نمایش مبدأ برای ساری

{{حص-حفاظت‌شده|کوچک=بله}}
{{جعبه شهر ایران
|نام‌رسمی=ساری
| فتوکلاژ =بله
| latd = 36 |latm=33 |lats=48 |latNS=N
| longd = 53 |longm=03 |longs=36 |longEW=E
| تصویر          ={{Photomontage
| photo1a = Melal Park, Sari 2019-11-05.jpg {{!}}
| photo2a =DSC 0104-01.jpg {{!}}
| photo2b =Pa Sa'at 3.jpg {{!}}
| [[پرونده:شهر_ساری_در_شب.jpg|بندانگشتی]]
{{!}}
| photo4a =Kolbadi house.jpg {{!}}
|< [[پرونده:Shahdezh_eshaq_sadati.jpg|بندانگشتی|راست|جایگزین=قله شاهدژ در جنوب ساری|قله شاهدژ]]ref>/{{!}}
 spacing = ۲
| size = 350
| foot_montage = تصویر از بالا: {{سخ}} [[پارک ملل ساری]]{{سخ}}[[میدان ساعت ساری]]{{سخ}}[[عمارت فاضلی ساری]]{{سخ}}[[برج رسکت ساری]]{{سخ}}[[خانه کلبادی ساری]]
|}}
|اندازه‌تصویر=۲۵۰
| image_map1 = {{Infobox mapframe |shape-fill-opacity=.1|wikidata=yes |zoom=11 |frame-height=300 | stroke-width=1 |coord={{WikidataCoord|display=i}}}}
|استان=مازندران
|شهرستان= ساری
|سال تأسیس شهرداری=سال ۱۲۹۸ شمسی

|بخش=[[بخش مرکزی شهرستان ساری|مرکزی]]
|دهستان=
|نام‌محلی=
|نام‌های‌قدیمی=سارو، سارویه<ref>مجله ماه تلاش، ۱۳۸۴، شهرداری ساری، صفحهٔ ۴</ref>[http://www.sedayeshomal.ir/News.aspx?id=10253]، زادراکارتا، زادراکرات
|سال‌شهرشدن=
|وسعت= ۹۰ کیلومتر مربع
|تراکم‌جمعیت= 
|جمعیت=۳۴۷٬۴۰۲  نفر (۱۳۹۵)
|پیش‌شماره=۰۱۱
|پلاک اتومبیل ={{IRN}} ۶۲
|کد آماری =۱۱۶۹
|وبگاه={{نشانی وب|saricity.ir}}{{سخ}}{{نشانی وب|sari.ir}}
}}
'''ساری''' ({{تلفظ|Sari.ogg}}) یکی از شهرهای ایران و مرکز و پرجمعیت ترین شهر [[استان مازندران]] است که در ۲۵۰ کیلومتری شمال شرق [[تهران]]، پایتخت ایران واقع شده است.

== اقلیم و آب و هوا ==
شهر ساری واقع در کوهپایه‌های رشته کوه البرز دارای دو ناحیه دشتی و کوهپایه‌ای می‌باشد و ارتفاع آن تا ۵۴ متر بالاتر از سطح دریا می‌باشد.

آب و هوای شهر ساری در تابستان‌ها معتدل و نمناک و در زمستان‌ها نسبتاً سرد و مرطوب است. این شهر با برخورداری از کوه، جنگل و دریا معمولاً دارای آب‌وهوای معتدل و مرطوب است. گرچه در مقایسه با سایر شهرهای مازندران، ساری هوای ملایم‌تری دارد، ولی طبق آمار سال‌های اخیر، بارندگی در ساری کاهش یافته است.[۱]

طی چند ساله اخیر سردترین دمای این شهر در زمستان ۱۲-(زمستان سال ۱۳۸۶)و در تابستان ۴۰+(تابستان ۱۳۸۳) بوده‌است.

== مردم شناسی و زبان ==
مردم بومی و کهن ساری [[مردم مازندرانی|مردم طبری]] هستند به مردم بومی و کهن ساری ساروی می گویند ، اکثریت مردم شهر ساری [[مردم مازندرانی|طبری]] هستند و به زبان فارسی با [[گویش ساروی (فارسی)|گویش ساروی]] و [[زبان مازندرانی]] با گویش [[گویش ساروی|طبری ساروی]] گپ میزنند. 
ساری بزرگترین و پرجمعیت‌ترین شهر [[مردم مازندرانی|طبری]] نشین [[جهان]] است.

=== خطر انقراض قوم طبری ===
به گفته پژوهشگران آمار بالای طلاق، باروری کم، سالمندی و ازدواج پایین از مشکلات حوزه جمعیت در میان قوم طبری به ویژه طبری‌های مازندران محسوب می‌شود. پژوهشگران به روند پیری جمعیت قوم طبری اشاره نموده و بر لزوم توجه به سیاست جوانی جمعیت تأکید دارند. پژوهشگران خطر انقراض قوم طبری (مازندرانی) را در کشور خطر جدی می‌دانند. براساس غربالگری از ۴۳۰ هزار زوج طبری (مازندرانی) در سال ۱۴۰۱ حدود ۱۰ هزار زوج نابارور در مازندران شناسایی شدند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=لزوم توجه به سیاست جوانی جمعیت در مازندران|نشانی=https://www.isna.ir/news/1401100704171/%D9%84%D8%B2%D9%88%D9%85-%D8%AA%D9%88%D8%AC%D9%87-%D8%A8%D9%87-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%A7%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86|وبگاه=ایسنا|تاریخ=2022-12-28|بازبینی=2024-07-21|کد زبان=fa}}</ref>

== تاریخچه ==
=== دوران باستان ===
[[File:Fenner, Rest. Persis, Parthia, Armenia. 1835 (K).jpg|thumb|300px|موقعیت تپورها در قرن دوم قبل از میلاد، از شرق سپیدرود تا اسرم هیرکانیا؛ نام سیرینکس (Syringa) در نقشه منطقه هیرکانیا دیده می‌شود.]]
استان مازندران پیش از [[اسلام]] [[طبرستان|تپورستان]] (به [[فارسی میانه|پهلوی]]: [[پرونده:Tapurstan.png|55px]]) نامیده می‌شد که برگرفته از نام [[قوم تپور|قوم تپوری]] (به [[زبان یونانی|یونانی]]: Τάπυροι) می‌باشد که پس از اسلام [[مردم تبری|قوم طبری]] نام گرفتند و سرزمینشان [[طبرستان]] نامیده شد.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی۱ = عمادی | نام۱ = اسدالله | عنوان = بازخوانی تاریخ مازندران | سال = ۱۳۷۲ | ناشر = نشر فرهنگ خانه مازندران | صفحه = ۷۲}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = مارکوارت | نام = یوزف | عنوان =ایرانشهر بر مبنای جغرافیای موسی خورنی | مترجم = مریم میر احمدی | سال = ۱۳۷۳ | ناشر = تهران انتشارات اطلاعات | صفحه =245}}</ref><ref>{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱=BORJIAN |نام۱=HABIB |تاریخ=2004 |عنوان=Mazandaran: Language and People (The State of Research) |پیوند= https://academiccommons.columbia.edu/doi/10.7916/D85B1DDR/download|ژورنال=Yerevan State University |دوره= |شماره= |صفحات=289 |doi=10.1163/1573384043076045 |تاریخ بازبینی= |زبان=en}}</ref> تپورستان در اصل ناحیه‌ای در غرب مازندران و شرق گیلان بود و این ناحیه به کل مازندران اطلاق می‌شد.<ref>{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱=ملک‌زاده |نام۱=عبدالحسین |تاریخ=1395 |عنوان=ورزش‌های باستانی در گیلان |پیوند= https://s1.picofile.com/d/8264744834/8a1ae0ed-3f4c-4a6c-835b-431bae717124/ورزشهای_باستانی_در_گیلان.pdf |ژورنال=فرهنگستان گیلکی |دوره= |شماره=5 |صفحات=7 |doi= |تاریخ بازبینی=}}</ref>

به گفته [[واسیلی بارتلد]] [[مردم تبری|تپوری‌ها]] در قسمت جنوب شرقی ولایت سکونت داشتند و در قید اطاعت هخامنشیان درآمده بودند و آماردها مغلوب [[اسکندر مقدونی]] و بعد مغلوب [[شاهنشاهی اشکانی|اشکانیان]] شدند و اشکانیان در قرن دوم ق. م آنها را در حوالی ری سکونت دادند و اراضی سابق آماردها به تصرف تپوری‌ها درآمد و [[بطلمیوس]] در شرح دیلم یعنی قسمت شرقی گیلان در ساحل بحر خزر فقط از [[مردم تبری|تپوری‌ها]] نام می‌برد.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = بارتلد | نام = واسیلی | عنوان =تذکره جغرافیای تاریخی ایران | سال = ۱۳۰۸ | ناشر = اتحادیه تهران | صفحه =283}}</ref> به گفته [[مجتبی مینوی]] قوم آمارد و [[قوم تپوری]] در سرزمین [[استان مازندران|مازندران]] می‌زیستند و تپوری‌ها در ناحیه کوهستانی مازندران و آماردها در ناحیه جلگه‌ای مازندران سکونت داشتند. در سال ۱۷۶ ق. م [[فرهاد یکم|فرهاد اول اشکانی]] قوم آمارد را به ناحیه خوار کوچاند و تپوری‌ها تمام ناحیه مازندران را فرو گرفتند و تمام ولایت به اسم ایشان تپورستان نامیده شد.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی۱ = مینوی | نام۱ = مجتبی | عنوان = مازیار | سال = ۱۳۴۲ | ناشر = مؤسسه مطبوعاتی امیرکبیر | صفحه = ۹}}</ref> شهرهای [[آمل]]، [[چالوس]]، کلار، سعیدآباد و رویان جزئی از سرزمین [[قوم تپوری]] بودند.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی۱ = محمدپور | نام۱ = صفرعلی | عنوان = چالوس در آیینه تاریخ | سال = ۱۳۸۶ | ناشر = انتشارات کلام مسعود | صفحه = ۳۷۰}}</ref>

[[ویلیام اسمیت (فرهنگ‌نامه‌نویس)|ویلیام اسمیت]] در [[فرهنگ لغت جغرافیای یونان و روم]] می‌نویسد: تپورها قومی بودند که محل سکونت آنها در دوره‌های مختلف تاریخ به نظر می‌رسد در امتداد فضای وسیعی از کشور از [[ارمنستان]] به سمت شرق تا آمودریا گسترش یافته بود. [[استرابون]] آنها را در کنار دروازه‌های کاسپین و ری، در پارت و بین دربیک و هیرکانی و همراه با [[مردم آمارد|آماردی‌ها]] و سایر مردم در امتداد سواحل جنوبی [[دریای مازندران]] قرار می‌دهد که آخرین دیدگاه یعنی سکونت در امتداد سواحل جنوبی [[دریای مازندران]] مطابق نظر [[کوینت کورس]] و [[دیونیسوس]] و [[تاریخ طبیعی (پلینی)|پلینی]] هم می‌باشد. [[بطلمیوس]] در جایی آنها را در زمره اقوام [[سرزمین ماد]] به حساب می‌آورد و در جایی دیگر آنها را به [[مرو|مارگیانا]] نسبت می‌دهد. تپوری‌هایی که در [[تاریخ طبیعی (پلینی)|پلینی]] و [[کوینت کورس]] به آنها اشاره می‌کند شکی در آن نیست که ناحیه کنونی [[طبرستان]] نام خود را از آنها گرفته است. [[آلیان]] توصیف عجیبی از تپوری‌هایی که در ماد زندگی می‌کردند ارائه می‌دهد.<ref>{{Cite web|title=Dictionary of Greek and Roman Geography, illustrated by numerous engravings on wood. William Smith, LLD. London. Walton and Maberly, Upper Gower Street and Ivy Lane, Paternoster Row; John Murray, Albemarle Street. 1854. ,TAPU´RI|url=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.04.0064:entry=tapuri-geo|access-date=2021-02-04|website=www.perseus.tufts.edu}}</ref>

=== پیشینه ===
{{اصلی|پیشینه ساری}}
[[پرونده:Iran, sari, coppa, x-xi sec..JPG|200px|بندانگشتی|چپ|ظرف باستانی یافته شده در ساری.]]

=== بنیان و نامگذاری ===
شهر کنونی ساری در جوار محل یکی از شهرهای بسیار قدیمی برپا شده است. دربارهٔ نام شهر قدیمی مذکور دانشمندان عقاید مختلف اظهار داشته‌اند و هر کسی نام یکی از بلاد باستانی را که در کتابهای یونانی دیده می‌شود بر آن محل نهاده است. بعضی گفته‌اند این همان محلی است که به فنا که موسوم بوده. بعضی دیگر آن را ''زدرکرته'' می‌دانند و برخی هم معتقدند که نام آن شهر سیرینکس بوده است. ساری از زمان [[حمله اسکندر به ایران]] به ''[[سیرینکس]]'' تغییر نام داد و تا زمان [[شاهنشاهی اشکانی]] با این نام خوانده می‌شد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=ضرابخانه‌های اشکانی – تاریخ فا|نشانی=https://www.tarikhfa.ir/4319-ضرابخانه-های-اشکانی/|تاریخ=2015-04-18|بازبینی=2023-09-08|کد زبان=fa-IR|نام=مرتضی|نام خانوادگی=حماسی}}</ref>

ساری از جمله شهرهای بسیار قدیمی ایران است. بر اساس اکتشافاتی که در منطقه نوده در جنوب ساری به عمل آمده، تکه سفالهایی دست‌ساز از دوره مس سنگی با پوشش قرمز و نقوش هندسی سیاه یا قهوه‌ای تیره، یک قطعه دور ریز تولید ابزار سنگی از جنس فلینت به رنگ کرم و سفال‌هایی از دوره مفرغ در طیف خاکستری تیره، سیاه و سنگ چین معماری شناسایی شده که نشان از قدمت ۶ هزار ساله شهر ساری دارد.<ref>{{یادکرد وب |url=http://www.vareshnews.ir/detail/News/13215 |title=قدمت ساری به ۶ هزار سال رسید |accessdate=۹ ژوئیه ۲۰۱۵ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150710081912/http://www.vareshnews.ir/detail/News/13215 |archivedate=۱۰ ژوئیه ۲۰۱۵ |dead-url=yes}}</ref> بنای ساری مرکز استان مازندران را بر اساس نوشته [[حمدالله مستوفی]] و دیگر مورخان به [[تهمورث|تهمورث دیوبند]] از پادشاهان اساطیری ایران، عده‌ای به [[فریدون]] شاه پیشدادی و برخی هم به [[توس پسر نوذر]] نسبت می‌دهند. ساری در قرن اول هجری به دست فرخان ابن دابویه بربری محله‌ای تجدید بناشده است.{{مدرک}}

گمانه‌زنی علمی در این مورد وجود دارد که عبارت است از: [[یونانیان باستان]] آن را [[زادراکارتا]]، اسرم پایتخت تمدن هیرکانیا، ذکر می‌کنند،<ref>[[هردوت|Herodotus]]</ref> [[اشپیگل]] شرق‌شناس و [[نئونازیسم|نئونازیست]] آلمانی آورده که نام ساری کنونی برگرفته از نام قوم سائورو بوده که پیش از اقوام آریایی به ایران در شهر باستانی اسرم، که هم‌اکنون نام دهی در ۱۰ کیلومتری ساری است، زندگی می‌کرده‌اند. ادوارد پولاک گمان دارد که نام ساری دگرگونی واژگانی سادراکارتا می‌باشد،<ref>پولاک، ادی؛ سفرنامه پولاک؛ مقدم شما را به بخش از سادراکارتا تا ساری امروزه، واقع در صفحه ۵۱۷ گرامی می‌دارد.</ref> دکتر اسلامی نیز در کتاب خویش نوشته که احتمال آنکه زادراکارتا از نام زردگرد، باشد نیز است.<ref>در زبان پهلوی باستانی دادن پسوند گرد به شهرها بی رواج نبوده است، و از آنجا که احتمال آن است که در آن ناحیه گل‌های زرد می‌روییده، بدین نام مشهور گشته شده است، اطلاعات کم و بیش دیگر در صفحه ۵۸ کتاب استاد اسلامی</ref>
در کتاب [[تاریخ باستان]] نام سارو به معنی شهر زرد برای ساری به کار می‌رود؛ که دلیل آن را وجود درختان متعدد مرکبات خصوصاً نارنج و لیمو می‌داند. همچنین ذکر می‌کند که احتمالاً زادراکارتا و سارو یکی هستند. که نام قومی در اسرم بوده است. [[ظهیرالدین مرعشی]] نیز در کتاب «تاریخ طبرستان و رویان و مازندران» به روایت نوشته است که فرخان بزرگ شهر ساری را به نام فرزندش، سارویه ساخته است.{{مدرک}}

فرضیه دیگر این است که نام ساری را [[کرووات]]ها [[:hr:Hrvati]] (به [[کروات]]: Hrvati) بر ساری گذاشتند در [[زبان کرواتی|زبان کرووات‌]]<nowiki/>ها، ساراویتی به معنای مکانی میان دو رود و ساراس به معنای برکه آب است. گله‌داران بزرگ کرووات وقتی گله‌های خود را به آن منطقه می‌آوردند از آن بانام ساراویتی یاد می‌کردند. به خاطر دارید که موقعیت مکانی شهر در آن زمان [[اسرم]] فعلی بود. هنوز هم این منطقه ([[شهرستان میان‌دورود]]) نامیده می‌شود.<ref>{{یادکرد خبر |نام = |نام خانوادگی = |همکاران = |پیوند = http://www.titreemroz.ir/fa/news/43750/فلسفه-نامگذاری-شهر-ساری |عنوان = فلسفه نامگذاری شهر ساری |اثر = |ناشر = تیتر امروز |صفحه = |تاریخ = |بازیابی = ۸ فوریه ۲۰۱۹ |archive-date = ۱ اکتبر ۲۰۲۰ |archive-url = https://web.archive.org/web/20201001201441/http://www.titreemroz.ir/fa/news/43750/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87-%D9%86%D8%A7%D9%85%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%B4%D9%87%D8%B1-%D8%B3%D8%A7%D8%B1%DB%8C |url-status = dead}}</ref>[https://web.archive.org/web/20180712220407/http://www.sedayeshomal.ir/News.aspx?id=10253]

=== باستانی ===
در [[تاریخ اساطیری ایران]] وقتی که [[منوچهر]] برای انتقام قتل [[ایرج (پسر فریدون)|ایرج]] پدر خود، سلم و تور را کشت آنها را در ساری در کنار قبر ایرج مدفون کرد و بر هر قبری گنبدی ساخت که در زمان ظهیرالدین به [[سه‌گنبدان|سه گنبد]] معروف و بقدری محکم بود که امکان نداشت آن را بتوان خراب کرد. [[رستم]] بعد از نبرد شومی که با پسر خود [[سهراب]] کرد ابتدا می‌خواست نعش فرزند را به [[زابلستان]] بفرستد، ولی به‌واسطهٔ گرمی هوا او را در همان ساری در محلی موسوم به قصر تور امانت گذاشت که گویا بعدها در همان‌جا مدفون شد. [[فرخان بزرگ]] بیکی از بزرگان درباری خود بنام «باو» فرمان داده بود که شهر ساری را درمحل ده اوهر (که بعد به نارنجه کوتی معروف شد) بنا کند. این مکان را به‌واسطهٔ موقع ممتاز و نهرهای فراوان و محلات باصفای اطرافش برگزیده بودند. ولی سکنهٔ آنجا با دادن رشوه باو را فریفتند و وادارش کردند که از آن کار منصرف شود و محل دیگری را برگزیند. وقتی که [[پادشاه]] از خیانت باو آگاه شد او را بزندان انداخت و در دهکدهٔ آویجان (یا باو آویجان) وی را به دار زد و با پولی که باو از راه رشوه جمع کرده بود دهی ساخت موسوم به دینار کفشین ([[تیرکلا (ساری)]]).<ref>تاریخ مازندران و استرآباد، تألیف رابینو</ref>

تا زمان [[حمله اعراب به ایران]] و پیروزیشان در این سرزمین، مازندران یکی از [[ساتراپ|ساتراپ‌]]<nowiki/>های ایران به‌شمار می‌آمد که مرکز آن همین شهر ساری بود؛ ولی مردم این منطقه مخالفت‌های بسیاری انجام می‌دادند که باعث شد از [[دوره هخامنشیان]] [[پادشاهان ایران]] برای این منطقه فردی را موظف کردند که به زادراکارتا (ساری) بیاید و منطقه را تحت امنیت داشته باشد.<ref>تاریخ طبرستان، ابن اسفندیار، در سراسر کتاب به این موضوع اشاره می‌کند</ref>

از اواخر دوره [[ساسانیان]] تا اوایل [[سلسله صوفیان|صفویان]] شهر ساری پایتخت دو سلسله [[باوندیان]] و [[قارنوندیان]] بود. سلسله قارنوندیان در زمان [[هارون الرشید]] با مرگ [[مازیار (قارنوندیان)|مازیار]] برافتاد ولی [[باوندیان]] تا ۷۵۰ هجری در ساری و [[فریم]] حکومت می‌کردند که از نظر مدت زمان حکومت طولانی‌ترین سلسله مستمر پادشاهی جهان حتی از طولانیتر از سلسله‌های فراعنه در مصر می‌باشد. در این سال حکومت تازه بنیان [[کیاهای جلال]] باوندیان را سرنگون کرد و در ساری مستقر شد؛ ولی مردم از این شاهان زورگو راضی نبودند بنابرین [[مرعشیان]] و سپس صفویان به این شهر دست یافتند.<ref>تاریخ مازندران و استرآباد، تألیف [[رابینو]]، صفحات۲۰۲تا۲۰۷</ref> شاهان صفوی به این شهر علاقه‌مند شدند و در زمان ایشان پایتخت تابستانی صفویان در [[فرح‌آباد (ساری)|فرح‌آبادِ ساری]] بود. پس از صفویان ساری به دست [[نادرشاه]] افتاد.

=== پس از اسلام ===
[[گیلان]] و [[مازندران]] تنها سرزمین‌هایی در آسیای غربی هستند، که در زمان حمله [[مردم عرب|اعراب]] به ایران توسط ایشان فتح نشده است، زیرا [[گیلان]] و [[مازندران]] از همه طرف محفوظ هستند و راه‌های ورودی به این خطه‌ها بسیار سخت بوده است. کوهستان‌های [[البرز]] باعث شده که سپاه اعراب نتواند وارد [[گیلان]] و [[مازندران]] شوند و این باعث شد که این سرزمین‌ها هیچگاه با زور و ظلم فتح نگشتند؛ ولی در دوران اندرزاها رسم بر این بود که شاهان ساری و [[شهریارکوه]] به کسانی که از ترس [[خلفای عباسی]] به مازندران پناه می‌آوردند، اموال بسیار و پناهگاهی برای معیشت می‌داد و بر همین اساس بسیاری از [[شیعیان]] و سیدان علوی، که با جور خلفای عباسیان مخالف بودند، به ساری یا [[آمل]] فرار می‌کردند. این سادات به مرور زمان [[مردم مازندرانی]] را که هنوز به [[زرتشت]] ایمان داشتند به دین [[اسلام]] آشنا کردند و طی مدتی سراسر مازندران به مذاهب مختلف [[تشیع]] گرویدند و سلسله‌های مختلف به مذهب تشیع روی آوردند.{{مدرک}} نخستین [[مسجد جامع ساری]] پس از مرگ [[اسپهبد خورشید|اسپهبد خورشید دابویی]] و سقوط حکومت وی در مهرماه ۱۴۰هجری شمسی، توسط مسلمانان و به امر ''ابوالخطیب'' بنیان نهاده شد.<ref>نصرالله هومند، تاریخ البرز، بخش سال نگاری</ref>

از ساری به عنوان یکی از شهرها و نواحی [[طبرستان]] یاد شده است.
[[ابن رسته]] مورخ قرن سوم، طبرستان از جانب مشرق به گرگان و قومس و از طرف مغرب به دیلم و از طرف شمال به دریا و از طرف جنوب به به بعضی از نواحی قومس و ری محدود می‌شود.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = ابن رسته | نام = احمد بن عمر | مترجم = حسین قره چانلو | عنوان =الاعلاق النفیسه | سال = ۱۳۶۵ | ناشر = مؤسسه انتشارات امیرکبیر | صفحه = ۱۷۶}}</ref> به گفته ابن رسته مراکز و بخش‌های [[تبرستان|طبرستان]] چهارده تا است و خورهٔ آمل که کرسی و مرکز آن ناحیت است و شهرهایش عبارتند از: '''ساری''' و اسرم و مامطیر و تُرنجه و روُبست و میله و مرارکدیه (کدح) و مِهروان و طَمیس و تَمار و ناتل و شالوس (چالوس) و رویان و کلار.<ref>{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱=آقاجانی الیزه |نام۱=هاشم |تاریخ=1392 |عنوان=خاستگاه تپوریها تا تشکیل شهربی تبرستان |پیوند= http://history.bojnourdiau.ac.ir/article_520194_8965e00ce990b8483cffe4e9767bf599.pdf |ژورنال= |دوره=8 |شماره=31 |صفحات=5-9 |doi= |تاریخ بازبینی=}}</ref>
[[اصطخری]] می‌نویسد: آمل، ناتل، سالوس (چالوس)، کلار، رویان، میله، برجی، چشمهٔ‌الهم، ممطیر، اسرم، '''ساری'''، مهروان، لمراسک و تمیشه در شمار طبرستان است.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی۱ = سجادی | نام۱ = محمد تقی | عنوان = تاریخ و جغرافیای تاریخی رامسر | سال = ۱۳۷۸ | ناشر = انتشارات معین | صفحه = ۶۷}}</ref>
[[ابن حوقل]] در وصف طبرستان می‌نویسد: بزرگ‌ترین شهر طبرستان شهر آمل و در زمان ما حاکم نشین آنجاست. از پلور تا آمل یک منزل است و از آمل به شهر میله دو فرسخ و از میله تا تریجی دو فرسخ و از تریجی به ساری یک منزل و از ساری تا [[استرآباد]] چهار منزل و از استرآباد تا گرگان دو منزل راه است و از آمل تا ناتل یک منزل و از ناتل تا چالوس یک منزل و به سمت دریا تا عین الهم یک منزل است. [[ابن حوقل]] می‌نویسد: شهرهای آمل، شالوس (چالوس)، کلار، رویان، میله، تریجی، عین الهم، مامطیر، اسرم،'''ساریه''' و طمیسه جز ولایت طبرستان است.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی۱ = ذبیحی | نام۱ = علی | عنوان = آمل | سال = ۱۳۹۱ | ناشر = رسانش نوین | صفحه = ۱۸}}</ref>
[[شمس‌الدین مقدسی|مقدسی]] نیز در [[احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم]] «جرجان، طبرستان، دیلمان و جیلان» را در اقلیم پنجم عالم معرفی کرده است.<ref name="فتح"/> مقدسی همچنین طبرستان را دارای کوه‌های بسیار و باران فراوان، وصف کرده و آمل را مرکز طبرستان و چالوس، مامَطیر، تُرنجَه، اسرم،'''ساریه'''، تمیشه و… را از شهرهای طبرستان دانسته است.<ref>حسین حسینیان مقدم، منصور داداش نژاد، حسین مرادی نسب و محمدرضا هدایت پناه زیر نظر دکتر سید احمدرضا خضری. ''تاریخ تشیع ۲: دولت‌ها، خاندان‌ها و آثار علمی و فرهنگی شیعه''. تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1393. 145.[[شماره استاندارد بین‌المللی کتاب|شابک]] [[ویژه:منابع کتاب/978-964-7788-37-3|۹۷۸-۹۶۴-۷۷۸۸-۳۷-۳]]</ref><ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی۱ = مقدسی | نام۱ = شمس‌الدین | عنوان = احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم جلد دوم | سال = ۱۳۶۱ | ناشر = شرکت مؤلفان و مترجمان ایران | صفحه = 519}}</ref>
به نقل از [[حدود العالم]] تمیشه، لمراسک، اسرم،'''ساری'''، مامطیر، تریجی، میله، آمل، الهم، ناتل، رودان، چالوس و کلار در شمار [[طبرستان]] هستند. به گزارش مؤلف [[حدود العالم]] ناتل، رودان، چالوس و کلار شهرک هایی‌اند اندر کوه و شکستگی‌ها و این ناحیتی است هم از [[طبرستان]] و لکن پادشاهی دیگر است و پادشاه آن استندار خوانند.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی۱ = ستوده | نام۱ = منوچهر | عنوان = حدودالعالم | سال = ۱۳۶۲ | ناشر = انتشارات زبان و فرهنگ ایران | صفحه = ۱۴۶}}</ref><ref>{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱= حسین‌نیا امیرکلایی |نام۱= هانیه |نام خانوادگی۲=موسوی حاجی |نام۲=سید رسول |تاریخ=1399 |عنوان=مطالعه نمونه‌های سفالین دوران اسلامی شهر تاریخی ناتل |پیوند= http://ensani.ir/fa/article/452200/مطالعه-نمونه-های-سفالین-دوران-اسلامی-شهر-تاریخی-ناتل |ژورنال= مطالعات باستان‌شناسی پارسه |دوره= 4 |شماره= 14 |صفحات=88 |doi= |تاریخ بازبینی=}}</ref>
ابوالقاسم بن احمد جیهانی در کتاب اشکال‌العالم می‌نویسد: از شهرهای طبرستان: آمل، ناتل، سالوس (چالوس)، کلارودان، عین‌الهم، مامطیر، اسرم،'''ساری'''، تمیشه، استرآباد، جرجان، آبسکون و دهستان است. راه آمل به دیلم، آمل تا ناتل از آنجا تا سالوس و از آنجا تا کلار و از آنجا تا دیلم است.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی۱ = اقبال | نام۱ = مهدی | عنوان = تاریخ چالوس | سال = ۱۳۸۹ | ناشر = انتشارات شاملو | صفحه = ۲۳}}</ref> رابینو می‌نویسد: وسعت دیلم تا بیش از یک منزلی مغرب ناحیه کلار [[طبرستان]] نبوده است.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی۱ = سجادی | نام۱ = محمد تقی | عنوان = تاریخ و جغرافیای تاریخی رامسر | سال = ۱۳۷۸ | ناشر = انتشارات معین | صفحه = ۵۷}}</ref> [[حمزه اصفهانی]] مورخ قرن سوم در کتاب [[تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیاء|سنی ملوک الارض و الانبیا]] می‌نویسد: طبرستان دارای کوره‌های بسیار بود که یکی از آنها سرزمین دیلم است و ایرانیان دیلمیان را کردهای طبرستان می‌نامیدند چنان‌که عربان مردم عراق را کردهای سورستان می‌خواندند.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی۱ = اصفهانی | نام۱ = حمزه | عنوان = تاریخ پیامبران و شاهان (سنی ملوک الارض و الانبیا) | سال = ۱۳۶۲ | ناشر = انتشارات بنیاد فرهنگ ایران | صفحه = ۲۱۴}}</ref>
[[ابن اسفندیار]] طبرستان را از شرق تا غرب، محدود به دینارجاری تا ملاط دانسته، که معادل تقریبی [[جرجان]] و [[رودسر]] کنونی هستند.<ref name="Nabi"/> [[ابن اسفندیار]] در کتاب [[تاریخ طبرستان]] از شهرهای طبرستان که دارای جامع و مصلی بودند چنین نام می‌برد: به هامون آمل، اسرم،'''ساری'''، مامطیر، رودبست، تریجه، میله، مهروان، اهلم، پای‌دشت، ناتل، کنو، شالوس (چالوس)، بیخوری، لمراسک، طمیش و به کوهستان کلار، رویان، نمار، کجویه، ویمه، شلنبه، وفاد، الجمه، شارمام، لارجان، امیدوارکوه، پریم و هزارگری.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی۱ = اقبال | نام۱ = مهدی | عنوان = تاریخ چالوس | سال = ۱۳۸۹ | ناشر = انتشارات شاملو | صفحه = ۲۳}}</ref> [[ظهیرالدین مرعشی]] در کتاب [[تاریخ طبرستان و رویان و مازندران]] می‌نویسد: حد طبرستان از طرف شرقی دیناره‌جاری و از طرف غربی [[ملاط (لنگرود)|ملاط]] که آن قریه شهر [[رودسر|هوسم]] که اکنون به فرضه [[رودسر|روده‌سر]] اشتهارد دارد. حد مازندران از طرف شرقی بیشه انجدان می‌باشد و از طرف غربی [[ملاط (لنگرود)|ملاط]] می‌باشد. حد [[گرگان]] حالیا که به [[استرآباد]] مشهور است و اصلاً دهستان می‌گفتند شرقی دیناره جاری است که حد شرقی تمام طبرستان است و غربی انجدان که حد شرقی مازندران است. به گفتهٔ [[ظهیرالدین مرعشی]] مازندران بخشی از طبرستان است و سرزمین طبرستان، [[گرگان]] و مازندران هر دو را در بر می‌گرفت.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی۱ = کیا | نام۱ = صادق | عنوان = شاهنامه و مازندران | سال = ۱۳۵۳ | ناشر = انتشارات وزارت فرهنگ و هنر | صفحه = ۲۹–۲۸}}</ref>

=== تاریخ معاصر ===
[[پرونده:Mazandaran 1814.jpg|چپ|بندانگشتی|200px|نقشه قدیم مازندران ۱۸۱۴ میلادی]]
[[پرونده:Emarat-Sari.JPG|۱۸۰px|بندانگشتی|راست|عمارت تابستانی آقا محمد خان قاجار در ساری]]
[[پرونده:Emaratchobi-sari.jpg|۱۸۰px|بندانگشتی|چپ|تصویر عمارت چوبی در باغ شاه ساری]]
[[آغا محمد خان قاجار]] در سال ۱۱۵۱ خورشیدی در ساری مدعی [[پادشاهی|سلطنت]] بر ایران شد و پایتخت خود را این شهر اعلام نمود و [[زرگران]] شهر تاجی از [[جواهر]] برای او ساختند و در نوروز آن سال در ساری بر سر نهاد، پس از تصرف [[قفقاز]]<nowiki/>یه و سرکوب کلیه امراء و حکام داخلی و پذیرش اطاعت و فرمان خان [[ایران قاجاری|قاجار]] از سوی کلیه نواحی به استثنای مشهد و خراسان که هنوز زیر فرمان [[شاهرخ میرزا]] و فرزندش نادر میرزا بود، [[آقامحمدخان قاجار|آقا محمدخان]] در مسیر تهران در [[تهران]] مستقر شد و آن را [[پایتخت|دارالخلافه]] نامید.<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/524327/Sari دانشنامه بریتانیکا]</ref> لذا در دوره [[قاجاریان]] ساری در ابتدا به عنوان مرکز [[دودمان قاجار|قاجاریان]] بود و سپس پایتخت به تهران انتقال پیدا کرد.<ref>کتاب تاریخ۲۰۰۰ساله ساری، استاد حسین اسلامی</ref>

نظام شهری نوین ساری از [[ایران قاجاری|قاجاریه]] به بعد باقی مانده است و ساری از نخستین شهرهای ایران بوده است که ساخت [[راه‌آهن سراسری ایران]] در آنجا آغاز گشت و پس از [[رضاشاه]] و در هنگام [[جنگ جهانی دوم]] به تصرف نیروهای [[شوروی]] درآمد و پس از جنگ جهانی نیز [[فرودگاه دشت ناز]] ساخته گردید و طرح‌های توسعه به سمت خاور به وجود آمد و پس از [[انقلاب]] نیز، جاده‌های اطراف شهر توسعه داده شد.{{مدرک}}

=== بلدیه یا شهرداری ساری ===
هم‌زمان با تأسیس بلدیه ساری، قانونی به تصویب مجلس رسید که بر آن اساس انجمن بلدیه وظیفه یافت نسبت به انتخاب [[شهردار]] با رأی مردم اقدام کند. در سال ۱۲۹۰ شمسی با پیشنهاد دولت وقت مبنی بر انفصال [[انجمن]] بلدیه موافقت گشت و در سال ۱۲۹۹ [[ضیاءالدین طباطبایی]] نهاد مستقلی مانند بلدیه را که به دولت وابسته بود را ساخت و در سال ۱۳۰۰ شمسی اداره بلدیه رسماً وابسته به دولت شد. آغاز به کار بلدیه در ساری مربوط به سال ۱۲۹۸ می‌باشد و «احمد ممنون» به عنوان نخستین شهردار ساری در سال ۱۳۰۱ معرفی شد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی= http://www.saricity.ir/ShowPage.aspx?page_=form&order=show&lang=1&sub=0&PageId=2&codeV=1&tempname=main|عنوان= دربارهٔ شهرداری|ناشر= درگاه الکترونیکی شهرداری ساری|تاریخ= ۱۱ آذر ۱۳۹۱|تاریخ بازبینی= ۲۳ فرودین ۱۳۹۲|archiveurl= https://web.archive.org/web/20130318115034/http://www.saricity.ir/ShowPage.aspx?page_=form&order=show&lang=1&sub=0&PageId=2&codeV=1&tempname=main|archivedate= ۱۸ مارس ۲۰۱۳|dead-url= yes}}</ref>

=== رویدادهای تلخ تاریخی ===
* '''سال ۳۲۳''' سیلاب و طغیان تجینه رود ([[تجن (رود ساری)|تجن]]).
* '''سال ۳۲۶''' سیل و با گل و لای یکسان شدن ساری.
* '''سال ۴۲۶''' حمله [[سلطان محمود غزنوی]] و ویرانی‌های وی.
* '''سال ۵۹۸''' آتش‌سوزی در ساری.
* '''سال ۷۹۵''' حمله تیمور و به خاک و خون کشیدن ساری و مردمانش.
* '''سال ۱۰۱۷''' زمین لرزه بزرگی در ساری روی داد.
* '''سال ۱۰۴۵''' حمله روس و آتش کشیدن فرح آباد و ساری.
* '''سال ۱۰۹۸''' [[زمین‌لرزه|زلزله]] هولناک در ساری.
* '''سال‌های ۱۱۹۴–۱۲۰۵''' جنگ‌های داخلی برادران و دشمنان آقا محمد خان قاجار.
* '''سال ۱۲۲۳''' زلزله بزرگ در ساری
* '''سال ۱۲۳۵''' بیماری [[طاعون]].
* '''سال ۱۳۲۰''' بیماری [[تیفوس]].

== جغرافیا ==
=== جغرافیای ساری ===
[[پرونده:Iran-climate-map.svg|چپ|150px|بندانگشتی|نقشهٔ آب و هوایی ایران؛ شهر ساری در شمال کشور قرار گرفته و آب و هوای آن خزری است.]]
شهر ساری واقع در کوهپایه‌های رشته کوه البرز دارای دو بخش کوهستانی و [[دشت]] است در [[طول جغرافیایی]] ۵۳ درجه و ۵ دقیقه و عرض ۳۶ درجه و ۴ دقیقه از شرق با [[دشت ناز]] ۱۵ کیلومتر و با [[مشهد]] ۶۸۵ کیلومتر، از غرب با [[قائمشهر]] ۱۰ کیلومتر، با [[تهران]] از [[جاده فیروزکوه]] ۲۵۰ کیلومتر و با [[کرج]] ۱۵ کیلومتر، از جنوب با [[کیاسر]] ۶۶۵ کیلومتر و با [[سمنان]] از جاده [[شهمیرزاد]]-[[فولادمحله]] ۱۹۵ کیلومتر و از شمال با [[دریای خزر|دریای مازندران]] ۲۷ کیلومتر فاصله دارد.
=== موقعیت ===
{{نقشه شهرستان‌های مازندران}}
{{موقعیت جغرافیایی
| مرکز = شهر ساری
| شمال = [[دریای مازندران]]
| شرق =[[شهرستان میان‌دورود]]
| جنوب =[[رشته کوه‌های البرز]]
| جنوب غربی =[[سوادکوه]]
| غرب = [[قائمشهر]]
| شمال غربی = [[تیرکلا]]
| شمال غربی = [[جویبار]]
| تصویر = IranMazandaran-SVG.svg
}}

=== رودها ===
از درون شهر ساری رودخانه [[تجن (رود ساری)|تجن]] عبور می‌کند. این رود در شرق ساری جریان دارد. امروزه در ساحل این رود پارک تجن (قائم) و [[پارک ملل ساری]] ساخته شده است که بزرگ‌ترین پارک ساری نیز به‌شمار می‌رود.

این رودخانه از ۳ شاخه اصلی زارم رود در شمال و شاخه اصلی تجن در مرکز و شاخه سفید رود در جنوب حوضه آبریز تشکیل می‌شود و افزون بر آن‌ها در مسیر خود ریزابه‌هایی مانند دره ببرچشمه، پلاروی، شیرین رود، سالار دره، آب تیرجاری و جز آن‌ها را دریافت می‌دارد.<ref>[http://mazeroni.blogspot.com/2010/04/blog-post_2718.html طبرستان پارسی]</ref>

نام تجن (tajen) از بن تجیدن یا تزیدن و پسوند ان (en) ساخته شده و به چم (معنای) «بسیار روان و جریان دارنده» است.

ساری از غرب به رود ماچک [[تیرکلا]] و سیاهرود محدود می‌گردد.

=== زمین‌لرزه‌ها ===
[[پرونده:IranEarthquakeHazard.gif|بندانگشتی|150px|چپ|مقایسهٔ نسبی میزان خطر زمین‌لرزه در نقاط مختلف ایران؛ نقاط قرمزتر نقاطی هستند که شتاب حداکثر جنبش زمین در آن‌ها بیش‌تر است.]]
شهر ساری در ناحیه‌ای زلزله‌خیز واقع شده و در طول تاریخ بارها با خاک یکسان گشته است. مهیب‌ترین زمین‌لرزه‌های که تا به‌حال ساری شاهد آن بوده، در سال‌های۱۰۱۷ و ۱۰۹۸ و ۱۲۲۳ خورشیدی روی داده است.
گفته می‌شود که دلیل وقوع زمین‌لرزه‌های بزرگ و ویرانگر در ساری و نواحی دیگر مانند رشته‌کوه‌های [[رشته کوه البرز|البرز]] و [[زاگرس]]، قرارگرفتن آن‌ها در مسیر [[کمربند آلپاید]] می‌باشد؛ مسیر این کمربند از میانهٔ [[اقیانوس اطلس]] شروع شده و پس از عبور از [[مدیترانه|دریای مدیترانه]]، شمال [[ترکیه]]، [[ایران]]، [[هند]]، [[جمهوری خلق چین|چین]] و جزایر [[فیلیپین]]، به کمربند دیگری که [[اقیانوس آرام]] را دور می‌زند، متصل می‌شود.

== جمعیت ==
[[پرونده:Changes in Sari population.png|بندانگشتی|چپ|150px|نموجمعیتدار تغییر جمعیت ساری در سال‌های گذشته]]
[[پرونده:Sari Population Graph.jpg|نمودار شمار باشندگان شهر ساری در ۲۰۰ سال گذشته|بندانگشتی|300px]]
جمعیت شهر ساری بر اساس نتایج [[سرشماری عمومی نفوس و مسکن]] سال ۱۳۹۰، ۲۹۶٬۴۱۷ نفر بوده است<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= http://www.sci.org.ir/SitePages/report_90/koli/population_report.aspx |عنوان= نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۹۰ (جدول جمعیت و خانوار) | ناشر = مرکز آمار ایران |تاریخ = |تاریخ بازبینی=۵ مه ۲۰۱۳}}</ref> که از سال ۸۵ تا به حال ۲٫۵۵ درصد رشد داشته است.<ref name="amar.org.ir">{{یادکرد وب |نویسنده= |نشانی= http://www.amar.org.ir/Default.aspx?tabid=115&agentType=View&PropertyID=869 |عنوان= سالنامه آماری استان مازندران سال 1390 |ناشر= درگاه آمار ایران |تاریخ= |تاریخ بازبینی= ۷ مه ۲۰۱۳ |archiveurl= https://web.archive.org/web/20130426112028/http://amar.org.ir/Default.aspx?tabid=115&agentType=View&PropertyID=869 |archivedate= ۲۶ آوریل ۲۰۱۳ |dead-url= yes}} (پرونده salnameh90_2-8.pdf، صفحه ۱۴۳)</ref> همچنین جمعیت این شهر در سال ۱۳۹۵، ۳۰۹٬۸۲۰ نفر بوده است.

== تقسیمات شهری ==
شهر ساری به ۴ منطقه شهری تقسیم شده و منطقه ۳ وسیع ترین و پرجمعیت‌ترین منطقه آن است.

همچنین این شهر شامل ۸ محله بزرگ شهری است که اسم آنها به این شرح می‌باشد:

===[[ساری مرکز]]===
[[پرونده:Sari,_Pa_Sa'at,_2022,_9.jpg|بندانگشتی|برج ساعت،مرکز محله ساری مرکز]]
[[پرونده:محله_ساری_مرکز.jpg|بندانگشتی|ساری مرکز در شب]]


===[[طبرستان]]===
[[پرونده:بلوار_خزر_ساری.jpg|بندانگشتی|تونل شهری،پل و‌ بزرگراه ولیعصر در محله طبرستان]]
[[پرونده:بلوار_خزر_ساری_محله_طبرستان.jpg|بندانگشتی|بلوار خزر]]


===[[شهبند]]===
[[File:پارک کوشا سنگ ساری.jpg|thumb|پارک سنگ در محله شهبند ساری]]
===[[راهبند]]<ref>دزای بالا مشمول محله مهدشت و دزای پایین مشمول محله راهبند در نظر گرفته شدند</ref>===
[[پرونده:پل_دخانیات_ساری.jpg|بندانگشتی|پل دخانیات راهبند]]


===[[ساری نو]]===
[[File:میدان معلم ساری 2.jpg|thumb|میدان معلم در محله ساری نو]]
[[File:میدان معلم ساری.jpg|thumb|میدان معلم محله ساری نو در ساری]]
===[[تجنشهر]](سلمان فارسی)===
[[پرونده:شهر_ساری_در_شب.jpg|بندانگشتی|پارک ملل،محله تجنشهر]]

===[[گاردجنگل]]===
[[پرونده:کلانشهر_ساری.jpeg|بندانگشتی|میدان امام،جداکننده مناطق ساری مرکز،شهبند و گارد جنگل]]

===[[مهدشت]]===
[[پرونده:بام_مهدشت.jpg|بندانگشتی|نمای شهر ساری از تپه های مهدشت]]
[[پرونده:محله_مهدشت_ساری.jpg|بندانگشتی|بام شهر ساری از نمای مهدشت]]

== ساری در اشعار فارسی ==
=== در اشعار فردوسی ===
ساری از معدود شهرهایی است که در [[شاهنامه فردوسی]] چندین بار به آن اشاره شده است.
{{شعر}}
{{ب|منوچهر چون یافت زو آگهی|بیاراست دیهیم شاهنشهی}}
{{ب|ز ساری و آمل برآمد خروش|چو دریای سبز اندر آمد به جوش}}
{{پایان شعر}}

=== در اشعار ملک الشعرا بهار ===
این شعر در هنگام پایه‌گذاری نخستین دبستان نوین ساری سروده و بر سردر چوبی آن نگاشته شد.
{{شعر}}
{{ب|شاد باش ای شهر ساری کز فروغ علم و دانش|بینمت چشم و چراغ کشور مازندرانی}}
{{پایان شعر}}

=== در منظومهٔ ویس و رامین ===
{{شعر}}
{{ب|اگر خوانند آرش را کمانگیر| که از ساری به مرو انداختی یک تیر}}
{{ب| تو اندازی به جان من به گوراب| همی هر ساعتی صد تیر پرتاب}}
{{پایان شعر}}

=== در اشعار فرخی ===
{{شعر}}
{{ب|جهانداری که از ساری جهان بگرفت تا باری| شهنشاهی که از گرگان جهان او راست تا کرمان}}
{{پایان شعر}}

=== در شعر شعرای معاصر ===
{{شعر|نستعلیق}}
{{ب|ای گوهر دریای خزر ای ساری|}}
{{ب|ای خاک تو چون نقره و زر ای ساری|}}
{{ب|هر وقت که بینمت دلم شاد شود|}}
{{ب|هر سال کنم بر تو گذر ای ساری|}}بیژن شهرامی

{{پایان شعر}}

== مناطق تاریخی و ثبت ملی ساری ==
=== بانک ملی ساری ===
[[بانک ملی ساری]] مربوط به اوایل دوره پهلوی است و در ساری، ([[سبزه‌میدان (ساری)|سبزه‌میدان]]) میدان امام حسین (میدان شهرداری) واقع شده و این اثر در تاریخ ۳ بهمن ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۳۰۳۱ به‌عنوان یکی از [[آثار ملی ایران]] به ثبت رسیده است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی =http://iranshahrpedia.ir/fa/پرونده‌های_آثار_ثبت‌شدۀ_ایران_در_فهرست_آثار_ملی |عنوان =دانشنامهٔ تاریخ معماری ایران‌شهر |ناشر =سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران |تاریخ = |تاریخ بازدید =۲۰۱۱-۰۵-۱۹ |archiveurl =https://web.archive.org/web/20150406043613/http://iranshahrpedia.ir/docs/Asar-e%20Sabti%20(Up%20to%2026666)%20(Version%2090%2008%2029).zip |archivedate =۶ آوریل ۲۰۱۵ |dead-url =yes}}</ref>

=== تپه گل نشین ساری ===
[[تپه گل نشین ساری]] یکی از چندین تپه باستانی شهر ساری است که مربوط به هزاره اول [[قبل از میلاد]] می‌باشد. این اثر باستانی در تاریخ ۱ مهر ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۱۰۲۹۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

=== کهنه باغشاه ساری ===
بنیاد آن توسط پادشاهان صفوی بوده است و در زمان [[رضا شاه]] آن را خراب کردند و [[خیابان خیام]] کنونی را ساختند (اگرچه هنوز در خیابان خیام آثار باغ در ملک خصوصی مردم نمایان است)

=== نوباغشاه ساری ===
به‌دست محمد میرزا ملک آراء در زمان فتح علی شاه ساخته شد و عمارت‌هایی شبیه چهل ستون اصفهان در آن احداث نمودند که البته در زمان رضاشاه و به دستور وی پادگان شد. هم‌اکنون به عنوان «بوستان ولایت»، تغییر کاربری داده است.

=== خانه‌های قدیمی ===
==== خانه رمدانی ساری ====
عمارت تاریخی [[خانه رمدانی ساری]] مربوط به دوره قاجار است و در ساری، محله آب انبار نو واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴ با شمارهٔ ثبت ۱۲۵۴۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. بنای دو طبقه ای که در جلو خانه قرار دارد با سردری زیبا در واقع نقش ورودی و هشتی بنا را ایفا می‌کند. این فضا جهت استراحت مراجعان و انجام اموری که نیاز به واردشدن به خانه را نداشته در نظر گرفته و اتاقهای طبقه فوقانی با تزئینات زیبای چوبی، پنجره‌های ارسی و نورگیرهای گچی محل اسکان مهمانان بود. بنای دوم که در پشت با یک فاصله قرار دارد، در دوره پهلوی اول، دستخوش تغییرات اساسی شده است. این بنا از یک اتاق شاه نشین و دو اتاق معروف به گوشواره در طرفین که با یک راه رو به هم وصل می‌شوند شکل گرفته است. این اتاق‌های گوشواره نام، محل قرار دادن لباس و وسایل خواب خدمتکارانی بود که در اتاق شاه نشین زندگی می‌کردند. عمارت تاریخی رمدانی یکی از جاذبه‌های تاریخی و گردشگری شهر ساری می‌باشد که در مرکز شهر واقع شده است. این بنا در قسمت بافت قدیم شهر در محلهٔ آب انبار نو واقع شده است. در قسمت قدیمی شهر ساری انواع عمارت‌ها و مکان‌های تاریخی که یکی از جاذبه‌های استان مازندران محسوب می‌شود وجود دارد که یکی از آنها عمارت تاریخی رمدانی می‌باشد.

==== عمارت کلبادی ساری ====
[[پرونده:Kolbadi House Exterior.jpg|بندانگشتی|300px|چپ|عمارت کلبادی ساری]]
این مکان زیبا و قدیمی در مرکز شهر ساری و در نزدیکی میدان اصلی واقع شده است و در حال حاضر به عنوان اداره میراث فرهنگی مورد بهره‌برداری قرار گرفته و پیشینه آن یه حدود ۱۲۰ سال پیش بازمی‌گردد. ویژگی‌های اجزای معماری آن همچون اتاق‌ها، حجره‌ها، شاه نشین، گرمابه، اصطبل، حیاط و هنر به‌کاررفته بر روی پنجره‌ها و ارسی‌ها و آراستن آن‌ها با شیشه رنگی در نوع خود بی‌نظیر است. این عمارت در زبان مازندرانی گلباتی نامیده می‌شود.

==== عمارت فاضلی ساری ====
[[پرونده:Fazeli house 36.jpg|بندانگشتی|راست|خانه فاضلی]]
عمارت فاضلی ساری یکی از جاذبه‌های گردشگری ایران به حساب می‌آید. این عمارت زیبا در محله [[آب انبار نو ساری]] واقع شده است و دارای دو عمارت مسکونی متعلق به دوره قاجار و پهلوی است.<ref>{{یادکرد وب |عنوان= خانه فاضلی ساری |نشانی= http://multimedia.tasnimnews.com/Media/Gallery/301025 |ناشر= خبرگزاری تسنیم |accessdate= ۸ آوریل ۲۰۱۵ |archiveurl= https://web.archive.org/web/20150412113649/http://multimedia.tasnimnews.com/Media/Gallery/301025 |archivedate= ۱۲ آوریل ۲۰۱۵ |dead-url= yes}}</ref> طبق اطلاعات منتشر شده توسط شرکت عمران و مسکن سازان مازندران، در حال حاضر خانه فاضلی‌ها دارای کاربری خاصی نیست و بازدید برای عموم آزاد است. هدف اصلی از بازسازی خانه فاضلی‌ها مرمت ساختمان‌های قدیمی اطراف این عمارت و رسیدن به یک مجموعه تاریخی با کاربری فرهنگی شاخص در شهر ساری است.

==== عمارت ناظری‌ها ====
این بنای تاریخی-مذهبی همچون دیگر بناهای دوره قاجاری دارای حیاط مرکزی، اندرونی، بیرونی، بنای اصلی، اتاق‌های ۳ دری و یک ایوان و تالار مرکزی است که علاوه بر [[کاربری مسکونی]] جهت برگزاری مراسم [[سوگواری محرم]] مورد بهره‌برداری قرار می‌گرفت. [[خانه تاریخی]] ناظری‌ها در بافت کهن تاریخی شهر ساری و در محله آب انبار نو به مساحت قریب به سه‌هزار متر مربع واقع شده است [https://www.mehrnews.com/news/2251645/خانه-تاریخی-ناظری-های-ساری-به-میراث-فرهنگی-واگذار-شد].

==== پل تجن ساری ====
{{اصلی|پل تجن}}
[[پرونده:موزه هنرهای تجسمی.png|بندانگشتی|راست|نقاشی پل رودخانه تجن ساری اثر [[کمال‌الملک]]]]
این پل بر روی رودخانه‌ای به نام [[پل تجن ساری]] که از داخل شهر ساری و در بخش شرقی آن جاری است احداث شده است. این پل در اوایل دوره پهلوی تجدید بنا شده و در تاریخ ۸ مرداد ۱۳۵۴ با شمارهٔ ثبت ۱۵۳۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان= پل تجن ساری|نشانی= http://iranshahrpedia.ir/fa/پرونده‌های_آثار_ثبت‌شدۀ_ایران_در_فهرست_آثار_ملی|ناشر= وزارت مسکن و شهرسازی|accessdate= ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۹|archiveurl= https://web.archive.org/web/20150406043613/http://iranshahrpedia.ir/docs/Asar-e%20Sabti%20(Up%20to%2026666)%20(Version%2090%2008%2029).zip|archivedate= ۶ آوریل ۲۰۱۵|dead-url= yes}}</ref> در گذشته و از روی سازه قدیمی پل تجن نقاشی معروفی از [[کمال الملک]] کشیده شده که در موزه [[آستان قدس رضوی]] نگهداری می‌شود.<ref>{{یادکرد وب|عنوان= پل تجن ساری اثر کمال الملک|نشانی= http://persian-man.ir/pictur/kamalolmolk/scene/تابلوی%20پل%20رودخانه%20تجن%20ساری/|ناشر= آستان قدس رضوی|accessdate= ۲۱ اکتبر ۲۰۱۹|archiveurl= https://web.archive.org/web/20150417004944/http://persian-man.ir/pictur/kamalolmolk/scene/تابلوی%20پل%20رودخانه%20تجن%20ساری/|archivedate= ۱۷ آوریل ۲۰۱۵|dead-url= yes}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان= پل تجن ساری اثر کمال الملک|نشانی= http://vareshnews.ir/detail/News/9091|ناشر= آستان قدس رضوی|accessdate= ۸ آوریل ۲۰۱۵|archiveurl= https://web.archive.org/web/20150414234027/http://vareshnews.ir/detail/News/9091|archivedate= ۱۴ آوریل ۲۰۱۵|dead-url= yes}}</ref>

==== خانه سردار جلیل ساروی ====
[[خانه سردار جلیل]] مربوط به دوره قاجار و متعلق به لطفعلی خان سردار جلیل (سالار مکرم) از امرای با نفوذ ارتش وقت بود. این بنا در مرکز شهر ساری خیابان نادر (جمهوری) و در کوچه سردار واقع است. بی‌توجهی کامل سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مازندران منجر به آسیب‌های زیادی به این بنای مهم عصر قاجار مازندران شده است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان= غبار فراموشی بر خانه‌های تاریخی ساری|نشانی= http://www.mehrnews.com/news/2516648/غبار-فراموشی-بر-خانه-های-تاریخی-ساری-تخریب-یا-تعمیر|ناشر= خبرگزاری مهر}}</ref> این بنا در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۵۴۰۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان= پرونده‌های آثار ثبت شده ایران در فهرست آثار ملی -دانشنامه تاریخ معماری ایران|نشانی= http://iranshahrpedia.ir/fa/پرونده‌های_آثار_ثبت‌شدۀ_ایران_در_فهرست_آثار_ملی|ناشر= وزارت مسکن و شهرسازی|accessdate= ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۹|archiveurl= https://web.archive.org/web/20150406043613/http://iranshahrpedia.ir/docs/Asar-e%20Sabti%20(Up%20to%2026666)%20(Version%2090%2008%2029).zip|archivedate= ۶ آوریل ۲۰۱۵|dead-url= yes}}</ref>

==== حمام وزیری ساری ====
[[حمام وزیری ساری]] این بنا بخشی از عمارت وزیری بوده که متأسفانه اکنون به بازار والاتبار تبدیل گشته است. این بنا نیز در مرکز شهر ساری و متعلق به خاندان سرشناس وزیری، در کنار خانه کلبادی قرار دارد و از لحاظ نوع معماری، مصالح و ویژگی‌های ساختمانی از ابنیه دیدنی و مشهور مازندران به‌شمار می‌رود. ان بنا نیز متعلق به دوران قاجاریه است.
[[پرونده:Kolbadi sere 11.jpg|بندانگشتی|حمام وزیری]]

=== آب انبارهای ساری ===
ساری در آخرین دوره دارای ۵ آب انبار معروف بوده که هم‌اکنون بنای ۳ آب انبار آن موجود است.

==== آب انبار میرزا مهدی ساری ====
این بنا در مرکز شهر ساری واقع شده و مربوط به دوران افشاریه یا زندی ه می‌باشد، منبع اصلی به وسیله پلکانی به پای شیر و انبار آب دسترسی دارد. پلان آن گرد و با گنبد هلالی است که همه آن با آجر و ملاط ساخته شده و در بخش دوگانی گنبد دریچه‌هایی برای فراهم آوردن روشنائی درون آب انبار تعبیه گردیده است.

==== آب انبار نو ساری ====
این [[آب انبار نو ساری]] نیز در مرکز شهر ساری و در بافت قدیمی مابین خیابان‌های قارن و ۱۸ دی کنونی قرار دارد و به لحاظ نوع کاربری همچون [[آب انبار میرزا مهدی]] است. بلندای آن از کف آب انبار تا سقف آن ۴۰/۲۱ متر است. ورودی این آب انبار از سمت خیابان ۱۸ دی می‌باشد.

=== دروازه‌های ساری ===
ساری در گذشته دارای چهار دروازه در چهار سمت شهر بوده که عبارت بودند از: دروازه بابل (شهرآشوب)، دروازه گرگان (میدان شهدا)، دروازه فرح آباد (سه راه ملا مجدالدین) و دروازه نوباغشاه (سبز میدان).<ref>مازندران و استرآباد، رابنو، ترجمه وحید مازندرانی</ref>

=== برج‌ها و اماکن مقدس ===
==== مسجد جامع ساری ====
[[پرونده:Jameh Mosque of Sari.jpg|بندانگشتی|راست|مسجد جامع ساری]]
[[مسجد جامع ساری]] که قدیمی‌ترین و نخستین مسجد مازندران است و قبل از آنکه به مسجد تبدیل شود آتشکده زرتشتیان بوده است. محوطه مسجد در سال‌های گذشته چند بار گمانه زنی شده و آثار تاریخی بسیاری از آن خارج شد که سرنوشت بعضی از این آثار نا معلوم است.

==== مسجد حاج مصطفی خان ساری ====
در سال هق۱۲۷۳ مسجد حاج [[مصطفی‌خان سورتیجی]] ایجاد گردید و در محلهٔ [[امام‌زاده عبدالله]] آن زمان و محلهٔ چهارراه برق کنونی قرار دارد. این اثر [[دوره قاجاریه]] با ملحقات و موقوفات پیرامون خود بعد از [[مسجد جامع ساری]] به عنوان بزرگ‌ترین مسجد در مرکز شهر قرار دارد.

==== مجموعه تاریخی فرح‌آباد ساری ====
{{اصلی|فرح‌آباد (ساری)}}
[[پرونده:مسجد جامع فرح آباد ساری - صحن - نمای شمالی.jpg|بندانگشتی|مسجد فرح‌آباد-صحن نمای شمالی]]
[[پرونده:Farah Abad Mosque Entrance.jpg|300PX|مسجد فرح آباد.|بندانگشتی|چپ]]
مجموعه تاریخی [[فرح‌آباد (ساری)|فرح‌آباد]] در ۲۵ کیلومتری شمال شهر ساری و در ورودی فرح‌آباد و در ۲کیلومتری ساحل دریای مازندران در محدوده فعلی روستای فرح آباد قرار دارد. این مجموعه شامل مسجد، پل، دیوارهای بر جای مانده از یک کاخ سلطنتی است که به دستور [[شاه عباس یکم|شاه‌عباس‌صفوی]] ساخته شده و تفرج‌گاه ساحلی صفوی بوده است. مسجد با ایوان‌های بلند، شبستانها. حجره هاو مناره‌ها از مهم‌ترین بناهای تاریخی استان مازندران به‌شمار می‌رود. شاه عباس به دلیل اینکه از طرف مادر بهشهری بود علاقه فراوانی به آبادانی مازندران داشت و از این رو بناهای زیادی در مازندران احداث نمود. فرح آباد در آن زمان روستای کوچکی بود به نام طاهان که در دوره صفویه به بندری پر رونق تبدیل و حتی در دوره [[شاه عباس دوم صفوی]] به عنوان پایتخت دوم [[ایران صفوی|ایران]] پس از [[اصفهان]] شناخته شد و به فرح آباد تغییر نام و به دارالسرور و دارالسلطنه شهرت یافت.

==== برج رسکت ساری ====
[[پرونده:برج رسکت خشتی میان جنگل.jpg|بندانگشتی|250px|برج رسکت ساری در شب]]
[[برج رسکت ساری]] در چهل کیلومتری جنوب باختری شهر ساری، در یکی از روستاهای دودانگه به نام روستای [[رسکت]] قرار دارد و مسیر دست رسی به آن از ساری آغاز و پس از گذر از دو راهی کیاسر و [[سد سلیمان تنگه]] به سوی باختر منحرف می‌شود که بیشتر بخش‌های آن آسفالته می‌باشد. این بنا در [[بخش دودانگه]] ساری قرار دارد و با آجر ساخته شده و رایه‌های آن شامل مقرنس کاری دو کتیبه آجری به [[خط کوفی]] و [[پهلوی ساسانی]] است. احتمالاً مقبره یکی از شهریاران آل باوند بوده و مربوط به سده پنجم هجری قمری است.<ref>مازندران و استرآباد، رابینو، قسمت تاریخ ساری و سفرنامه‌اش به ساری</ref>

در سال ۲۳۱ خورشیدی برابر با ۲۳۷ قمری [[شهاب‌سنگ]]ی در منطقه [[فریم]] سقوط کرد که به نام شهابسنگ اسپهبد [[شروین]] خوانده شد. برخی پژوهشگران [[برج رسکت ساری]] را یادمانی چند منظوره در نزدیکی محل سقوط این شهابسنگ می‌دانند.<ref>ماهنامه نجوم شماره ۲۰۷. خرداد و تیر ۱۳۹۰. صفحهٔ ۳۲.</ref>

=== حسینیه عباس خانی ساری ===
شهر ساری دارای تکیه‌های فراوانی می‌باشد که قدیمی‌ترین و کهن تریت آن‌ها [[حسینیه عباس خانی ساری]] در محله چهار راه برق ساری می‌باشد که بنا بر گفته بسیاری قدیمی‌ترین حسینیه پابر جای [[مازندران]] و گلستان می‌باشد که ساخت آن به سال ۱۲۳۴ خورشیدی بر می‌گردد. این اثر در تاریخ {{جلالی حروف|۲۷|۰۸|۱۳۸۶|پیوند=نه}} با شمارهٔ ثبت ۲۰۲۸۰ به‌عنوان یکی از [[فهرست آثار ملی ایران|آثار ملی ایران]] به ثبت رسیده است.

==== سه گنبدان ساری ====
[[سه گنبدان]] ساری باشکوه‌ترین یادگار باستانی ایران؛ بنایی استوار با سه گنبد پلکانی و هرمی شکل که از بن تا سر آن کمانی بوده است از اینرو ویران‌سازی و تخریب آن بسیار دشوار بوده و در سه مرحله در زمان فتحعلی شاه و خویشاوندانش انجام شده است. زیر هر گنبد آرامگاه ایرج، سلم و تور (تورج) پسران فریدون شاه است و در هنگام شاهنشاهی منوچهر ساخته شد و پیرامون آن در هنگام فرمانروایی توس تکمیل شد. تا سال ۱۳۷۰ با هزار افسوس تنها چاله بزرگی از ویرانه آن در کنار سبزه میدان و [[ساختمان استانداری]] با سبزه زار و درختان نارنج دیده می‌شد که آن هم پر شد و اکنون بوستانی هم تراز خیابان انقلاب (شاه) است؛ کهنسالی این بنا زیاد است و تاریخ دقیق آن دانسته نیست.

==== شاطر گنبد ساری ====
[[شاطر گنبد ساری]] یا گنبد شاطر یک [[بنای آرامگاهی]] و متعلق به قرن نهم هجری قمری برابر با عصر تیموریان در یک کیلومتری جنوب شهر ساری است.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://ammi.ir/ایرانشناسی/مازندران/شاطر-گنبد-ساری/|عنوان=شاطر گنبد|ناشر=انجمن مفاخر معماری ایران|4=|بازبینی=۸ آوریل ۲۰۱۵|archive-date=۵ مارس ۲۰۱۶|archive-url=https://web.archive.org/web/20160305140556/http://ammi.ir/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C/%D9%85%D8%A7%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86/%D8%B4%D8%A7%D8%B7%D8%B1-%DA%AF%D9%86%D8%A8%D8%AF-%D8%B3%D8%A7%D8%B1%DB%8C/|url-status=dead}}</ref> این سازه تاریخی برای مدت طولانی در محاق قرار داشت و به دلیل عدم توجه به آن دچار آسیب‌های فراوان شده است. در حال حاضر اطراف و سقف این بنا درختان و گیاهان خود رو سبز شده‌اند که اگر توجه جدی نشو منجر به تخریب بنا خواهد شد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://ammi.ir/گالری-تصاویر/مازندران/ساری-شاطرگنبد-1386/|عنوان=ساری - شاطر گنبد|ناشر=انجمن مفاخر معماری ایران|accessdate=1 ژوئن 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180103234920/http://ammi.ir/گالری-تصاویر/مازندران/ساری-شاطرگنبد-1386/|archivedate=3 ژانویه 2018|dead-url=yes}}</ref> شاطر گنبد در تاریخ ۲۷ مرداد ۱۳۶۴ با شمارهٔ ثبت ۱۶۷۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://iranshahrpedia.ir/fa/پرونده‌های_آثار_ثبت‌شدۀ_ایران_در_فهرست_آثار_ملی|عنوان=داتنشنامه تاریخ معماری ایرانشهر|ناشر=وزارت مسکن و شهرسازی|accessdate=۲۲ سپتامبر ۲۰۱۹|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150406043613/http://iranshahrpedia.ir/docs/Asar-e%20Sabti%20(Up%20to%2026666)%20(Version%2090%2008%2029).zip|archivedate=۶ آوریل ۲۰۱۵|dead-url=yes}}</ref>

==== تکیه پهنه‌کلا ساری ====
[[تکیه پهنه‌کلا ساری]] یا حسینیه پهنه‌کلا ساری (به مازندرانی پهنه‌کِلا تَکیه)، حسینیه‌ای واقع در حومه جنوبی شهر ساری، [[استان مازندران]] و در روستای [[پهنه‌کلا شمالی]] است که تا مرکز شهرستان ساری حدود ۱۰ کیلومتر فاصله دارد
[[پرونده:Pahnekola hussainia.jpg|بندانگشتی|تکیه پهنه‌کلا ساری]]

==== امامزاده یحیی ساری ====
ساختمان برج آجری [[امامزاده یحیی ساری]] در شهر ساری واقع شده و در تاریخ ۳۱ تیر ۱۳۱۳ با شماره ثبت ۲۱۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. هسته اصلی بنای امامزاده دارای پلان دایره‌ای شکل است. این پلان حجم استوانه‌ای ایجاد کرده است. گنبد امامزاده هرمی چند ضلعی به ارتفاع حدود ۲۰ متر است.

درون بقعه، صندوقی مشبک و چوبین وجود دارد و درون آن نیز صندوق دیگری است، که نام بانی آن خواجه الحسن بن پیر علی الرومی و نام کاتب فخرالدین مطهر بن عبدالله الداعی الحسنی الاملی و نام‌های سازندگان آن حسین النجار و الاستاد محمد بن الحسن الجیلانی به تاریخ ساخت ۸۴۹ هجری قمری بر آن دیده می‌شود [https://web.archive.org/web/20180815045322/https://www.parsi1.com/94501_تصاویر-و-تاریخچه-امام-زاده-یحیی-ساری.html].

==== امامزاده عباس ساری ====
در حاشیه شمالی ورودی خاوری شهر ساری واقع شده و از نظر شیوه معماری، گنبد هرمی شکل و صندوق چوبی نفیس، یکی از بناهای معروف [[استان مازندران]] است.
تاریخ ساخت آن ۸۹۷ هجری قمری است و چهار امامزاده بنام‌های عباس و زید و محمد و حسن در آن مدفون می‌باشند. این بنا در بلوار امام رضا منطقه‌ای به نام [[آزادگله]] ساری واقع شده است.
[[پرونده:Sari tomb of abbas01.jpg|بندانگشتی|گنبد امامزاده عباس ساری]]<ref>{{یادکرد وب |url=http://shahriar.blogspot.com/2010/05/blog-post_24.html |title=شنبه |accessdate=۲۲ ژوئیه ۲۰۱۲ |archiveurl=https://archive.today/20120722003352/shahriar.blogspot.com/2010/05/blog-post_24.html |archivedate=۲۲ ژوئیه ۲۰۱۲ |dead-url=no}}</ref>

==== امامزاده جبار ساری ====
در روستای [[اسپورز|اسپه ورز]] واقع در جنوب خاوری شهرستان ساری در کیلومتر ۵ جاده ساری به [[شهرستان نکا|نکا]] پشت پارک جنگلی شهید زارع ساری در خاور روستای اسپه ورز مدفون است و گفته می‌شود از نوادگان [[موسی کاظم]] می‌باشد.<ref name="ReferenceB"/>

==== برج سلطان زین‌العابدین ساری ====
[[برج سلطان زین‌العابدین ساری]] با گنبد مخروطی هشت‌ترک از لحاظ نوع معماری و تزئینات کاشی کاری و در و صندوق چوبی نفیس، جز مهم‌ترین بناهای تاریخی ساری به‌شمار می‌رود. کتیبه‌ها و کاشی کاری‌های آن زیبا بوده و یک مرقد دیگر در داخل به نام سلزان‌امیر شمس‌الدین می‌باشد.
در مرکز شهر ساری قرار دارد و برج آجری آن به خاطر دارا بودن صندوق و در چوبی نفیس دارای اهمیت است. بلندای بنا ۲۰ متر و تاریخ ساخت آن سال ۸۴۹ هجری قمری می‌باشد. امامزاده یحیی از فرزندان موسی کاظم است.<ref name="ReferenceB"/>

==== پل رودخانه تجن ساری ====
این پل در نزدیکی شهر ساری، بر روی رودخانه تجن واقع گردیده است. رودخانه تجن از هراز جریب می‌آید و سمت جنوب شرقی و جنوب به سمت شمال جریان می‌یابد و در فرح آباد به دریا می‌ریزد. بر روی این رودخانه، نزدیک ساری پل‌های متعددی در دوره‌های مختلف ساخته بودند که جملگی تخریب شده است. از این میان هنوز بقایای پلی متعلق به دوره شاه عباس در کنار پل بتنی فعلی که متعلق به دوره پهلوی است، به چشم می‌خورد.

==== باداب سورت ساری ====
{{wide image|Badab-e Surt Panorama.jpg|700px|تصویر [[سراسرنما]] باداب سورت}}

چشمه [[باداب سورت ساری]] چشمهٔ پلکانی [[تراورتن]]ی بی‌نظیر در ایران و کم‌نظیر در جهان است که واقع در روستای [[ارست]] [[بخش چهاردانگه (ساری)|بخش چهاردانگه‌ی]] شهرستان ساری می‌باشد. این چشمه توسط [[سازمان میراث فرهنگی]] در سال ۱۳۸۷ پس از [[کوه دماوند]] به عنوان دومین [[میراث طبیعی ایران]] در[[فهرست آثار ملی ایران]] ثبت شد. ثبت جهانی این باداب نیز پس از [[پاموک‌کاله]] ترکیه، به عنوان دومین چشمهٔ آب شور جهان بوده است. این چشمه‌ها در [[بلندا]]ی ۱۸۴۱ متری از [[سطح آب‌های آزاد|تراز دریا]] جای دارند، در [[ایران]] بی‌نظیر هستند. اطراف چشمه پوشیده از درختچه‌های [[زرشک]] وحشی و ارتفاعات بالاتر پوشیده از جنگل‌های سوزنی برگ است.<ref name="orost"/>جریان آب‌های رسوبی و معدنی این چشمه‌ها طی سال‌ها، در شیب پایین دست کوهستانی خود، صدها طبقه و ده‌ها حوضچهٔ پلکانی بسیار زیبا به رنگ‌های نارنجی، زرد و قرمز در اندازه‌های مختلف پدیدآورده است. این طبقات و حوضچه‌ها در واقع جاذبهٔ اصلی و ویژگی منحصر به فرد چشمه‌های باداب سورت است. زیبایی این طبقات و محل ویژهٔ قرارگیری چشمه در دامنهٔ کوهستان و چشم‌اندازهای اطراف به ویژه در غروب تحسین‌برانگیز است.
گریگوری ملگُنُف در سال ۱۸۵۸ و ۱۸۶۰ در پی انجام مأموریتی از سوی حکومت قفقاز (برای اجراء وصیت‌نامهٔ پتر کبیر) به نواحی جنوبی [[دریای مازندران]] سفر کرد. او در سفرنامه‌اش آنجا که مناطق مرزی [[هزارگری|هزارجریب]] را برمی‌شمارد، نام باداب سورت را به صورت «چشمهٔ آروس» آورده است که در واقع اشاره به چشمهٔ روستای [[ارست]] (آروس) می‌باشد.<ref>گریگوری ملگُنُف، کرانه‌های جنوبی دریای خزر، ترجمان امیر هوشنگ امیری، کتاب سرا، ۱۳۷۶، ص ۲۱۳</ref>

== گردشگری ==
جاذبه‌های گردشگری ساری از دیدگاه آثار تاریخی و طبیعی بسیار غنی می‌باشد ولی جاذبه‌های طبیعی ساری بیشتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. این شهر یکی از مهم‌ترین مراکز گردشگری ایران به حساب می‌آید و و دارای مجموعه‌ای از جاذبه‌های گردشگری است. برج ساعت، نماد ساری است و بیش از ۹۰ سال قدمت دارد. طبق گزارش مرکز آمار در تابستان ۹۶، ساری به‌عنوان اولین شهر برتر گردشگر پذیر ایران با بیش از دو میلیون سفر تابستانی شناخته‌شد. همچنین در نوروز ۹۵ ساری، به‌همراه رامسر شهرهای برتر گردشگری ایران شدند.

=== توسعه ===
پیشنهاد میزبانی [[مازندران]] به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای عضو [[سازمان همکاری اقتصادی]] موسوم به اکو با عنوان رویداد ''ساری ۲۰۲۲'' در سال ۱۳۹۶ از سوی میراث فرهنگی و استانداری مازندران به [[سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری]] داده شد و روز ۱۲ مهر ماه سال ۱۳۹۸ هم به تصویب هیئت وزیران کشورهای عضو اکو در [[تاجیکستان]] رسید. طبق برنامه‌ریزی‌های وزارتخانه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قرار است ساری به مقصد گردشگری بین‌المللی تبدیل شود که در این برنامه ۲۹ کشور هدف را مشخص شده که ۹ کشور هدف آن همان کشورهای اکو یعنی [[ازبکستان]]، [[افغانستان]]، [[پاکستان]]، [[تاجیکستان]]، [[ترکمنستان]]، [[ترکیه]]، [[جمهوری آذربایجان]]، [[قزاقستان]] و [[قرقیزستان]] هستند.<ref>[https://www.iribnews.ir/fa/news/2859086/ساری-پایتخت-گردشگری-اکو-در-سال-2022 ساری پایتخت گردشگری اکو در سال ۲۰۲۲]</ref><ref>[https://donya-e-eqtesad.com/بخش-گردشگری-48/3607277-میزبانی-ساری-برای-گردشگری میزبانی ساری برای گردشگری ۲۰۲۲]</ref>

== مشکلات شهری ==
===ترافیک===
ترافیک شهر ساری و عدم پیاده‌سازی طرح‌های تأثیرگذار روان‌سازی ترافیک شهری و حفظ شهر ساری در چارچوب سنتی و خیابان‌های باریک و آسفالت جاده‌ها این شهر و پروژه‌های نیمه کاره در سطح شهر از جمله مهم‌ترین مشکلات این شهر می‌باشد.
[[پرونده:شهر_ساری.jpg|بندانگشتی|ترافیک در میدان امام]]

===آلودگی هوا===
در سال های اخیر رشد جمعیت و نبود امکانات حمل و نقل عمومی مناسب ، کاهش باران و احداث صنایع مختلف از جمله پتروشیمی،نیروگاه زباله سوز،کارخانه چوب و کاغذ،دکل نفتی،کارخانجات مختلف از جمله فولاد طبرستان و فولاد البرز و نزدیکی شهرک های صنعتی خزرآباد و نکا همگی باعث شده تا میانگین کیفیت هوای این شهر به عدد ۶۰(قابل قبول، زرد) برسد و دربرخی روزها شاهد هوای آلوده نیز باشد
[[پرونده:Air_pollution_in_sari.jpg|بندانگشتی|آلودگی در شهر ساری]]
[[پرونده:الودگی_هوای_ساری.jpg|بندانگشتی|آلودگی هوای ساری در یک روز آلوده]]

===کیفیت کم امکانات حمل و نقل عمومی===
با وجود متراکم بودن و ترافیک شدید شهر ساری، نهاد های دولتی تا کنون بهای زیادی به حمل نقل عمومی در این شهر نداده اند و حمل و نقل عمومی در این شهر همچنان بر پایه تاکسی رانی و خطوط انگشت شماری اتوبوس رانی است و با وجود ابلاغ طرح های ساخت مترو،مونوریل و اتوبوس تندرو(BRT) هنوز طرحی برای شکستن ترافیک ساری اجرایی نشده
[[پرونده:Mercedes_Benz_service_bus,_Tehran,_Iran._(38060535622).jpg|بندانگشتی]]

===روزمرگی===
شهر ساری با وجود جمعیت زیاد اما پیشرفت زیادی ندارد و شهر پر از سازه های نیمه کاره و فراموش شده است
از طرح های اجرا نشده شهر ساری میتوان به دو فاز میدان بار ساری(تاریخ شروع پروژه: ۱۳۸۵،بازگشایی: ۱۴۰۲ که تنها یک فاز آن به طور ناقص افتتاح شد)، [[اتوبان شهدای خدمت]] (شروع:۱۳۹۱،بازگشایی:۱۴۰۳)، پل سه راه جویبار(شروع:۱۳۹۳) و آزادراه ساری-قائمشهر (شروع:۱۳۸۰) نام برد
===افسردگی جامعه===
نبود پیشرفت قابل توجه در توسعه شهری، پروژه های نیمه تمام، وضعیت اقتصادی و اب و هوای ابری و اسمان خاکستری در اکثر سال همگی جوی غمگین و افسرده برای مردم این شهر ایجاد کرده اند که آمار افسردگی و خودکشی را در این شهر بالا برده.

== مناطق تفریحی ساری ==
==== پناهگاه حیات وحش سمسکنده ساری (اسبوکلا) ====
[[پرونده:Marals at Semes Kandeh Animal Shelter (1).jpg|بندانگشتی|پناهگاه حیات وحش سمسکنده ساری (اسبوکلا)]]
[[پرونده:Daryache-alandan03.jpg|بندانگشتی|دریاچه الندان ساری]]
این منطقه با ۱۰۰۰ هکتار مساحت در ۱۰ کیلومتری جنوب خاوری ساری واقع شده و در ۳ کیلومتری جاده ساری به نکا بوده و سپس با جاده روستای اسبوکلا ساری به درون محوطه راه می‌یابد. پوشش گیاهی آن گونه‌های جنگلی و جلگه‌ای بوده و بخشی از آن مانند دشت‌ناز به عنوان زیستگاه گوزن زرد ایرانی مورد بهره‌برداری قرار گرفته است.<ref name="ReferenceB"/>

==== پناهگاه حیات وحش [[دشت ناز]] ====
این منطقه حدود ۵۵ هکتار وسعت دارد و مرکز اصلی تکثیر در اسارت زیرگونهٔ در آستانهٔ انقراض [[گوزن زرد ایرانی]] است. پناهگاه دشت ناز در فضایی از جنگل‌های جلگه‌ای قرار گرفته است در سال ۱۳۴۶ تحت حفاظت قرار گرفت و در سال ۱۳۵۴ به عنوان پناهگاه حیات وحش نامیده شد. در این پناه‌گاه ضمن حفاظت و نگهداری گوزن زرد ایرانی که تعلیف آن‌ها دستی انجام می‌پذیرد، همه ساله تعدادی از گوزن‌های تولید شده را به زیست‌گاه‌های اصلی، یعنی حواشی رودخانهٔ [[دز]] و [[کارون]] منتقل می‌کنند. تعدادی از گوزن‌های این پناه‌گاه به [[جزیره اشک]] در [[دریاچه ارومیه]] نیز انتقال داده شده‌اند.

دشت ناز برای علاقه‌مندان به‌طبیعت و حیات وحش منطقه‌ای جذاب و دیدنی است و گردشگران، با مجوز از سازمان محیط زیست می‌توانند از این منطقه دیدن نمایند و از تماشای گوزن زرد، قرقاول و کبوتر لذت ببرند و همچنین پیرامون این پناهگاه حصارکشی شده است و گوزن‌ها را از پشت دیوارهای سیمی می‌توان مشاهده کرد.

==== پارک جنگلی شهید زارع ساری ====
[[پارک جنگلی شهید زارع ساری]] در ۳ کیلومتری [[شرق]] شهر ساری و در جانب جاده ساری به [[بهشهر]] قرار دارد و به علت مجاورت با تپه‌های جنگلی کم ارتفاع در دامنه [[البرز]]، بسیار زیبا و چشمگیر است. برای استفاده [[گردشگر]]ان نیز دارای امکاناتی برای ماندن کوتاه مدت می‌باشد.<ref name="ReferenceB"/>

=== چشمه‌ها و دریاچه‌های ساری ===
==== [[باداب سورت ساری]] ====
[[پرونده:Siamak sabet badabsort.jpg|بندانگشتی|راست|باداب سورت ساری]]

'''چشمه باداب سورت ساری''' چشمهٔ پلکانی [[تراورتن]]ی بی‌نظیر در ایران و کم‌نظیر در جهان است که واقع در روستای [[ارست]] [[بخش چهاردانگه (ساری)|بخش چهاردانگه‌ی]] شهر ساری می‌باشد. این چشمه توسط [[سازمان میراث فرهنگی]] در سال ۱۳۸۷ پس از [[کوه دماوند]] به عنوان دومین [[میراث طبیعی ایران]] در[[فهرست آثار ملی ایران]] ثبت شد. ثبت جهانی این باداب نیز پس از [[پاموک‌کاله]] ترکیه، به عنوان دومین چشمهٔ آب شور جهان بوده است.

==== تالاب نیلوفر آبی حمیدآباد ====
[[تالاب حمیدآباد ساری]] از جاذبه‌های زیبای گردشگری در [[استان مازندران]] است که در جاده دریای ساری به سمت [[فرح‌آباد (ساری)|فرح آباد]] در روستای سرسبز و زیبای حمید آباد قرار دارد. این تالاب پوشیده از گلهای نیلوفر آبی هستند که در زمان باز شده جلوه خاصی به این تالاب و این منطقه می‌دهد. گونه‌های مختلف پرندگان اعم از پرندگان مهاجر و غیرمهاجر در این تالاب زندگی می‌کنند که زیبایی این منطقه را صد چندان می‌کند. ادامه این مسیر به مجموعه تاریخی فرح آباد و ساحل دریای خزر می‌رسد.[https://web.archive.org/web/20180410202147/http://tripyar.com/iran/مازندران/ساری/گردشگری/اکوتوریسم/چشمه-ها-آبشارها-تالاب-ها/تالاب-حمیدآباد-ساری.html] [http://seeiran.ir/تالاب-حمید-آباد/]

==== دریاچه پله ====
آبندان پله با مساحت 40 هکتار که در هنگام بارندگی به بیش از 40 هکتار می‌رسد در روستای ازنی بخش چهاردانگه شهرستان ساری واقع می‌باشد. این اثر طبیعی با قدمت کواترنری به شماره ۲۶۳، ۲۳ آبان ماه ۹۴ در فهرست آثار ملی ثبت شد.

آب این دریاچه فقط از طریق نزولات آسمانی تأمین می‌شود و هیچ رودخانه‌ای به سمت آن جریان ندارد. در واقع نحوهٔ قرارگیری و نوع خاک آن باعث شده است در اثر بارش اندکی، همهٔ آب‌های حاصل از بارش (باران یا برف) به سمت آن جریان پیدا کند. نیز نفوذ ناپذیری خاک دریاچه، میزان ماندگاری آب را در این دریاچه افزایش می‌دهد.

فاصلهٔ تقریبی این دریاچه از شهر ساری ۷۰ کیلومتر و در مسیر جادهٔ ساری-سمنان می‌باشد که در بلندای ۱۳۰۰ متری از تراز دریا قرار دارد. پیرامون دریاچه را جنگل‌های پهن‌برگ فرا گرفته که در بهار رویشگاه گل بنفشه و الزی (پیازچهٔ وحشی) و گونه‌های سبزی‌های خوش رایحه و داروئی می‌باشد. در تابستان رودخانه‌ای که در آن‌سوی دریاچه روانست آبی گوارا برای نوشیدن تأمین می‌کند. در پائیز درختچه‌های ازگیل و ولیک و تلکا محصول می‌دهند. در فصل زمستان محل سکونت اردک‌های وحشی می‌باشد و سال‌های اخیر با رهاسازی ماهی در این دریاچه کاربردهای آن افزایش پیدا کرده است.

درخت‌های مهمی به نام راش، ممرز، بلوط، ملچ و نمدار پیرامون این دریاچه را فرا گرفته‌اند که از نظر زیبایی اهمیت به‌سزایی دارند.

آب این آب‌بندان منبع اصلی تأمین آب شالیزاری روستاهای ازنی، مازارستاق، لسفرم، کنتا، دیدو، زلم است.

==== [[دریاچه چورت ساری]] ====
[[پرونده:Mianshe Lake.jpg|دریاچه چورت ساری.|بندانگشتی|300px]]
'''دریاچه چورت ساری''' ([[خواهرخواندگی (شهرها)|خواهرخواندهٔ]] [[دریای خزر]]<ref>{{یادکرد وب |نویسنده= |نشانی=http://4dangehnews.com/report-paper/4-paper/1535-1392-04-31-17-25-25.html |عنوان=خواهرخوانده‌های دریای خزر |ناشر=چهاردانگه‌نیوز |تاریخ= |تاریخ بازبینی= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130724044924/http://www.4dangehnews.com/report-paper/4-paper/1535-1392-04-31-17-25-25.html |archivedate=۲۴ ژوئیه ۲۰۱۳ |dead-url=yes}}</ref>) در فاصلهٔ ۱۰ کیلومتری روستای [[چورت]] حد فاصل ساری تا [[کیاسر]] در [[استان مازندران]] [[ایران]] قرار دارد. وسعت این دریاچه حدود ۲٫۵ هکتار است. این دریاچه در سال ۱۳۱۸ خورشیدی بر اثر زمین‌لرزه و رانش زمین و در پی آن بسته شدن مسیر آب چشمه‌ای که در کنار دریاچه قرار دارد، به وجود آمده است. هنگام کاهش آب، پدیدار شدن باقی‌مانده درخت‌هایی که در محل پیدایش دریاچه بوده‌اند منظرهٔ ویژه‌ای را ایجاد می‌کند. این دریاچه در شکاف دره‌ای با شیب زیاد قرار گرفته و دور تا دور دریاچه را پوشش‌های جنگلی بکر و درختان قدیمی دربر گرفته است.
این دریاچه به دلیل نزدیکی به روستای [[چورت]]، دریاچه چورت هم نامیده می‌شود.

==== چشمه شیرین‌رود ====
شیرین رود به عنوان یکی از سرچشمه‌های رودخانه تجن می‌باشد که در روستای خرم‌آباد منطقه دودانگه از توابع شهرستان ساری در استان مازندران می‌باشد. فاصله آن تا ساری حدود ۷۵ کیلومتر است. آب این رودخانه از رشته کوه‌های البرز مرکزی و خط الراس خرونرو که به عنوان آلپ ایران نیز شناخته می‌شود، سرچشمه می‌گیرد.<ref>{{یادکرد وب |عنوان=سیری در ایران / شیرین‌رود |نشانی=https://seeiran.ir/شیرین-رود/}}</ref>

=== آبشار اوبن ساری ===
[[آبشار اوبن ساری]] یکی از زیباترین و بکرترین [[آبشارهای ایران]]، که در عمق جنگل‌های دودانگهٔ ساری واقع شده است. منطقهٔ دودانگه در حدود ۶۵ جنوب کیلومتری ساری قرار دارد و منطقه ای است کوهستانی و جنگلی که در جنوب شرقی ساری واقع شده است و یک [[منطقهٔ حفاظت شده]] محسوب می‌شود. این منطقه جاذبه‌های بی نظیری را در دل خود جای داده که [[آبشار اوبن ساری]] یکی از آن هاست. اوبن در زبان محلی به معنی زیر آب است، این آبشار تمام خزه ای زیبا را بولا هم نامیده‌اند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=آبشار اوبن سفر رؤیایی به تکه‌ای از بهشت|نشانی=https://pinorest.com/mag/oben-waterfall/|وبگاه=مجله پینورست|بازبینی=2022-09-11|کد زبان=fa-IR|نام خانوادگی=|نام۲=محمدرضا قاسم|نام خانوادگی۲=شیرازی|نویسنده=Pinorest}}</ref><ref>{{یادکرد وب |نشانی=https://www.iranhotelonline.com/blog/post-1523/-آبشار-اوبن-در-میان-جنگل-های-دودانگه-مازندران}}</ref>

=== پاراگلایدر ===
سایت پالاگلایدر در شهر ساری در روستای [[سرکت]] کنار روستای [[گرمستان]] واقع شده است.

=== شهربازی ===
== آموزش ==
نخستین مدرسهٔ مدرن شهر ساری در سال ۱۳۲۳ق / ۱۲۸۴خورشیدی توسط جمعی از سیاسیون ساروی تأسیس شد. این مدرسه در سال بعد با پشتیبانی لطفعلی خان میرپنجهٔ سالار مکرم ([[سردار جلیل]]) سالاریه خوانده‌شد. مدرسهٔ سالاریه با ۷۰نفر دانش آموز آغاز به کار کرد. این مدرسه دارای سه کلاس ابتدایی، سطحی یا فارسی و علمی بود.<ref>پویا قاسمی، اقبال: مدارس جدید در دوره [[قاجاریه]] (بانیان پیشروان)، مرکز نشر دانشگاهیی، تهران، ۱۳۷۷.</ref>
ولی مدتی بعد با فشارهای مخالفان مشروطه و برخی از مردم شهر، لطفعلی خان سردار جلیل از حمایت مالی مدرسه دست برداشت. در نتیجه مدرسهٔ ساری تعطیل شد؛ و دویست شاگردان آن بی‌مدرسه شدند. مدتی پس از تعطیلی مدرسهٔ سالاریه، [[دانش آموزان]] مدرسه و طرفداران‌شان به انجمن حقیقت ساری متوسل شدند. سید حسین مقدس مدرسه را با نام جدید حقیقت در سال ۱۳۲۳خورشیدی در منزل علی بهروزی افتتاح کرد. پس از چندی آن هم بنابه دلایلی تعطیل گشت و بدین ترتیب چندین مدرسه در شهر به وجود آمد و پس از اندکی تعطیل شد.<ref>حسین اسلامی: تاریخ دوهزار ساله ساری (دارالملک مازندران)، دانشگاه آزاد اسلامی قائم شهر، ۱۳۷۲.</ref>
در سال سال ۱۳۰۵خورشیدی کلاس‌های اول، دوم و سوم متوسطه در [[مدرسه احمدیه]] دایر شد و مدرسه به نام دبیرستان پهلوی تغییر نام یافت.<ref>مهجوری اسماعیل: تاریخ فرهنگ ساری، نشریه فرهنگ ساری، بی تا، بی جا، ۱۳۳۹.</ref><ref>مهجوری اسماعیل: تاریخچهٔ فرهنگ ساری، سالنامه فرهنگ استان دوم (مازندران)، چاپخانهٔ شرکت سهامی طبع کتاب، بی جا، ۱۳۳۷.</ref>
در تاریخ ۴ بهمن ۱۳۰۰خورشیدی نخستین مدرسه دخترانهٔ ساری با نام تربیت بنات، افتتاح شد. مؤسس مدرسه شخصی به به نام فاطمه وکیلی دیپلم [[مدرسه آمریکایی تهران]] بوده است.<ref>مهجوری اسماعیل: تاریخ مازندران، چاپ اثر، ساری، ۱۳۴۵.</ref>

=== آموزش عالی و دانشگاه‌های ساری ===
[[پرونده:Mazandaran University of Medical Sciences.jpg|بندانگشتی|دانشگاه علوم پزشکی مازندران]] ساری تنها مرکز استان در ایران است که فاقد دانشگاه جامع می‌باشد. در ۱۶ آذر ۱۳۸۵ هیئت دولت مصوب کرد که مجتمع کشاورزی ساری به دانشگاه جامع ارتقا پیدا کند. اما متأسفانه عده ای ذینفع آن را به دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی تنزل دادند. در صورتکه شهر ساری به عنوان مرکز استان و با جمعیت ۵۰۴ هزار نفر و دارای راه ارتباطی، هوایی، زمینی، ریلی و پیشینه تاریخی و علمی، موقعیت ممتازی برخوردار است. نبود دانشگاه جامع ساری علاوه بر محرومیت مرکز استان ظلم به جوانان این شهر است که شرایط تحصیل برای آنها در دانشگاه دولتی فراهم نشده است و هرروز مجبور هستند به شهرهای اطراف رفت و آمد کنند.
فهرست برخی از مراکز آموزش عالی شهر ساری:
{{چندستونه}}
* [[دانشگاه علوم پزشکی مازندران]]
* [[دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری]]
* [[دانشگاه آزاد اسلامی ساری]]
* [[دانشگاه علوم و تحقیقات مازندران]]
* [[دانشکده فنی امام محمد باقر]]
* [[دانشگاه پیام‌نور استان مازندران]]
* [[دانشگاه پیام‌نور ساری]]
* [[مؤسسه آموزش عالی روزبهان]]
* [[مؤسسه آموزش عالی هدف]]
* [[مؤسسه آموزش عالی ادیب مازندران]]
* [[مؤسسه آموزش عالی ساریان]]
* [[مؤسسه آموزش عالی راهیان نوین دانش]]
* [[دانشکده فنی شماره ۲ ساری]]
* [[مؤسسه آموزش عالی سارویه]]
* [[مؤسسه آموزش عالی سنا]]
* [[مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی هنر]]
* [[مؤسسه آموزش عالی سازه‌های سنگین مازندران]]
* [[دانشکده فنی و حرفه‌ای سما]]
* [[دانشکده قدسیه]]
{{پایان چندستونه}}

=== کتابخانه‌های عمومی ساری<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.saricity.ir/ShowPage.aspx?page_=form&order=show&lang=1&sub=2&PageId=1076&PageIDF=0&tempname=electronic|عنوان=کتابخانه ها|ناشر=www.saricity.ir|بازبینی=2016-11-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161126194629/http://www.saricity.ir/ShowPage.aspx?page_=form&order=show&lang=1&sub=2&PageId=1076&PageIDF=0&tempname=electronic|archivedate=۲۶ نوامبر ۲۰۱۶|dead-url=yes}}</ref> ===
{| class="wikitable"
!کتابخانه
!آدرس
|-
|ابن شهرآشوب ساروی
|ساری- خیابان جمهوری- کوچه میر مشهد
|-
|آزادگان
|ساری- خیابان فرهنگ- خیابان سعدی- جنب کتابخانه آزادگان
|-
|اهل بیت ساری
|ساری- میدان شهداء- جنب مصلی ساری
|-
|شهید سید مجتبی علمدار
|ساری- بلوار کشاورز- پارک کشاورز
|-
|حاج عیسی رضایی
|ساری- عرب محله
|}

== اقتصاد ==
=== خرید ===
==== بازار نرگسیه و رجایی ====
بازار نرگسیه در مجاورت کاخ قدیمی آقا محمد خان قاجار قرار دارد، و از طرف کوچه مسجد جامع خیابان انقلاب، کوچه نواب نادر و کوچه پشت استانداری ورودی دارد. این بازار مجموعه ملزومات بافندگی نظیر نخ کاموا و پوشاک و بزاز و طلا و کفش و قسمتی از تره بار در آن وجود دارد.
بازار نرگسیه قدیمی‌ترین و پر رفت آمدترین بازار در استان مازندران می‌باشد که قسمتی از آن را مسجد جامع ساری در بر می‌گیرد. همچنین قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین کاموا فروشی شمال کشور [[شهر کاموا اقدم]] در این بازار ([[بازارچه ۱۱۰]]) قرار دارد.<ref>{{یادکرد وب |url=http://namoneshani.com/ads/5903-کاموا-,-کلاه/7797-شهر-کاموا-اقدم.html |title=نسخه آرشیو شده |accessdate=۲۱ اکتبر ۲۰۱۹ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170501010024/http://namoneshani.com/ads/5903-کاموا-,-کلاه/7797-شهر-کاموا-اقدم.html |archivedate=۱ مه ۲۰۱۷ |dead-url=yes}}</ref>

==== بازار امام رضا ====
از جمله بازارهای منطقه‌ای شهرداری می‌توان با بازار رضا و بازار هفتگی ۲۲ بهمن اشاره کرد که بازار امام رضا از بازارهای بزرگ واقع در بلوار امام رضا قبل از پل [[فراورده‌های نفتی]] احداث شده است. به این بازار، بازار ترکمن مرکزی نیز می‌گوند که بیشتر توسط بازرگانان ترکمن از مرز اینچه برون به اینجا آورده و عرضه می‌شود.

==== ماهی فروشان ====
در انتهای خیابان نادر و در مجاورت با بازار نرگسیه قرار داشت.
امّا بعدها کل این بازار به ابتدای پل تجن انتقال یافت. به تازگی این بازار در اتوبان ساری قائمشهر احداث شد که دارای امکانات از جمله استخر ماهی و رستوران ماهی می‌باشد. این بازار بزرگ‌ترین بازار ماهی فروشان در شمال کشور است.

==== بازار ملّامجدالدّین ====
درابتدا بازار ترکمنان در خیابان ملامجدالدین ساری قرار داشت و در سال ۱۳۸۹ به قبل از پل فراورده‌های نفتی انتقال یافته است. این بازارچه از جاهای گردشگری ساری است و از تمام استان و استان‌های همجوار برای بازدید از این بازار به آنجا می‌آیند و دارای پوشاک و منسوجات و… می‌باشد.

==== مرکز خرید دنیای آرزو ====
این مجتمع تجاری یکی از بزرگ‌ترین مرکز خریدهای شمال کشور است و دارای ۶ طبقه می‌باشد و دارای سالن بزرگ نمایش برای اجرای کنسرت می‌باشد.
دنیای آرزو ساری در کیلومتر یک جاده دریا قرار دارد (محدوده شهری).

==== بازار ۲۲ بهمن ====
بازار هفتگی ۲۲بهمن، یک بازار کوچک منطقه ای است که در روزهای چهارشنبه هر هفته، در منطقه ۲۲ بهمن دائر می‌شود.

==== بازار روز راه‌آهن و کشاورز ====
این بازار جزء [[مجموعه بازار]] منطقه‌ای شهر بوده و در [[بلوار کشاورز]] در جنوب شهر قرار دارد که یکی از قدیمی‌ترین و پررونق‌ترین بازارهای ساری است.

==== مرکز خرید پردیس ====
جاده دریا، بعد [[دانشگاه آزاد]] ساری.

==== پاساژ الهیه ====
این مرکز خرید در اصلی‌ترین منطقه تجاری ساری در خیابان قارن قرار دارد. «الهیه» دارای ۶ طبقه بوده که ۳ طبقه آن تجاری و سه طبقه دیگر آن به پارکینگ اختصاص دارد

[https://web.archive.org/web/20180316152154/http://hamgardi.com/place/4670]. این مرکز تجاری پرترددترین مرکز تجاری ساری می‌باشد.

==== پاساژ میلاد ====
این پاساژ در خیابان ۱۸ دی قرار دارد. پاساژ میلاد دارای ۳ طبقه می‌باشد و یکی از قدیمی‌ترین پاساژهای ساری است.

==== پاساژ مفیدی ====
این مرکز خرید واقع در خیابان انقلاب (مرکزی‌ترین خیابان ساری) واقع می‌باشد. مجتمع تجاری مفیدی دارای ۵ طبقه می‌باشد.

=== صنایع ساری ===
از اواخر دهه۲۰ تا ۵۰ شمسی کارخانجات صنعتی شرکت ام ام با تولید روغن نباتی و چند محصول جانبی دیگر یکی از تولیدکنندگان بزرگ روغن نباتی در ایران به‌شمار می‌رفت.

=== صنایع چوب و کاغذ مازندران ===
شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران بزرگ‌ترین تولیدکننده کاغذ در خاورمیانه با ظرفیت مجموعاً ۱۷۵۰۰۰ تن شامل ۹۰۰۰۰ تن کاغذ روزنامه و چاپ و تحریر و ۸۵۰۰۰ تن کاغذ فلوتینگ.

== زیر ساخت‌های ساری ==
=== راه‌آهن ===
ساری از نخستین شهرهای [[ایران]] بوده است که ساخت [[راه‌آهن سراسری ایران]] در آنجا آغاز گشت. در هنگام [[جنگ جهانی دوم]] به تصرف نیروهای [[شوروی]] درآمد. این خطوط ریلی از شعبه‌های اصلی راه‌آهن سراسری ایران است که در سال ۱۳۰۸ خورشیدی در دوران [[رضاشاه]]، نخستین فاز آن بین شهرهای [[قائم‌شهر]] - [[بندر ترکمن]] افتتاح گردید و همیشه یکی از مهم‌ترین راه‌های ایران به‌شمار می‌رفته است.<ref name="جغرافیای تاریخی ساری، حسین اسلامی">جغرافیای تاریخی ساری، حسین اسلامی.</ref>
ساخت این راه‌آهن باعث شد تا امروزه شهر ساری به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم شود. هم‌اکنون به قسمت جنوبی شهر راهبند گفته می‌شود.<ref name="جغرافیای تاریخی ساری، حسین اسلامی"/>
[[ایستگاه راه‌آهن ساری]] بنایی مربوط به [[دوره پهلوی اول]] است که در بلوار [[عسکری محمدیان]] و نزدیک به میدان راه‌آهن در ساری جای گرفته است. این اثر در تاریخ {{جلالی حروف|۱۴|۴|۱۳۹۶|پیوند=نه}} با شمارهٔ ثبت ۳۱۷۶۷ به‌عنوان یکی از [[فهرست آثار ملی ایران|آثار ملی ایران]] به ثبت رسیده است.<ref>http://rail-news.ir/ایستگاه-راه-آهن-شمال-ساری-و-2-اثر-تاریخی/</ref>
ساختمان [[ایستگاه راه‌آهن ساری]] در دوره پهلوی اول و در اراضی جنوبی ساری ساخته شده است. پس از اتمام ساخت پل‌گردن در ساری نخستین قطار در مهرماه سال ۱۳۰۸ به دستور [[رضاشاه پهلوی]] از ساری عازم بندر ترکمن شد. [[ایستگاه راه‌آهن ساری]] در بلوار عسکری محمدیان که پس از بلوار ارتش قرار دارد واقع شده است و مرکز اداره کل [[راه‌آهن شمال]] نیز در مجاورت این ایستگاه قرار دارد.
یکپارچگی معماری ساختمان ایستگاه‌های راه‌آهن ایران در دوره پهلوی اول اقتباس شده از زبان مشترک معماری این دوره و طبق ویژگی‌های ناشی از سبک رایج همانند استفاده از الگوهای معماری نئو کلاسیک اروپا (معماری آلمان) و معماری دوره باستان ایران و تلفیق آن با ویژگی‌های معماری بومی هر منطقه، در سراسر ایران قابل مشاهده است.

=== مونوریل ===
به گزارش روابط عمومی استانداری مازندران، در ۶ دی ۱۴۰۰ سیدمحمود حسینی پور در نشستی با متخصصین حوزه منوریل با اظهار این که منوریل تأثیر زیادی در تسهیل ترافیک استان دارد، افزود: برای وارد شدن این پروژه به فاز اجرایی نیاز است که یک شرکت بین‌المللی مجری در این حوزه باحضور در مازندران، جنبه‌های مختلف این طرح را بررسی و پایش کند.
وی با بیان اینکه بخش عمده ادارات و نهادهای دولتی در شهرهای مرکزی استان قرار دارد، گفت: فاز اول این طرح در شهرهای ساری، [[بابل (مازندران)|بابل]]، [[قائمشهر]] و [[آمل]] و فاز دوم در شهرهای غربی استان اجرایی می‌شود.
نماینده عالی دولت در مازندران با اشاره به ظرفیت‌های مهم گردشگری و اقتصادی در استان، تأکید کرد: احداث منو ریل منجر به تسهیل فعالیت‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری در استان می‌شود و این مهم؛ رونق و توسعه مازندران را به دنبال دارد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |
نشانی=https://irna.ir/xjH39D
|عنوان=◄ استاندار: مطالعه طرح منوریل در شهرهای مرکزی مازندران آغاز شد | ناشر =ایرنا |تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref>

=== آزادراه ===
دو طرح آزادراهی که هر دو آنها، زیرمجموعه ابرپروژه [[آزادراه دریایی شمال ایران|آزادراه گرگان-ساری-رشت]] هستند، شامل آزادراه بهشهر-ساری و آزادراه ساری-قائمشهر است که آزادراه ساری-قائمشهر به طول ۴۶ کیلومتر در دست احداث می‌باشد.

‌‌'''<big>مترو</big>'''

در سال ۱۳۹۸ طرحی مبنا بر ساخت مترو در ساری و در ادامه اتصال ان به متروی تهران از سوی دولت مطرح شد که تاکنون این طرح بلاتکلیف مانده<ref>{{یادکرد وب|عنوان=مترو تهران – ساری راه اندازی خواهد شد|نشانی=https://economicaffairs.ir/%d9%85%d8%aa%d8%b1%d9%88-%d8%aa%d9%87%d8%b1%d8%a7%d9%86-%d8%b3%d8%a7%d8%b1%db%8c-%d8%b1%d8%a7%d9%87-%d8%a7%d9%86%d8%af%d8%a7%d8%b2%db%8c-%d8%ae%d9%88%d8%a7%d9%87%d8%af-%d8%b4%d8%af/|وبگاه=امور اقتصادی به زبان ساده|تاریخ=2019-11-26|بازبینی=2024-05-04|کد زبان=fa-IR|نام=رضا|نام خانوادگی=ایرانی}}</ref>

=== اتوبوس ===
یازده ایستگاه اتوبوس شهری ساری در نظر گرفته شده است که نقاط مختلف شهر را به یکدیگر متصل می‌نماید<ref>{{یادکرد وب |url=http://www.bus.saricity.ir/pages.asp?id=345 |title=سازمان اتوبوسرانی ساری |accessdate=۲۷ سپتامبر ۲۰۱۰ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100830092355/http://www.bus.saricity.ir/pages.asp?id=345 |archivedate=۳۰ اوت ۲۰۱۰ |dead-url=yes}}</ref>

=== تاکسی ===
سازمان مدیریت و نظارت بر تاکسیرانی ساری از اردیبهشت ۱۳۷۶ به عنوان واحد در [[شهرداری ساری]] به امور مربوط به تاکسیرانان و تاکسیداران رسیدگی می‌نمود که با توجه به رشد جمعیت شهری و وسعت شهر و نیاز به کنترل و نظارت دقیق تر بر امور مربوط به حمل و نقل و جابجایی مسافران و همشهریان در سال ۱۳۸۱ با تصویب اساسنامه و معرفی مدیرعامل به عنوان سازمانی مستقل زیر نظر شهرداری شروع به فعالیت نمود.<ref>{{یادکرد وب |url=http://www.saritaxi.ir/History.asp |title=سازمان تاکسی رانی ساری |accessdate=۲۷ سپتامبر ۲۰۱۰ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100521172116/http://saritaxi.ir/History.asp |archivedate=۲۱ مه ۲۰۱۰ |dead-url=yes}}</ref><ref>{{یادکرد وب |url=http://www.saritaxi.ir/Roads.asp |title=سازمان تاکسی رانی ساری |accessdate=۲۷ سپتامبر ۲۰۱۰ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100123174321/http://saritaxi.ir/Roads.asp |archivedate=۲۳ ژانویه ۲۰۱۰ |dead-url=yes}}</ref>

=== هواپیمایی ===
{{همچنین ببینید|فهرست شرکت‌های هواپیمایی ایران}}
[[پرونده:Sari airport.jpg|بندانگشتی|راست|محوطهٔ فرودگاه دشت ناز]]
ساری دارای یک فرودگاه بین‌المللی به نام [[فرودگاه دشت ناز|دشت ناز]] است؛ این فرودگاه در سال ۱۳۲۶ ساخته شده است<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.ostan-mz.ir/news/133-Site/1025-QJ1240302721LK| عنوان = دو پرواز جدید به پروزاهای داخلی فرودگاه دشت ناز افزوده شد| پیوند بایگانی = https://web.archive.org/web/20111017214437/http://www.ostan-mz.ir/news/133-Site/1025-QJ1240302721LK| تاریخ بایگانی = ۱۷ اکتبر ۲۰۱۱| تاریخ بازدید = ۲۷ فروردین ۱۳۸۹| تاریخ = | ناشر = استانداری مازندران| زبان = فارسی| dead-url = yes}}</ref><ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.mazandnume.com/?PNID=V3829| عنوان = فرودگاه پر از ناز| تاریخ بازدید = ۲۷ فروردین ۱۳۸۹| تاریخ = | ناشر = مازندنومه| زبان = فارسی| archive-date = ۱۲ ژانویه ۲۰۱۲| archive-url = https://web.archive.org/web/20120112093113/http://www.mazandnume.com/?PNID=V3829| url-status = dead}}</ref>
از فرودگاه دشت ناز به شهرهای [[تهران]] و [[مشهد]] پروازهای روزانه برقرار است.
این فرودگاه در ۱۵ کیلومتری شهر ساری واقع شده و پروازهای داخلی ان به شهرهای مشهد، شیراز، کرمانشاه، اهواز، عسلویه، تهران، بندرعباس و کیش برقرار است. فرودگاه بین‌المللی دشت ناز از نظر تعداد مسافر و تعداد پروازهای داخلی در کشور دارای رتبه ۱۶ و از نظر تعداد پروازهای بین‌المللی دارای رتبه ۱۱ است. در سال ۲۰۱۶ میلادی ۳٬۱۵۴ نشست و برخاست هواپیما در این فرودگاه انجام شد و ۳۴۴٬۸۱۵ نفر مسافر و ۳٬۲۵۰٬۰۶۰ کیلوگرم بار از طریق آن جابجا شدند. ترمینال پروازهای خارجی [[فرودگاه بین‌المللی دشت ناز ساری]] در دو طبقه به مساحت ۳۰۵۱ مترمربع بنا گردیده است. این ترمینال با اعتباری معادل هفده میلیارد ریال به بهره‌برداری رسید.
همچنین [[هواپیمایی وارش]] نیز از خرداد ۹۸ خط پرواز ساری-مشهد-دوشنبه راه اندازی کرد که از ساری با یک توقف می‌توان به پایتخت [[تاجیکستان]] رفت.

=== معابر مهم ===
[[پرونده:Frahangstreet-sari1.jpg|بندانگشتی|خیابان فرهنگ]]
[[پرونده:Sari bazar 25.jpg|بندانگشتی|ترافیک در خیابان انقلاب ]]
* بزرگراه شهید بهرامی
* بزرگراه سلیم بهرامی (رینگ جنوبی شهر ساری)
* خیابان فرهنگ
* خیابان قارن
* بلوار امام رضا
* بلوار امام روح‌الله
* بزرگراه شهید سلیمانی (ولی‌عصر)
* بلوار امیر مازندرانی
* بلوار معلم
* بلوار پاسداران
* بلوار کشاورز
* بلوار آزادی
* بلوار دانشجو
* بلوار دفاع مقدس
* بلوار آیت الله طالقانی
* بلوار شهیدان فتح‌اللهی (خزر)
* بلوار عسکری محمدیان
* بلوار ارتش
* خیابان ملامجدالدین
* خیابان فلسطین
* خیابان خیام
* خیابان شهید چمران
* خیابان شهید بهشتی
* خیابان رازی
* خیابان فهمیده
* خیابان پیام نور
* خیابان فردوسی
* خیابان فرح آباد
* خیابان صادقیه
* خیابان لسانی
* خیابان ولی‌عصر
* بلوار داراب
* خیابان نیک مهر
* خیابان توکل

== بوستان‌ها و فضا های سبز ساری ==
* بوستان ولایت ساری 
[[بوستان ولایت ساری]] در محل پادگان شهید فرامرزی ساری در مرکز این شهر ساخته و بهره‌برداری شد.
خروج پادگان‌های [[ارتش جمهوری اسلامی]] به خارج از شهر یکی از مصوبات مجلس شورای اسلامی در سال ۸۸ بوده است که شهرداری ساری با در اختیار گرفتن ۶ هکتار از ۱۰ هکتار زمین پادگان شهید فرامرزی ساخت بوستان ولایت را مرداد ماه سال ۹۴ آغاز کرد.
این بوستان دارای سالن آمفی تئاتر، [[کتابخانه دیجیتال]]، خانه دانشوران، سرای ارشد، [[خانه هنرمندان]] و نگارخانه، مسجد، موزه و فضای [[بازی کودکان]] است.
در ابتدا و انتهای این بوستان دو آب‌نما ساخته شده که با آبراهی به طول ۳۴۵ متر که مسیر اصلی پیاده راه هم محسوب می‌شود، به هم وصل هستند.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=https://www.irna.ir/news/82904024/بوستان-ولايت-ساري-با-10-طرح-فرهنگي-و-تفريحي-افتتاح-شد |ناشر=ایرنا}}</ref>
[[پرونده:Bostan-velayat1.jpg|بندانگشتی|راست|بوستان ولایت ساری]]
.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=https://www.irna.ir/news/83794401/پارک-بانوان-ساری-بهره-برداری-شد |ناشر=خبرگزاری ایرنا}}</ref><ref>{{یادکرد وب |عنوان=بوستان مادر |نشانی=http://saricity.ir/Home/ShowContentMenu?MenuId=723&OrgId=12 |ناشر=شهرداری ساری |بازبینی=۱۳ اکتبر ۲۰۲۰ |archive-date=۲۸ اکتبر ۲۰۲۰ |archive-url=https://web.archive.org/web/20201028202123/http://saricity.ir/Home/ShowContentMenu?MenuId=723&OrgId=12 |url-status=dead}}</ref><ref>{{یادکرد وب |نشانی=https://www.khazarnama.ir/ساری-گردی-09-بوستان-های-آزادگان-و-کولایی/ |ناشر=خزرنما |عنوان=نسخه آرشیو شده |بازبینی=۱۳ اکتبر ۲۰۲۰ |archive-date=۱۷ اکتبر ۲۰۲۰ |archive-url=https://web.archive.org/web/20201017094538/https://www.khazarnama.ir/%D8%B3%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%DB%8C-09-%D8%A8%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86-%D9%88-%DA%A9%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%DB%8C/ |url-status=dead}}</ref><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://saricity.ir/Home/ShowContentMenu?MenuId=725&OrgId=12 |ناشر=شهرداری ساری |عنوان=نسخه آرشیو شده |بازبینی=۱۳ اکتبر ۲۰۲۰ |archive-date=۵ دسامبر ۲۰۲۰ |archive-url=https://web.archive.org/web/20201205180746/http://saricity.ir/Home/ShowContentMenu?MenuId=725&OrgId=12 |url-status=dead}}</ref>

* بوستان ملل ساری 
{{اصلی|بوستان ملل ساری}}
[[پرونده:Nations Park of Sari Iran.jpg|بندانگشتی|چپ|250px|نمایی از پارک ملل ساری]]

[[بوستان ملل ساری]] در کنارِ رود تجن در شهر ساری، مرکز استان [[مازندران]] است. این بوستان بزرگ‌ترین مجموعه تفریحی- گردشگری شمال کشور - می‌باشد. فضای این مجموعه تفریحی از دریاچه و فضای سبز تشکیل شده است.<ref name="پارک ملل ساری">{{یادکرد |عنوان = پارک ملل ساری |پیوند = http://mazandaran.irib.ir/-/پارک-ملل-ساری |access-date = ۲۰ ژوئن ۲۰۱۵ |archive-date = ۳۰ مه ۲۰۱۵ |archive-url = https://web.archive.org/web/20150530025256/http://mazandaran.irib.ir/-/%D9%BE%D8%A7%D8%B1%DA%A9-%D9%85%D9%84%D9%84-%D8%B3%D8%A7%D8%B1%DB%8C |url-status = dead}}</ref> [[بوستان ملل ساری]] در زمینی به مساحت ۳۵ هکتار و به طول ۲ کیلومتر در حاشیه غربی رودخانه تجن واقع شده است. این پروژه در تاریخ ۹۳/۶/۲۰ آغاز و پس از ۱۰۰ روز به بهره‌برداری رسید.<ref>{{یادکرد|عنوان = پارک ملل ساری در ۱۰۰ روز به بهره‌برداری رسید | پیوند = http://www.qudsonline.ir/detail/News/240480}}</ref> این بوستان زیباترین و بزرگ‌ترین مجموعه تفریحی شمال کشور نیز لقب گرفته است.<ref name="پارک ملل ساری"/> این مجموعه به دلیل وجود پرچم تمام کشورهای جهان، بوستان ملل نام گرفته است.

* بوستان قائم ساری*
این بوستان در امتداد رودخانه تجن و در موازات '''بوستان ملل''' واقع شده است. این بوستان در سال ۱۳۷۹ احداث و در سال ۱۳۸۸ نیز به مساحت آن اضافه گردیده است. مساحت بوستان حدود ۷۸۰۰۰ متر مربع و از سمت شمال به جنوب امتداد دارد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.makanbin.com/mazandaran/?place=پارک-قائم-تجن|عنوان=پارک قائم (تجن)|ناشر=www.makanbin.com|بازبینی=2016-11-26|archive-date=۱۱ آوریل ۲۰۲۱|archive-url=https://web.archive.org/web/20210411193438/http://www.makanbin.com/mazandaran/?place=%D9%BE%D8%A7%D8%B1%DA%A9-%D9%82%D8%A7%D8%A6%D9%85-%D8%AA%D8%AC%D9%86|url-status=dead}}</ref> این بوستان دارای امکانات ویژه جهت اسکان مسافرات می‌باشد.

*بوستان کولائیان ساری 
بوستان کولائیان ساری با متراژ ۴۱۰۰متر مربع در سال ۱۳۸۰ تأسیس شد و درخیابان فرهنگ – خیابان پیوندی قرار دارد.

*بوستان مادر ساری
بوستان مادر در شمال ساری و در محدوده میدان فرح آباد قرار دارد که تاریخ تأسیس این پارک به سال ۱۳۹۵ بازمی‌گردد و مساحت آن ۸۳۴۸ متر مربع می‌باشد.

*بوستان بانوان ساری 
بوستان بانوان ساری در زمینی به مساحت ۱۰ هکتار شامل هشت هزار مترمربع ساختمان، ۱۴ هزار مترمربع پارکینگ و سه هکتار فضای سبز در منطقه یک ساری ابتدای بلوار فرح‌آباد واقع شده است.

*بوستان موزه دفاع مقدس ساری 
[[بوستان موزه دفاع مقدس ساری]] در [[استان مازندران]] شهر ساری قرار دارد و در کنار تجن ساری واقع شده است

*بوستان آفتاب ساری 
این بوستان در امتداد در بلوار آزادی از میدان امام ساری و در بخش غربی (داخل) شهر ساری واقع شده است. مساحت بوستان آفتاب ساری حدود ۱۵۰۰ متر مربع می‌باشد.

*بوستان آزادگان ساری 
بوستان آزادگان ساری بامتراژ ۴۷۵۵ متر درسال۱۳۷۷ تأسیس شد و در خیابان فرهنگ -خیابان سعدی قرار دارد. کتابخانه عمومی آزادگان ساری نیز در این بوستان قرار دارد.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=https://www.khazarnama.ir/ساری-گردی-09-بوستان-های-آزادگان-و-کولایی/ |ناشر=خزرنما |عنوان=نسخه آرشیو شده |بازبینی=۱۳ اکتبر ۲۰۲۰ |archive-date=۱۷ اکتبر ۲۰۲۰ |archive-url=https://web.archive.org/web/20201017094538/https://www.khazarnama.ir/%D8%B3%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%DB%8C-09-%D8%A8%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86-%D9%88-%DA%A9%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%DB%8C/ |url-status=dead}}</ref>

*بوستان شهرداری (سبز میدان) ساری 
این بوستان در میدان شهرداری (شاه) قرار دارد و بین ساختمان استانداری و دادگستری قرار گرفته است. در گذشته به بوستان سبزه میدان معروف بوده که به دلیل همجواری با ساختمان شهرداری زمان به این نام معروف گشت.

*بوستان اتحاد ساری 
بوستان اتحاد به مساحت ۱۳۵۰۰ مترمربع در خیابان دخانیات، پشت دخانیات قدیم با امکاناتی همچون وسایل ورزشی، وسایل بازی کودک، روشنایی مطلوب و… احداث شده است.

*بوستان شمس (غفاری) ساری 
بوستان غفاری در ساری و بلوار کشاورز، شهید میرجانی واقع شده است.

*بوستان شهبند (کوشا سنگ) ساری 
بوستان کوشا سنگ در منطقه شهبند و خیابان مطهری واقع شده است

*بوستان ملت ساری
به نشانی خیابان شیخ طبرسی، انتهای خیابان ملت به مساحت ۷۰۰ متر و دارای وسایل ورزشی و وسایل بازی کودک احداث شده است.

*بوستان صادقیه ساری
به نشانی بلوار کشاورز، کوچه صادقیه به مساحت ۷۰۰ متر احداث شده است.[http://saricity.ir/Home/ShowDetailsDocument?DocId=4329&GroupTitle=%20&Title=هر-محله-یک-پارک--بازخوانی-افزایش-سرانه-فضای-سبز-یک-شهر-(2)]

*بوستان روشن ساری
بوستان روشن در ساری و خیابان قارن، قارن ۶ مختار واقع شده است.

*بوستان گلها (سعد سلمان) ساری
بوستان گلها (سعد سلمان سابق) در سال ۱۳۸۲ و در زمینی با متراژ ۴۵۶۳ متر تأسیس شد.[۱۰۷]

*بوستان دانشجو ساری
خیابان طبرستان، روبروی دانشکده فنی امام محمّدباقر

*باغ ایرانی صفرآباد ساری
کیلومتر ۵ جاده فرح آباد (باغ گل) در حال احداث

*بوستان محله ای زعفرانیه ساری 
در حال احداث کمربندی غربی شهر ساری- کوی زعفرانیه

*بوستان محله ای امام رضا (ع) 
در حال احداث- بلوار امام رضا (ع) منطقه یک شهری

== هتل‌های ساری ==
* هتل سالاردره ساری (چهار ستاره) 
[[پرونده:Hotel Salar Dareh - panoramio.jpg|بندانگشتی|هتل جنگلی سالاردره ساری]]
هتل سالاردره در ۱۲ کیلومتری جنوب ساری و در جاده ساری به سمت سمنان در نزدیکی رودخانه سالاردره قرار دارد. این هتل که در [[جنگل‌های هیرکانی|جنگل‌های شمال (هیرکانی)]] واقع شده، در فضایی به وسعت ۵۶۰۰ متر مربع و همچنین به اضافه ۲ هکتار فضای سبز احداث شده است.

* هتل بادله ساری (چهار ستاره)
هتل بادله ساری در سال ۱۳۶۴ فعالیت خود را آغاز کرد. این هتل دارای ۷۷ باب اتاق می‌باشد، که طبقات اول تا سوم هتل را به خود اختصاص داده‌اند. این هتل در حد فاصل شهرهای نکا و ساری قرار دارد، که موجب دسترسی آسان به [[فرودگاه ساری]] می‌شود [https://web.archive.org/web/20180407060148/http://hotelbadeleh.ir/].

*هتل هفت‌خال ساری (دو ستاره)
قرار گرفتن آن در منطقه‌ای خوش آب‌وهوا و چشم‌انداز دشت گونه روبروی هتل از ویژگی‌های آن به حساب می‌آید. این هتل در ۵ کیلومتری جاده کیاسر به ساری قرار دارد [https://dalahoo.com/news.cfm?id=2556]

* هتل نوید ساری (چهار ستاره)
کیلومتر ۵ جاده ساری به قائم شهر [https://hotelyar.com/city/118/هتلهای-ساری].

* هتل اسرم ساری (سه ستاره)
ابتدای کمربندی شرقی - میدان هلال احمر - ابتدای جنب پل تجن [https://hotelyar.com/city/118/هتلهای-ساری].

* هتل نارنج ساری (سه ستاره)
میدان خزر - کیلومتر ۳ جاده دریا [https://web.archive.org/web/20180330012603/http://narenjhotel.com/fa].

* هتل سارویه ساری (دو ستاره)
بلوار طالقانی، روبه روی پمپ بنزین [https://sfiran.com/ir/iran-hotels/ساری/هتل/هتل-سارویه-ساری].

* هتل عرب ساری (دو ستاره) 
کیلومتر۲جاده نکا جنب پارک جنگلی شهید زارع [http://seeiran.ir/هتل-عرب-ساري/].

== بیمارستان‌ها و مراکز درمانی ساری ==
{|class="wikitable"
|-
!
! style="background: #EEEEEE; color:#000000" | مراکز درمانی دولتی
!style="background: #EEEEEE; color:#000000" | مراکز درمانی خصوصی
|-style="background: #FFFFFF; color:#000000"
|۱
| بیمارستان امام خمینی ساری||بیمارستان شفا ساری
|-style="background: #EEEEEE; color:#000000"
|۲
| بیمارستان بوعلی سینا ساری || بیمارستان امیر مازندرانی
|-style="background: #FFFFFF; color:#000000"
|۳
| بیمارستان ولایت ساری || مرکز درمان ناباروری حضرت مریم ساری
|-style="background: #EEEEEE; color:#000000"
|۴
| مرکز روان‌پزشکی و سوختگی زارع ساری || بیمارستان نیمه‌شعبان ساری
|-style="background: #FFFFFF; color:#000000"
|۵
| مرکز قلب مازندران || درمانگاه طوبی ساری
|-style="background: #EEEEEE; color:#000000"
|۶
| بیمارستان حکمت ساری ||درمانگاه طوبی ۲ ساری
|-
|۷
|بیمارستان فوق تخصصی ماهک (در حال ساخت)
|
|-
|۸
|درمانگاه ولیعصر سپاه ساری
|
|-
|۹
|درمانگاه انصار ساری
|
|-
|۱۰
|درمانگاه سلطان تویه
|
|}

== افراد سرشناس ساروی ==
{{multiple image
<!-- Essential parameters -->
 | perrow    = 4
 | total_width = 400
 |align = left
 |caption_align = center
 |direction = horizontal
 |header =
| header    =
| align     = left
| image1    = Doostdar Ehsanullah1.jpg
| width1    = ۶۸
| alt1      =
| caption1  = [[احسان‌الله خان دوستدار]]
| image2    =AliAkbar Davar Justice Minister 1306.jpg
| width2    = ۷۰
| alt2      =
| caption2  = [[علی‌اکبر داور]]
| image3    = NakhaiPortrait.JPG
| width3    = ۶۳
| alt3      =
| caption3  = [[حسین قدس نخعی]]
| image4    = Ehsan-Tabari.jpg
| width4    = ۷۲
| alt4      =
| caption4  = [[احسان طبری]]
| image5    = Khosro Sinaei 1 (cropped).jpg
| width5    = ۶۰
| alt5      =
| caption5  = [[خسرو سینایی]]
| image6    = Abdolhossein Mokhtabad.jpg
| width6    = ۷۱
| alt6      =
| caption6  = [[عبدالحسین مختاباد]]
| image7    = Vatandoust in Tirana Film Festival.jpg
| width7    = ۷۱
| alt7      =
| caption7  = [[محمدرضا وطن‌دوست]]
| image8    = Emad Ram (6).jpg
| width8    = ۶۸
| alt8      =
| caption8  = [[عماد رام]]
| image9    = Askari Mohammadian.jpg
| width9    = ۸۰
| alt9      =
| caption9  = [[عسکری محمدیان]]
| image10    = Majid Torkan 1986.jpg
| width10    = ۶۸
| alt10      =
| caption10  = [[مجید ترکان]]
| image12    = Farshid Moussavi.jpg
| width12    = ۶۸
| alt12      =
| caption12  = [[فرشید موسوی]]
| image13    = Iran-Morocco by soccer.ru 2 (cropped).jpg
| width13    = ۶۸
| alt13      =
| caption13  = [[رامین رضاییان]]
| image15    = صدف اسپهبدی در چهلمین جشنواره فیلم فجر.jpg
| width15    = ۶۸
| alt15      =
| caption15  = [[صدف اسپهبدی]]
| image16    = Shooting at the 2020 Summer Olympics – Mixed 10 metre air pistol team (12).jpg
| width16    = ۶۸
| alt16      =
| caption16  = [[هانیه رستمیان]]
}}

افراد سرشناس دیگر عبارت از:

<nowiki>*</nowiki>[[مهدی رجبیان]]*[[دانیال اسماعیلی‌فر]]*[[محمد مرادی]]*[[محمدجواد محمدی]] *[[امید عالیشاه]]* [[محمد کریمی]]

<nowiki>*</nowiki>[[رامین رضاییان]]*[[یاسین رضایی]]*[[ابوالفضل رجبی]]*

<nowiki>*</nowiki>[[سعید صادقی (بازیکن فوتبال)]]*[[سید رسول حسینی]]*
[[مهیار حسن‌نژاد (بازیکن فوتبال)]]
<nowiki>*</nowiki>[[سامان فلاح]]*[[رضا عابدینی (بازیکن والیبال)]]*[[فریبرز گرامی]]*

<nowiki>*</nowiki>[[هانیه رستمیان]]*[[شیث رضایی]]*[[اشکان خورشیدی]]*[[محسن کریمی]]*

<nowiki>*</nowiki>[[روح‌الله عرب]]*[[طاها مرتضوی]]*[[میلاد جهانی]]* [[میرهانی هاشمی]]*

<nowiki>*</nowiki>[[علی سوادکوهی]]*[[محمدحسین محمدیان]]*[[صدف اسپهبدی]]* [[ایمان اکبری]]*[[سبحان پسندیده]]*[[امیرمحمد محکم‌کار]]* [[سعید کریمی (بازیکن فوتبال، زاده ۱۳۷۶)]]*

== فرهنگ و هنر ==
=== تالار فرهنگی و هنری مرکزی ساری ===
مجتمع تالار مرکزی ساری در زمینی به مساحت پنج هزار و ۳۰۰ متر و با زیربنای ۱۲ هزار و ۳۸۰ متر مربع ساخته شده و یکی از مجهزترین مجموعه‌های فرهنگی و هنری کشور محسوب می‌شود.<ref>[https://dto.farhang.gov.ir/fa/porozheh1/saricomplex تالار ساری]{{پیوند مرده}}</ref> تالار مرکزی ساری دارای سه سالن با مجموع ظرفیت ۹۴۶ نفر شامل سالن نمایش با ظرفیت ۶۰۱ نفر، سالن سینما با ۱۸۷ صندلی و سالن موسیقی با ۱۵۸ صندلی است که با تجهیزات به روز و حرفه‌ای اجرا شده است. همچنین وجود محوطه داخلی سرپوشیده با سقفی از سازه فضاکار و پوشش با پارچه مخصوص از دیگر ویژگیهای این مجتمع فرهنگی است.<ref>[https://www.irna.ir/news/84907975/تالار-مرکزی-ساری-آبان-ماه-تحویل-جامعه-هنری-مازندران-می-شود تالار مرکزی ساری آبان‌ماه تحویل جامعه هنری مازندران می‌شود]</ref>

=== تئاتر ===
در باب اینکه نخستین نمایش در ساری چه زمانی و به چه کیفیتی انجام شده، اطلاعاتی وجود ندارد. به نقلی در سال ۱۳۱۹ هجری قمری ''ظهیرالدوله''، که وزیر تشریفات سلطنتی و همچنین دارای سمت والی مازندران بود، شخصی به نام ''حکیم الهی'' را مأمور کرد که در [[سبزه‌میدان (ساری)|سبزه میدان]] تئاتری اجرا نماید.
بعدها در دهه ۱۳۰۰هجری شمسی ''یدالله مایل تویسرکانی'' وزیر فرهنگ مازندران، نمایشنامه‌های بسیاری از نمایشنامه‌نویسان روس و اروپایی مانند ''مولیر'' را در مدرسه‌ای به نمایش درآورد و گاهی از این نمایش‌ها در راستای القاء تفکرات خود نیز استفاده می‌نمود و بازیگران این تئاترها نیز دانش‌آموزان یا بازاریان مشتاق بودند و خود یدالله مایل نیز برای بها بخشیدن و اعتبار دادن به تئاتر گاهی ایفای نقش می‌نمود. این گروه پس از مدتی به خاطر مسائل سیاسی ازبین رفت.
پس از آن نیز گروه‌هایی تئاتری به رهبری افرادی چون ''ستوان ایرانلو''، ''خدابنده لو''، ''خیرخواه''، ''محمد باقر خاوری''، ''اتومیان''، ''ملک الکتابی'' در شهر راه انداخته شدند.
از نمایشنامه‌نویسان بزرگ که در این شهر به فعالیت پرداختند می‌توان به [[لادبن]] (قاسم رحیمیان) و عمادالدین رام بودند
بیشتر گروه‌های تئاتری پیش از انقلاب ۵۷ دارای بازیگرانی از دو دستهٔ معلمان و دانش‌آموزان یا سربازان پادگان ساری بود و اغلب این تئاترها در مدارس به روی صحنه می‌رفتند.

=== سینما ساری ===
{{همچنین ببینید|سینمای ایران}}
شهر ساری در گذشته دارای چهار سینمای فعال بود اما در حال حاضر دو سینمای آن فعال است:

{| class="wikitable"
|-
! نام سینما!! وضعیت!! سال تأسیس
|-
| [[سینما سپهر (ساری)|سینما سپهر ساری]] || فعال || ۱۳۴۲<ref>{{یادکرد وب |url=http://www.artmazandaran.ir/Default.aspx?page=7422 |title=حوزه هنری استان مازندران |accessdate=15 ژوئیه 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140222133752/http://www.artmazandaran.ir/Default.aspx?page=7422 |archivedate=22 فوریه 2014 |dead-url=yes}}</ref>
|-
| سینما کانون || فعال || مهر ۱۳۹۷<ref>[https://www.mehrnews.com/news/4424035/دومین-سینمای-کانون-در-ساری-افتتاح-شد دومین سینمای کانون در ساری افتتاح شد] سینما تیکت</ref>
|-
| سینما فرهنگ (مولن رژ) || در حال بازسازی || ۱۳۴۰<ref>{{یادکرد وب |url=http://www.artmazandaran.ir/Default.aspx?page=7423 |title=حوزه هنری استان مازندران |accessdate=15 ژوئیه 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120707065126/http://www.artmazandaran.ir/Default.aspx?page=7423 |archivedate=7 ژوئیه 2012 |dead-url=yes}}</ref>
|-
| سینما ایران || مخروبه-تعطیل ||
|-
|سینما فردوسی
|تخریب-زمین بایر
|
|-
|پردیس سینمایی ایران
|در حال ساخت<ref>{{یادکرد وب|عنوان=پردیس «ایران» با چهار سالن در ساری ساخته می‌شود|نشانی=http://bahmansabz.ir/Article/3051/پردیس-«ایران»-با-چهار-سالن-در-ساری-ساخته-می‌شود|وبگاه=www.BahmanSabz.ir|بازبینی=2019-04-04}}{{پیوند مرده|date=مارس 2021 |bot=InternetArchiveBot}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=پردیس ۴ سالنه «ایران» در ساری احداث می‌شود/ بهره‌برداری در سال۹۸ - خبرگزاری مهر {{!}} اخبار ایران و جهان {{!}} Mehr News Agency|نشانی=https://www.mehrnews.com/amp/4511789/|وبگاه=www.mehrnews.com|بازبینی=2019-04-04}}</ref>
|
|}

=== رسانه ===
{{اصلی|صدا و سیمای مرکز مازندران}}
رادیو تبرستان از دهه ۱۳۲۰ فعالیت خود را آغاز نمود. این رادیو بعدها در قالب شبکهٔ استانی صدای مرکز مازندران به فعالیت خود ادامه می‌دهد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=تاریخچهٔ مرکز|ناشر=صدا و سیمای مرکز طبرستان|نشانی=http://mazandaran.irib.ir/index.php?option=com_content&view=frontpage|تاریخ بازدید=۱۷ ژانویهٔ ۲۰۱۰|archive-date=۲۲ ژوئیه ۲۰۱۱|archive-url=https://web.archive.org/web/20110722015229/http://mazandaran.irib.ir/index.php?option=com_content&view=frontpage|url-status=dead}}</ref>

[[شبکه تبرستان]] ابتدا با فرستنده‌ای ۱۰۰ واتی افتتاح گردید.
[[صدا و سیمای مرکز مازندران]] در هفدهمین جشنوارهٔ [[فهرست مراکز صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران|مراکز صدا و سیمای ایران]]، دومین مرکز برتر پس از مرکز [[صدا و سیمای مرکز خوزستان|خوزستان]] شناخته شد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=دیجیتالی‌شدن پخش برنامه‌ها از سیاست‌های اصلی شبکهٔ سهند|ناشر=صدا و سیمای مرکز آذربایجان شرقی|نشانی=http://tabriz.irib.ir/index.php?option=com_content&task=view&id=3621&Itemid=248|تاریخ بازدید=۲۳۳ مارس ۲۰۱۰|archive-date=۱۵ ژوئن ۲۰۲۲|archive-url=https://web.archive.org/web/20220615125805/http://tabriz.irib.ir/index.php?option=com_content|url-status=dead}}</ref>

=== نشریات ===
از دوران قاجاریان تاکنون نشریات و روزنامه‌های بسیاری در ساری<nowiki/>به چاپ رسیده است. امروزه از بزرگ‌ترین نشریات ساری می‌توان به هفته‌نامه کایر (قدیمی‌ترین نشریه ساری) و روزنامه‌های بشیر، وارش، حرف مازندران و دیار سبز و نسیم و هفته نامه‌های قارن، نهضت شمال و پژواک شمال و پیک شمال و هم‌ولایتی اشاره کرد. همچنین روزنامه سارویه که فقط مخصوص شهرستان ساری است با نظارت شورای شهر شهرستان ساری از سال ۱۳۸۴ به انتشار می‌رسد. نخستین و تنها نیازمندی‌های نوار شمالی کشور نیز به صورت هفته‌نامه و در قطع استاندارد نیازمندی‌های داخلی (۲۵×۳۵) به صورت چاپ رول دورنگ (MK) و با نام «نیازمندیهای چتر شهر» در این شهر منتشر و توزیع می‌گردد.

=== خوراک ===
از سوغاتی‌های شهر ساری شامل غذاهای سنتی، میوه‌ها و صنایع دستی این شهر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

=== غذاهای سنتی ===
[[پرونده:Xormadi Desho 2.jpg|بندانگشتی|چپ| [[دوشاب خرمالو]]]]
غذاهای سنتی ساری شامل [[سیر انار]]، [[ناز خاتون]]، کدوپلو، [[کدو پلو]]، [[چاشنی ساک]]، [[ماهی شکم‌پر]] و [[مرغ شکم‌پر]] می‌شود. همچنین به دلیل استفاده از [[شکر سرخ]]، [[فسنجان]] و [[خورش آلو زرشک]] ساری<nowiki/>طعمی متفاوت و ملس دارند.

همچنین مرباها و شربت‌های مختلفی از جمله [[دوشاب]] (مثل انجیل دشو) و [[هلی ترشی]] در منطقه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

=== میوه‌ها ===
انواع [[مرکبات]]، [[تمشک]]، [[ازگیل]]، [[:mzn:ولیگ|ولیک]]، [[گلابی وحشی]]، [[زردکیجا]] (نوعی [[قارچ چتری]])، [[گزنه]]، [[کدو]] و…

=== صنایع دستی ===
[[صنایع چوبی]]، [[صندوق‌مزار]]، [[ارسی]]، [[لاک‌تراشی]]، [[جوله]]، [[کلز]]، [[کیله‌لاک]]، [[قند چوله]]، [[تنباکو چوله]]، [[سیرکوب]]، [[حصیربافی]]، [[گلیم‌بافی]]، [[جاجیم‌بافی]]، [[جوراب‌بافی]]، [[موج‌بافی]]، [[پارچه‌بافی]]، [[نمدمالی]]، [[سفال‌گری]] و…

== ورزش ==
=== کشتی ===
ساری یکی از پرافتخارترین شهرهای کشور در کشتی بوده است. به‌گونه‌ای که از لحاظ مربیان بین‌المللی، سالن کشتی، داوران بین‌المللی و باشگاه‌ها، ساری رکوردار مازندران و ایران است.[http://www.sedayemazandaran.ir/news/5556/آماری-که-پایتختی-محض-کشتی-ساری-را-در-ایران-نشان-می-دهد][https://web.archive.org/web/20180407115900/http://www.khabare-shomal.ir/index.php/item/494.html]

ملاک و معیار ارزش فنی کشتی‌گیران جهان کسب مدال المپیک است. ساروی‌ها در سال ۱۹۹۸ در المپیک سئول توسط [[عسکری محمدیان|عسگری محمدیان]] صاحب مدال نقره شده‌اند و تنها شهری در مازندران هستند که در سه المپیک جداگانه سه مدال المپیکی صید نمودند. در [[المپیک سئول|المپیک‌های سئول]] و [[المپیک بارسلون|بارسلون]]، عسگری محمدیان و در [[المپیک پکن]]، [[مراد محمدی|سید مراد محمدی]] صاحب مدال شدند به‌گونه‌ای که در المپیک سئول و پکن تنها ساروی‌ها برای کشتی ایران صاحب مدال شده بودند و هیچ‌یک از کشتی‌گیران ایران در آن المپیک مدال صید نکردند.

ساروی‌ها در سال ۱۹۸۲ در مسابقات قهرمانی کشتی [[بازی‌های آسیایی]] دهلی صاحب دو مدال نقره توسط عسگری محمدیان و محمد حسین دباغی شدند.

در مسابقات [[:en:2006 World Wrestling Championships|قهرمانی کشتی آزاد گوانگ‌جو چین]] و [[:en:1990 World Wrestling Championships|قهرمانی کشتی آزاد توکیو ژاپن]] تک مدال طلای ایران توسط کشتی‌گیران ساروی (به‌ترتیب عسگری محمدیان و [[مجید ترکان]]) صید شد.

ساری تنها شهری در ایران بود که در سال ۱۹۸۲ دو ملی پوش در کشتی بازی‌های آسیایی داشت.

در جایگاه داوری ساروی‌ها اولین رئیسه کمیته داوران کشتی ایران بعد از انقلاب (حبیب اله الطافی) را داشتند. اسداله رضایی، عباس بابازاده، محمد ربیع پور، [[سید مهدی موسوی]]، عقیقی، محمدنژاد، عبداله افشار، نعمت اولادزاد، موسی بابایی، [[محمد علی احمدی]] از سایر داوران صاحب‌نام ساروی در مسابقات بین‌المللی کشتی هستند.

ساروی‌ها اولین شهری در ایران بودند که بعد از تهران در سال ۲۰۰۶ میزبانی [[جام جهانی کشتی|مسابقات جام جهانی کشتی]] را عهده‌دار شدند. ساری همچنین سابقه میزبانی مسابقات [[مسابقات جام تختی|قهرمانی کشتی جام بین‌المللی تختی]] را در چند دوره دارند.

ساروی‌ها توسط پهلوان شاهرخ صداقت زاده صاحب بازوبند پهلوانی کشور و مهرنوش شاهرخی در جوانان و بزرگسالان قهرمان و پهلوان کشور شدند.

ساروی‌ها تنها شهری هستند که در دو المپیک به عنوان مربی کشتی نماینده داشته‌اند، به‌گونه‌ای که مدرس فدراسیون جهانی کشتی به نام مجید ترکان را دارند. آن‌ها در شورای فنی تیم ملی کشتی ایران عضوی به نام عسگری محمدیان نایب قهرمان جهان و المپیک داشته و محمد حسین دباغی، مجید ترکان، سید مراد محمدی و عسگری محمدیان سوابق مربیگری تیم‌های مختلف کشتی جهان را دارند.

اولین مازندرانی که مسئولیت هیئت کشتی تهران را قبول کرد و با اکثریت آرای تهرانی‌ها رئیس هیئت کشتی پایتخت شد نقی کلانتری از ساری بود. اولین مازندرانی که سرپرست تیم ملی برای حضور در مسابقات بین‌المللی و آسیایی معرفی شد محمد شعبانی، اصغر ثمربخش و نقی کلانتری هر سه از ساری بودند و اولین سرمربی تیم ملی نونهالان کشور مجید ترکان از مرکز مازندران بوده است.

ساروی‌ها در مسابقات قهرمانی کشتی قهرمانی سوپر قهرمانان جهان صاحب دو مدال طلا توسط مجید ترکان و عسگری محمدیان شده بود و این موفقیت در حالی رقم خورد که هیچ شهری در مازندران نتوانست صاحب چنین موفقیتی شود.

کمربند جنگجوترین، مبارزترین و شجاعترین کشتی‌گیر جهان تنها متعلق به [[مجید ترکان|دکتر ترکان]] از ساری بود و هیچ کشتی‌گیری از مازندران به چنین جایگاهی دست نیافته‌بود. در مسابقات قهرمانی کشتی باشگاه‌های کشور ساروی‌ها با برق مازندران، پیام ساری، بهمن ساری، آسانسورسازان، عسگری محمدیان، ستارگان و گاز مازندران بیشترین حضور را در قهرمانی لیگ کشتی کشور داشته‌اند.

در مسابقات قهرمانی کشتی باشگاه‌های جهان در روسیه تنها یک تیم از مازندران سابقه داشت آنهم ستارگان ساری بود.

ساری تنها شهری در مازندران بوده که میزبان رافائل مارتینتی رئیس سابق فدراسیون جهانی کشتی در [[مسابقات جام جهانی]] کشتی ساری در سال ۲۰۰۶ شد [https://www.mehrnews.com/news/292289/مراسم-رسمي-افتتاحيه-مسابقات-جهاني-كشتي-ساري-آغاز-شد].

سیدمحمد شجری اولین مربی مازندرانی از ساری برای تیم ملی کشتی کارگران ایران و رحیم تبریزی اولین مربی مازندرانی از ساری به عنوان مربی تیم ملی فرزندان شاهد بود.

علی دومیرکلایی اولین مربی تیم ملی کشتی ساحلی ایران از مازندران برای ساری بود و اولین قهرمانی مسابقات جام حذفی کشتی باشگاه‌های کشور برای تیم بهمن ساری بود.

ساروی‌ها قهرمان اولین دوره مسابقات قهرمانی کشتی ساحلی ایران شد. ساروی‌ها اولین‌هایی در مازندران بودند که در مسابقات قهرمانی ارتش‌های جهان توسط محمد حسین دباغی، محمد علی یعقوب‌زاده و قربان سعادت‌زاده صاحب مدال طلا شده‌اند و جالب اینکه قربان سعادت‌زاده اولین مازندرانی بود که به عضویت تیم ملی کشتی فرنگی ایران درآمد. ساری در قبل از انقلاب چندین بار توسط سبحان خانیانپور در فرنگی بزرگسالان روی سکوی قهرمانی رفت که حتی در مازندران کشتی‌گیر و قهرمان کشتی فرنگی وجود نداشت.

قابل توجه است اولین مازندرانی که در مسابقات قهرمانی جام بین‌المللی کشتی فرنگی صاحب مدال شده بود قربان سعادت‌زاده از ساری بود که در جام یاشاردغو ترکیه و مسابقات بین‌المللی ۲۲ بهمن صاحب مدال طلا شد.
اسماعیل دنگسرکی و حسین کریمی اولین مربیان المپیکی کشتی مازندران در المپیک ۲۰۰۸ و ۲۰۱۶ بوده‌اند.

[[مهران نصیری]] کشتیگیر ساروی قهرمان جوانان آسیا۲۰۱۰ و قهرمان تورنمنت‌های معتبر بین‌المللی [یاشاردغو]ترکیه ۲۰۱۸و تفلیس گرجستان۲۰۱۸ و جام معتبر پهلوان تختی و قهرمان کشور و عضو تیم ملی کشتی آزاد در [[بازی‌های آسیایی ۲۰۱۸]]
نماینده وزن ۶۵ کیلوگرم تیم ملی کشتی آزاد ایران از ساری می‌باشد.

[[ابراهیم نصیری]] قهرمان جوانان جهان در سال ۲۰۱۱ رومانی و قهرمان اولین دوره تورنمنت بین‌المللی حبیبی و موحد ۲۰۱۰ اهل ساری می‌باشد.

ساروی‌ها تنها شهری بودند که در مسابقات جام کشتی پایتخت قبل از انقلاب نماینده داشتند (پهلوان عبدالحمید باقری) که با [[غلامرضا تختی|جهان پهلوان غلامرضا تختی]] کشتی گرفت درحالی‌که هیچ مازندرانی با تختی در کشتی پهلوانی پایتخت مبارزه نکرده بود.

=== سایر ورزش‌ها ===
هر ساله ورزش‌های فوتسال، تنیس، اسکواش، پینت بال، اتوموبیل‌رانی و شطرنج در سطح کشور و منطقه مقام‌آور می‌باشد. تیم فوتسال [[راه ساری (باشگاه فوتسال)|راه ساری]] معروفترین تیم ورزشی این شهر است. در زمینه کشتی نیز تیم ستارگان ساری متعلق به این شهر می‌باشد.
اولین باشگاه پینت بال شمال کشور در تاریخ ۹ مرداد سال ۱۳۸۷ در پارک قائم (پارک تجن) ساری در مساحتی نزدیک به ۴۰۰۰ متر مربع در باشگاه پینت بال پروشات شروع بکار کرد.<ref>کمیته پینت بال استان مازندران</ref> در سال ۱۳۸۹ تربیت بدنی شهرستان ساری موفق به خرید سهام باشگاه دسته اولی مهرکام پارس تهران شد تا از همین سال در رقابت‌های لیگ دسته یک فوتبال کشور با تیم [[طبرستان صنعت ساری]] در این مسابقات شرکت کند. همچنین در فصل ۹۵ لیگ برتر والیبال کشور با حمایت سازمان عمران شهرداری ساری تیمی تحت همین عنوان راهی این سری از مسابقات شد که حاصل آن در رده سنی بزرگسالان مقام نهمی و در جوانان مقام نائب قهرمانی بوده است. ساری یک تیم در لیگ برتر بسکتبال به نام آورتا ساری در لیگ برتر بسکتبال حضور دارد. همچنین از دیگر امکانات ورزشی این شهر می‌توان به دو باشگاه تنیس در مجموعه ورزشی داراب و اتوبان فرح آباد، باشگاه بولینگ توسکا، مجموعه تفریحی، ورزشی و آبی شیرین رود، باشگاه کارتینگ ساویز واقع در مجموعه ورزشی داراب، قایق‌سواری در دریاچه سد پلاستیکی رود تجن، پیست اتومبیلرانی نام برد.
[[پرونده:Sayed Rasoul Hosseini Arena.jpg|بندانگشتی|ورزشگاه سید رسول حسینی ساری]]

=== ورزشگاه‌ها و مکان‌های ورزشی مهم ساری ===
{|class="wikitable"
|-
!
! style="background: #EEEEEE; color:#000000" | نام
!style="background: #EEEEEE; color:#000000" | مکان
|-style="background: #FFFFFF; color:#000000"
|۱
| استادیوم فوتبال ۱۵هزار نفری ورزشگاه شهدای گمنام ساری||جاده دریا
|-style="background: #EEEEEE; color:#000000"
|۲
| استادیوم فوتبال شهید متقی ساری (غیرقابل استفاده) || خیابان ورزش
|-style="background: #FFFFFF; color:#000000"
|۳
| مجموعه ورزشی شهید منتظری ساری || خیابان شهبند
|-style="background: #EEEEEE; color:#000000"
|۴
| سالن ورزشی سید رسول حسینی ساری || خیابان فرهنگ
|-style="background: #FFFFFF; color:#000000"
|۵
| سالن ورزشی تختی ساری || خیابان فرهنگ
|-style="background: #EEEEEE; color:#000000"
|۶
| مجموعه ورزشی داراب ساری || سه راه جویبار<ref>{{یادکرد وب |url=http://www.mazandaransport.ir/Amaken.aspx |title=کل تربیت بدنی استان مازندران |accessdate=۱۵ ژوئیه ۲۰۱۲ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120625101432/http://www.mazandaransport.ir/Amaken.aspx |archivedate=۲۵ ژوئن ۲۰۱۲ |dead-url=yes}}</ref>
|-
|۷
|باشگاه بولینگ توسکا ساری
|جاده فرح‌آباد
|-
|۸
|باشگاه سوارکاری آراسپ ساری
|جاده فرح‌آباد، سه‌راهی پنبه‌چوله گهرباران
|-
|۹
|سالن ماهفروجک ساری (فاز دوم افتتاح نشده)
|روستای ماهفروجک
|-
|۱۰
|پیست دوچرخه سواری چوبی ساری
|
|}

== سیاست ==
ساری پایتخت پیشین ایران، مرکز [[استان مازندران]] و [[شهرستان ساری]] است. به عنوان یک مرکز سیاسی و اداری، مهم‌ترین نهادهای دولتی و قضایی مازندران همانند [[استانداری]]، دفتر [[نماینده ولی فقیه]] و دفاتر [[وزارتخانه]]ها در ساری واقع شده است.

ساری ۲ نماینده در [[مجلس شورای اسلامی]] دارد. ادارهٔ شهر نیز توسط [[شهرداری ساری]] انجام می‌شود. شهردار ساری توسط [[شورای اسلامی شهر ساری|شورای شهر ساری]] انتخاب شده و این شورا بر عملکرد شهرداری نظارت و برای اداره شهر قانون‌گذاری می‌کند. شهر ساری به لحاظ اداری به ۴ منطقهٔ شهرداری و ۲۰ ناحیه تقسیم شده است.

=== شورای شهر ساری ===
نخستین انتخابات [[شورای اسلامی شهر ساری]] در سال [[انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا (۱۳۷۷)|۱۳۷۷]] برگزار شد. مهم‌ترین وظایف آن نیز شامل انتخاب شهردار، برکناری شهردار، نظارت بر عملکرد شهرداری، تصویب بودجهٔ شهرداری و سازمان‌های وابسته به آن، تصویب آیین‌نامه‌ها و انجام امور نظارتی جهت بهبود [[کیفیت زندگی]] شهروندان است.

اکنون شورای اسلامی شهر ساری ۹ عضو اصلی و ۶ عضو جانشین دارد.

=== شهرداری ساری ===
ادارهٔ ساری بر عهدهٔ [[سازمان غیردولتی]] [[شهرداری ساری]] است که در سال ۱۲۹۸ تأسیس شد. مدیریت این سازمان را [[فهرست شهرداران ساری|شهرداران ساری]] بر عهده داشته‌اند. اکنون [[شهرداری ساری]] با حکم شورای شهر ساری انتخاب می‌شود. [[شهرداری ساری]] ۴ منطقه را شامل می‌شود و مدیریت هر منطقه به عهدهٔ شهردار آن منطقه است. تصویب بودجهٔ [[شهرداری ساری]] نیز بر عهدهٔ شورای شهر است.

== محلات ساری ==
[[پرونده:Sari gateways.svg|280px|بندانگشتی|نقشه دروازه‌ها و دیوار قدیم شهر ساری<ref>احمدی، سید مهدی. تاریخ محلات شهر ساری. ساری: آوای مسیح، ۱۳۹۰. شابک ۹۷۸۹۶۴۲۷۶۹۶۴۳. ص 197</ref>]]
{{تصویر چندگانه
| align     = left| direction = vertical
| header    =
| header_align = center
| header_background =
| footer    =
| footer_align = center
| footer_background =
| width     = ۱۷۰
| background color =
| image1    = Sa't square of Sari..jpg
| width1    =
| alt1      =
| caption1  = [[میدان ساعت ساری]]

| image2    = Moallem, Sari.jpg
| width2    =
| alt2      =
| caption2  = میدان معلم ساری

| image4    = A street in Sari.jpg
| width4    =
| alt4      =
| caption4  = نمای یک کوچه در ساری

| image3    = New municipality of Sari.jpg
| width3    =
| alt3      =
| caption3  = عمارت جدید [[شهرداری ساری]]

| image6    =600dastgahsari.jpg
| width6    =
| alt6      =
| caption6  = شهرک ۶۰۰ دستگاه ساری
}}

=== اواخر دوره قاجار ===
آب انبارنو، سبزه میدان، نقاره خانه، اوصانلو محله، امامزاده یحیی، بلوچی محله، کردمحله، بلوچی خیل، اصفهانی محله، افغون محله، چاله باغ، شپش کشان، کهنه باغشاه، قلیچ لی محله، میرسرروضه، میرمشهدمحله، بیرامتر (بهرام اُتُر)، در مسجد، پای چنار، مهدی‌آباد، شیشه‌گر محله، نعل بندان، بهارآباد، شاهزاده حسین، امامزاده عباس (آزادگله)
محله حاجی‌آباد (خیابان قارن از وسط این محله عبور داده شده و آن را به دونیم کرده)

=== محله‌های کنونی ===
کوی کارمندان، کوی آزادی، نهضت، سکوی ارتش، مجله جام جم، آب انبارنو، سبزه‌میدان، شکرآباد، نوتکیه، چناربِن، امامزاده یحیی، بازار روز، شهبند، مهدی‌آباد، کوی ندا، گل افشان، معلم (ساری‌نو)، ترک‌محله، کوی آزادی، ۲۲ بهمن، راهبند سنگتراشان، لسانی، میرزمانی (سعدی)، پیوندی، فدک، توکل، کوی پزشکان پردیس، کوی‌سنگ، کوی افشار، کوی اصحاب، مهیار، پل تجن، طالقانی اول و دوم، پشت‌پرورشگاه، کوی گلها، پشت‌زندان، بخش‌هشت (سلمان فارسی-پیروزی)، پشت‌مصلی، بربری‌محله، پیرتکیه، بوعلی (بلوار پاسداران)، میرسرروضه، بهرام‌اُتُر، آزادگله، سروینه‌باغ، دخانیات، اتحاد، نعل‌بندان، باقرآباد (شهید بخشنده و شهید بابایی کنونی در خیابان شیخ طبرسی)، کوی قلیچ، چهارراه برق، ساری‌کنار، طبرستان، [[ششصد دستگاه ساری]]، میرسرروضه، کوی برق، کوی نور (پشت انباربرق)، پشت چیندکا، کوی جهاد، چال مسجد، خیام، مازیار و کوی لاله (فوردگازداران)، کوی هفت‌تیر (خوی‌آباد)، محله حاجی‌آباد (خیابان قارن)، پشت‌هتل، بالادزا، زغال‌چال، هولا، کوی پنج تن (اندرخورا)، خیابان دانش، محله امام‌هادی (ع)، مهدشت، آهی‌دشت، کوی شفا، سیدالشهدا، قرق، [[شهرک فرهنگیان]]، گل‌وبلبل

=== شهرک‌ها و مناطق ===
از کوی‌ها و شهرک‌های مهم و مناطق دوگانه آن می‌توان به شهرک ۶۰۰ دستگاه، شهرک‌های ۱۱۰۰ دستگاه و شهرک دولتی بزرگ گوهرباران در حال ساخت، شهرک زیتون و همچنین شهرک شهرداری واقع در جاده عبور بندارخیل و مسکن جوانان واقع در بزرگراه ولی عصر اشاره کرد و همچنین کوی ۲۲ بهمن، کوی پنج‌تن و مجموعه خیابان‌های پیوندی و میرزا رضا زمانی و بخش ۸ و مهدی‌آباد و جام جم و بربری محله و… از مهم‌ترین مناطق مسکونی ساری می‌باشند.

==== میدان ساعت ====
{{اصلی|میدان ساعت ساری}}

[[میدان ساعت ساری|میدان ساعت]] نام میدانی در مرکز شهر ساری است.
این میدان دارای برجی با ساعت عقربه‌ای بزرگ و مجهز به صدای زنگ ناقوس است که در هنگام تغییر ساعات به‌شمار رقم ساعت آن لحظه به صدا در می‌آید و در سکوت شب‌های ساری صدای ساعت ۱۲ شب را به دلیل تعداد بالای دفعات آن و نیز سکوت شب تا دورترین خیابان‌های ساری می‌توان شنید.
در سال ۱۳۵۵ ساخت میدان این برج آغاز شد و در نهایت در سال ۱۳۵۷ پایان یافت. محمد علی حیدری سازنده این برج می‌باشد.<ref name="ReferenceB"/>

=== خیابان‌های مهم و اصلی ساری ===
بزرگراه ولی عصر غربی و شرقی و بزرگراه‌های بادله و رینگ در حال ساخت ساری و کمربندی سلیم بهرامی و همچنین از خیابان‌های مهم می‌توان به پهلوی (طبرسی)، خاقانی، فرهنگ، خیابان صبا، خیابان پیروزی، میرزمانی، خیابان قارن، خیابان انقلاب (شاه)، خیابان نادر، خیابان مدرس. خیابان سلمان فارسی، خیابان مازیار، خیابان امیرکبیر، خیابان نهضت، خیابان جام جم، خیابان رازی، خیابان فردوسی، میدان ابن شهرآشوب (دروازه بابل قدیم که در حال ساخت می‌باشد)، خیابان مهدیه، خیابان پیام نور، خیابان شاه عباس (۱۸ دی)، خیابان شهبند، خیابان چنار بن، خیابان ملامجدالدین، خیابان دروازه بابل، بلوار فرح آباد، خیابان معلم، خیابان شهید اندرخورا، خیابان خیام، خیابان ارتش، خیابان صبا، خیابان خیام (مولن رژ) و نام مناطق معروف ۶۰۰ دستگاه. کوی شفا. کوی مهر. قرق. کوی برق. سید الشهدا. طبیعت ۱و۲. ساری کنار. طبرستان. مهدی‌آباد. در شمال شهر و راهبند سنگتراشان، دخانیاتِ راهبند در جنوب شهر و مختاریه، میدان امام، فرح‌آباد و شهدا (دروازه گرگان) در نام برد و مجموعه بلوارها و میدان‌های دیگر و… می‌توان اشاره کرد.

=== مناطق الحاقی به شهر ساری ===
{| class="wikitable sortable" style="text-align:center"
!ردیف
!نام محله
!منطقه شهری
!جمعیت (۱۳۹۵)
!سال الحاق
|-
!۱
|[[هولا]]
|منطقه ۱
|۲۷۸۴
|۱۳۹۵
|-
!۲
|[[ذغال‌چال]]
|منطقه ۱
|۳۹۶۴
|۱۳۹۵
|-
!۳
|[[میان‌رود (ساری)|میانرود]]
|منطقه ۳
|۱۰۸۷
|۱۳۹۵
|-
!۴
|[[گل‌چینی]]
|منطقه ۳
|۱۰۳۸
|۱۳۹۵
|-
!۵
|[[بالاسنگریزه]]
|منطقه ۳
|۸۲۸
|۱۳۹۵
|-
!۶
|[[پایین سنگریزه]]
|منطقه ۳
|۳۲۳
|۱۳۹۵
|-
!۷
|[[پل گردن]]
|منطقه ۳
|۲۸۱۹
|۱۳۹۵
|-
!۸
|[[آهی دشت]]
|منطقه ۳
|۴۰۹۲
|۱۳۹۵
|-
!۹
|[[بالادزا]]
|منطقه ۳
|۳۶۳۲
|۱۳۹۵
|-
!۱۰
|[[پایین‌دزا]]
|منطقه ۳
|۱۹۴۵
|۱۳۹۵
|-
!۱۱
|[[مهدشت]]
|منطقه ۳
|۴۲۲۰
|۱۳۹۵
|-
!۱۲
|[[قرق (ساری)|قرق]]
|منطقه ۲
|۱۰۷۰۴
|۱۳۹۵
|-
!۱۳
|[[دریک (ساری)|دریک]]
|منطقه ۲
|۴۹۲
|۱۳۹۵
|-
!۱۴
|[[شرف آباد (ساری)|شرف آباد]]
|منطقه ۲
|۳۱۲۲
|۱۳۹۵
|-
|}

== شهرهای خواهرخوانده ==
* {{پرچمک|هند}} [[نوساری]](۲۰۲۴)
* {{پرچمک|بلاروس}} [[گومل]]، [[بلاروس]]: (۲۰۰۹)<ref>[http://www.irna.ir/View/FullStory/?NewsId=752482&IdZone=52 ساری خواهرخوانده فرهنگی و اقتصادی شهر کومل کشور بلاروس شد]{{پیوند مرده|date=اکتبر ۲۰۱۹ |bot=InternetArchiveBot}}</ref>
* {{پرچمک|عراق}} [[نجف]]، [[عراق]]: (۲۰۱۲)<ref>{{یادکرد وب |url=http://www.khorasannews.com/News.aspx?type=1&year=1390&month=11&day=3&id=1408004 |title=روزنامه خراسان-ساری و نجف اشرف خواهرخوانده شدند |accessdate=۵ مارس ۲۰۱۲ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130730175927/http://www.khorasannews.com/News.aspx?type=1 |archivedate=۳۰ ژوئیه ۲۰۱۳ |dead-url=yes}}</ref>
* {{پرچمک|تانزانیا}} [[دارالسلام (تانزانیا)|دارالسلام]]، [[تانزانیا]]: (۲۰۱۴)<ref>{{یادکرد وب |نشانی=https://www.farsnews.ir/amp/13910205001320 |عنوان=نسخه آرشیو شده |بازبینی=28 اکتبر 2018 |تاریخ بایگانی=13 آوریل 2019 |پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20190413105341/https://www.farsnews.ir/amp/13910205001320}}</ref>
* {{پرچمک|روسیه}} [[آستراخان]]، [[روسیه]]: (۲۰۱۴)<ref>[http://www.tabarestan.info/ketabxane/1armun/armun15.pdf مجله ارمون] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201127032923/https://www.tabarestan.info/ketabxane/1armun/armun15.pdf |date=27 نوامبر 2020}}، همراه با توضیح و تفصیل</ref>
* {{پرچمک|ایتالیا}} [[مارکه]]، [[ایتالیا]]: از [[۱۶ ژوئیه]] ۲۰۱۶<ref>http://qudsonline.ir/detail/News/401946{{پیوند مرده|date=اکتبر ۲۰۲۲ |bot=InternetArchiveBot}}</ref>
* {{پرچمک|ایتالیا}} [[w:en:Silvano d'Orba|استان سیلوانو دوربا]]، [[ایتالیا]]: پیش‌پیمان در[[۲۶ ژوئیه]] ۲۰۱۶<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://pardiskhabar.ir/ساری-سیلوانو-ایتالیا-خواهرخوانده-می/ |عنوان=نسخه آرشیو شده |بازبینی=۲۸ اکتبر ۲۰۱۸ |archive-date=۲۱ ژانویه ۲۰۲۱ |archive-url=https://web.archive.org/web/20210121071508/http://pardiskhabar.ir/%D8%B3%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D9%84%D9%88%D8%A7%D9%86%D9%88-%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%D8%B1%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87-%D9%85%DB%8C/ |url-status=dead}}</ref>

== جستارهای وابسته ==
* [[پیشینه ساری]]
* [[شهرستان ساری]]
* [[ساروی]]
* [[شمال ایران]]
* [[طبرستان]]
* [[تاریخ طبرستان]]
* [[فرهنگ مازندرانی]]
* [[هویت مازندرانی]]
* [[استان مازندران]]
* [[فهرست شهرهای استان مازندران]]

== منابع ==
{{پانویس|۲}}

== پیوند به بیرون ==
{{ویکی‌گفتاورد}}
{{ویکی‌سفر}}
{{انبار-رده}}
* [http://www.sari.ir/ وبگاه فرمانداری ساری]
* [http://www.saricity.ir/ وبگاه شهرداری ساری]
* [https://web.archive.org/web/20180712220407/http://www.sedayeshomal.ir/News.aspx?id=10253 فلسفه نامگذاری شهر ساری]
* [https://web.archive.org/web/20180718114628/http://mazandshora.ir/post/read/13494/فلسفه-نامگذاری.html نامه سید حسین فلاح، به رئیس پژوهشکده ساری‌شناسی درخصوص نامگذاری شهر ساری]
* [http://ensani.ir/fa/article/download/271042 آداب و رسوم در شهر ساری] [[گیتی شکری]].
*** {{جعبه‌های گشتن
|title=جعبه‌های گشتن ساری
|list1=
{{شهرستان ساری}}
{{آثار ملی ساری}}
{{پایتخت‌های طبرستان}}
{{مراکز استان‌های ایران}}
{{پرجمعیت‌ترین شهرهای ایران}}
{{استان مازندران}}
{{نقشه شهرستان‌های مازندران}}
}}
{{portal bar|طبرستان|ساری}}
{{پایتخت‌های ایران}}

[[رده:پایتخت‌های پیشین ایران]]
[[رده:ساری|ساری]]
[[رده:شهرستان ساری]]
[[رده:شهرهای استان مازندران]]
[[رده:شهرهای شهرستان ساری]]
[[رده:محوطه‌های باستان‌شناختی در ایران]]
[[رده:مرکز استان‌های ایران]]
[[رده:مناطق مسکونی حاشیه خزر]]
[[رده:مناطق مسکونی ساحلی در ایران]]
[[رده:ویکی‌سازی رباتیک]]