twarz

Old Polish

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *tvarь. By surface analysis, deverbal from tworzyć. First attested in the fifteenth century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /tfaːr̝/
• IPA^(key): (15^th CE) /tfɒr̝/

Noun

twarz f

1. creation (something created such as an invention or artwork)
   • 1874-1891 [Fifteenth century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[1], [2], [3]}, volume XXV, page 218:

     Werzimi, is czø wiszlusza then, ... gego wsza twarzsz slusza

     [Wierzymy, iż cię wysłusza ten, ... jego wsza twarz słusza]

2. creation (all which exists)
   • 1874-1891 [1444], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[4], [5], [6]}, volume XXIII, page 310:

     Machina puschca albo twarz (ut trina rerum machina caelestium, terrestrium et inferorum condita flectat genu iam subdita)

     [Machina puszka albo twarz (ut trina rerum machina caelestium, terrestrium et inferorum condita flectat genu iam subdita)]

3. (attested in Greater Poland) form, shape, figure
   • 1930 [c. 1455], “I Reg”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[7], 28, 14:

     Y rzecze nyewyasta ku Saulowy: bogym (deos) wydzala gydøcze s zemye. Tedi Saul rzecze: Iaka twarz gego (qualis est forma eius)?

     [I rzecze niewiasta ku Saulowi: bogim (deos) widziała jidące z ziemie. Tedy Saul rzecze: Jaka twarz jego (qualis est forma eius)?]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 44r:

     Egregia forma vyborna thwarz vel oblycze

     [Egregia forma wyborna twarz vel oblicze]

4. (attested in Greater Poland) face (front part of the head)
   • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[8], 24, 47:

     Ya gesm gey zawyeszyl navsznycze na okrassenye gey twarzi (ad ornandam faciem)

     [Ja jeśm jej zawiesił nausznice na okraszenie jej twarzy (ad ornandam faciem)]

   • 1979 [c. 1500], Ladislas of Gielniów, “Rzepka Wojciech R. Pieśni Władysława z Gielniowa nowo odnalezione”, in Wiesław Wydra, editor, Studia Polonistyczne, volume 6, numbers 167-201, Gniezno, page 177:

     Veronica, pany szwyatha... thwarz Cristovą myecz sządala

     [Weronika pani święta... twarz Krystowę mieć żądała]

5. face (front or outer surface of an object)
   • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[9], 1, 2:

     Alye szemya bila... proszna a czmi bili na twarzy przepaszczy (super faciem abyssi)

     [Ale ziemia była... prozna a ćmy były na twarzy przepaści (super faciem abyssi)]

6. face, person

   Synonyms: człowiek, osoba

   • 1930 [c. 1455], “Lev”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[10], 19, 32:

     Przecziwko szadim glowam powstany a poczczi twarz starego (personam senis)

     [Przeciwko szadym głowam powstani a poćci twarz starego (personam senis)]

7. mistranslation of Old Czech and corruption of Old Polish twierdza
   • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[11], 22, 17:

     Twe plemyø opwyte twarzy y grodi twich nyeprzyaczyelow *bodzesz myecz (possidebit semen tuum portas inimicorum suorum)

     [Twe plemię obfite twarzy i grody twych nieprzyjacielow będziesz mieć (possidebit semen tuum portas inimicorum suorum)]

Derived terms

nouns

• cudna twarz
• męska twarz
• płażąca twarz
• rodząca twarz

 

Descendants

• Polish: twarz
• Silesian: twŏrz

References

• Brückner, Aleksander (1927) “twarz”, in Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish), Warsaw: Wiedza Powszechna
• Boryś, Wiesław (2005) “twarz”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “twarz”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “twarz”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “twarz”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Polish

Etymology

Inherited from Old Polish twarz. By surface analysis, deverbal from tworzyć. Displaced lico, now considered poetic.

Pronunciation

 

• IPA^(key): /ˈtfaʂ/

• (Middle Polish) IPA^(key): (16^th c.) /tfɒr̝/, (17^th–18^th c.) /tfɒʂ/

• Audio 1:

  (file)

• Audio 2:

  (file)

• Rhymes: -aʂ
• Syllabification: twarz

Noun

twarz f (diminutive twarzyczka, related adjective twarzowy)

1. (countable) face (front part of head)

   Synonyms: buzia, dziób, facjata, gęba, japa, morda, lico, oblicze, ryj

2. (countable) face (aspect of the character or nature of someone)

   Synonym: oblicze

3. (countable) face (person)

   Synonyms: człowiek, osoba

4. (uncountable) face (good reputation; standing, in the eyes of others)
5. (countable) face (aspect of the character or nature of someone or something)

Declension

Declension of twarz

	singular	plural
nominative	twarz	twarze
genitive	twarzy	twarzy
dative	twarzy	twarzom
accusative	twarz	twarze
instrumental	twarzą	twarzami
locative	twarzy	twarzach
vocative	twarzy	twarze

Derived terms

adjectives

• bez twarzy
• z ludzką twarzą

 

adverbs

• twarzą w twarz
• w twarz

 

interjections

• kurza twarz

 

nouns

• blada twarz
• twarz pokerzysty

 

verbs

• być do twarzy impf
• krew uderzyła do twarzy pf, krew uderza do twarzy impf
• mieć wypisane na twarzy impf
• napluć w twarz pf, pluć w twarz impf
• odpłynąć z twarzy pf, odpływać z twarzy impf
• paść na twarz pf, padać na twarz impf
• przywołać na twarz wyraz pf, przywoływać na twarz wyraz impf
• przywołać uśmiech na twarz pf, przywoływać uśmiech na twarz impf
• śmiać się w twarz impf

 

Related terms

adverb

• twarzowo

 

Trivia

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), twarz is one of the most used words in Polish, appearing 8 times in scientific texts, 3 times in news, 2 times in essays, 106 times in fiction, and 30 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 149 times, making it the 386th most common word in a corpus of 500,000 words.

Further reading

• twarz in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• twarz in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “twarz”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “TWARZ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 2010 June 14
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “twarz”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “twarz”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1919), “twarz”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 7, Warsaw, page 178