Αστεροσκοπείο Γιερκς

Αστεροσκοπείο Γιέρκς
Είδος	αστεροσκοπείο
Γεωγραφικές συντεταγμένες	42°34′13″N 88°33′24″W
Διοικητική υπαγωγή	Williams Bay
Χώρα	Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής
Έναρξη κατασκευής	1897
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Ο μεγάλος θόλος του Αστεροσκοπείου Γιερκς (Ιανουάριος 2006)

Φωτογραφία του διοπτρικού τηλεσκοπίου των 101,6 εκατοστών όπως ήταν το 1897.

Φωτογραφία του διοπτρικού τηλεσκοπίου των 101,6 εκατοστών όπως ήταν το 2006.

Το Αστεροσκοπείο Γιερκς (Yerkes) είναι αστεροσκοπείο που ανήκει στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου, αλλά βρίσκεται στο χωριό Γουίλιαμς Μπέι της πολιτείας του Ουισκόνσιν, στις ΗΠΑ (ενώ το Σικάγο βρίσκεται στην πολιτεία Ιλινόι). Το αστεροσκοπείο αυτό, που αυτοαποκαλείται «το γενέθλιο μέρος της σύγχρονης αστροφυσικής», ιδρύθηκε το 1897 από τον Τζορτζ Χέιλ και το χτίσιμό του χρηματοδοτήθηκε από τον Τσαρλς Γιερκς, από τον οποίο πήρε και το όνομά του. Είναι χτισμένο σε υψόμετρο 334 μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, σε γεωγραφικό πλάτος 42° 34′ 13″ Βόρειο και γεωγραφικό μήκος 88° 33′ 22″ Δυτικό. Υπήρξε δείγμα μιας μεταβολής στο σκεπτικό της χρήσεως των αστεροσκοπείων, από την απλή στέγαση τηλεσκοπίων και παρατηρητών προς τη σύγχρονη τάση που συνδέει λειτουργικά τον παρατηρησιακό εξοπλισμό με εργαστηριακούς χώρους φυσικής και χημείας.

Το Αστεροσκοπείο Γιερκς είναι κυρίως γνωστό για το ότι στεγάζει το μεγαλύτερο διοπτρικό τηλεσκόπιο του κόσμου εδώ και πάνω από έναν αιώνα (αφού όλα τα μεγάλα τηλεσκόπια που κατασκευάσθηκαν μετά τις αρχές του εικοστού αιώνα είναι κατοπτρικά). Εξάλλου, συντηρεί μία συλλογή από 100 και πλέον χιλιάδες φωτογραφικές πλάκες. Διευθυντής του Αστεροσκοπείου είναι σήμερα (2010) ο Dennis Kois.

Τηλεσκόπια

Το μεγάλο διοπτρικό τηλεσκόπιο με διάμετρο 101,6 cm (40 ίντσες) κατασκευάσθηκε από τον κορυφαίο Αμερικανό οπτικό και κατασκευαστή τηλεσκοπίων Άλβαν Κλαρκ. Είναι στην πραγματικότητα το μεγαλύτερο διοπτρικό που χρησιμοποιήθηκε ποτέ για επιστημονική έρευνα, αφού ένα μεγαλύτερο (1,25 μέτρου) κατασκευάσθηκε για επίδειξη στην Παγκόσμια Έκθεση των Παρισίων του 1900. Το τηλεσκόπιο του Γιερκς εκτέθηκε και αυτό, στην Παγκόσμια Έκθεση του Σικάγου το 1893, προτού εγκατασταθεί στο αστεροσκοπείο.

Εκτός από το παραπάνω διάσημο τηλεσκόπιο, το αστεροσκοπείο στεγάζει επίσης κατοπτρικά τηλεσκόπια διαμέτρου 102 και 61 cm, καθώς και αρκετά μικρότερα τηλεσκόπια που χρησιμοποιούνται για εκπαιδευτικούς σκοπούς.

Σημερινές έρευνες

Η σημερινή ερευνητική δραστηριότητα στο ίδρυμα περιλαμβάνει τη μελέτη του σχηματισμού των σφαιρωτών σμηνών, και την έρευνα των υπέρυθρων πηγών και γεωπλήσιων σωμάτων (near-Earth objects). Επιπροσθέτως, το Πανεπιστήμιο του Σικάγου διατηρεί στο αστεροσκοπείο μηχανολογικό κέντρο για την κατασκευή και συντήρηση επιστημονικών οργάνων. Σήμερα (2011) το κέντρο αυτό ασχολείται με την «Ευρυφασματική Αερομεταφερόμενη Κάμερα Υψηλής Αναλύσεως» (High-resolution Airborne Wideband Camera, HAWC) που θα αποτελέσει μέρος του Στρατοσφαιρικού Αστεροσκοπείου Αστρονομίας Υπερύθρου (SOFIA). Διεξάγεται επίσης έρευνα με τη χρήση της συλλογής των 150.000 περίπου αρχειακών φωτογραφικών πλακών που χρονολογούνται από τη δεκαετία του 1890.

Ανάπτυξη και σχέδια για διατήρηση

Τον Μάρτιο του 2005 το Πανεπιστήμιο του Σικάγου ανεκοίνωσε την πρόθεσή του να πωλήσει το αστεροσκοπείο και τη γη του στην ακτή της λίμνης Τζενίβα. Αρχικές αναφορές μιλούσαν για δύο υποψήφιους αγοραστές, μια κατασκευάστρια εταιρεία πολυτελών κατοικιών και το Πανεπιστήμιο Aurora, του οποίου η πανεπιστημιόπολη συνορεύει με το Γιερκς. Μία τοπική οργάνωση τάχθηκε υπέρ της σωτηρίας του ιστορικού αστεροσκοπείου για εκπαιδευτικούς και ερευνητικούς σκοπούς, καθώς και για τη διατήρηση της σπάνιας δασωμένης όχθης της λίμνης (η έκταση της γης του αστεροσκοπείου ανέρχεται σε 310 στρέμματα). Στις 7 Ιουνίου 2006 το Πανεπιστήμιο του Σικάγου ανεκοίνωσε ότι θα πωλούσε την έκταση στον πρώτο ενδιαφερόμενο για 8 εκατομμύρια δολάρια με όρο τη διατήρηση των κτισμάτων του Αστεροσκοπείου, των πέριξ αυτών 120 στρεμμάτων και ολόκληρης της παροχθίου εκτάσεως. Η εταιρεία σχεδίαζε ξενώνα 100 δωματίων με μεγάλο spa στα 36 στρέμματα παρθένας δασικής εκτάσεως στην όχθη (το τελευταίο αναλλοίωτο τμήμα της 34 χιλιομέτρων όχθης της Λίμνης Τζενίβα). Περί τις 70 κατοικίες θα ανεγείρονταν στο ψηλότερο μέρος της ιδιοκτησίας, γύρω από το αστεροσκοπείο.

Εξαιτίας των δημόσιων αντιδράσεων για το θέμα, το πανεπιστήμιο ακύρωσε αυτά τα σχέδια τον Ιανουάριο του 2007 Στη συνέχεια, το Τμήμα Αστρονομίας και Αστροφυσικής του πανεπιστημίου σχημάτισε μία ομάδα μελέτης από καθηγητές και εκπροσώπους του προσωπικού του Αστεροσκοπείου Γιερκς, καθώς και τα άλλα ενδιαφερόμενα μέρη για να σχεδιάσουν τη λειτουργία ενός τοπικού κέτρου για την επιστημονική εκπαίδευση στο Αστεροσκοπείο. Η ομάδα εξέδωσε την τελική αναφορά της στις 30 Νοεμβρίου 2007. Τελικώς, η άρνηση του δήμου του Γουίλιαμς Μπέι να αλλάξει τον χαρακτηρισμό της ζώνης σε «οικιστική» ανάγκασε την εταιρεία να εγκαταλείψει τα αναπτυξιακά της σχέδια.

Ονομάσθηκαν προς τιμή του

• Το σύστημα ταξινόμησης αστρικής λαμπρότητας Yerkes.
• Ο αστεροειδής 990 Γιέρκς (990 Yerkes), που ανακαλύφθηκε εκεί το 1922.
• Ο κρατήρας Γιερκς της Σελήνης πήρε το όνομά του από τον δωρητή του αστεροσκοπείου, τον Τσαρλς Γιερκς.

Δείτε επίσης

• Κατάλογος των μεγαλύτερων διοπτρικών τηλεσκοπίων

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ο επίσημος ιστότοπος του Αστεροσκοπείου
• Περιγραφή και ιστορία Αρχειοθετήθηκε 2004-04-17 στο Wayback Machine. από τη National Park Service των ΗΠΑ