Μιχαήλ Α΄ Κομνηνός Δούκας

Το Δεσποτάτο της Ηπείρου μεταξύ 1205 και 1230

Ο Μιχαήλ Α΄ Κομνηνός Δούκας υπήρξε ο ιδρυτής και ο πρώτος Δεσπότης του Δεσποτάτου της Ηπείρου (1205-1215). Το πλήρες επώνυμό του είναι Κομνηνός Δούκας Άγγελος, όπου κατά τη συνήθεια της εποχής το επώνυμο της μητέρας προτάσσεται του πατέρα.

Ο βίος του

Ο Μιχαήλ ήταν ο νόθος γιος του σεβαστοκράτορα Ιωάννη Δούκα και πρώτος εξάδελφος των αυτοκρατόρων: Ισαακίου Β' Άγγελου και Αλέξιου Γ' Άγγελου.

Πριν το 1204, ήταν διοικητής του θέματος στα Μύλασα στην Μικρά Ασία. Αμέσως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους (1204), για μικρό χρονικό διάστημα ήταν στις υπηρεσίες του Βονιφάντιου του Μομφερατικού, Λατίνου άρχοντα της Θεσσαλονίκης. Η Μιχαήλ τελικά τον εγκατέλειψε και μετά από αποτυχημένη απόπειρα να επιβληθεί ως άρχοντας της Πελοποννήσου, κατέληξε στην Ήπειρο.

Στην Άρτα ίδρυσε το Δεσποτάτο της Ηπείρου, που γεωγραφικά αντιστοιχούσε στο βυζαντινό θέμα Νικοπόλεως. Το νέο αυτό κράτος αποτέλεσε καταφύγιο για πολλούς πρόσφυγες από την Κωνσταντινούπολη, τη Θεσσαλία και την Πελοπόννησο. Ο Μιχαήλ μάλιστα χαρακτηρίστηκε ως δεύτερος Νώε για αυτό το λόγο.

Ο εξόριστος Πατριάρχης Κωνσταντινούπολης στη Νίκαια, Ιωάννης Ι' Καματερός, δεν θεώρησε τον Μιχαήλ νόμιμο συνεχιστή των Βυζαντινών Αυτοκρατόρων, αλλά έχρισε Αυτοκράτορα τον Θεόδωρο Α' Λάσκαρη της Αυτοκρατορίας της Νίκαιας. Ο Μιχαήλ αντιδρώντας σε αυτή την κίνηση στράφηκε προς τον Πάπα Ιννοκέντιο Γ', τον οποίο θεώρησε και θρησκευτικό του ηγέτη στο εξής.

Αρχικά απέκρουσε προσπάθεια του Βονιφάντιου του Μομφερατικού να υποτάξει το Δεσποτάτο. Αμέσως μετά, ο Λατίνος Αυτοκράτορας της Κωνσταντινούπολης Ερρίκος της Φλάνδρας απαίτησε την υποτέλεια του, και αποτέλεσμα αυτής της προσέγγισης ήταν μια βραχείας διάρκειας συμμαχία που επισημοποιήθηκε με τον γάμο της κόρης του Μιχαήλ με τον αδελφό του Λατίνου Αυτοκράτορα (1209). Ο Μιχαήλ δεν τίμησε αυτή την συμμαχία θεωρώντας την ορεινή και απρόσιτη Ήπειρο αδιαπέραστη.

Το 1210 συμμάχησε με την Βενετία και επιτέθηκε στην Θεσσαλονίκη. Έχει υποστηριχθεί από ιστορικούς ότι ο ίδιος υπήρξε ιδιαίτερα σκληρός με τους αιχμαλώτους του, σταυρώνοντας Λατίνους ιερείς. Αυτό οδήγησε στον αφορισμό του από τον Πάπα. Τελικά με ενισχύσεις από τον Λατίνο Αυτοκράτορα προς τους πολιορκημένους, η Θεσσαλονίκη δεν καταλήφθηκε.

Ο Μιχαήλ κατέλαβε μία σειρά από πόλεις επεκτείνοντας τα όρια του Δεσποτάτου: Λάρισα (1212), Δυρράχιο, Κέρκυρα (1214). Επίσης κατέλαβε την παραλιακή ζώνη του κορινθιακού κόλπου. Ήρθε σε σύγκρουση με τους Σέρβους και τους Βούλγαρους. Δολοφονήθηκε το 1215 από κάποιον υπηρέτη του και τον διαδέχτηκε ο ετεροθαλής αδελφός του Θεόδωρος Άγγελος.

Γενεαλογικό δέντρο

Ο Μιχαήλ Α΄ Κομνηνός Δούκας, παντρεύτηκε την κόρη τοπικού άρχοντα της Ηπείρου και απέκτησαν 3 παιδιά, τους:

• Κωνσταντίνο Κομνηνό Δούκα, που πέθανε σε νεαρή ηλικία
• Θεοδώρα Κομνηνή Δούκαινα, Βασίλισσα της Σερβίας
• Μαρία Κομνηνή Δούκαινα, που παντρεύτηκε τον Κωνσταντίνο Μαλιασσηνό.

Από μια εξώγαμη σχέση του (πιθανώς υπηρέτριάς του, το όνομα της οποίας δεν διασώζεται), απέκτησε τουλάχιστον ένα νόθο γιο τον:

• Μιχαήλ Β' Κομνηνό Δούκα, που ανέλαβε τον θρόνο του Δεσποτάτου το 1230.

Πηγές

• The Oxford Dictionary of Byzantium, Oxford University Press, 1991.
• Κ. Βάρζος, Η γενεαλογία των Κομνηνών (Θεσσαλονίκη 1984) Τόμος 2, σελ. 669-689.