Μαρκήσιος

Χαλκογραφία του Βάτσλαβ Χόλαρ (1607–1677). Άνδρας με τον εθιμοτυπικό χιτώνα, κατά τη διάρκεια της τελετής προαγωγής του σε Μαρκήσιο

Ο μαρκήσιος (γαλλικά: marquis, αγγλικά: marquess, ελληνικά: Μαρκίων, θηλ: Μαρκησία) αρχικά αποτελούσε ανώτερο τίτλο τον οποίο λάμβαναν τιμητικά διοικητές παραμεθορίων περιοχών, που ήταν αντίστοιχος με τον ελληνικό (βυζαντινό) τίτλο του Κλεισουράρχη και εκείνου του «Ουτς-Μπέη» ή «Ούτσμπεη» στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αργότερα εξελίχθηκε σε καθαρά τιμητικό τίτλο ευγενείας.

Ο τίτλος αυτός εμφανίστηκε στην ιστορία κατά τον Μεσαίωνα, όταν δόθηκε για πρώτη φορά από τον Κάρολο τον Α΄ σε ευγενείς στους οποίους εμπιστεύονταν την ασφάλεια των συνοριακών επαρχιών. Αν και ο στρατιωτικός αυτός τίτλος ανάγεται οργανωτικά στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, τον Μεσαίωνα αμέσως με τη Γερμανία υιοθετήθηκε απ΄ όλες τις τότε Ηγεμονίες - Βασίλεια της Ευρώπης, έτσι απαντάται αγγλικά και γαλλικά Μαρκίζ, ιταλικά Μαρκέζ και ισπανικά Μαρκές.

Ο αρχικός τίτλος σήμαινε κόμης των συνόρων, (γερμ. Markgraf). Καθένας Μαρκήσιος είχε τη δυνατότητα να συγκροτεί, να εξοπλίζει και να συντηρεί στρατό για την υπεράσπιση της Μαρκιωνίας του, και γι' αυτό οι Μαρκιωνίες (γερμ. Markgrafschaft), όπως ονομαζόταν οι υπ΄ αυτών επαρχίες, βρίσκονταν πάντα κοντά στα σύνορα, μεθόριες, εξ ου και ο παράλληλος τίτλος Grenzgraf (λατ. comes terminalis).

Στην τότε ηγεμονική εθιμοτυπία ο Μαρκήσιος ήταν ανώτερος του Κόμη και κατώτερος του Δούκα (γερμ. Herzog). Σημειώνεται ότι η ιεραρχία αυτή δεν παρέμενε σταθερή σε όλες τις τότε Ηγεμονίες, με συνέπεια ν΄ διαφοροποιείται ανάλογα με τη χώρα και την εποχή, π.χ. στη Γαλλία ήταν συνήθεια να αποκαλούν όλους τους ξένους ευγενείς με τον τίτλο marquis ή mon marquis.

Με τον καιρό όμως οι Μαρκήσιοι άρχισαν να διατηρούν μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις τις οποίες χρησιμοποιούσαν ακόμα και σε εμπόλεμες καταστάσεις μεταξύ τους προκειμένου να συμπεριλάβουν περισσότερα εδάφη, ακόμα και σε βάρος της χώρας, με συνέπεια να μετατρέπονται σε δυνάστες των κατοίκων των περιοχών τους, που τις μετέτρεπαν σε φέουδα. Συνέπεια αυτού ήταν η τακτική σύγκρουσή τους με τους Βασιλείς.
Με την κατάλυση όμως της φεουδαρχίας ο στρατιωτικός αυτός τίτλος απώλεσε κάθε δικαίωμα εδαφικής κυριότητας, παραμένοντας μόνο ως τίτλος τιμητικός, ιστορικής αναφοράς, με κληρονομικό χαρακτήρα κατ΄ αρρενογονία και μόνο κατά πρωτοτοκία. Δηλαδή δύο αδέλφια γόνοι Μαρκησίου δεν μπορούσαν να φέρουν τον αυτό τίτλο Μαρκιωνίας, αλλά μόνο ο πρωτότοκος.

Στη νεότερη εποχή επικράτησε η συνήθεια που έχει πλέον καταστεί έθιμο τόσο στην Αγγλία, όσο και τη Γαλλία να τιτλοφορούνται Μαρκήσιοι, ζώντων των γονέων τους, τα πρωτότοκα τέκνα των Δουκών.

Άλλες σχετικές ονομασίες

• μαργράβος είναι μία ελληνική απόδοση της γερμανικής λέξεως Markgraf
• κόμης, θηλ. κόμησ(σ)α ή κόμισ(σ)α, αντιστοιχεί στον γερμανό Graf, στα γαλλιkά comte, στα ιταλικά conte (επίσης: κόντες θηλ. κοντέσ(σ)α)
• μαρκήσιος είναι η ελληνική απόδοση της γαλλικής λέξεως marquis (θηλ. marquise)
• στα αγγλικά η αντίστοιχη λέξη είναι Marquess, και βρίσκεται στην ιεραρχία μεταξύ του δούκα (αγγλ. Duke) και του κόμη (αγγλ. Earl - θηλ. countess) (βλ. peerage of England, Scotland, UK κ.α.)
• στα ισπανικά και πορτογαλικά αντιστοιχεί Marqués και Marquês

Δείτε επίσης

• Δούκας
• Κόμης
• Βουργράβος
• Βαρόνος

Σημειώσεις

• Αντίστοιχος τίτλος του Μαρκησίου απαντάται και στις παλαιές Αυτοκρατορίες και Βασίλεια της Ασίας. (Κίνα, Ιαπωνία, κ.λπ.) και νεότερα στη Λατινική Αμερική. Κάποτε προσωρινός Βασιλεύς του Περού ήταν ισπανός Μαρκήσιος.

Πηγές

• Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου, τόμ. 13ος, σελ. 24