Mauleko gaztelua

Mauleko gaztelua
Monumentu historikoa
Eraikinaren ekialdea, sarrera eta dorreak. Irudi gehiago
Kokapena
Herrialdea	Euskal Herria
Probintzia	Zuberoa
Herria	Maule-Lextarre
Koordenatuak	43°13′09″N 0°53′11″W
Historia eta erabilera
Irekiera	1261 (egutegi gregorianoa)
Arkitektura
Ondarea
Mérimée ID	PA00084444

Mauleko gaztelua Zuberoako hiriburuko muino batean kokaturiko gaztelua da (195 metroko garaieran) eta Zuberoako bizkonderria sortu zenetik bertako agintarien egoitza nagusia izan zen. Gaur egun, mar­kodun harresi ba­tzuk gera­tzen dira erronda‑bideekin, zilindro formako hiru dorre ditu, zer­txobait sun­tsituak, kasamata bat eta sarreran zubi al­txagarri bat dago.

Historia

An­tzinako testuen arabera, hasieran dorre bat egon zen leku horretan, eta ziurrenik, pixkanaka eraikiko zuten gaztelua. Gaztelu honi buruz­ko lehen aipamena 1257. urtekoa da, Ingalaterrako erregearen indarrak herrira indarrez sartu zirenekoa. 1261ean, Ingalaterrako erregeak, Zuberoako bizkonde zenak, indarrak erakutsi nahian kapitain-gazteluzain bat izendatu zuen Maulen. 1272 eta 1287 artean, Edward I.a Ingalaterrakoak, bere kokapen estrategikoa zela eta, gotorlekua sendotzeko agindu zuen. 1319an eta 1374an gazteluzainek sendotze lanak segitu zituzten.

Ingalaterraren eskuetatik kentzeko hainbat saiakera izan zen, batzuetan emankor (1295ean eta 1307an), gehienetan hutsal. 1449an, Gaston IV.a Foixkoak Frantziako erregearen alde gaztelua setiatu eta konkistatu zuen, Guiena konkistatzeko kanpaina abiatuz. 1512an hil zenean, gotorlekua ez ezik bere lurralde guztiak, Zuberoa tartean, Frantziako koroaren menpe geratu ziren. 1523an, Orange-ko printzeak eta Lukuzeko jaunttoak berriro laburzki setiatu zuten. XVI. mendeko bigarren partean, gaztelua erre zuten Frantziako Erlijio Gerretan.

1642an, Louis XIII.a Frantziakoak gaztelua lurreratu eta 1648an berreraiki zuten. Bakea iristean, sol­dadu eta kanoi zaharrak baino ez ziren geratu gazteluan; haien lana bisitari ospe­tsuak har­tzea zen, besteak beste, Richelieu. Richelieu 1759. urteko abuztuan izan zen gazteluan eta 24 kanoikada lau ­txandatan bota zituzte haren omenez.

Frantziako Iraultzan kartzela bihurtu zen. 1831an, Gerra Ministroak ez berreraikitzea erabaki zuen. 1870ean Maule gazteluaren jabe bihurtu zen.

Abesti bat eta hilarri bat: Berterre­txetarren herio­tza

Sakontzeko, irakurri: «Bereterretxen khantoria»

Berterre­txeren abestiak gaztelu honetan gertatu agramondarren eta beaumondarren arteko borrokaren pasarteari buruz dihardu; borrokak 1434tik 1449ra bitartean iraun zuen. Berterre­txe larraindar abera­tsa zen, agramondarren al­dekoa. Luis Beaumontek, Leringo kondeak eta lüküzetarren senideak, Larrainera bidali zuen haren bila. Mauleko errepidean hil zuten, Ez­pel­doin, jakina ez den arrazoi bategatik: ihes egiten saia­tzeagatik edo mendekuagatik agian.

Bost mende eta erdi igaro arren, gaur egun lehen bezain ezaguna da abestia. Abestiko bi errepika dira hauek:

Jaun kuntiak berehala
Traidore batek bezala
Berterretx haigu borthala, utzuliren
[ hiz berhala
Ez­pel­doiko alhaba
Margarita dei­tzen da
Berterre­txen odoletik ahur­kaz bil­tzen
[ari da.

Disko formako an­tzinako hilarri batek oroitarazten digu herio­tza, Etxebarreko Ez­pel­doi etxearen aurrean.

Iruditegia

• 
  Mauleko gazteluaren ikuspegia.
• 
  Gazteluaren sarrera.
• 
  Gazteluko zubia.
• 
  Mauleko udaletxea atzean gaztelua duela.
• 
  Mauleko gazteluko ikurrina.

Kanpo estekak

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Euskal Wikiatlasa

• Mauleko gaztelua hiru.com-en

• Datuak: Q2969843
• Multimedia: Vieux Château (Mauléon-Licharre) / Q2969843