cały

See also: caly, and Cały

Old Polish

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *cělъ. First attested in the end of the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /t͡saɫɨː/
• IPA^(key): (15^th CE) /t͡saɫɨ/

Adjective

cały (derived adverb cale or cało)

1. (attested in Greater Poland, Masovia) whole, entire

   Synonyms: wiesz, wszystek

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki‎^[1], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego, pages 31, 3:

     Iesm wolal czali dzen (tota die)

     [Jeśm wołał cały dzień (tota die)]

   • 1874-1891 [Fifteenth century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[2], [3], [4]}, volume XXIV, Grochów, West Pomeranian Voivodeship, Kcynia, page 62:

     Pistor malym qwasem naqvaszi czalø dzeszø

     [Pistor małym kwasem nakwasi całą dzieżą]

   • 1930 [c. 1455], “Par”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[5], section 6,38:

     Obroczillybi syø k tobye w czalem syerczv swem (in toto corde suo)

     [Obrociliby się k tobie w całem' siercu swem (in toto corde suo)]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 4:

     Kthorikole kmecz orze czalim plugem (arat cum integro aratro)... powynyen dacz czthirzi kythi konopi..., a ktori polplugem orze (cum medio aratro arat), dwye kycze dacz wynowath

     [Ktorykole kmieć orze całym pługiem (arat cum integro aratro)... powinien dać cztyrzy kity konopi..., a ktory połpługiem orze (cum medio aratro arat), dwie kicie dać winowat]

   • 1868 [1500], Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej : z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Alexandra hr. Stadnickiego‎^[6], volume XV, page 414:

     In quibus admisit intromissionem in unum kmethonem... residentem in integra area al. dworzyskv czalym

     [In quibus admisit intromissionem in unum kmethonem... residentem in integra area al. dworzysku całym]

2. adult, mature
   • 1930 [c. 1455], “Num”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[7], section 19,2:

     Acz prziwyodø przed czø krowø czirwonø czalego wyekv (aetatis integrae)

     [Ać przywiodą przed cię krowę czyrwoną całego wieku (aetatis integrae)]

3. whole; not hollowed
   • 1930 [c. 1455], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[8], section 38,7:

     Alye oltarz ten nye byl czali, alye wnøøtrz proszni s desk a *nøtrz dzurawi (altare non erat solidum, sed cavum ex tabulis et intus vacuum)

     [Ale ołtarz ten nie był cały, ale wnątrz prozny z desk a [w]nątrz dziurawy (altare non erat solidum, sed cavum ex tabulis et intus vacuum)]

4. (attested in Masovia) whole; undamaged
   • 1950 [1428], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 328, Warsaw:

     Jakom ya Chrczoncze coldran (leg. kołdrę) wraczala czalø, ana gey nye chczala wszan[cz]

     [Jakom ja Chrczonce kołdrę wracała całą, a ona jej nie chciała wzią[ć]]

5. (attested in Greater Poland, Masovia) whole; entire, complete
   • 1885-2024 [c. 1428], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[9], volume I, Międzyrzecz, Warsaw, page 476:

     Spowyedz ma bycz... szromyeslywa, czala, tagemna

     [Spowiedź ma być... sromieźliwa, cała, tajemnia]

Derived terms

nouns

• całowanie
• całość
• pocałowanie
• ucałowanie

 

verbs

• całować impf, pocałować pf, ucałować pf
• celić impf

 

Descendants

• Polish: cały
• Silesian: cały

References

• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “cały”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

Etymology

Inherited from Old Polish cały.

Pronunciation

 

• IPA^(key): /ˈt͡sa.wɘ/

• (Middle Polish) IPA^(key): /ˈt͡sa.ɫɨ/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -awɘ
• Syllabification: ca‧ły
• Homophone: Cały

Adjective

cały (not comparable, derived adverb cało)

1. whole, complete, entire; all (containing all elements belonging to oneself)

   Synonyms: całkowity, zupełny

   cały świat ― the whole/entire world

2. whole (containing nothing that shouldn't be with the entity)

   cała prawa ― the whole truth

3. whole, entire (relatively large)

   cała masa ― a whole lot (of)

   cały stos ― whole pile (of)

4. whole, intact (not missing any pieces)

   Biurko jest całe. ― The desk is intact.

   Synonyms: nienaruszony, nietknięty

   1. (Middle Polish) virgin

      Synonym: dziewiczy

5. whole, intact, unhurt

   Jesteś cały/cała? ― Are you okay/alright?

6. all, covered in (completely covered in something) [with w (+ locative) ‘in what’]

   On wrócił cały w pocie. ― He came back all covered in sweat.

   Jestem cały mokry. ― I'm all wet.

7. all, filled with [with w (+ locative) ‘in what’]

   Jestem cały w nerwach. ― I'm a nervous wreck. (literally, “I am all filled with nerves.”)

8. all (being representative of someone's typical behavior)

   To cała ty. ― That's all you.

9. (Middle Polish) actual, real; unmistakable

Declension

Declension of cały (hard)

singular					plural
	masculine animate	masculine inanimate	feminine	neuter	virile (= masculine personal)	non-virile
nominative	cały		cała	całe	cali	całe
genitive	całego		całej	całego	całych
dative	całemu		całej	całemu	całym
accusative	całego	cały	całą	całe	całych	całe
instrumental	całym		całą	całym	całymi
locative	całym		całej	całym	całych
short	cał1

¹Middle Polish.

Derived terms

adjectives

• caliznowy
• caluchny
• caluczki
• calućki
• calusienieczki
• calusieńki
• calusieńki
• caluśki
• caluteńki
• calutki
• całki
• całkowalny
• całkowity
• całkowy
• całostkowy
• całościowy
• całowity
• całuskowy
• całuśny
• ocalały

 

adjective phrase

• cały w skowronkach

 

adverbs

• cale
• calusieńko
• caluśko
• całkiem
• całkowicie
• całkowo
• całostkowo
• całościowo
• całowicie

 

adverb phrases

• całą naprzód
• cały boży dzień
• całym pędem
• na całe gardło
• na całego
• na całej linii
• na cały regulator
• w całej okazałości
• z całą odpowiedzialnością
• z całego serca
• z całej siły

 

determiners

• cały ten
• ten cały

 

interjections

• cała naprzód
• cała wstecz
• całe szczęście

 

nouns

• calak
• calec
• calizna
• całka
• całkość
• całkowalność
• całkowanie
• całkowitka
• całkowitość
• całkowość
• całostka
• całostkowość
• całościowość
• całość
• całownik
• całunek
• całus
• całusek
• całuśnik
• ocalenie
• scalenie

 

noun phrases

• cała nadzieja
• cała nuta
• cały ton

 

particles

• w całym tego słowa znaczeniu
• wcale
• z całym szacunkiem

 

phrases

• cała para idzie w gwizdek
• cała para poszła w gwizdek
• cała przyjemność po mojej stronie
• cała sztuka w tym
• całe życie staje przed oczami
• całe życie stanęło przed oczami
• i wilk jest syty, i owca cała

 

verbs

• caleć impf, ocaleć pf
• calić impf
• całkować impf, scałkować pf
• całościować impf
• całować impf
• ocalać impf, ocalić pf
• scalać impf, scalić pf

 

verbs

• być cały dzień na nogach impf
• być całym światem impf
• postawić cały dom na nogi pf, stawiać cały dom na nogi impf
• przesłonić cały świat pf, przesłaniać cały świat impf

 

Trivia

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), cały is one of the most used words in Polish, appearing 140 times in scientific texts, 100 times in news, 147 times in essays, 177 times in fiction, and 181 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 745 times, making it the 61st most common word in a corpus of 500,000 words.

Further reading

• cały in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• cały in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “cały, cał”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku
• “CAŁY”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku, 09.09.2022
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “cały”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “cały”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “cały”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 1, Warsaw, page 254

Silesian

Etymology

Inherited from Old Polish cały.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈt͡sa.wɪ/
• Rhymes: -awɪ
• Syllabification: ca‧ły

Adjective

cały (not comparable)

1. whole, complete, entire; all (containing all elements belonging to oneself)

   Synonym: cołki

2. whole (containing nothing that shouldn't be with the entity)

   Synonym: jedyny

3. whole, entire (relatively large)

   Synonym: srogi

4. whole, intact, unhurt

Declension

Declension of cały

		singular			plural
		masculine	neuter	feminine	virile	nonvirile
nominative		cały	całe	całŏ	cali	całe
genitive		całego		całyj	całych
dative		całymu		całyj	całym
accusative	animate	całego	całe	całõ	całych	całe
	inanimate	cały
instrumental		całym		całōm	całymi
locative		całym		całyj	całych
vocative		cały	całe	całŏ	cali	całe

Further reading

• cały in silling.org