμιση ήταν πραγματικά μια απόπειρα για την απελευθέρωση του Δυτικού Χριστιανισμού από το σχολαστικό περίγραμμα της σκέψης και για την επαναφορά του στην Αγία Γραφή και τον πρώιμο Χριστιανισμό»

Ανεξάρτητα από τα παραπάνω, η Μεταρρύθμιση αποτελεί σπουδαίο σταθμό ανάπτυξης του Διεθνούς Δικαίου διότι μέσω αυτής τερματίσθηκε απότομα η ιδέα της χριστιανικής ενότητας της Δύσης, (σε ένα μόνο δόγμα). Αυτό είχε ως συνέπεια με την επίσης παράλληλη πτώση της φεουδαρχίας, τον κατατεμαχισμό των τότε ηγεμονιών όπου και άρχισε να διαμορφώνεται μια «διεθνής κοινωνία» την οποία και αποτελούσαν πλέον ανεξάρτητα κράτη-ηγεμονίες νομικά ίσες. Το γεγονός αυτό δημιούργησε την ανάγκη της ύπαρξης νομικών κανόνων που να ρυθμίζουν τις σχέσεις μεταξύ αυτών των νέων κρατών-ηγεμονιών.

Για τους αγρότες και τους φτωχούς των πόλεων η απόσχιση από την παπική εκκλησία ήταν η αφορμή για να ζητήσουν γενικότερες αλλαγές σε κοινωνικό επίπεδο και περισσότερες ελευθερίες και οδήγησε στην Εξέγερση των Χωρικών (1524-1526). Οι χωρικοί διακήρυξαν ένα πρόγραμμα που ονομάστηκε Τα Δώδεκα Άρθρα των Χωρικών, μεταξύ των οποίων ήταν το αίτημα να διαλέγουν τους κληρικούς τους, να μειωθεί η δεκάτη (αγροτική φορολογία, το 1/10 της παραγωγής τους), να καταργηθεί η δουλοπαροικία, το δικαίωμα να ψαρεύουν και να κυνηγούν, να είναι αμερόληπτα τα δικαστήρια και να περιοριστούν οι απαιτήσεις των φεουδαρχών. Τα άρθρα αυτά αναπροσαρμόζονταν με βάση τις τοπικές ανάγκες. Ο Λούθηρος αποκήρυξε την εξέγερση των χωρικών, η οποία κατεστάλη βίαια από τους ευγενείς. Υπολογίζεται ότι στοίχισε τη ζωή σε περισσότερο από 100.000 χωρικούς. Σε μερικές περιοχές οι χωρικοί πέτυχαν κάποιους συμβιβασμούς, αλλά στις περισσότερες η καταπίεση είτε παρέμεινε όπως ήταν πριν από την εξέγερση είτε αυξήθηκε.

Πρώιμος Χριστιανισμός

Σύνοδος της Εφέσου 431

Ασσυριακή Εκκλησία της Ανατολής

Σύνοδος της Χαλκηδόνας 451

Ανατολίτικες Ορθόδοξες Εκκλησίες

Μεγάλο Σχίσμα

(11ος αιώνας)

Ορθόδοξη Εκκλησία

Καθολική Εκκλησία

(Ανατολικές Καθολικές Εκκλησίες)

(Λατινική Εκκλησία)

Θρησκευτική Μεταρρύθμιση

(16ος αιώνας)

Προτεσταντισμός

Kίνημα Αποκατάστασης

Λουθηρανοί

Καλβινιστές

Αγγλικανοί

Αναβαπτιστές

Αναπαράσταση των κυρίων δογμάτων του Χριστιανισμού. Δεν αποτελεί εξαντλητική αναπαράσταση.

Δείτε επίσης

• Αντιμεταρρύθμιση
• Προτεσταντισμός στην Ελλάδα

Πηγές

• https://web.archive.org/web/20120521132436/http://mb-soft.com/believe/txn/reformat.htm
• https://web.archive.org/web/20060116145207/http://www.encyclopedia.com/html/P/PeasW1ar.asp

Προτεινόμενη βιβλιογραφία

• Roland Bainton, The Reformation of the Sixteenth Century, The Beacon Press, Boston 1952.
• π. Ιωάννη Μάγιεντορφ, «Η σημασία της Μεταρρύθμισης στην ιστορία της Χριστιανοσύνης», Σύναξη, τεύχος 51ο (Ιούλιος - Σεπτέμβριος 1994), σελ. 9-26.
• Βλασ. Φειδα, "Εκκλησιαστικη Ιστορία Γ", σελ. 183-233.

Ιστοριογραφία

• Bates, Lucy (2010). «The Limits of Possibility in England's Long Reformation». Historical Journal 53 (4): 1049–1070. doi:10.1017/S0018246X10000403. https://archive.org/details/sim_historical-journal_2010-12_53_4/page/1049. 
• Bradshaw, Brendan (1983). «The Reformation and the Counter-Reformation». History Today 33 (11): 42–45. 
• Brady, Thomas A. Jr. (1991). «People's Religions in Reformation Europe». The Historical Journal 24 (1): 173–182. doi:10.1017/S0018246X00013984. 
• de Boer, Wietse (2009). «An Uneasy Reunion The Catholic World in Reformation Studies». Archiv für Reformationsgeschichte 100 (1): 366–387. doi:10.14315/arg-2009-100-1-366. 
• Dickens, A.G.· Tonkin, John M., επιμ. (1985). The Reformation in Historical Thought. Harvard University Press,  443 pp. excerpt
• Fritze, Ronald H. (2005). «The English Reformation: Obedience, Destruction and Cultural Adaptation». Journal of Ecclesiastical History 56 (1): 107–115. doi:10.1017/S0022046904002106. https://archive.org/details/sim_journal-of-ecclesiastical-history_2005-01_56_1/page/107. 
• Haigh, Christopher (1982). «The recent historiography of the English Reformation». The Historical Journal 25 (4): 995–1007. doi:10.1017/s0018246x00021385. https://archive.org/details/sim_historical-journal_1982-12_25_4/page/995. 
• Haigh, Christopher (1990). «The English Reformation: A Premature Birth, a Difficult Labour and a Sickly Child». The Historical Journal 33 (2): 449–459. doi:10.1017/s0018246x0001342x. https://archive.org/details/sim_historical-journal_1990-06_33_2/page/449. 
• Haigh, Christopher (2002). «Catholicism in Early Modern England: Bossy and Beyond». The Historical Journal 45 (2): 481–494. doi:10.1017/S0018246X02002479. https://archive.org/details/sim_historical-journal_2002-06_45_2/page/481. 
• Heininen, Simo· Czaika, Otfried (2010). «Wittenberg Influences on the Reformation in Scandinavia». European History Online. Mainz: Institute of European History. Ανακτήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 2012. 
• Howard, Thomas A. and Mark A. Noll, eds. Protestantism after 500 Years (Oxford UP, 2016) pp. 384.
• Hsia, Po-Chia, επιμ. (2006). A Companion to the Reformation World. 
• Hsia, R. Po-chia (2004). «Reformation on the Continent: Approaches Old and New». Journal of Religious History 28 (2): 162–170. doi:10.1111/j.1467-9809.2004.00212.x. https://archive.org/details/sim_journal-of-religious-history_2004-06_28_2/page/162. 
• Hsia, R. Po-Chia (1987). «The Myth of the Commune: Recent Historiography on City and Reformation in Germany». Central European History 20 (3): 203–215. doi:10.1017/s0008938900012061. 
• Karant-Nunn, Susan C. (2005). «Changing One's Mind: Transformations in Reformation History from a Germanist's Perspective». Renaissance Quarterly 58 (2): 1101–1127. doi:10.1353/ren.2008.0933. 
• Kooi, Christine. "The Reformation in the Netherlands: Some Historiographic Contributions in English." Archiv für Reformationsgeschichte 100.1 (2009): 293–307.
• MacCulloch, Diarmaid (1995). «The Impact of the English Reformation». The Historical Journal 38 (1): 151–153. doi:10.1017/s0018246x00016332. https://archive.org/details/sim_historical-journal_1995-03_38_1/page/151. 
• MacCulloch, Diarmaid; Laven, Mary; Duffy, Eamon (2006). «Recent Trends in the Study of Christianity in Sixteenth-Century Europe». Renaissance Quarterly 59 (3): 697–731. doi:10.1353/ren.2008.0381. https://archive.org/details/sim_renaissance-quarterly_fall-2006_59_3/page/697. 
• Marnef, Guido (2009). «Belgian and Dutch Post-war Historiography on the Protestant and Catholic Reformation in the Netherlands». Archiv für Reformationsgeschichte 100 (1): 271–292. doi:10.14315/arg-2009-100-1-271. 
• Marshall, Peter (2009b). «(Re)defining the English Reformation». Journal of British Studies 48 (3): 564–586. doi:10.1086/600128. http://wrap.warwick.ac.uk/97/1/WRAP_Marshall_redefining.pdf. 
• Menchi, Silvana Seidel (2009). «The Age of Reformation and Counter-Reformation in Italian Historiography, 1939–2009». Archiv für Reformationsgeschichte 100 (1): 193–217. doi:10.14315/arg-2009-100-1-193. 
• Nieden, Marcel (2012). «The Wittenberg Reformation as a Media Event». European History Online. Mainz: Institute of European History. Ανακτήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 2012. 
• Scott, Tom (1991). «The Common People in the German Reformation». The Historical Journal 24 (1): 183–192. doi:10.1017/S0018246X00013996. 
• Scott, Tom (2008). «The Reformation between Deconstruction and Reconstruction: Reflections on Recent Writings on the German Reformation». German History 26 (3): 406–422. doi:10.1093/gerhis/ghn027. 
• Walsham, Alexandra (2008). «The Reformation and 'The Disenchantment of the World' Reassessed». Historical Journal 51 (2): 497–528. doi:10.1017/S0018246X08006808. https://archive.org/details/sim_historical-journal_2008-06_51_2/page/497. 
• Walsham, Alexandra. "Toleration, Pluralism, and Coexistence: The Ambivalent Legacies of the Reformation." Archiv für Reformationsgeschichte-Archive for Reformation History 108.1 (2017): 181–190. Online
• Wiesner-Hanks, Merry (2009). «Gender and the Reformation». Archiv für Reformationsgeschichte 100 (1): 350–365. doi:10.14315/arg-2009-100-1-350.