Txolarre

Txolarre
	Etxe-txolarre arra; Irudi gehiago
Sailkapen zientifikoa
Klasea	Aves
Ordena	Passeriformes
Superfamilia	Passeroidea
Familia	Passeridae; Illiger, 1811

Txolarreak (Passeridae) txori familia bat da, passeriformes ordenakoak. Hainbat espezie hartzen ditu bere baitan, hala nola etxe-txolarrea eta harkaitz-txolarrea.

Espezieak

Familia honek genero eta espezie hauek ditu bere baitan:

Hypocryptadius generoa
- Hypocryptadius cinnamomeus Hartert, 1903

Plocepasser generoaA. Smith, 1836
- Plocepasser mahali A. Smith, 1836
- Plocepasser donaldsoni Sharpe, 1895
- Plocepasser superciliosus (Cretzschmar, 1827)
- Plocepasser rufoscapulatus Büttikofer, 1888

Histurgops generoaReichenow, 1887
- Histurgops ruficauda Reichenow, 1887

Pseudonigrita generoaReichenow, 1903
- Pseudonigrita arnaudi (Bonaparte, 1850)
- Pseudonigrita cabanisi (G.A.Fischer & Reichenow, 1884)

Philetairus generoaA. Smith, 1837
- Philetairus socius (Latham, 1790)

Passer generoaBrisson, 1760
- Passer ammodendri Gould, 1872
- Passer domesticus Linnaeus 1758 - etxe-txolarrea
- Passer hispaniolensis Temminck 1820 - txolarre iluna
- Passer pyrrhonotus Blyth, 1845
- Passer castanopterus Blyth, 1855
- Passer rutilans (Temminck, 1836)
- Passer flaveolus Blyth, 1845
- Passer moabiticus Tristram, 1864
- Passer iagoensis (Gould, 1838) - txolarre handia
- Passer motitensis (A.Smith, 1836)
- Passer insularis P.L.Sclater & Hartlaub, 1881
- Passer hemileucus Ogilvie-Grant & H.O.Forbes, 1899
- Passer rufocinctus Finsch & Reichenow, 1884
- Passer shelleyi Sharpe, 1891
- Passer cordofanicus Heuglin, 1871
- Passer melanurus (Statius Müller, 1776)
- Passer griseus (Vieillot, 1817)
- Passer swainsonii (Rüppell, 1840)
- Passer gongonensis (Oustalet, 1890)
- Passer suahelicus Reichenow, 1904
- Passer diffusus (A.Smith, 1836)
- Passer simplex (Lichtenstein, 1823) - basamortuko txolarrea
- Passer montanus (Linnaeus, 1758) - landa-txolarrea
- Passer luteus (Lichtenstein, 1823) - urre-txolarrea
- Passer euchlorus (Bonaparte, 1850) - arabiar urre-txolarrea
- Passer eminibey (Hartlaub, 1880)
- Passer italiae (Vieillot, 1817) - italiar txolarrea (aditu batzuen ustez, etxe-txolarrearen azpiespeziea da (Passer domesticus italiae)

Carpospiza generoa von Muller, 1854
- Carpospiza brachydactyla Bonaparte, 1850 -

Petronia generoa Kaup, 1829
- Petronia petronia (Linnaeus, 1766) - harkaitz-txolarrea

Gymnoris generoa
- Gymnoris superciliaris Blyth, 1845
- Gymnoris dentata (Sundevall, 1850)
- Gymnoris pyrgita (Heuglin, 1862)
- Gymnoris xanthocollis (Burton, 1838)

Montifringilla generoa
- Montifringilla nivalis (Linnaeus, 1766) - elur-txonta
- Montifringilla henrici (Oustalet, 1892)
- Montifringilla adamsi Adams, 1859

Onychostruthus generoa
- Onychostruthus taczanowskii (Przewalski, 1876)

Pyrgilauda generoa
- Pyrgilauda davidiana J.Verreaux, 1871
- Pyrgilauda ruficollis (Blanford, 1871)
- Pyrgilauda blanfordi (Hume, 1876)
- Pyrgilauda theresae (Meinertzhagen, 1937)

Izen arruntak

Euskaraz, erdaretan bezala, izen asko erabili dira honen arrunta dugun txori honentzat;^[1] hona hemen euskal izen batzuk:

artatxori: bizkaieraren ia eremu guztian (Durangaldean, Mungialdean, Busturialdean, Legution...), Eibar ingururaino. Hedaduraz, hauxe da Hego Euskal Herriko usadioko euskal izenik zabalena segur aski, baina eskualderik gehienetan beste sinonimoren batekin batera darabilte.
burgoi, burrigoi, burgoitxori: Beasain.
elizatxori (eleitxori, eliztxori...): Arratian, Otxandion, Aretxabaletan, Getarian, Errezilen, Gizaburuaga-Ea-Aulesti inguruan, Lapurdin, Zuberoan.
erretxori: Nafarroa Garaia.^[2]
errota-txori: Nafarroa Garaia.^[2]
etxetxori: Nafarroa Garaiko eskualde askotan (Leitza, Baztan, Oitz, Imotz,...) eta Gipuzkoako mugako herri batzuetan (Berastegi, Ataun...).
galartxori: Etxarri-Aranatz.
galtxori: Gipuzkoa eta Nafarroa Garaia.^[2]
garaitxori: Aezkoa.
gorrilloi, gorrillota: Bergara-Antzuola.^[3]
hormatxori: Ermua-Eibar-Elgeta-Soraluze... Urola kosta eta Urola erdia (Zumaia-Azpeitia-Errezil-Aia...)
kaletxori: Aretxabaleta-Eskoriatza... Zerain.
karatxori: Nafarroa Garaia.^[2]
karrato: Nafarroa Garaia.^[2]
kurloe, kurrilloe: Lea-Artibai (Munitibar, Berriatua, Markina,...), Durangaldea (Elorrio, Abadiño, Berriz, Mallabia...), eta Debagoiena (Arrasate, Oñati, Antzuola...), eta eskualde horien alboko zenbait herritan (Muxika, Mendata, Azkoitia...). Bizkaieraren eremu guztian.
lapurtxori (txorilapur): Beasain, Olaberri... Errezil.
larratxori: Mutriku.
lastatxori: Bizkaia.^[2]
mokomotz (txorimotz): Azpeitia, Beizama, Aia, Zestoa, Errezil, Beasain...
metatxori: Zuberoa.
murrutxori: Bizkaia.^[2]
murruxori: Baigorri.
ormatxori: Bizkaia.^[2]
pardel: Ondarroa.
paretatxori: Oiartzun, Errenteria, Hondarribia, Bera...
pareta-xori: Lapurdi.^[2]
parra-txori, parra-xori: Lapurdi.^[2]
patxizar: Urola kosta (Zumaia, Aizarnazabal...), Urola Erdia (Zestoa...) eta Debabarrena (Deba...)
teilatxori: Ubidea.
torretxori, torrotxori, torrutxori: Mendexa, Amoroto, Ispaster, Ea, Lekeitio, Nabarniz... Zerain. Legutio.
txau, ttau, txantxau...: Pasaia, Hondarribia.
txo(l)arre: Urola kosta (Zarautz, Zumaia...) Arano.
txorrotxori: Orio.
txuerra: Elgoibar-Mendaro-Deba.

Erreferentziak

↑ Asier SARASUA ARANBERRI: «Txolarrea, hormatxoria, artatxoria,... Txori honen zenbait sinonimo eta euren hedadura», Eibartik bloga, 2013-03-24.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Plazido MUXIKA: «gorrión» in Diccionario Castellano-Vasco
↑ Gaztelaniazko gorrion izen arruntaren etimologia ez da ziurra. Teoria batek euskal gorri hitzarekin lotzen du (Zamora, Elena; Ruiz, Guadalupe; y Mejía, Teresa (1983): «Los nombres del 'gorrión común' y del 'campestre' en los atlas lingüísticos españoles», in Archivo de filología aragonesa, 32–33:325–366. ISSN 0210-5624).

Kanpo estekak

Datuak: Q28922
Multimedia: Passeridae / Q28922
Espezieak: Passeridae

[1] Asier SARASUA ARANBERRI: «Txolarrea, hormatxoria, artatxoria,... Txori honen zenbait sinonimo eta euren hedadura», Eibartik bloga, 2013-03-24.

[PlazidoMuxika-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Plazido MUXIKA: «gorrión» in Diccionario Castellano-Vasco

[3] Gaztelaniazko gorrion izen arruntaren etimologia ez da ziurra. Teoria batek euskal gorri hitzarekin lotzen du (Zamora, Elena; Ruiz, Guadalupe; y Mejía, Teresa (1983): «Los nombres del 'gorrión común' y del 'campestre' en los atlas lingüísticos españoles», in Archivo de filología aragonesa, 32–33:325–366. ISSN 0210-5624).

[1]

[2]

[3]