Μελέτιος Καλαμαράς

Σεβασμιώτατος Μελέτιος
Μητροπολίτης Νικοπόλεως και Πρεβέζης
Ο Μητροπολίτης Μελέτιος το 1989
Από	26 Φεβρουαρίου 1980
Έως	21 Ιουνίου 2012
Προκάτοχος	Στυλιανός
Διάδοχος	Χρυσόστομος
Προσωπικά στοιχεία
Γέννηση	28 Σεπτεμβρίου 1933 Αλαγονία, Μεσσηνία, Ελλάδα
Θάνατος	21 Ιουνίου 2012 (78 ετών) Πρέβεζα, Ήπειρος, Ελλάδα
Εθνικότητα	Έλληνας
Υπογραφή
Δόγμα	Χριστιανός Ορθόδοξος

Ο Μελέτιος (Καλαμαράς) (Αλαγονία Μεσσηνίας, 28 Σεπτεμβρίου 1933 - Φλάμπουρα Πρεβέζης, 21 Ιουνίου 2012) ήταν Μητροπολίτης Νικοπόλεως και Πρεβέζης (επισκοπής των «Νέων χωρών» της Ελλάδος) για 32 χρόνια, από τις 28 Μαρτίου 1980 μέχρι τις 21 Ιουνίου 2012.

Γενικά βιογραφικά στοιχεία

Ο Μητροπολίτης Μελέτιος γεννήθηκε στην Αλαγονία της Μεσσηνίας στις 28 Σεπτεμβρίου 1933. Ήταν πτυχιούχος Θεολογίας και πτυχιούχος Φιλολογίας-Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Εκάρη μοναχός σε ηλικία 21 ετών και χειροτονήθηκε διάκονος αμέσως μετά, στις 28 Δεκεμβρίου 1954, από τον Μητροπολίτη Μεσσηνίας Χρυσόστομο Α΄. Ο ίδιος επίσκοπος τον χειροτόνησε πρεσβύτερο στις 20 Αυγούστου 1959.

Διετέλεσε Ιεροκήρυκας της Ιεράς Μητροπόλεως Μεσσηνίας από το 1957 μέχρι το 1967 και Γραμματέας της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος επί των Διορθοδόξων και Διεκκλησιαστικών Σχέσεων από το 1968 μέχρι το 1980.

Εξελέγη Μητροπολίτης Νικοπόλεως και Πρεβέζης την 26η Φεβρουαρίου 1980, χειροτονήθηκε επίσκοπος την 1 Μαρτίου 1980 και ενθρονίστηκε στη μητρόπολή του την 28η Μαρτίου του ίδιου έτους. Είχε σαφή προσανατολισμό της ποιμαντικής του ευθύνης και πίστευε ακράδαντα ότι η ιερωσύνη και ιδιαίτερα η αρχιερωσύνη έχουν ως κύριο έργο τη διδασκαλία της πίστεως. Έτσι, πάντα δίδασκε το Ευαγγέλιο με απλό τρόπο, έγραψε αρκετά βιβλία-διδαχές και μετέφερε στη νεοελληνική τα κείμενα του Ευαγγελίου για να γίνουν ευκολότερα κατανοητά από τους χριστιανούς.

Ήταν συγγραφέας πολλών βιβλίων. Βραβεύθηκε από την Ακαδημία Αθηνών για τη μελέτη του «Η Ε΄ Οικουμενική Σύνοδος». Η μελέτη αυτή αποτελεί μεγάλη συμβολή στην ελληνόγλωσση θεολογική επιστήμη, καθώς με τη μετάφραση των λατινικών πρακτικών της Ε' Οικουμενικής Συνόδου, κατέστη δυνατή η κατανόηση των πεπραγμένων και των προσπαθειών για την ενότητα της Εκκλησίας που κατέβαλαν ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός και οι πατέρες της Συνόδου.

Απεβίωσε στο Μοναστήρι του Προφήτου Ηλιού, στα Φλάμπουρα Πρεβέζης, τα ξημερώματα της 21ης Ιουνίου 2012, σε ηλικία 79 ετών. Η σορός του τέθηκε σε προσκύνημα στον ιερό ναό των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στην Πρέβεζα. Κλήρος και λαός αποχαιρέτησαν τον για 32 χρόνια ποιμενάρχη τους στον ίδιο ναό το Σάββατο 23 Ιουνίου 2012, όπου εψάλη η εξόδιος ακολουθία προεξάρχοντος του μακαριωτάτου αρχιεπισκόπου Αθηνών Ιερωνύμου και παρουσία 18 μητροπολιτών και 4 επισκόπων. Ετάφη στον αύλειο χώρο του ίδιου ναού.

Λαϊκός (1933-1954)

Ο Μελέτιος Καλαμαράς γεννήθηκε στην Αλαγονία της Μεσσηνίας στις 28 Σεπτεμβρίου του 1933. Ήταν το ένατο από τα έντεκα παιδιά του γιατρού Αγησίλαου Καλαμαρά και της Ελένης Βασιλάκη. Έζησε για λίγο στην Αλαγονία και για μερικά χρόνια στην Καλαμάτα. Το 1947 πήγε στην Αθήνα για να φοιτήσει στο οκτατάξιο, τότε γυμνάσιο. Εκεί έμενε με τη θεία του Ευαγγελία, εξαδέλφη του πατέρα του.

Στη διάρκεια των γυμνασιακών του χρόνων φοίτησε στο 8ο Γυμνάσιο Αρρένων της πλατείας Κουμουνδούρου. Η Θεολογική Σχολή ήταν η συνέχεια, μετά την αποφοίτησή του από το Γυμνάσιο.

Ήταν πτυχιούχος της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, στην οποία φοίτησε από το 1950 μέχρι το 1954, καθώς και της Φιλοσοφικής Σχολής του ίδιου Πανεπιστημίου, στην οποία φοίτησε από το 1954 μέχρι το 1957.

Διάκονος (1954-1959)

Στις 28 Δεκεμβρίου του 1954, σε ηλικία 21 ετών, εκάρη μοναχός στην Ιερά Μονή Ζωοδόχου Πηγής Βελανιδιάς Μεσσηνίας, μετά τη σχετική ευχή του μητροπολίτη Μεσσηνίας Χρυσόστομου Δασκαλάκη. Ο επίσκοπος αναγνώρισε τις ικανότητες του Μελετίου και τον χειροτόνησε διάκονο αμέσως μετά, ενώ ήταν ακόμη στο μοναστήρι. Ήδη γνώριζε όλες τις μορφές της αρχαίας Ελληνικής. Μιλούσε Λατινικά σαν μητρική γλώσσα, καταλάβαινε άριστα τα Ρωσικά, Γαλλικά, Γερμανικά και Αγγλικά και ως εκ τούτου ο Χρυσόστομος τον πήρε από το μοναστήρι και τον έφερε, το 1957, στην Καλαμάτα.

Πρεσβύτερος (1959-1980)

Ενώ ήταν ακόμη διάκονος, ο π. Μελέτιος κλήθηκε να κηρύξει τον λόγο του Θεού στη Μητρόπολη Μεσσηνίας. Ήταν ιεροκήρυκας στην Καλαμάτα από το 1957 μέχρι το 1967. Χειροτονήθηκε πρεσβύτερος στις 20 Αυγούστου 1959 από τον Μητροπολίτη Μεσσηνίας Χρυσόστομο Α΄, τον οποίο ακολούθησε. Στην Καλαμάτα η ζωή του συνδυάστηκε με τον πατέρα Ιωήλ Γιαννακόπουλο (1901-1966) και τον Μικρασιάτη κληρικό π. Αγαθάγγελο Μιχαηλίδη (1908-1991), πρωτοσύγκελλο, τότε, του μητροπολίτη Μεσσηνίας Χρυσοστόμου. Μετά την κοίμηση του π. Ιωήλ, ο π. Αγαθάγγελος θα γινόταν η αιτία να βρεθεί ο π. Μελέτιος μαζί του, κατ’ αρχάς στη Μονή Πεντέλης και στη συνέχεια στο Γραφείο Διορθοδόξων και Διεκκλησιαστικών Σχέσεων της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, όπου υπηρέτησε ως γραμματέας μέχρι το 1980.

Στην Αθήνα ήταν εφημέριος του ναού του Αγίου Ελευθερίου Γκύζη, κοντά στη λεωφόρο Αλεξάνδρας. Στο υπερώο του ναού εξομολογούσε κάθε Τετάρτη και Σάββατο. Οι ιερείς του ναού έτρεφαν ιδιαίτερη αγάπη προς τον π. Μελέτιο, καθώς τους σεβόταν, δεν ζητούσε τίποτε από αυτούς, δεν παρεμβαλλόταν «στα πόδια τους» και αναβάθμιζε την ποιότητα της ποιμαντικής ατμόσφαιρας. Στη γειτονική στο σπίτι του (στην οδό Κ. Σάββα 1, στα Πατήσια) Φοιτητική Εστία Πατησίων διοργάνωνε συναντήσεις με φοιτητές και έκανε τους Χαιρετισμούς της Μεγάλης Σαρακοστής στο παρεκκλήσι της Εστίας.

Και ενώ ετοιμαζόταν με τα πνευματικά του παιδιά να επανδρώσουν την ερημωμένη σχεδόν Μονή Δοχειαρίου του Αγίου Όρους, εξελέγη μητροπολίτης Νικοπόλεως και Πρεβέζης, κατόπιν απαίτησης του μητροπολίτη Κίτρους Βαρνάβα.

Επίσκοπος (1980-2012)

Την 26 Φεβρουαρίου 1980 η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος εξέτασε τρεις υποψηφίους για τη χηρεύουσα θέση της Μητροπόλεως Νικοπόλεως και Πρεβέζης: τον αρχιμανδρίτη Ιάκωβο Παχή, μετέπειτα μητροπολίτη Αργολίδος, τον αρχιμανδρίτη Φιλάρετο Βιτάλη, πρωτοσύγκελλο τότε της μητροπόλεως Νικοπόλεως και Πρεβέζης, και τον αρχιμανδρίτη π. Μελέτιο Καλαμαρά. Εξέλεξαν τον τελευταίο ως επόμενο μητροπολίτη Νικοπόλεως και Πρεβέζης.

Χειροτονήθηκε επίσκοπος το Σάββατο, 1η Μαρτίου 1980, στην ενορία του, τον Άγιο Ελευθέριο Γκύζη, στην Αθήνα, παρουσία έντεκα επισκόπων από την Εκκλησία της Ελλάδος, του Μητροπολίτη Νουβίας και του Αρχιεπισκόπου Σινά.

Ο μητροπολίτης Μελέτιος
την ημέρα της άφιξής του στην Πρέβεζα

Ο π. Μελέτιος και η συνοδεία του ήρθαν στην Πρέβεζα την Παρασκευή, 28 Μαρτίου του 1980, πριν την Κυριακή των Βαΐων.

Οι στόχοι που έθεσε από την πρώτη μέρα που έφτασε στην Πρέβεζα ήταν:

• Να αποκατασταθεί η πνευματική ακεραιότητα και αυθεντικότητα του κλήρου,
• Να αποκατασταθεί η εκκλησιαστική εμπειρία από πνευματική, παραδοσιακή αλλά και αισθητική άποψη,
• Να συγκροτηθούν οι πιστοί σε μέλη του Ενός Σώματος του Χριστού,
• Να διαπαιδαγωγηθεί εκ νέου ο λαός,
• Να καθιερωθεί υπόδειγμα μοναστικής ζωής.

Όλα τα χρόνια της διακονίας του στη μητρόπολη Νικοπόλεως και Πρεβέζης «συνέπασχε τοις αμαρτάνουσι» και τους αλίευε με τον Σταυρό, στον οποίο έβλεπαν ότι ήταν καρφωμένος. Δεν πρότεινε, απλώς τον Σταυρό. Τον έδειχνε με τη δική του σταύρωση. Ίσχυσε, έτσι, για τον π. Μελέτιο το κοντάκιον του Ρωμανού του Μελωδού: «Πέτρε φιλεῖς με; Ποίει ἅ λέγω, ποίμανέ μου τήν ποίμνην καί φίλει οὕς φιλῶ, συμπάσχων τοῖς ἁμαρτάνουσιν ὅρα μου τήν πρός σέ εὐσπλαγχνίαν καί τῷ σταυρῷ ἁλιεύειν, διδάχθητι».

Με τη συμπλήρωση σαράντα ετών από την είσοδό του στην ιερωσύνη, λειτούργησε αφανώς και αθορύβως στο Μοναστήρι του Προφήτη Ηλία στα Φλάμπουρα Πρέβεζας. Στο τέλος της λειτουργίας το μόνο που είπε στα πνευματικά του παιδιά ήταν: «Εκείνο που έχω να σας ειπώ, μετά από σαράντα χρόνια ιερωσύνης, είναι πόση αξία έχει το να είναι προτεραιότητα στη ζωή μας ο Χριστός. Ο Χριστός είναι το παν. Στον Χριστό να στρεφόμαστε συνεχώς και αδιαλείπτως. Αυτόν να εμπιστευόμαστε και σ' Αυτόν να ελπίζουμε».

Μοναστική ζωή

Το μοναστήρι του Ζαλόγγου (κάτω)
και το Μνημείο των Σουλιωτισσών (πάνω)

Σε όλη του τη ζωή ο π. Μελέτιος υπήρξε πραγματικός μοναχός. Ερχόμενος στην Πρέβεζα και έχοντας την ευθύνη της ιερωσύνης για τη Μητρόπολη Πρεβέζης, αυτονόητα συνειδητοποίησε την ανάγκη του μοναχισμού, ως έκφραση της γνησιότητας και της ελευθερίας της Εκκλησίας του Χριστού από τα συμβατικά και εποχιακά σχήματα. Κοντά του ζούσαν μια δεκάδα ήδη μοναχών, αλλά και άλλων προτιθεμένων να μονάσουν. Στη Μητρόπολη δεν υπήρχε μοναχισμός ανδρικός και η γυναικεία μονή του Ζαλόγγου είχε μία και μόνη ηλικιωμένη μοναχή.

Μονή Ζαλόγγου

Ο π. Μελέτιος ξεκίνησε το έργο αναγεννήσεως του μοναχισμού στη Μητρόπολη Νικοπόλεως & Πρεβέζης από την Ιερά Μονή Ζαλόγγου. Ήρθαν από την Αθήνα τρεις πνευματικές του θυγατέρες, οι οποίες ανέλαβαν να αναζωογονήσουν έναν τόπο προσευχής, αφιερώσεως και ελευθερίας, ο οποίος είχε συγχρόνως μια εθνική φόρτιση από τη θυσία των Σουλιωτισσών. Οι γυναίκες αυτές είχαν ήδη εργαστεί ως αδελφές νοσοκόμες στον «Ευαγγελισμό» για περισσότερο από μία εικοσιπενταετία. Σιγά-σιγά, γύρω τους μαζεύτηκαν και άλλα πρόσωπα και το Μοναστήρι του Ζαλόγγου αριθμεί ήδη δεκαπέντε μοναχές.

Μονή Προφήτου Ηλία και Τιμίου Προδρόμου

Το καθολικό της μονής προφήτου Ηλία και Τιμίου Προδρόμου

Μέσα στην πρώτη δεκαετία της διακονίας του στην Πρέβεζα, έγινε φανερή η ανάγκη και μιας ανδρικής μονής. Υπήρχαν, τότε, ήδη γύρω του είκοσι μοναχοί. Το 1986, αφού ολοκλήρωσε την κατασκευή του Πνευματικού Κέντρου της Μητρόπολης στην Πρέβεζα, επί της οδού Χρήστου Κοντού 74, στον χώρο όπου παλαιότερα ήταν η οικία του μητροπολίτη, απόφαση του π. Μελετίου ήταν η ανέγερση μιας ανδρικής μονής.

Δεκαπέντε χιλιόμετρα βόρεια της Πρέβεζας, δίπλα από το χωριό Φλάμπουρα, δημιουργήθηκε η Ιερά Μονή των αγίων Προφήτη Ηλία και Ιωάννη του Βαπτιστή. Με την ανέγερση στοιχειωδών συνθηκών διαβίωσης, άρχισε η ζωή και η λειτουργία της μονής, το 1991.

Μεταφράσεις

Ο μητροπολίτης Μελέτιος
τον Ιανουάριο του 2007

Από την ελληνιστική εποχή έγινε φανερή η μετάλλαξη της ελληνικής γλώσσας. Συν τω χρόνω και επελθούσης της Τουρκοκρατίας, η μετάλλαξη αυτή δημιούργησε ρωγμή στην κατανόηση των νοημάτων, παρά την ηχητικά συγγενή εκφορά των σημαινόντων. Παρά το γεγονός ότι η γλώσσα είναι μία, αυτή «έσπασε» σε λογία και δημώδη. Η μεν πρώτη ήταν καταδικασμένη εκ των συνθηκών (ελλείψει εκπαίδευσης) να τείνει μειούμενη, η δε δεύτερη, δημοτική γλωσσική έκφραση, επεκτάθηκε σταδιακά και επικράτησε σε καθημερινή χρήση, παράγοντας ταυτόχρονα και ποίηση και λογοτεχνία ποιότητας και απαιτήσεων.

Με τη γλωσσική αλλαγή που επήλθε μετά τη δικτατορία, η δημοτική έγινε γλώσσα του κράτους. Με τη γλωσσική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1976 δημιουργήθηκε παράλληλα και το νομικό και εκπαιδευτικό πλαίσιο ώστε σταδιακά οι νεότερες γενιές να μη κατανοούν τη γλώσσα των Ακολουθιών, των Μυστηρίων της Εκκλησίας και της Θείας Λειτουργίας.

Ο π. Μελέτιος, μετά την εκλογή του σε επίσκοπο το 1980, σύντομα κατάλαβε ότι η γλώσσα γινόταν φραγμός στη δυνατότητα λογικής παραμονής στον λατρευτικό χώρο (ναό) και αδυναμία προσευχής των Χριστιανών. Έχοντας την ευθύνη έναντι των πιστών και με στόχο την κατανόηση των λειτουργικών κειμένων από τους σημερινούς Χριστιανούς, ξεκίνησε να αποδίδει στη νεοελληνική γλώσσα τις ευχές του μεγάλου Αγιασμού και του Συνοδικού της Κυριακής της Ορθοδοξίας κατ’ αρχάς και στη συνέχεια των μυστηρίων του Βαπτίσματος, του Γάμου και της Θείας Ευχαριστίας. Για τον σκοπό αυτόν εκδόθηκαν αργότερα και βιβλιαράκια με τις Θείες Λειτουργίες στη νεοελληνική. Στη μητρόπολή του, μετά το 1990, οι ιερείς είχαν την ευχέρεια να επιλέξουν για την ενορία τους να τελούν τη Θεία Ευχαριστία στη νεοελληνική και φυσικά σε αυτό τους προέτρεπε, χωρίς ποτέ να το επιβάλλει.

Για την απόφασή του αυτή κατακρίθηκε από πολλούς ιεράρχες και κλήθηκε να απαντήσει σε ερωτήσεις στην Ιερά Σύνοδο, στην οποία ευθαρσώς υποστήριξε ότι ως επίσκοπος είναι υπεύθυνος για το ποίμνιό του και τίποτε δεν εμποδίζει τη χρήση της ομιλούμενης γλώσσας στα λειτουργικά κείμενα για τις πνευματικές ανάγκες ενός συγκεκριμένου ποιμνίου, πράγμα που η Σύνοδος απεδέχθη. Μετά τον θάνατό του, όμως, τον Ιούνιο του 2012, τόσο ο τοποτηρητής επίσκοπος όσο και ο επόμενος μητροπολίτης απαγόρευσαν τη χρήση της νεοελληνικής στα λειτουργικά δρώμενα της μητρόπολης Πρεβέζης.

Το θέμα της γλώσσας, το οποίο ο π. Μελέτιος έγκαιρα είδε και έλυσε προ εικοσαετίας στη μητρόπολή του, αντιμετωπίζεται, πλέον, σε κάποιες επισκοπές με ελευθερία επιλογής από κάθε ενορία.

Μελέτιος και 666

Δείγμα Γραμμωτού Κώδικα

Μέχρι το 1981, όπου και αν κανείς έστρεφε την έρευνά του, στον ορθόδοξο χώρο δεν θα έβρισκε ούτε νύξη, ούτε καν για το αν και μήπως το 666 είναι το χάραγμα του αντιχρίστου. Η ορθόδοξη παράδοση αγνοεί παντελώς μια τέτοια εκδοχή.

Από το 1981, όμως, άρχισαν να κυκλοφορούν απόψεις διαμετρικά αντίθετες από τις ορθόδοξες. Υποστηρίχθηκε ότι το 666 είναι το χάραγμα του αντιχρίστου, ότι όσοι το δέχονται, έστω και με τη μορφή του γραμμωτού κώδικα, μεταμορφώνονται σε δαιμονικές προσωπικότητες, ότι το 666 ως κωδικός στις ταυτότητες είναι ισόβια και ανεξάλειπτη σφραγίδα του αντιχρίστου κατ΄ ενέργεια του σατανά, κλπ. Οι απόψεις αυτές ξεκίνησαν στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής από συγγράμματα της Μέρυ Στιούαρτ Ρέλφε, τα οποία έγιναν μπεστ σέλερ, αλλά έφτασαν και στην Ελλάδα. Υποστηρίχθηκαν, μάλιστα, σε τέτοιο βαθμό, που θεολόγοι, μοναστήρια, ιερομόναχοι κ.ά. μάχονταν εναντίον του γραμμωτού κώδικα, θεωρώντας τον το χάραγμα του αντιχρίστου, και κήρυτταν με όλη τους τη δύναμη ότι όποιος τον δέχεται μεταμορφώνεται σε δαιμονική προσωπικότητα και παίρνει επάνω του τη σφραγίδα του σατανά.

Ο μητροπολίτης Μελέτιος, αγωνιώντας για τη θεολογική αλλοίωση που είχε προκληθεί στη διδασκαλία της Εκκλησίας του Χριστού και στα μυαλά και τις συνειδήσεις των πιστών της Εκκλησίας, συνέγραψε το 1997 μελέτη με τίτλο Το Χάραγμα του Αντιχρίστου στην Ορθόδοξη Παράδοση. Στο βιβλίο του, αφού ενημερώσει τον αναγνώστη από πού προήλθαν αυτές οι απόψεις, παραθέτει τα όσα μάς έχουν παραδοθεί από τους πατέρες της Εκκλησίας σχετικά με το θέμα: τι είναι ο αντίχριστος∙ τι αναφέρει η Αγία Γραφή για τον αντίχριστο∙ τι είναι το χάραγμα του αντιχρίστου στην ορθόδοξη παράδοση∙ ποια είναι η σφραγίδα του Χριστού και ποια του αντιχρίστου. Καταλήγει με το συμπέρασμα ότι ο χριστιανός, λίγο πριν το βάπτισμά του απαρνιέται τον διάβολο και με το βάπτισμά του παίρνει τη σφραγίδα του Χριστού. Διαλαλεί, με το βιβλίο του αυτό ο π. Μελέτιος, ότι είναι αθλιότητα για τον βαπτισμένο χριστιανό, που έχει πάρει τη σφραγίδα του Χριστού, να τρέμει τον διάβολο και το άθλιο και ταλαίπωρο όργανό του, τον αντίχριστο.

Για τις απόψεις του αυτές ο π. Μελέτιος λοιδορήθηκε από τμήμα κληρικών και μοναχών και τον ύβρισαν με θεολογικές αυθαιρεσίες. Ο π. Μελέτιος εκφράζοντας το φρόνημα της Εκκλησίας και τη διδασκαλία της, δίδασκε την παντοδυναμία της αγάπης του Χριστού και ότι «ἐκ τῆς χειρὸς Αὐτοῦ οὐδεὶς δύναται ἁρπάζειν».

Συγγράμματά του

Ο π. Μελέτιος Καλαμαράς συνέγραψε μεγάλο αριθμό έργων, άρθρων και επιστημονικών κειμένων και μετέφρασε αρκετά κείμενα από τα ρωσικά και αγγλικά.

Εκδοθέντα βιβλία

Ο μητροπολίτης Μελέτιος την 25η Μαρτίου 1990 στην Πρέβεζα

• Το σημείο του Τιμίου Σταυρού, Αθήνα, 1970
• Αγιολογία, Αθήνα, 1972
• Είναι "οι ρασοφόροι συμφορά του έθνους";, Αθήνα, 1977
• Το μήνυμα της κορυφής του Άθω, Αθήνα, 1981
• Ο "Σωτήρας" της ορθοδοξίας, Αθήνα, 1983
• Η Ε΄ Οικουμενική Σύνοδος, Αθήνα, 1985
• Εκτρώσεις, Πρέβεζα, 1986
• Η αγία Σουσάνικ, Πρέβεζα, 1987
• Ο Νικοπόλεως Ευγένιος και η Σύνοδος της Χαλκηδόνος, Πρέβεζα, 1987
• Στάρετς Βαρσανούφιος. A’ (Βίος και Διδαχές), Πρέβεζα, 1987
• Στάρετς Βαρσανούφιος. Β΄ (Υποθήκες προς Μοναχούς), Πρέβεζα, 1988
• Στάρετς Σαμψών, Πρέβεζα, 1988
• Ο άγιος Κωνσταντίνος ο Ίβηρ, Πρέβεζα, 1989
• Στάρετς Αντώνιος, Πρέβεζα, 1989
• Τι είναι ο Χριστός, Πρέβεζα, 1989
• Αγαλλίαμα καρδίας, Πρέβεζα, 1990
• Θύρα ελέους, Πρέβεζα, 1990
• Ιερά Μονή Ζαλόγγου, Πρέβεζα, 1990
• Γοητεία και απογοήτευση, Πρέβεζα, 1991
• Στάρετς Ιωσήφ, Πρέβεζα, 1991
• Στάρετς Λεωνίδας, Πρέβεζα, 1992
• Ο πατήρ Αγαθάγγελος Μιχαηλίδης, Πρέβεζα, 1993
• Κυριακή η ημέρα Κυρίου, Πρέβεζα, 1993
• Έλα Χριστέ, Πρέβεζα, 1994
• Ο Πατήρ Ιωήλ Γιαννακόπουλος, Πρέβεζα, 1994
• Ο Τριαντάφυλλος πρότυπο συζύγου, Πρέβεζα, 1996
• Η πορεία της Χάρης του Χριστού, Πρέβεζα, 1996
• Γούνα (Καλωσύνη - Συμπόνια), Πρέβεζα, 1997
• Το χάραγμα του αντιχρίστου στην ορθόδοξη παράδοση, Πρέβεζα, 1997
• Έτσι μου αρέσει, Πρέβεζα, 1997
• Παραχάραξη …, Πρέβεζα, 1998
• Η εδώ ζωή και η εκεί ζωή, Πρέβεζα, 1998
• Θεός – Χριστός – Παραθρησκεία, Πρέβεζα, 1998
• Ο πατέρας, Πρέβεζα, 1999
• Πάτερ ημών. Η Κυριακή προσευχή ερμηνευόμενη από αγίους, Πρέβεζα, 1999
• Η νηστεία και τα κόλλυβα των αγίων, Πρέβεζα, 2000
• Η ανάσταση, Πρέβεζα, 2001
• Η μακροθυμία του Κυρίου, Πρέβεζα, 2003
• Στάρετς Γερμανός, Πρέβεζα, 2004
• Η Αγία Ξένη της Πετρουπόλεως, Πρέβεζα, 2004
• Κλήσεως επουρανίου μέτοχοι, Πρέβεζα, 2005
• Στάρετς Ανατόλιος της Όπτινα, Πρέβεζα, 2005
• Η απιστία του Θωμά, Πρέβεζα, 2006
• Οι σχέσεις των συζύγων, Πρέβεζα, 2006
• Οι άγιοι οδηγοί μας προς τα άνω, Πρέβεζα, 2007
• Ο Άγιος Παντελεήμων, Πρέβεζα, 2007
• Λογισμοί και απολογισμοί, Πρέβεζα, 2007
• Ο Προφήτης Ηλίας, Πρέβεζα, 2008
• Καρφί – Κάρφωμα – Ξεκάρφωμα, Πρέβεζα, 2009
• Δίψα για ζωή, Πρέβεζα, 2010
• Μέθεξη ή κατανόηση, Πρέβεζα, 2011
• Κρίση και καθίζηση, Πρέβεζα, 2011
• Σελίδες Ημερολογίου, Φλάμπουρα Πρεβέζης, 2012
• Σπέρνοντας στον αγρό (Κυριακοδρόμιο ευαγγελίων Λουκά), Φλάμπουρα Πρεβέζης, 2013
• Στο φως των λόγων του (Κυριακοδρόμιο ευαγγελίων Ματθαίου), Φλάμπουρα Πρεβέζης, 2014
• Η χαρά διά του Σταυρού (Κυριακοδρόμιο Τριωδίου), Φλάμπουρα Πρεβέζης, 2014
• Στο φως των λόγων του, Φλάμπουρα Πρεβέζης, 2015
• Δεύτε λάβετε φως (Κυριακοδρόμιο Πεντηκοσταρίου), Φλάμπουρα Πρεβέζης, 2015
• Ο Θεός επί γης (Δωδεκαήμερο κλπ), Φλάμπουρα Πρεβέζης, 2015
• Η πάντων χαρά (Κηρύγματα σε Θεομητορικές εορτές), Φλάμπουρα Πρεβέζης, 2016
• Αγιολογία, Πρέβεζα, 2016
• Ένα αγαπημένο ανδρόγυνο, Φλάμπουρα Πρεβέζης, 2019
• Δείκτες πορείας, Φλάμπουρα Πρεβέζης, 2019
• Εγερτήρια Μηνύματα, Φλάμπουρα Πρεβέζης, 2020
• Πώς λύνεται ο κόμπος;, Φλάμπουρα Πρεβέζης, 2020
• Ανοίγοντας πόρτες, Πρέβεζα, 2021
• Κατάθεση ψυχής. Συνεντεύξεις, Πρέβεζα, 2021
• Είμαστε και ... «λίγο» Χριστιανοί;, Πρέβεζα, 2022
• Κυριακή, η ημέρα του ραντεβού με τον Χριστό, Πρέβεζα, 2022
• Ο Χριστός. Αγαλλίαμα καρδίας και θύρα του ελέους, Πρέβεζα, 2022
• Η μακροθυμία του Χριστού, Πρέβεζα, 2022
• Αλήθειες και ψέματα, Πρέβεζα, 2022
• Με περιμένουν αλλού, Πρέβεζα, 2022
• Φώτα σωστικά, Πρέβεζα, 2023
• Η κιθάρα, Πρέβεζα, 2023

Μεταφράσεις του

Ο μητροπολίτης Μελέτιος
τον Αύγουστο του 2008

• Επιστολές 31-55 (Μεγάλου Βασιλείου), τόμος 2, Αθήνα, 1972
• Επιστολές 105-164 (Μεγάλου Βασιλείου), τόμος 4, Αθήνα, 1972
• Περί του Αγίου Πνεύματος (Μεγάλου Βασιλείου), τόμος 10, Αθήνα, 1973
• Η θέα του Θεού (Βλαδίμηρου Λόσκι), Θεσσαλονίκη, 1973
• Διδύμου του τυφλού περί του Αγίου Πνεύματος, Θεσσαλονίκη, 1973
• Κατά Ευνομίου (Μεγάλου Βασιλείου), τόμος 9, Αθήνα, 1974
• Επιστολές 301-366 (Μεγάλου Βασιλείου), τόμος 8, Αθήνα, 1976
• Θεολογικοί λόγοι 1-5 (Γρηγορίου Θεολόγου), τόμος 1, Αθήνα, 1976
• Ανατομία προβλημάτων της πίστεως (Γεωργίου Φλωρόφσκι), Θεσσαλονίκη, 1977
• Εγερτήρια Σαλπίσματα (π. Δημήτρι Ντούτκο), Πρέβεζα, 1987
• Θαύματα και Σημεία (Ιγνατίου Μπριαντσιανίνωφ), Πρέβεζα, 1987
• Ο δρόμος προς τη Βασιλεία των Ουρανών (Ιννοκεντίου Μόσχας), Πρέβεζα, 1989
• Ο Φαρισαίος (Ιγνατίου Μπριαντσιανίνωφ), Πρέβεζα, 1989
• Πνευματικές Νουθεσίες (Ιλαρίωνος του Σάρωφ), Πρέβεζα, 1990
• Ευαγγέλιον κατά Ματθαίον (Ευαγγελιστή Ματθαίου), Πρέβεζα, 1991
• Το κήρυγμα του Ιωάννου (Ιγνατίου Μπριαντσιανίνωφ), Πρέβεζα, 1992
• Ευαγγέλιον κατά Ιωάννην (Ευαγγελιστή Ιωάννου), Πρέβεζα, 1993
• Προσφορά στον σύγχρονο μοναχισμό Α΄ (Ιγνατίου Μπριαντσιανίνωφ), Πρέβεζα, 1993
• Ο Όσιος Παΐσιος ο Μέγας (αββά Ιωάννη Κολοβού), Πρέβεζα, 1993
• Περί Παρθενίας (Αγίου Ιερωνύμου), Πρέβεζα, 1994
• Προσφορά στον σύγχρονο μοναχισμό Β΄ (Ιγνατίου Μπριαντσιανίνωφ), Πρέβεζα, 1995
• Απαντώ σε ερωτήματά σας (Στάρετς Αμβροσίου), Πρέβεζα, 1996
• Τα κρίνα του αγρού (Αγίου Παϊσίου Βελιτσκόφσκι), Πρέβεζα, 1996
• Κοντά στον Χριστό (Αγίου Ιερωνύμου), Πρέβεζα, 1996
• Η Αγία Επιστολή, Πρέβεζα, 1996
• Βάλε γερό θεμέλιο (Αγίου Ιερωνύμου), Πρέβεζα, 1997
• Ζήσε για τον Χριστό (Αγίου Ιερωνύμου), Πρέβεζα, 1998
• Φιλελευθερισμός, παράδοση και ηθικές αξίες της Ενωμένης Ευρώπης (Κυρίλλου Σμολένσκ & Καλίνινγκραντ), Αθήνα, 1999
• Τι είναι ο θάνατος (Ιννοκεντίου Χερσώνος), Πρέβεζα, 2000
• Μυσταγώγηση στην Σωτήρια Προσευχή (Βαλεντίνου Σβεντσίσκι), Πρέβεζα, 2003
• Η θέα του Θεού (Βλαδίμηρου Λόσκι), Πρέβεζα, 2004
• Ανατομία προβλημάτων πίστεως (Γεωργίου Φλωρόφσκι), Πρέβεζα, 2006

Ανακοινώσεις σε Συνέδρια

Πέραν των ανακοινώσεών του σε θεολογικά συνέδρια, ο μητροπολίτης Μελέτιος κατέθεσε την επιστημονική του άποψη για τον χρόνο επίσκεψης του Αποστόλου Παύλου στην αρχαία Νικόπολη της Ηπείρου στο Δεύτερο Διεθνές Συμπόσιο για τη Νικόπολη, με την ανακοίνωση Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος στήν Νικόπολη.

Κηρύγματά του

Κηρύγματα του μακαριστού μητροπολίτη Νικοπόλεως & Πρεβέζης Μελετίου είναι αναρτημένα στην ιστοσελίδα της Ιεράς Μονής Προφήτου Ηλιού και Τιμίου Προδρόμου, την οποία ο ίδιος ίδρυσε, στα Φλάμπουρα Πρεβέζης.

Η μαρμάρινη προτομή του

Αποκαλυπτήρια προτομής
του μητροπολίτη Μελετίου
τον Ιούλιο του 2021

Στις 3 Ιουλίου 2021, τοποθετήθηκε στην Πρέβεζα προτομή του π. Μελετίου. Η προτομή είναι έργο του γλύπτη κ. Βαγγέλη Ρήνα. Παρά το ό,τι ο καλλιτέχνης δεν δημιουργεί γλυπτές προτομές προσώπων, ανέλαβε να λαξεύσει τη μορφή του π. Μελετίου, όταν είδε φωτογραφίες του. Η προτομή του έγινε σε λευκό μάρμαρο Διονύσου το 2020, αλλά λόγω των συνθηκών της πανδημίας, τοποθετήθηκε στον χώρο έξω από το Πνευματικό Κέντρο της Μητροπόλεως Πρεβέζης, το οποίο ο ίδιος δημιούργησε, την επόμενη χρονιά. Πνευματικά τέκνα του αοίδιμου μητροπολίτη, κληρικοί και λαϊκοί, ανέλαβαν εξ ολοκλήρου τη δαπάνη της προτομής καθώς και της διαμόρφωσης του χώρου που τοποθετήθηκε.

Βιβλιογραφία

• π. Βαρνάβας Λαμπρόπουλος, «Ο Νικοπόλεως και Πρεβέζης Μελέτιος», Πρέβεζα, 2012.
• Νικόλαος Ελ. Μπιτζιλέκης, «Δός μοι τοῦτον τόν Ξένον», Μνημόσυνο Μητροπολίτου Νικοπόλεως και Πρεβέζης Μελετίου Αρχειοθετήθηκε 2019-05-29 στο Wayback Machine., Πρέβεζα 21.06.2013.
• Μνημόσυνον Πατρός, ετήσιο μνημόσυνο Μητρ. Πρεβέζης Μελετίου, Πρέβεζα 16.06.2013.
• Stephen R. Lloyd-Moffett, Beauty for Ashes. The Spiritual Transformation of a Modern Greek Community, St. Vladimir's Seminary Press, Crestwood, New York, 2009, ISBN 978-0-88141-341-0.
• Stephen R. Lloyd-Moffett, Ομορφιά από τις στάχτες, (μετάφραση: Πολυξένη Τσαλίκη), Εκδόσεις Ιωνάς, Πρέβεζα, 2015, ISBN 978-618-81960-0-1.
• Μελέτιος Καλαμαράς, Το χάραγμα του αντιχρίστου στην ορθόδοξη παράδοση, (4η έκδοση) εκδόσεις Ιωνάς, Πρέβεζα, 2020, ISBN 978-618-84560-7-5.
• Θεοδόσιος Μαρτζούχος, Δέκα χρόνια από τότε ... Μητροπολίτης Πρεβέζης Μελέτιος Καλαμαράς 1980-2012, Πρέβεζα, 2023, ISBN 978-618-85924-8-3.
• Σάββας Δημητρέας, «Ο Νικοπόλεως Μελέτιος ως πνευματικός πατέρας», στο Φώτα σωστικά, Πρέβεζα, 2023, σελ. 83-94.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ο Μητροπολίτης Νικοπόλεως για τη μετάφραση των εκκλησιαστικών κειμένων (11.4.2011)
• Το κείμενο της ομιλίας του την Κυριακή της Ορθοδοξίας, την 8η Μαρτίου 2009
• Επίσκοπος Σεραφείμ Κυκκώτης, Ο Μητροπολίτης Πρεβέζης Μελέτιος σημάδεψε την εποχή μας, Αθήνα, Ιούνιος 2012
• Θεόδωρος Ι. Ζιάκας, Επιστολή του όταν πληροφορήθηκε τον θάνατο του Μελετίου, Αθήνα, Ιούνιος 2012
• Βασίλης Αργυριάδης, "Κοιμήθηκε" φέτος. Ήταν επίσκοπος μιας μικρής Μητροπόλεως της Ελλάδος, από το βιβλίο «Όσο μπορείς»
• Βασίλειος Θερμός, Γιατί ήταν μεγάλος... Αρχειοθετήθηκε 2021-12-02 στο Wayback Machine., Αθήνα, 2012
• π. Αντώνιος Πινακούλας, Ο μητροπολίτης Νικοπόλεως Μελέτιος Καλαμαράς (1980-2012), περιοδικό Σύναξις, Αθήνα, 2012
• π. Θεοδόσιος Μαρτζούχος, Τι προσέφερε στην Πρέβεζα ο Μελέτιος Καλαμαράς; Αρχειοθετήθηκε 2020-10-19 στο Wayback Machine., Πρέβεζα, 21.6.2014
• π. Πολύκαρπος Αναστασόπουλος, Λόγος στο πενταετές μνημόσυνο του μακαριστού Μητροπολίτου Νικοπόλεως & Πρεβέζης, Πρέβεζα, 21.6.2017
• π. Αντώνιος Πινακούλας, Η κληρονομιά του π. Μελετίου, Αθήνα, 17 Μαΐου 2017
• π. Θεοδόσιος Μαρτζούχος, Πριν και μετά θάνατον. (7 χρόνια από τον θάνατο του π. Μελετίου), άρθρο στην εφημερίδα Τοπική Φωνή, Πρέβεζα, 21 Ιουνίου 2019. (πρόσβαση: 11 Ιουνίου 2021)
• Δημήτριος Λ. Σούβελας, Ο Νικοπόλεως Μελέτιος: ὁ Bιβλικὸς Ἱεράρχης. Ὁ ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ, άρθρο στο περιοδικό Όσιος Νίκων ο «Μετανοείτε», τεύχος 179 (Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2012), σελ. 50-51. (Πρόσβαση: 21 Ιουνίου 2021)