Rajtoj de la naturo
Laŭ Philippe Descola, la rajtoj de la naturo estas okcidenta koncepto. Por li, la okcidenta civilizacio estas la sola kiu disigas naturon kaj kulturon. Doni rajtojn al la naturo estas relative freŝdata koncepto kiu rezultas de la konscio pri la difektoj kaŭzitaj de la homaro al la naturo. Vidinte la difektadon de la biotopo, kaj ankaŭ pro etikaj kialoj, instancoj en Okcidento, je ĉiuj niveloj (Unuiĝintaj Nacioj, Eŭropa Unio, eŭropaj nacioj), maltrankviliĝas por doni rajtojn al la naturo. La amplekso de tiuj rajtoj estas temo de diskutado. La debato temas pri la prioritato kiun oni donu, ĉu unue al la rajtoj de la naturo ĉu al tiuj de la homoj. Pozicioj situas sin inter tiuj du ekstremoj. Klimata justeco estas unu el la ŝlosilaj konceptoj pri la rajtoj de naturo.
Dum longa tempo ŝajnis jura scienca fikcio doni rajtojn al naturo kaj bestoj.
En Ekvadoro, la naturo akiris juran personecon en la Konstitucio, dum Bolivio en 2010 adoptis eksplicitan leĝaron por protekti la 'Patrinon Tero' je instigo de la socialisma prezidento Evo Morales, kiu en 2009 ricevis en Bolivio pli ol 30 000 homojn el la tuta mondo por la Monda Konferenco de la Popoloj Kontraŭ la Klimata Ŝanĝo[1] kaj la Rajtoj de Patrino Naturo[2].
En Nov-Zelando, la Parlamento siavice donis juran enton al riveroj kaj naturrezervejoj, kio implicas ke ili povas agi en sia propra nomo antaŭ tribunalo[2].
Ankaŭ ĉe internacia nivelo, precipe ĉe la Internacia Unio por la Konservo de Naturo (IUCN) kaj la Ĝenerala Asembleo de Unuiĝintaj Nacioj, oni pli atentas dum la lastaj jaroj pri la rajtoj de la naturo, plejparte je instigo de Nov-Zelando kaj de sudamerikaj landoj kiel Bolivio kaj Ekvadoro.
"Pachamama" aŭ "Patrino Tero" ĉe la Unuiĝintaj Nacioj
[redakti | redakti fonton]La demando deponita de Bolivio meti la demandon de la Rajtoj de la Tero Patrino je la tagordo de la Unuiĝintaj Nacioj estis adoptita la 22-an de decembro 2009.[3] Ĝi estis firmigita fare de la Monda Konferenco de la Popoloj kontraŭ la Klimata Ŝanĝo kiu orientiĝas egalmulte al la klimata ŝanĝo (2) kiel al la rajtoj de la Tero-Patrino kunigante inter 20 000 kaj 35 000 partoprenantaj reprezentantoj el 147 ŝtatoj, sep registaroj same kiel la reprezentantino de la Unuiĝintaj Nacioj.[4] La Universala Deklaracio de la Rajtoj de la Tero-Patrino kiu rezultis el tio, specifas ke «la Tero-Patrino estas fonto de vivo, de vivrimedoj kaj ke ŝi havigas onin ĉion kion oni bezonas por bone vivi. La deklaracio rekomendas eviti ke la homaj aktivecoj kuntrenas la formortiĝon de specoj, la detruon de ekosistemoj aŭ la perturbon de ekologiaj cikloj».[5]
La rajtoj de la Tero-Patrino estas rekonitaj de du Konstitucioj, tiuj de Bolivio kaj de Ekvadoro.[6] La artikolo 395 de la ekvatora Konstitucio precizigas la celon respekti la kulturan diversecon kaj la kontentigon de la bezonoj de la aktualaj kaj estontaj generacioj.[7]
Referencoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ Noto : okazinta en Cochabamba de la 19-a ĝis la 22-a de aprilo 2010 je iniciato de Evo Morales.
- ↑ 2,0 2,1 (nederlanda) Hendrik Schoukens, Natuurrechten als paradigmashift[rompita ligilo] (rajtoj de la naturo kiel paradigmoŝanĝo), OIKOS
- ↑ http://boliviarising.blogspot.fr/2009/12/bolivia-We-must-apogo-universal.Html [enarkivigu]
- ↑ http://www.mouvements.info/l-Graveco-de-Cochabamba-por-lin.Html
- ↑ http://rio20.net/fr/propuestas/declaration-Universala-de la-dekstraj-de-ŝin-tero-mere
- ↑ Azam, paĝo
- ↑ http:/www.mouvements.info/la-naturo-submetita-de-rajto-unu.Html
- Tiu ĉi artikolo estas parta traduko de la samtitola artikolo en la franclingva vikipedio je la 5-a de januaro 2018.
Literaturo
[redakti | redakti fonton](angla) Evo Morales Ayma, The Earth does not belong to us, we belong to the Earth, mesaĝoj (2006-2010) de la prezidento pri Patrino Tero (Pachamama) kaj klimata ŝanĝo,