Maddalena Casulana

Maddalena Casulana
Artemisia Gentileschi, St Cecilia ludanta liuton, ĉirkaŭ 1610–1612, Spada Galerio, Romo.
Persona informo
Naskiĝo	30-an de novembro 1543 (1543-11-30) en Casole d'Elsa
Morto	30-an de novembro 1589 (1589-11-30) (46-jaraĝa) en nekonata valoro
Okupo
Okupo	komponisto kantisto liutisto

Maddalena CASULANA estis itala renoma profesia komponisto, kantisto, instruistino kaj escepte talenta liutisto de la 16-a jarcento. Ŝi estis la unua virina muzikverkisto kiu havis ekskluzivan volumon de sia verko, presita kaj publikigita, en la historio de la okcidenta muziko.

Biografio

Maddalena Casulana komencis sian muzikan agadon kiel liuta prezentisto kaj kantisto, kvankam ŝi baldaŭ celis sian aktivecon kiel komponisto. Tre malmulte oni scias pri ŝia vivo. Ŝi naskiĝis en 1544 en Italio, eble en Casole d'Elsa. Oni nur povas ekscii pri ŝia vivo per la dediĉoj kaj skribaĵoj en ŝiaj kolektoj de madrigaloj. Sur ĉi tiu bazo, oni scias, ke ŝi vizitis Veronon, Milanon kaj Florencon. Ŝi estis, evidente, en Venecio, kie estis eldonita ŝia verko, kaj kie la loĝantaro komentis pri ŝiaj kapabloj.

Ŝiaj unuaj publikigitaj verkoj estis grupo el kvar madrigaloj eldonita en "La deziro" (Il Desiderio) en Venecio en 1566, kiu estis kompilaĵo de Giuglio Bonagiunta, konata muzikkantisto, kiu inkluzivis la verkojn de Casulana por vendi la eldonon. En tiuj fruaj tempoj la virinoj dediĉitaj al la muziko ofte estis silentigitaj, sed la 16a jarcento alportis la komencon de multaj ŝanĝoj. Junaj virinoj, inkluzive Maddalena Casulana, kiu povis fari akademiajn studojn en Florenco, serĉis edukadon. Kun tiu bazo kaj ŝia talento, ŝi elektis daŭrigi muzikan karieron. Tiel ŝi havis ŝancon kanti kaj instrui en salonoj kaj akademioj, kie pli facile oni akceptis virinojn.

La esploristo Thomasin LaMay skribas: "Ŝi estis sendependa virino, kiu ŝajne devenis de modestaj rimedoj kaj elektis vivteni sin”. En tiu medio, en tiu epoko ŝi sukcesis trovi sian propran identigitan voĉon. Ĉi tiu italino de vasta kulturo, granda sentemo kaj eksterordinara inteligenteco, situigis virinojn en intelekta egaleco kun viroj, donante al protagonistoj de siaj verkoj nekutiman liberecon de esprimo, kio estis la manifestiĝo de siaj propraj deziroj.

En 1568 kun la simpla nomo de "Unua libro de madrigaloj" (Il primo libro di madrigali), ŝi publikigis en Venecio sian unuan kompilaĵon de kvarvoĉaj madrigaloj, kiu estas la unua muzika verko eldonita de virino. Estis tia la graveco de la verko de Maddalena Casulana, ke eĉ Orlando di Lasso - granda komponisto de la Renesanco - direktis unu el ŝiaj komponaĵoj ĉe la kortego de Alberto la 5-a de Bavario en Munkeno. Bedaŭrinde ĉi tiu muziko ne travivis. Estas ankaŭ pluaj evidentecoj pri la opinioj de multaj famaj muzikaj verkistoj kiuj vivis en Venecio tiutempe, al kiuj impresis la kapablo de Maddalena kiel komponisto.

Ŝi konstruis sian reputacion ne kiel korteganino, konata pro la improvizita kanto, sed kiel kantisto kaj profesia komponisto de muziko verkita kaj publikigita. Ŝi dediĉis sian vivon al muzikverkado, donante al la historio de la muziko pli ol 60 madrigalojn. Ŝi mem eldonis ilin dum la jaroj 1570, 1583 kaj 1586, ĉiuj en Venecio. Kelkaj el ŝiaj verkoj ankaŭ estis inkluditaj en alia kompilaĵo, “Il Gaudio” en 1586. En kelkaj verkoj, Maddalena skribis pri la malfacilaĵoj esti virin-komponisto en tia epoko. "Mi deziras montri al la mondo, tiom vaste kiel mi povas, la ekziston de erara vanteco pri kio nur la viroj posedas talenton por la artoj kaj la intelekto, kaj ĉi tiuj neniam naskiĝos en virinoj".

Aŭskultu ŝian muzikon por aprezi la elegantan kaj riĉan kontrapunktan stilon, kiu poziciigas ŝin almenaŭ, sur la sama nivelo, kiel ŝiaj plej famaj madrigalistaj viraj kolegoj.

Fonto de tiu teksto estas artikolo numero 6 en la artikolserio Virinoj en muziko en la Esperanta Retradio, verkita de Sonia Risso el Urugvajo.

Diskaro

• Obligacioj, Mark Evan. Historio de Muziko en Okcidenta Kulturo. Vol. 1. Pearson/Prentice Halo, 2014, 6 kompaktaj diskoj akompanas tekston de sama titolo. Originale liberigita en 2010.
• Briscoe, James R., Comp. Nova Historia Antologio de Muziko de Virinoj.. Indianao Universitata Gazetaro, 2004, 3 kompaktaj diskoj akompananta antologion de poentaroj. Originale liberigita en 1991.
• I canti di Euterpe, sec. XVI. Ensemblo Laus contentus.Registrita en 1998. La bottega discantica, Discantica 37, 1998, kompakta disko.
• Angloj kaj itala Renesanco Madrigals. Virga 7243 5 61671 2 4, 1999, 2 kompaktaj diskoj. Originale liberigita en 1987.
• Frauensaiten: mortas weibliche Seite der Musik. La Hilliard Ensemblo, et al. EMI Electrola 7243 4 78380 2 6, 1997, kompakta disko. Originale liberigita kiel LP en 1955.
• Plene Bone Ŝi Kantis: la Muziko de Virinoj de la mezepoka & Renesanco. Marquis MAR 81445, 2013, kompakta disko. Originale liberigita en 1991.
• Itala Renesanco Madrigals. EMIaj Klasikaĵoj CDC 7 54435 2, 1992, kompakta disko.
• Komprenanta Muzikon: Kompakta Diska Kolekto de Studento. Sony Muziko Specialaj Produktoj A3 24952, 1996, 3 kompaktaj diskoj akompanas lernolibron de sama titolo.
• Verklingend und ewig: Raritäten aus der Herzog aŭgusto Bibliothek Wolfenbüttel. Capella Augusta Guelferbytana, Mädchenchor Hannover (Gudrun Schröfel, cond.) ; Knabenchor Hannover (Jörg Breiding, cond.). Registrita 4a de julio–9, 2011. Rondeau ROP6054, 2011, kompakta disko.

Verkaro

Labora titolo	Originala eldono	Havebla sur KD
Adio Lidia mia bella	Madrigals, bk. 2, [ne. 8]	Verklingend und ewig: Raritäten aus der Herzog aŭgusto Bibliothek Wolfenbüttel
Ahi possanza d'amor	Madrigals, bk. 2, [ne. 4]	Verklingend und ewig: Raritäten aus der Herzog aŭgusto Bibliothek Wolfenbüttel
Amor por qual cagion	Madrigals, bk. 2 [ne. 2]	Verklingend und ewig: Raritäten aus der Herzog aŭgusto Bibliothek Wolfenbüttel
Amor por qual cagion	Madrigals, bk. 2 [ne. 2]	Plene Bone Ŝi Kantis: la Muziko de Virinoj de la mezepoka & Renesanco.
Amorosetto fiore	Tria Libro de Deziro: 4-Parto Madrigals de Lasso... [Ne. 7]	Ne ankoraŭ registrita
Ben venga il pastoro mio	Madrigals, bk. 2 [ne. 7]	Verklingend und ewig: Raritäten aus der Herzog aŭgusto Bibliothek Wolfenbüttel
Cinta di fior un giorno	Madrigals, bk. 2 [ne. 9]	Verklingend und ewig: Raritäten aus der Herzog aŭgusto Bibliothek Wolfenbüttel
Venita fra verd' erbette	Madrigals, bk. 2 [ne. 17]	Verklingend und ewig: Raritäten aus der Herzog aŭgusto Bibliothek Wolfenbüttel
Dea che nel makulas nacque, La	Madrigals, bk. 2 [ne. 11]	Verklingend und ewig: Raritäten aus der Herzog aŭgusto Bibliothek Wolfenbüttel
Gli ochi lucent' e belli	Madrigals, bk. 2 [ne. 10]	Verklingend und ewig: Raritäten aus der Herzog aŭgusto Bibliothek Wolfenbüttel
Gran miracol d'amore	Madrigals, bk. 2 [ne. 20]	Rarities de la Herzog aŭgusto Bibliothek Wolfenbüttel
Io d'odorate fronde	Madrigals, bk. 2 [ne. 3]	Plene Bone Ŝi Kantis: la Muziko de Virinoj de la mezepoka & Renesanco.
Io d'odorate fronde	Madrigals, bk. 2 [ne. 3]	Verklingend und ewig: Raritäten aus der Herzog aŭgusto Bibliothek Wolfenbüttel
Io felice pastore	Madrigals, bk. 2 [ne. 12]	Plene Bone Ŝi Kantis: la Muziko de Virinoj de la mezepoka & Renesanco.
Monti selve fontane	Madrigals, bk. 2 [ne. 14]	Verklingend und ewig: Raritäten aus der Herzog aŭgusto Bibliothek Wolfenbüttel
Morir ne può il mio cuore	Madrigals, bk. 1	I canti di Euterpe, 16a c.
Morir ne può il mio cuore	Madrigals, bk. 1	Angloj kaj itala Renesanco Madrigals
Morir ne può il mio cuore	Madrigals, bk. 1	Frauensaiten: Mortas weibliche Seite der Musik
Morir ne può il mio coure	Madrigals, bk. 1	Historio de Muziko en Okcidenta Kulturo
Morir ne può il mio coure	Madrigals, bk. 1	Itala Renesanco Madrigals
Morir ne può il mio coure	Madrigals, bk. 1	Komprenanta Muzikon: Kompakta Diska Kolekto de Studento
Morte--Che vôi--Te chiamo	Madrigals, bk. 2 [ne. 6]	Nova Historia Antologio de Muziko de Virinoj
Morte--Che vôi--Te chiamo	Madrigals, bk. 2 [ne. 6]	Verklingend und ewig: Raritäten aus der Herzog aŭgusto Bibliothek Wolfenbüttel
O notte o ciel o makulas	Madrigals, bk. 2 [ne. 5]	I canti di Euterpe, 16a c.
O notte o ciel o makulas	Madrigals, bk. 2 [ne. 5]	Verklingend und ewig: Raritäten aus der Herzog aŭgusto Bibliothek Wolfenbüttel
Por lei pos' en oblio	Madrigals, bk. 2 [ne. 13]	Verklingend und ewig: Raritäten aus der Herzog aŭgusto Bibliothek Wolfenbüttel
Ridon aŭ por le piaggie	Madrigals, bk. 2 [ne. 1]	Plene Bone Ŝi Kantis: la Muziko de Virinoj de la mezepoka & Renesanco.
Ridon aŭ por le piaggie	Madrigals, bk. 2 [ne. 1]	Verklingend und ewig: Raritäten aus der Herzog aŭgusto Bibliothek Wolfenbüttel
S'alcun vi mira fiso	Madrigals, bk. 2 [ne. 16]	Verklingend und ewig: Raritäten aus der Herzog aŭgusto Bibliothek Wolfenbüttel
Sculpio ne l'estas' Amore	Madrigals, bk. 1	Ne ankoraŭ registrita
Se sciôr si ved'il laccio cui dianz'io	Madrigals, bk. 1	Ne ankoraŭ registrita
Stavasi il mio bel Sol	Il Gaudio (1586)	Verklingend und ewig: Raritäten aus der Herzog aŭgusto Bibliothek Wolfenbüttel
Tra verdi frondi	Madrigals, bk. 2 [ne. 21]	Ne ankoraŭ registrita
Vagh'amorosi augelli	Madrigals, bk. 2 [ne. 15]	I canti di Euterpe, 16a c.
Vedesti Amor giamai	Madrigals, bk. 1	Ne ankoraŭ registrita
Vivo fervoro viva fiamma	Vivo fervoro viva fiamma	Verklingend und ewig: Raritäten aus der Herzog aŭgusto Bibliothek Wolfenbüttel
Vostro dipartir, Il	Madrigals, bk. 2 [ne. 19]	Verklingend und ewig: Raritäten aus der Herzog aŭgusto Bibliothek Wolfenbüttel

Bibliografio

• Pontoj, Thomas W. "Maddalena Casulana". La Nova Boska Vortaro de Muziko kaj Muzikistoj. Redaktita de Stanley Sadie. Vaŝingtono, D. C.: la Vortaroj de bosko de Muziko, 1980.
• Pontoj, Thomas W. "Madelana Casulana" en La Norton/Boska Vortaro de Virinaj Komponistoj. Redaktita de Julie Anne Sadie kaj Rhian Samuel. Nov-Jorko: W. W. Norton, 1995.
• Chater, James. "'Tia dolĉa malĝojo': La Dialogo di partenza en la itala Madrigal." Frua Muziko 27, ne. 4 (novembro 1999): 576–88, 590–99.
• Gough, Melinda J. "1605 de Marie de Medici baleto de la reine kaj la Virtuosic Virina Voĉo." Frue Modernaj Virinoj: Interdisciplinary Revuo 7 (2012): 127–56.
• Hadden, Nancy. "Ŝanĝanta Virinojn: Prezentistoj, Patronoj kaj Komponistoj en Renesanca Eŭropo." IAWMa Revuo 18, ne. 1 (junio 2012):14–20.
• Heere-Beyer, Samantha E. "Asertanta Voĉon: Madalena Casulana kaj la Deksesa-Jarcento itala Madrigal." MM tezo, Universitato de Pittsburgh, 2009.
• LaMay, Thomasin. "Kunmetanta de la Gorĝo: Madalena Primo libro de de Casulana madrigali, 1568." En Muzikaj Voĉoj de Fruaj Modernaj Virinoj: Multaj-Gvidita Melodiojn. Redaktita de Thomasin LaMay. Burlington, VT: Ashgate, 2005.
• LaMay, Thomasin. "Madalena Casulana: Mia Korpo Scias Unheard de Kantoj." En Sekso, Sekseco kaj Frua Muziko. Redaktita de Todd C. Borgerding. Nov-Jorko: Routledge, 2002, 41–72.
• Lindell, Robert. "muziko kaj Mecenateco ĉe la Tribunalo de Rudolf II." En Muziko en la germana Renesanco: Fontoj, Stiloj kaj Kuntekstoj. Redaktita de John Kmetz. Cambridge: Cambridge Universitata Gazetaro, 1994.
• MacAuslan, Janna kaj Kristan Aspen. "Rimarkindaj Virinoj: Renesancaj Virinoj en Muziko." Varma Drato (1993): 12–13. EBSCOhost (alirita 18a de oktobro, 2016).
• Newcomb, Anthony. "Giovanni Maria Fruaj Patronoj de Nanino en Romo." La Revuo de Muzikologio 30, ne. 1 (2013): 103–27.
• Pendle, Karin. "Muzikaj Virinoj en Frua Moderna Eŭropo." Virina & Muziko: Historio, Indianao Universitata Gazetaro, 2001.
• Pescerelli, Beatrice, ed. I madrigali di Maddalena Casulana. Florenco: L.S. Olschki, 1979.
• Pescerelli, Beatrice. "Maddalena Casulana". En La Historia Antologio de Muziko de Virinoj. Redaktita de James R. Briscoe. Bloomington: Indiana U P, 1986.
• Willimann, Joseph. "'Indi ne piùdes io': Vom Verzichten und Begehren: Mortas Madrigale von Maddalena Casulana." Musik & Ästhetik 10, ne. 37 (2006): 71–97.

Eksteraj ligoj

• Senpagaj partituroj de Maddalena Casulana en la International Music Score Library Project
• Publikdomajnaj notoj de Maddalena Casulana en la Choral Public Domain Library (ChoralWiki) angle
• Il secondo libro de madrigali quattro voci, Vinegia, 1570