Txakarrenkoa edo txotxongiloaDurangaldeko dantza da, txistu eta danbolinaren doinuak jarraituz egiten da. Lapur bat atxilotu eta hil zutenekoa gogoratzen omen du.[1] Herriko eta auzo edo kofradietako jaietan zortzi lagunek egiten dituzte dantzok, txistulariak lagunduta. [1][2] Abadñon apur bat ezberdin egiten dute dantzari bat igo beharrean bi igotzen baitituzte.
Dantzari-dantza dantza sortako azkena da. Agintariena edo ikurrin-dantzarekin hasten da, agintarien aurrean haiei egiten zaien begirunezko dantza da, talde bakoitzak bere bandera astintzen duela. Ondoren, Zortzikoa, Banangoa, Binangoa, Launangoa, Ezpata-jokoa (txikia eta handia), Makil-jokoa eta Txotxongiloa egiten dira jarraian. Banangoa,[3] Binangoa, Launangoa eta Zortzinangian, dantzari-kopuruen arabera txandaka egiten dute, bakoitzak bere trebezia erakutsirik. Ezpata-jokoan eta Makil-dantzan tresnak erabiltzen dira. Eta bukaeran Txakarrenkoa.[1]
Hasierako Agintarienaz gain hauek dira dituen zortzi atalak:
Dantza ziklo hau noiz edo zergatik sortu zen azaltzeko ez dago erreferentzia historikorik eta, hortaz, baliteke historiaurreko dantzak, nahiz oraintsu sortutako koreografiak izatea. Hori dela eta, interpretazio asko sortu da, ezkutuan eduki lezaketen sinbolismoari dagokienez…., hortaz, arazo hauek direla eta, ezin zaio dantza honen sorrera-data zehatz bat ezarri.[4]
Durangoko Merinaldea, Bizkaian, ohituretan aberatsa eta tradiziotan ugaria da. Tradizio horietariko bat Dantzari-dantza izenez ezagutzen den dantza-sorta dugu.
Humdboldt alemaniarrak 1881ean argitaratutako liburuan ematen du dantzaren berri. Euskal Herrian zehar egindako bidaian, Durangon ikusi zuen dantzaldiaren zehaztasunak ematen ditu: dantza-zatiak, doinuak, etab.
Ordutik hona tradizioak etenik gabe jarraitu du bizirik, eta zabaldu ere egin da Euskal Herriko bazter guztietara. Txelu Etxebarriabegoñatarrak, dantzari eta zuzendari artistiko gisa 28 urtez aritu ondoren, Ikasitako guztiarekin 1969an bere lehen liburua argitaratuko zuen Bizkaiko dantzei buruz. [5][6] Hasierako bertsioan dena gaztelaniaz eta Dantzari-dantzaz bakarrik, geroko bertsioetan euskarazko zatiak eta beste dantza batzuk joan zen gehitzen. 1984an Bilbao Bizkaia KutxarenTemas vizcaínos bilduman (Bizkaiko gaiak) Bizkaiko dantzak izenburuko liburuxka atera zuen, euskaraz eta 112 orrialderekin (ISBN: 978-84-505-0236-7).[7][8][9] 1990an, denbora horretan aurkitutako aldaketak kontuan izanik, berrikuste sakona egin ondoren “Bizkaiko dantzak – 1990 urtea” bere bigarren liburua plazaratu zuen.[10]
Urtero, herriko edo auzoko zaindariaren jaietan, bertako dantzari-taldeak udal-agintariaren aurrean dantza egiten du. Prozesioaren edo eliz-ospakizunaren ondoren dantzatzen da Dantzari-dantza ziklo osoa. Abadiñon, esaterako, San Torkuato jaietan egiten da (maiatzaren 15ean); Berrizen, San Petri jaietan (ekainaren 29an) eta Santa Elisabetetan (uztailaren 2an); Garain, Santiago jaietan (uztailaren 25ean) eta Santa Anatan (uztailaren 26an); Mañarian, Andre Mariaren Jasokundearen jaietan (abuztuaren 15ean); Izurtzan, Ama Birjinaren Jaiotzaren jaietan (irailaren 8an); eta Iurretan, San Migeletan (irailaren 29an eta errepikapena).[2]
Herriko talde batek izaten zuen herriko jaietan Dantzari-dantza dantzatzeko ardura. Orain urte gutxi arte, txistulariak edo alkateak aukeratzen zuen taldea, banderadunaren laguntzaz. Eta txistulariak berak egiten zuen jaien aurreko trebatze-lana. Txistularia pertsonaia garrantzitsua izaten zen udalerrietan. Aurretik, egun batzuk lehenago, elizateko auzoetako edo kofradietako gazteak toki jakin batean biltzen ziren, aukeraketara makurtzeko. Horrela, dantzari-talde ofizialeko kide izateko ohorea lortzen zen.[2]
_-_Fondo_Mar%C3%ADn-Kutxa_Fototeka.jpg)
Datuak: Q130442588