Μετάβαση στο περιεχόμενο

Δημοκρατικό Κόμμα (Τουρκία)

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Δημοκρατικό Κόμμα
Demokrat Parti
ΠρόεδροςΑντνάν Μεντερές
ΙδρυτήςΤζελάλ Μπαγιάρ
Αντνάν Μεντερές
Μεχμέτ Φουάτ Κιοπρολού
Εμίν Σαζάκ
Ρεφίκ Κοραλτάν
Ίδρυση7 Ιανουαρίου 1946 (1946-01-07)
Διάλυση29 Σεπτεμβρίου 1961 (1961-09-29)
Διάσπαση απόΡεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα
ΔιάδοχοςΚόμμα Δικαιοσύνης
ΈδραΆγκυρα, Τουρκία
ΙδεολογίαΚεμαλισμός, Οικονομικός φιλελευθερισμός
Πολιτικό φάσμαΚεντροδεξιά
Πολιτικό σύστημα Τουρκίας
Πολιτικά κόμματα
Εκλογές

Το Δημοκρατικό Κόμμα (Demokrat Partisi, DP) ήταν κεντροδεξιό πολιτικό κόμμα στην Τουρκία, που κυβέρνησε την Τουρκία από το 1950 ως το 1960. [1]

Το κόμμα κατάφερε να κερδίσει τις εκλογές του 1950, και να σχηματίσει την πρώτη κυβέρνηση σπάζοντας την μονοκρατορία του Λαϊκού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος. Ήταν επίσης το πρώτο κόμμα που επέτρεψε την επανεμφάνιση στοιχείων Ισλαμισμού στη χώρα.[2]

Ίδρυση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

O Ισμέτ Ινονού, Πρόεδρος της Δημοκρατίας και αρχηγός του ΡΛΚ, ανακοίνωσε τον Νοέμβριο του 1945 ότι η χώρα ήταν έτοιμη να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις του πολιτικού συστήματος, με πρώτη την είσοδο στην πολυκομματική δημοκρατία.
Όταν στο ΡΛΚ, το μοναδικό μέχρι τότε κόμμα, άρχισαν οι διεργασίες για να σχηματιστεί λαϊκή βάση και αποδοχή, στοιχείο απαραίτητο για την εκλογική νίκη στην πολυκομματική δημοκρατία, μια από τις σημαντικότερες, αν όχι η σημαντικότερη κίνηση ήταν η κατάθεση νομοσχεδίου αγροτικής μεταρρύθμισης. Συγκεκριμένα, το κόμμα κατέθεσε προς ψήφιση νόμο που κρατικοποιούσε εκτάσεις γης δίνοντάς τες στους αγρότες προς καλλιέργεια. Ομάδα επιφανών μελών του κόμματος υποστηρίζοντας τα συμφέροντα των μεγαλογαιοκτημόνων,[3] αντέδρασε στο νομοσχέδιο.

Δημιουργώντας μια άτυπη αντιπολιτευτική ομάδα, συν τω χρόνω, εξώθησαν την διαφωνία τους έως αποπομπής τους.
Έτσι στις 7 Ιανουαρίου 1946, ίδρυσαν το δεύτερο [σημ. 1] γίνεται αντιπολιτευτικό κόμμα, το Κόμμα Δικαιοσύνης.

Τα ιδρυτικά στελέχη ήταν: ο Τζελάλ Μπαγιάρ (τραπεζίτης και επιχειρηματίας), ο Αντνάν Μεντερές (μεγαλογαιοκτήμονας), ο Εμίν Σαζάκ (επίσης, μεγαλογαιοκτήμονες), ο Μεχμέτ Φουάτ Κιοπρολού (ακαδημαϊκός) και ο Ρεφίκ Κοραλτάν (ανώτερο κρατικό στέλεχος). [4]

Ο Ισμέτ Ινονού μετά από αυτή την εξέλιξη, κατέφυγε σε πρόωρες εκλογές στις 21 Ιουλίου 1946, οι οποίες έδωσαν τη νίκη και πάλι στο κόμμα του. Το ΡΛΚ κέρδισε τις 390 από τις 465 έδρες. Ωστόσο οι 65 έδρες που κέρδισε το Δημοκρατικό Κόμμα, θεσμοθετούσαν πλέον όχι μόνο την ύπαρξη Αξιωματικής Αντιπολίτευσης αλλά και την είσοδο νέων κοινωνικών στρωμάτων στο δρόμο για την καπιταλιστική ανάπτυξη, στρωμάτων που μέχρι τότε είχε αγνοήσει η κεμαλική αστική τάξη. [5]

Η επιρροή του ΔΚ ωστόσο μεγάλωνε μέρα με την ημέρα, καταγάγοντας νίκες τόσο σε τοπικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο, μέχρι την τελική νίκη του, στις εκλογές του 1950. Σε μια σχεδόν αντίστροφη πορεία, το ΔΚ κέρδισε 408 έδρες στην Εθνοσυνέλευση και το ΡΛΚ, 69. Ωστόσο αν και η νίκη ήταν ξεκάθαρη, πολλοί του Δημοκρατικού Κόμματος φοβούνταν ότι ο πανίσχυρος ακόμα Ινονού έχοντας στο πλευρό του, τον στρατό και τον κρατικό μηχανισμό δεν θα αποδεχόταν τη νέα κατάσταση. [6] Ωστόσο ο Ινονού έχοντας εξασφαλίσει την επιβίωση των κεμαλικών αρχών μέσω της απόλυτης υποστήριξης από τον Στρατό, αποδέχτηκε την ήττα, αφού η εναλλαγή των κομμάτων στην εξουσία δεν έβαζε πλέον σε κίνδυνο τη δομή του καθεστώτος. [7]

Διακυβέρνηση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η νίκη του ΔΚ σηματοδότησε την πρώτη, μαζική και απευθείας εκπροσώπηση της περιφέρειας στο Κοινοβούλιο. Οι ψηφοφόροι του, αποτελούσαν τη μεγάλη μάζα της υπαίθρου αλλά και των πόλεων της ανατολικής και νοτιοανατολικής Τουρκίας που μέχρι τότε δεν είχε καμμία πρόσβαση στο κράτος. Κυρίως, βιοτέχνες, έμποροι, βιομήχανοι, γαιοκτήμονες, - μια περιφερειακή αστική τάξη που άρχισε να δημιουργείται εκφράστηκε μέσα από το κόμμα. [3] Αλλά και τα φτωχότερα κοινωνικά στρώματα, (αγρότες και μισθωτοί υπάλληλοι) με θρησκευτικό και οπωσδήποτε βαθιά συντηρητικό υπόβαθρο, απελπισμένα από την πτώση των εισοδημάτων τους την περίοδο του Παγκοσμίου πολέμου, στήριξαν το ΔΚ ελπίζοντας σε μια αλλαγή. Αναφέρεται ότι το κόμμα υποστήριξαν ακόμα και μέλη του παράνομου τότε Κομμουνιστικού κόμματος Τουρκίας. [8]

Οι γενικές οικονομικές πολιτικές που θα ακολουθούσε το κόμμα αναπτύχθηκαν στο πρώτο πολιτικό του πρόγραμμα το 1946 και επαναβεβαιώθηκαν και στο δεύτερο του 1951.
Δόθηκε προτεραιότητα στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας, μέσω της ανάπτυξης της ελεύθερης αγοράς ενώ σύμφωνα με το πρόγραμμα, ο ρόλος του κράτους περιοριζόταν στην επίβλεψη και προστασία της λειτουργίας της αγοράς. Το κράτος όμως δεν αρκέστηκε σε αυτό το ρόλο: παράλληλα με την ιδιωτική επιχειρηματικότητα, κυρίως αμερικανικές επενδύσεις στη χώρα, αναπτύχθηκαν και οι μονοπωλιακές κρατικές επιχειρήσεις. [9] Οι οικονομικές παροχές του Σχεδίου Μάρσαλ και του Δόγματος Τρούμαν βοήθησαν την κυβέρνηση να ασκήσει μια πολιτική οικονομικής ενδυνάμωσης της περιφέρειας έναντι του κέντρου, μέσω της αγροτικής ανάπτυξης, των επενδύσεων σε έργα υποδομής και της εκβιομηχάνισης. Πράγματι τα πρώτα χρόνια η Τουρκία γνώρισε αλματώδη ανάπτυξη με αποτέλεσμα να ανέλθει το βιοτικό επίπεδο όλων των πολιτών και ιδιαίτερα των αγροτών (του κυρίως σώματος των ψηφοφόρων του κόμματος). Χαρακτηριστικά, το ετήσιο κατά κεφαλήν εισόδημα αυξήθηκε από 428 τουρκικές λίρες, το 1950, σε 1836 λίρες το 1960.

Από το 1954 και μετά όμως, λόγω και των κακών διεθνών οικονομικών συνθηκών αλλά και εξαιτίας της πληθωριστικής πολιτικής του ΔΚ, της υποτίμησης της τουρκικής λίρας, της μείωσης της αγροτικής παραγωγής, και την συνεπαγόμενη μείωση των εξαγωγών, η οικονομική κατάσταση αντιστράφηκε. Η κυβέρνηση κατέφυγε μεν στον κρατικό παρεμβατισμό με το τουρκικό κράτος να αναλαμβάνει τα ηνία της βιομηχανικής παραγωγής μέσω των λεγόμενων «Κρατικών Οικονομικών Επιχειρήσεων», χωρίς ωστόσο να καταφέρει να ανορθώσει την οικονομία τόσο, ώστε να μη χρειαστεί την βοήθεια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, στο οποίο η Τουρκία κατέφυγε το 1958.

Η κακή οικονομική κατάσταση της χώρας αύξησε τη λαϊκή δυσαρέσκεια, που με τη σειρά της αύξησε την αυταρχική πολιτική της κυβέρνησης. Ο Μεντερές υποκύπτοντας όλο και πιο πολύ στον αυταρχισμό, περιόρισε σημαντικά την ελευθερία του Τύπου προσπαθώντας να σιωπήσει τις φωνές διαμαρτυρίες που πλέον υψώνονταν από τις κοινωνικές τάξεις που υποστήριξαν ή ανέχτηκαν την άνοδο του στην εξουσία: τους διανοούμενους, την ανώτερη δημοσιοϋπαλλική γραφειοκρατία και το στρατό. [10]

Ο Μεντερές εκμεταλλευόμενος τις συνθήκες έντασης πο δημιουργήθηκαν λόγω της ανακίνησης του Κυπριακού κατέφυγε στην λαϊκιστική ρητορεία, ενδυναμώνοντας τα εθνικιστικά αισθήματα των Τούρκων. Η κατάσταση ξέφυγε από τον έλεγχό του, τον Σεπτέμβριο του 1955 με το γνωστό πογκρόμ κατά των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης.[11]

Οι πρωτοφανείς ταραχές του όχλου και η κήρυξη στρατιωτικού νόμου σε Άγκυρα, Κωνσταντινούπολη και Σμύρνη, αύξησαν τη δυσαρέσκεια και μέσα στο κόμμα. Τον Δεκέμβριο του 1955 μερίδα βουλευτών, αποσκίρτησε, δημιουργώντας το «Κόμμα Ελευθερίας» (Hürriyet Partisi). [12]

Συνάντηση του Αμερικανού Προέδρου Ντουάιτ Αϊζενχάουερ (αριστερά) με τους Τζελάλ Μπαγιάρ και Αντνάν Μεντερές, στην Τουρκία το 1959

Οι αντιδράσεις της Αντιπολίτευσης και ο αυταρχισμός της κυβέρνησης Μεντερές αυξάνονταν μήνα με το μήνα. Αν και η κυβέρνηση εξακολούθησε να έχει την εμπιστοσύνη της πλειοψηφίας του λαού, το κεμαλικό καθεστώς και ο Στρατός, δεν αποδέχονταν πλέον την διακυβέρνησή της. Στις 27 Μαΐου 1960, γίνεται το πρώτο πραξικόπημα στην ιστορία της σύγχρονης Τουρκίας. [13] Ο Στρατός καταλαμβάνει κρίσιμα κυβερνητικά κτίρια και συλλαμβάνει Πρωθυπουργό και Πρόεδρο της Δημοκρατρίας. Το δικαστήριο που θα συσταθεί για την διερεύνηση παράνομων ενεργειών της κυβέρνησης θα καταλήξει σε πογκρόμ του κόμματος, αφού τα κυριώτερα στελέχη του- μέλη της κυβέρνησης και σύσσωμη η κοινοβουλευτική του ομάδα θα συλληφθούν και θα καταδικαστούν με διάφορες ποινές. [14] Το κόμμα διαλύθηκε επίσημα στις 29 Σεπτεμβρίου 1961.

Εκλογικά αποτελέσματα ΔΚ

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Μεγάλη Εθνοσυνέλευση της Τουρκίας
Έτος Ψήφοι Ψήφοι επί % Έδρες Κυβέρνηση
Βουλευτικές εκλογές 1946 - - 65 από τις 465 ΡΛΚ
Βουλευτικές εκλογές 1950 4,241,393 53.3 408 από τις 465 ΔΚ
Βουλευτικές εκλογές 1954 5,313,659 58.4 503 από τις 541 ΔΚ
Βουλευτικές εκλογές 1957 4,497,811 48.6 424 από τις 610 ΔΚ

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ https://www.gale.com/binaries/content/assets/gale-us-en/primary-sources/archives-unbound/primary-sources_archives-unbound_democracy-in-turkey-1950-1959_records-of-the-u.s.-state-department-classified-files.pdf
  2. ↑ Kisaichi, Masatoshi (2011). Popular Movements and Democratization in the Islamic World. Routledge. σελ. 167. ISBN 978-0415665896. 
  3. ↑ 3,0 3,1 Μούδουρος, σελ. 74.
  4. ↑ Heper, Metin· Landau, Jacob M. (1991). Political Parties and Democracy in Turkey (στα Αγγλικά). I.B. Tauris. σελίδες 120–121. ISBN 1850433003. 
  5. ↑ Μούδουρος, σελ. 75.
  6. ↑ Zürcher, σελ. 222.
  7. ↑ https://www.efsyn.gr/stiles/apopseis/305693_inonoy-1950-erntogan-2023
  8. ↑ Κεϊντέρ Τσαγλάρ «Τουρκία: Δημοκρατία και Δικτατορία», εκδ. Στοχαστής, 1983, σελ.122
  9. ↑ https://bilig.yesevi.edu.tr/yonetim/icerik/makaleler/792-published.pdf σελ.251
  10. ↑ Zürcher, σελ. 230.
  11. ↑ Σπυρίδων Σφέτας (15 Ιανουαρίου 2020). «Πλησιάζει το τέλος του Ερντογάν - Η διαδρομή από τον Κεμάλ μέχρι τον «Σουλτάνο»». ΕΘΝΟΣ. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Ιανουαρίου 2022. 
  12. ↑ Zürcher, σελ. 231.
  13. ↑ https://www.britannica.com/biography/Adnan-Menderes#ref9131
  14. ↑ Ahmad, Feroz (1977). The Turkish Experiment in Democracy: 1950-1975. London: C. Hurst and Co. (Publishers) Ltd. σελ. 171. ISBN 0-903983-54-0. 

Πηγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σημειώσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Το πρώτο αντιπολιτευτικό κόμμα, μετά την επίσημη ανακοίνωση του Ινονού το 1945, ήταν το Millî Kalkınma Partisi (Κόμμα Εθνικής Ανάπτυξης) που ιδρύθηκε τον Ιούλιο του 1945 [1]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Δημοκρατικό_Κόμμα_(Τουρκία)&oldid=10681916"