Rafael Alberti

Rafael Alberti
	; Irudi gehiago
; Espainiako Diputatuen Kongresuko diputatua	; 1977ko uztailaren 7a - 1977ko irailaren 8a - Francisco Cabral Oliveros (en) → ; Barrutia: Cádiz ; Hautetsia: 1977ko Espainiako hauteskunde orokorrak
; Espainiako Diputatuen Kongresuko diputatua
Bizitza
Jaiotza	El Puerto de Santa María, 1902ko abenduaren 16a
Herrialdea	Espainia
Lehen hizkuntza	gaztelania
Heriotza	El Puerto de Santa María eta Cádiz, 1999ko urriaren 28a (96 urte)
Familia
Ezkontidea(k)	María Teresa León (1932 - 1988ko abenduaren 13a); María Asunción Mateo (1990eko uztailaren 13a - 1999ko urriaren 28a)
Seme-alabak	ikusi Aitana Alberti León;
Hezkuntza
Heziketa	Institución Libre de Enseñanza
Hizkuntzak	gaztelania
Jarduerak
Jarduerak	poeta, antzerkigilea, ilustratzailea, politikaria, idazlea, aktorea eta margolaria
Lantokia(k)	Madril
Jasotako sariak	ikusi Miguel de Cervantes saria (1983) ; America Award in Literature (1998) ; Sant Jordiren gurutzea (1999) ; Mariano de Cavia' Price (1988) ; Bakearen Lenin Saria (1965) ; Ohorezko Intsigniaren ordena ; Andaluziako seme-alaba kutun (1983) ; Espainiako Antzerki Sari Nazionala (1980) ; Dearest Son of Cádiz province ; honorary doctorate of the National University of San Marcos ; Madrilgo Complutense Unibertsitateko honoris causa doktoregoa (1993) ; honorary doctorate of the Bordeaux Montaigne University (1990) ; José Martí ordena ; honorary doctorate of the University of Granada (1991) ; Golden Wreath (1978) ; International Botev Prize (1981) ; Gold Medal of Work Merit (1996) ; Herrien arteko Adiskidetzaren Ordena ; [[]] (1983ko apirilaren 25a) ;
Genero artistikoa	olerkigintza; antzerkia
Sinesmenak eta ideologia
Alderdi politikoa	Espainiako Alderdi Komunista

Rafael Alberti Merello (1902ko abenduaren 16a, El Puerto de Santa María, Andaluzia – 1999ko urriaren 28a, El Puerto de Santa María, Andaluzia) espainiar olerkaria izan zen. 27ko Belaunaldiaren kide izan zen. 1983an Cervantes saria jaso zuen.

Bizitza

Cadizeko El Puerto de Santa Marían jaio zen. Familiarekin batera Madrila aldatu zen 1917an, batxiler ikasketak utzirik. Pintore kubista izan zen, hasiera batean. 1922an Horizontes aldizkarian argitaratu zituen bere lehen poemak. Harrez gero poesia izan zen haren jarduera nagusia. Residencia de Estudiantes delakoan biltzen zen jendearekin —García Lorca, Salvador Dalí, Luis Buñuel, José Moreno Villa...— harremanetan jarri zen. 1925ean, Gerardo Diegorekin batera, Espainiako Poesia Sari Nazionala jaso zuen bere lehen poema liburuarekin (Marinero en tierra). 1927an kristau fedea galdu, eta lau urte geroago Espainiako Alderdi Komunistan sartu zen. Gerra Zibilaren garaian politikan esku hartu zuen. Gerra bukaturik, erbestean bizi izan zen (Paris, Argentina, Erroma).

1977an, Diktadura Frankista amaitu ostean, Espainiara itzuli zen. 1983an Andaluziako Seme Kutun eta Cádizko Unibertsitateko Doctor Honoris Causa izendatu zuten.

1983an María Asunción Mateo irakasle eta idazlea ezagutu zuen,^[1] eta harekin ezkondu zen 1990an. Mateok zuzendu zuen ondoren Albertiren oinordekotzako materialak kudeatu zituen Rafael Alberti El Puerto de Santa María Fundazioa. Mateo eta Albertiren arteko harremana gizon zaharraz aprobetxatzen ari zen emakume gazte eta alargun beltzaren estereotipoz marraztu zuten zenbaitek, Mateok 2023an memoria batzuetan arbuiatu zituen esamesak.^[2]

Olerkigintza

Harrigarria da Albertiren poesiaren aniztasuna, gai, tono eta estiloari dagokienez. Hogeita hamar liburu baino gehiagotan bildu du bere obra poetikoa. Lehen liburuetan (Marinero en tierra, 1924; La amante, 1925; El alba del alhelí, 1926), herri lirika eta antzinako abestitxo tradizionalak dira nagusi. Ondoren, estilo barrokoan eta abangoardian barrena abiatu zen: gai futuristak erabili zituen (Cal y canto, 1927), krisi pertsonalaren garaian, eta surrealismoaren ildotik, bere obra nagusia egin zuen: Sobre los ángeles (1928).

Gero, harturiko gizarte eta politika konpromezuari jarraituz, berak zibila deitu duen poesia soziala garatu zuen (El poeta en la calle, 1936; De un momento a otro, 1938...). Erbestean egindako obra zabala da eta askotarikoa (Retornos de lo vivo lejano, 1956; Baladas y canciones del Paraná, 1954; Sonríe China, 1958...). Erbestetik itzulirik, ez zion utzi obra berriak argitaratzeari (Roma, peligro para caminantes, Fustigada luz, Los ocho nombres de Picasso...).

Idazlanak

Marinero en tierra, M., Biblioteca Nueva, 1925 (Espainiako Poesia Sari Nazionala).
La amante, Málaga, Litoral, 1926.
El alba de alhelí, Santander, 1927.
Cal y canto, M., Occidente aldizkaria, 1929.
Sobre los ángeles, M., CIAP, 1929.
Consignas, M., 1933.
Un fantasma recorre Europa, M., 1933.
Poesía (1924-1930), M., Ediciones del Arbol (Cruz y Raya), 1935.
Versos de agitación, Méjico, Edit. Defensa Roja, 1935.
Verte y no verte. A Ignacio Sánchez Mejías, Mexiko, N. Lira, 1935.
13 bandas y 48 estrellas. Poemas del mar Caribe, M., Manuel Altolaguirre, 1936.
Nuestra diaria palabra, M., Héroe, 1936.
De un momento a otro (Poesía e historia), M., Europa-América, 1937.
El burro explosivo, M., Edic. 5º Regimiento, 1938.
Poesías (1924-1937), M., Signo, 1938.
Poesías (1924-1938), Bs. As., Losada, 1940.
Entre el clavel y la espada (1939-1940), Bs. As., Losada, 1941.
Pleamar (1942-1944), Bs. As., Losada, 1944.
Poesía (1924-1944), Bs. As., Losada, 1946.
A la pintura. Poema del color y la línea (1945-1948), Bs. As., Losada, 1948.
Coplas de Juan Panadero. (Libro I), Montevideo, Pueblos Unidos, 1949 (2. argitalpen zabaldua).
Buenos Aires en tinta china, Bs. As., Losada, 1952.
Retornos de lo vivo lejano, Bs. As., 1952.
A la pintura (1945-1952) 2ª edic. aumentada, Bs. As., Losada, 1953.
Ora marítima seguido de Baladas y canciones del Paraná (1953), Bs. As., Losada, 1953.
Balada y canciones del Paraná, Bs. As., Losada, 1954.
Sonríe China, Bs. As., Jacobo Muchnik, 1958 (María Teresa León-ekin elkarlanean).
Poemas escénicos, Bs. As., Losada, 1962 (2. argitalpen zabaldu eta elebiduna: gaztelania/italiera).
Abierto a todas horas, M., Afrodisio Aguado, 1964.
El poeta en la calle, Paris, Librairie du Globe, 1966.
Il mattatore, Roma, Eutro edit, 1966.
A la pintura. Poema del color y la línea (1945-1967) 3. argitalpen zabaldua, M., Aguilar, 1968 (Vicente Aleixandreren hitzaurrea).
Roma, peligro para caminantes, Mexiko, Joaquín Mortiz, 1968 (2. argitalpen zabaldua- Malaga- Litoral- 1974).
Los 8 nombres de Picasso y no digo más que lo que no digo, B., Kairós, 1970.
Canciones del Alto Valle del Aniene, Bs. As., Losada, 1972.
Disprezzo e meraviglia (Desprecio y maravilla), Erroma, Riuniti, 1972 (Elebiduna italiera-gaztelania. Argitaratu gabeko olerkiez osatutako antologia).
Maravillas con variaciones acrósticas en el jardín de Miró, B., Polígrafa, 1975.
Coplas de Juan Panadero (1949-1977), M., Mayoría, 1977.
Cuaderno de Rute (1925), Malaga, Litoral, 1977.
Los 5 destacagados, Sevilla, Calle del Aire, 1978.
Fustigada luz, B., Seix Barral, 1980.
Versos sueltos de cada día, B., Seix Barral, 1982.
Golfo de Sombras, M., Villamonte, 1986.
Los hijos del drago y otros poemas, Granada, Diputación, 1986.
Accidente. Poemas del Hospital, Málaga, Anticuaria El Guadalhorce liburutegia, 1987.
Cuatro canciones, Málaga, Anticuaria El Guadalhorce liburutegia, 1987.
Canciones para Altair, M., Hiperión, 1989.

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2013/12/05 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ (Gaztelaniaz) «Mª Asunción Mateo, viuda de Alberti: “Las feministas no me han defendido jamás ante el acoso sufrido”» El Español 2023-09-10 (Noiz kontsultatua: 2023-10-31).
↑ (Gaztelaniaz) Caballé, Anna. (2023-10-30). Réplica a Luis García Montero. Jot Down Cultural Magazine (Noiz kontsultatua: 2023-10-31).

Kanpo loturak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Rafael Alberti

Euskarari ekarriak: Rafael Alberti Ekarriak.armiarma.eus
(Gaztelaniaz) Rafael Alberti Fundazioa Rafaelalberti.es

Datuak: Q118936
Multimedia: Rafael Alberti / Q118936

[1] (Gaztelaniaz) «Mª Asunción Mateo, viuda de Alberti: “Las feministas no me han defendido jamás ante el acoso sufrido”» El Español 2023-09-10 (Noiz kontsultatua: 2023-10-31).

[2] (Gaztelaniaz) Caballé, Anna. (2023-10-30). Réplica a Luis García Montero. Jot Down Cultural Magazine (Noiz kontsultatua: 2023-10-31).

[1]

[2]