Edukira joan

Leninismo

Wikipedia, Entziklopedia askea
(«Marxismo-leninismo» orritik birbideratua)
Vladimr Illich Lenin

Leninismoa deitzen zaio Lenin boltxebikeak marxismoa hezurmamitzeko ondu zuen teoria politiko, ekonomiko eta filosofikoen multzoari. Alderdi bakarrean eta gizartearen estatu plangintzan oinarritutako sistema defendatzen du, eta sozialismo erreala delako sistema politikoa zuten herrialdeetan ezarri zen, Sobiet Batasunean lehenik eta Europako zein Asia, Afrika eta Amerikako hainbat herrialdetan, II. Mundu Gerra osteko deskolonizazio prozesuan.

Urriko Iraultzaren ondoren (1917), Sobietar Batasuneko marxismoaren bertsio nagusi eta demokraziaren oinarria leninismoa izan zen, sobiet kontseiluen agintea alderdi bakarreko estatuan. Errusia boltxebikean, Lurraren Dekretuarekin (1917), Gerra-komunismoarekin (1918-1921) eta Politika Ekonomiko Berriarekin (1921-1928) produkzio modu sozialista ezartzean, erregimen iraultzaileak oposizio politiko gehiena zapaldu zuen, Leninen ekintzen aurka zeuden marxistak, anarkistak eta mentxebikeak (Alderdi Iraultzaile Sozialistako zatiak) eta Ezkerreko Gizarte Iraultzaileak barne[1]. Errusiako Gerra Zibila (1917-1922) —aliatuen hamazazpi armaden esku-hartzea ekarri zuena (1917-1925)— eta boltxebikeen aurkako ezkerreko altxamendua (1918-1924) izan ziren kanpoko eta barneko gerrak Errusia Boltxebikea Errusiako Sobietar Errepublika Sozialista Federatiboan (RSFSR) —Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuneko (SESB) errepublika zentrala— bihurtuko zutenak[2].

Praxi iraultzaile gisa, leninismoa ez zen, jatorrian, ez filosofia egokia, ezta teoria politiko diskretua ere. Leninismoak marxismo ortodoxoaren garapen politiko-ekonomikoak eta Leninen marxismoaren interpretazioak biltzen ditu, horiek (Errusia inperialeko XX. mendearen hasieran) emantzipazio osteko nekazaritza-gizartearen baldintza errealetan (politikoak, sozialak, ekonomikoak) aplikatzeko sintesi pragmatiko gisa funtzionatzen baitute[3]. Zientzia politikoaren termino gisa, Leninen iraultza proletarioaren teoria Internazional Komunistaren bosgarren kongresuan erabili zen (1924) Grigory Zinovievek leninismoa terminoa abangoardia alderdiaren iraultza adierazteko erabili zuenean[3]. Leninismo terminoa SBAKren hiztegi eta doktrinaren parte gisa onartu zen 1922 inguruan, eta, 1923ko urtarrilean, Leninen eragozpenak gorabehera, hiztegi publikoan sartu zen[4].

Ideia nagusiak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Lenin marxista fidela zen[5] eta bere marxismoaren interpretazioa, Martovek 1904an lehen aldiz "leninismo" deitua[6], benetakoa eta ortodoxoa zen bakarra zela uste zuen[7]. Bere ikuspegi marxistaren arabera, gizateria komunismo hutsera iritsiko litzateke azkenean, estaturik gabeko gizarte bihurtuko litzateke, esplotaziotik eta alienaziotik aske dauden langileen klase eta berdintasunezko gizarte, nork bere patua kontrolatuko lukeena eta "bakoitzak bere ahalmenaren arabera, bakoitzari bere beharren arabera" araua beteko lukeena[8]. Volkogonoven arabera, Leninek "sakonki eta bene-benetan" uste zuen Errusia markatzen ari zen bideak azken batean gizarte komunista hau ezartzera eramango zuela[9].

Leninen uste marxistek gizartea bere egungo egoeratik zuzenean komunismora eraldatu ezin zela pentsatzera eraman zuten, baizik eta sozialismo garai batean sartu behar zuela lehenik, eta, beraz, Errusia gizarte sozialista nola bihurtu zen zuen kezka nagusia[10]. Horretarako, "proletarioen diktadura" beharrezkoa zela uste zuen, burgesia ezabatu eta ekonomia sozialista garatzeko. Sozialismoa honela definitzen zuen: "kooperatibista zibilizatuen ordena bat, non ekoizpen-bideak jabetza sozialekoak diren"[10] , eta uste zuen sistema ekonomiko hori zabaldu egin behar zela oparotasunaren gizartea sortu arte[8]. Hori lortzeko, bere kezka nagusia Errusiako ekonomia Estatuaren kontrolpean jartzea zela uste zuen, eta "herritar guztiak Estatuak kontratatutako langile" bihurtzea, bere hitzetan[11]. Leninen sozialismoaren interpretazioa zentralizatua, planifikatua eta estatista zen, ekoizpena eta banaketa hertsiki kontrolatuta[8]. Uste zuen herrialdeko langile guztiak borondatez elkartuko zirela Estatuaren zentralizazio ekonomiko eta politikoa ahalbidetzeko[12]. Honela, ekoizpen-bideen "langileen kontrolerako" egindako deiak ez ziren langileen enpresen zuzeneko kontrolari buruzkoak, "langileen estatu" baten kontrolpean dauden enpresa guztien funtzionamenduari buruzkoak baizik[13]. Honen ondorioz, batzuek Leninen pentsamenduaren barruko bi gai gatazkatsutzat jotzen dituzte: langileen herri-kontrola eta estatu-aparatu zentralizatua, hierarkikoa eta hertsatzailea.[14]

Ez dugu nahi Marxek edo marxistek sozialismoaren bide osoa ezagutzea. Hori txorakeria bat da. Bidearen norabidea ezagutzen dugu, badakigu zein klase-indarrek gidatuko duten, baina konkretuki, praktikari dagokionez, hau milioien esperientziak frogatuko du ekiteari ekiten diotenean.

— 1917ko irailaren 11.[15]

1914 baino lehen, Leninen ikuspuntuak bat zetozen neurri handi batean Europako ortodoxia marxistaren korronte nagusiarekin[5]. Marxistak ez ziren filosofo eta soziologo garaikideen ideiak hartzen bazituen ere[16], errusiar teoria marxistak ez ezik, errusiar mugimendu iraultzailearen ideia zabalagoek ere eragiten zieten[17], Narodnik nekazaritza-sozialistenak barne[18]. Egoera aldakorren arabera moldatu zituen bere ideiak[19], gerra, gosete eta kolapso ekonomikoaren erdian Errusia gobernatzearen errealitate pragmatikoak barne[20]. Leninismoa garatu ahala, Leninek ezarritako ortodoxia marxista berrikusi zuen eta pentsamendu marxistan berrikuntzak sartu zituen[5].

Bere idazki teorikoetan, batez ere Inperialismoan, Leninek Marx hil zenetik kapitalismoak izan zuen bilakaera aztertu zuen; bere ustez, estatu-kapitalismo monopolistaren aro berrira iritsi zen[21]. Errusiar ekonomian nekazariak nagusi ziren arren, Errusian kapitalismo monopolistaren presentziak herrialdea sozialismora pasatzeko behar bezain garatuta zegoela esan nahi zuela uste zuen[22]. Leninismoak marxismoaren beste aldaera batzuk baino ikuspegi absolutistagoa eta doktrinarioagoa hartu zuen[5], eta bere ikuspegi emantzipatzailea intentsitate emozionalagatik bereizi zen[23]. Proletarioek iraultzarantz bidera zezaketen abangoardiaren papera azpimarratzeagatik ere nabarmendu zen[23], eta biolentziak tresna iraultzaile gisa zuen papera goratu zuen[24].

Korronte leninistak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Leninismo terminoa (batzuetan marxismo-leninismoa ere bai) ideologia askok erabili izan dute bere erro historikoak leninismoan baldin badituzteː trotskismoa, estalinismoa eta maoismoa.

Leninen teoriak eztabaida iturri izan dira beren sorreratik, bai ezkertiar (sozialdemokrata, sozialista, anarkista eta beste marxista batzuentzatː luxemburgista edo kontsejistak)eta eskuindarren artean (liberal edo kontsebadoreen artean).

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ The Columbia Encyclopedia, Fifth Edition. (1994), p. 1,558.
  2. ↑ Dictionary of Wars Third Edition (2007) George Childs Kohn, Editor, p. 459.
  3. ↑ a b The New Fontana Dictionary of Modern Thought Third Edition (1999) pp. 476–477.
  4. ↑ Yurchak, Alexei. «The canon and the mushroom Lenin, sacredness, and Soviet collapse» HAU: Journal of Ethnographic Theory 7 (2)  doi:10.14318/hau7.2.021..
  5. ↑ a b c d Ryan 2012, 18 orr. .
  6. ↑ Volkogonov 1994, 409 orr. .
  7. ↑ Sandle, 1999, 35 or.; Service, 2000, 237 or..
  8. ↑ a b c Sandle 1999, 41 orr. .
  9. ↑ Volkogonov 1994, 206 orr. .
  10. ↑ a b Sandle 1999, 35 orr. .
  11. ↑ Sandle 1999, 42–43 orr. .
  12. ↑ Sandle 1999, 38 orr. .
  13. ↑ Sandle 1999, 43–44, 63 orr. .
  14. ↑ Sandle 1999, 36 orr. .
  15. ↑ Fischer 1964, 150 orr. .
  16. ↑ Service 2000, 203 orr. .
  17. ↑ Sandle, 1999, 29 or.; White, 2001, 1 or..
  18. ↑ Service 2000, 173 orr. .
  19. ↑ Ryan 2012, 13 orr. .
  20. ↑ Sandle, 1999, 57 or.; White, 2001, 151 or..
  21. ↑ Sandle 1999, 34 orr. .
  22. ↑ White 2001, 150–151 orr. .
  23. ↑ a b Ryan 2012, 19 orr. .
  24. ↑ Ryan 2012, 3 orr. .

Bibliografia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Leninismo&oldid=9305865"(e)tik eskuratuta