Eksterveturila agado
Eksterveturila agado (EVA-o) estas ĉiu ajn laboro farita de kosmonaŭto for de la Tero kaj ekster kosmoveturilo. Normale rilatas al EVA-o farita ekster kosmoveturilo orbitanta la Teron (kosma promenado), sed ankaŭ temas pri la EVA-oj faritaj sur la surfaco de la Luno (luna promenado).
Pro la diferencaj desegnoj de la unuaj kosmoveturiloj, la usona kaj soveta kosmaj programoj ankaŭ difinas EVA-on malsimile. Rusoj difinas EVA-on kiam kosmonaŭto estas en vakuo. Usona EVA-o komencas kiam la kosmonaŭto ŝaltas la baterion de la EMU.
EVA-o povas esti t.n. liga (la kosmonaŭto estas konektita al la kosmoveturilo, oni povas liveri oksigenon per dukto, oni ne bezonas propulsion por reveni en la kosmoveturilon) aŭ neliga. Kiam la ligilo donas vivtenan subtenon kiel liveri oksigenon, oni nomas ĝin umbilika. Por neligaj EVA-oj dum kosmoflugado estas esence havi la kapablon reveni en la kosmoveturilon (Vidu Manned Maneuvering Unit (MMU))
Atingoj
[redakti | redakti fonton]
- La unuan EVA-on faris Aleksej Leonov la 18-an de marto 1965 per kosmoŝipo Vosĥod 2.
- La unua EVA-o farita de usona kosmonaŭto okazis la 3-an de junio, 1965 farita por Edward White dum la misio Gemini 4.
- La unuan EVA-on sur la Luno faris la usona kosmonaŭto Neil Armstrong la 20-an de julio, 1969 kiam la luna modulo Eagle de la misio Apollo 11 surluniĝis. Akompanis lin Buzz Aldrin, kaj ilia EVA-o daŭris 2 horojn kaj 32 minutojn.
- La misio STS-6 de 1983 kun Paul Weitz, Donald Peterson, Karol Bobko kaj Story Musgrave, estis la unua fojo, ke la ŝipanaro de la kosmopramo faris EVA-on.
- La unuan neligan kosman promenadon faris la usona kosmonaŭto Bruce McCandless II la 7an de Februaro 1984, dum la misio de la Kosmopramo Challenger STS-41-B. Akompanis lin Robert L. Stewart, kaj entute la EVA-o daŭris 5 horojn kaj 55 minutojn.
- La unua virino kiu faris EVA-on estis la rusa kosmonaŭtino Svetlana Savitskaya la 25-an de julio, 1984 kiam ŝi estis en la kosmostacio Saljut 7. Ŝia EVA-o daŭris 3 horojn kaj 35 minutojn.
- La unua usona virino kiu faris EVA-on estis Kathryn D. Sullivan la 11-an de oktobro, 1984 dum la misio STS-41-G de la Kosmopramo Challenger.
- La unua (kaj nura ĝis nun) EVA-o de tri personoj kune okazis la 13-an de majo, 1992, kiel la tria EVA-o de la misio STS-49, dum la inaŭgura flugo de la kosmopramo Endeavour. Pierre Thuot, Richard Hieb, kaj Thomas Akers prenis kaj riparis la sateliton Intelsat VI-F3.
- La unuan EVA-on de ne-usona kaj ne-soveta kosmonaŭto okazis la 9-an de decembro, 1988 kaj faris Jean-Loup Chrétien el Francio dum sia restado en la kosmostacio Mir.
- La 9-an de freburaro, 1995, Bernard A. Harris, Jr. kaj Michael Foale fariĝis la unua afrik-usona kaj brita kosmonaŭtoj, respektive, kiuj faris EVA-on.
- La unua EVA-o por ripari la kosmopramon dum sia flugo okazis la 3-an de aŭgusto, 2005, kaj ĝin faris la kosmonaŭto Steve Robinson.
- La plej longdaŭran EVA-on faris Susan J. Helms la 11-an de marto 2001, kaj daŭris entute 8 horojn kaj 56 minutojn.
- Anatoly Solovyev, kun 16 kosmaj promenadoj, kun entuta daŭro de 82 horojn kaj 22 minutojn, havas la rekordojn pri pliaj kosmaj promenadoj kaj entuta daŭro.
- Kapitano Miguel López-Alegría havas la usonan rekordon kun 10 EVA-oj kaj entuta daŭro de 67 horojn kaj 40 minutojn.
Riskoj
[redakti | redakti fonton]
EVA-o estas danĝera pro multaj kialoj. La ĉefa kialo estas la kolizio kun kosmorubaĵoj. Orbita rapido je alto de 300 km (tipa por misio de la kosmopramoj) estas 7,7 km/s. Ĉi tio estas dekoble la rapido de kuglo, do, la kinetika energio de partiklo kun maso 1/100 de tiu de kuglo (ekzemple farbopeco aŭ grjano de sablo) agas simile al ĝi.
Ĉiu kosma misio kreas pli da rubaĵojn, do, ĉi tiu problema iĝas pli kaj pli grava (vidu ankaŭ Sindromo de Kessler).
Alia danĝera kialo temas pri simulado de la kosma medio. Estas tre malfacile simuli la eksteran kosman medion antaŭ la misio. Alproksimiĝojn oni povas simuli en instalaĵoj kiel Hydro-lab en Trejn-centro Gagarin aŭ Neutral Buoyancy Laboratory ĉe NASA. Oni evitas la EVA-ojn kiel rutinaĵoj pro sia danĝero. Rezulte, multaj EVA-oj estas planitaj en la lastaj fazoj de la projektoj kiam oni detektas la problemojn, kaj foje eĉ dum la misio. Tio kaŭzas eĉ pli da menspremon sur la kosmonaŭtojn.
Alia ebla problemo estas ke iu kosmonaŭto restu apartigita de sia veturilo aŭ suferu trapikiĝon en la kosmovesto, kiu malprezurizus la kosmoveston kaŭzante hipoksion kaj rapidan morton se la kosmonaŭton oni ne tuj revenigas en prezurizitan kosmoveturilon.
Kosmonaŭto suferis trapikiĝon de sia kosmovesto. Dum misio STS-37 stangeto trapikis la ganton de unu el la kosmonaŭto (la nomo restas kaŝita, sed temas pri Jerry L. Ross aŭ Jay Apt). Bonŝance la objekto restis en la trapikiĝo kaj do, oni ne detektis malpresurizadon. Fakte oni ne konstatis la trapikiĝon ĝis la kosmonaŭtoj estis jam sekuraj ene de la kosmopramo Atlantis.
La EVA-o de Alexey Leonov ankaŭ ne estis trankvila. Dum la EVA-o, lia kosmovesto ŝvelis tiom multe ke li ne povis reeniri kaj fermi la aerkluzon. Ĉar li spiris puran oksigenon, li povis malpliigi la premon de sia kosmovesto ĝis malpli ol 4 psi (28 kPa) kaj, kun granda peno, eniri.
Ĝis 2008, okazis neniun mortigan akcidento dum EVA-o. Spite ĉi tio, multaj sciencistoj laboras por fari teleregatajn robotojn por nuligi la bezonon de fari EVA-ojn aŭ almenaŭ limigi ilin.
Vidu ankaŭ
[redakti | redakti fonton]Eksteraj ligiloj
[redakti | redakti fonton]- NASA JSC Oral History Project Walking to Olympus: An EVA Chronology PDF document. angle
- NASDA Online Space Notes Arkivigite je 2001-07-16 per la retarkivo Wayback Machine angle
- Apollo Extravehicular mobility unit. Volume 1: System description - 1971 (PDF document) angle
- Apollo Extravehicular mobility unit. Volume 2: Operational procedures - 1971 (PDF document) angle
- Skylab Extravehicular Activity Development Report - 1974 (PDF document) Arkivigite je 2005-04-16 per la retarkivo Wayback Machine angle
- Analysis of the Space Shuttle Extravehicular Mobility Unit - 1986 (PDF document) angle
- NASA Space Shuttle EVA tools and equipment reference book - 1993 (PDF document) angle