بحث:معروف کرخی
افزودن مبحث | رد کردن جدول تا شروع بحث‌ها | |
| اینجا یک صفحهٔ بحث برای گفتگو پیرامون بهبود مقاله معروف کرخی است. اینجا انجمن نیست که راجع به موضوع‌های عمومی پیرامون موضوع مقاله گفتگو کنید. |
سیاست‌های مقاله
|
| یافتن منابع: گوگل (کتاب‌ها · اخبار · روزنامه‌ها · آکادمیک · تصاویر آزاد · ارجاعات وپ) · اخبار آزاد · جی‌استور · نیویورک تایمز · کتابخانه وپ |
 | این مقاله با درجه کیفیت ضعیف و اهمیت متوسط دارای امتیاز ۱٬۱۰۷ در ویکی‌پروژه نسخهٔ آفلاین است.
جزئیات بیشتر
|
 |
این مقاله عضو ویکی‌پروژه‌های زیر است: | |||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||
نقل از کتاب امام شناسی http://www.maarefislam.com/doreholomvamaarefislam/bookscontent/imamshenasi/imam16-17/imam%2016-4.htm#_ftn48
اینجا گذاشتم تا به مرور مقاله را کامل شود.شهروند درجه صفر (بحث) ۳۰ آوریل ۲۰۱۲، ساعت ۱۶:۵۰ (UTC)
این مطلب نیازمند بازبینی از طرف کارشناسان است
[ویرایش]لطفا همکاری کنید... همین شهروند درجه صفر (بحث) ۳۰ آوریل ۲۰۱۲، ساعت ۱۶:۵۲ (UTC)
آیة الله سید عبدالحسین شرف الدّین عاملی - رضوان الله علیه - معروف بن خَرَّبوذ و معروف کرخی را شخص واحد پنداشته است، و در ترجمۀ حال وی چنین آورده است: معروف ابن خَرَّبوذ( بعضی گفته‌اند: پدرش فیروز، و بعضی فیروزان گفته‌اند، و بعضی علی دانسته‌اند. ) الکرخی. او را ذهبی در کتاب «میزان الاعتدال» آورده است و توصیف نموده است که: او صدوق و شیعی است، و بر نامش علامت رمز بخاری و مسلم و أبوداود را نهاده است، اشاره به آنکه ایشان حدیث او را تخریج نموده‌اند. و ذکر کرده است که: او از ابوطُفَیْل روایت می‌نماید. وی گوید: او کم حدیث می‌باشد. از وی أبوعاصِم و أبوداود و عبیدالله بن موسی و دیگران حدیث کرده‌اند. و از ابی‌حاتم نقل شده که: حدیث او نوشته می‌شود.
و من گویم: او را ابن‌خلّکان در «وَفَیات» ذکر کرده و گفته است: او از موالیان علی بن موسی الرّضا علیه‌السّلام بود. سپس دربارۀ ثناء و مدح او سخن را گسترش داده است، و از او حکایتی را نقل کرده که او در آن گفته است: من روی آوردم بر خدای تعالی، و هر چه را بدان اشتغال داشتم ترک کردم مگر خدمت مولایم علی بن موسی الرّضا علیه‌السّلام را تا آخر.
و ابن‌قُتَیْبه چون رجال شیعه را در کتاب معارفش ذکر کرده است، معروف را از زمرۀ آنان شمرده است. مسلم به معروف احتجاج کرده است. و اینک نزد توست حدیث او در حج از روایات صحیحه از أبوطُفَیل. او در بغداد در سنۀ ۲۰۰( بعضی گفته‌اند: سنۀ ۲۰۱ و بعضی سنۀ ۲۰۴)وفات یافت، و قبرش زیارتگاه است و سَریّ سَقَطی از تلامذۀ اوست. انتهی
أقول: معروف بن خَرَّبوذ و معروف کرخی دو نفر بوده‌اند. اوَّلاً صفت کرخی برای معروف بن خَرَّبوذ صحیح نیست. ثانیاً کلام او که: ذهبی او را در «میزان» آورده است تا کلام او که: از أبوحاتم نقل شده است که او گفته است: حدیث او نوشته می‌شده است، راجع به ابن خَرَّبوذ است. ثالثاً کلام او که: من گویم: ابن خَلّکان او را در «وفیات» ذکر کرده است، تا کلام او: ابن قُتَیْبه چون رجال شیعه را در کتاب «معارف» برشمرده است، معروف را از آنان به شمار آورده است، راجع به معروف کرخی است. رابعاً کلام او که: مسلم به معروف احتجاج نموده است، واینک نزد توست حدیث او در حج از صحیح از أبوطُفَیل، راجع به معروف بن خَرَّبوذ می‌باشد. خامساً کلام او که: او سنۀ ۲۰۰ در بغداد وفات یافت و قبرش مشهور و زیارتگاه است و سری سَقَطی از تلامذۀ اوست، راجع به معروف کَرْخی می‌باشد.
اینک ما در اینجا بحث مختصری در ترجمۀ احوال این دو بزرگوار می‌آوریم:
اما معروف بن خَرَّبوذ شرح احوال او در جمیع کتب «رجال» آمده است، از جمله در «تنقیح المقال» مامَقانی در ج ۳ ص ۲۲۷ و ص ۲۲۸ آورده است. و اجمالش آن است که: وی مکّی بوده است، و شیخ در رجالش گاهی وی را از اصحاب امام سجاد علیه‌السّلام، و گاهی از اصحاب امام باقر علیه‌السّلام، و گاهی از اصحاب امام صادق علیه‌السّلام به شمار آورده است. و در «وَجِیزه» و «بُلْغَه» گفته‌اند: او موثَّق است اجْتَمَعت العِصابَةُ عَلَی تصحیح ما یَصِحُّ عَنْهُ - انتهی. و این دو نفر بدین کلام اشاره کرده‌اند به قول کَشّی: جماعت لواداران حدیث شیعه اتّفاق نموده‌اند بر تصدیق این جماعت که اوَّلین از اصحاب أبوجعفر و أبوعبدالله علیهماالسلام هستند، و به فقه آنان سرتسلیم فرود آورده‌اند و گفته‌اند: فقیه‌ترین اوَّلین شش نفرند: زُرَارَة و معروف بن خَرَّبوذ و بُرَیْد تا آخر.
و از جملۀ اخباری که در مدح او وارد شده است، روایت کَشِّی است که گوید: أبوالقاسم نَصْربن صَبَاح از فَضْل نقل نموده است که: او گفت: من بر محمد بن أبی عُمَیْر وارد شدم، و او را در حال سجده یافتم. او سجودش را طول داد. چون سر از سجده برگرفت، و از او از علت طول سجده‌اش پرسیدند. در پاسخ گفت: بنابراین تو در چه حال خواهی بود اگر جَمِیل بن دُرَّاج را دیده بودی؟! آنگاه حدیث کرد که: او بر جمیل بن دُرَّاج وارد شده بود، و وی را در حال سجده یافته بود که جدّاً سجودش را طولانی نموده بود. چون سرش را از سجده برداشت محمد بن أبی عُمَیر به او گفت: سجده‌ات به درازا کشید؟! او در پاسخ گفت: ای کاش تو سجدۀ معروف بن خَرَّبوذ را دیده بودی؟!
و از جمله روایتی است که او از طاهر بن عیسی روایت کرده است که گفت: من در بعضی از کتب چنان یافتم از محمد بن حسین، از اسمعیل بن قُتَیْبه، از ابوالعَلاء خَفَّاف، از حضرت امام باقر أبوجعفر علیه‌السّلام که او گفت: امیرالمومنین علیه‌السّلام فرمود: أنَا وَجْهُ اللهِ! و أنَا جَنْبُ اللهِ، وَ أنَا الاوَّلُ! و أنَا الآخِرُ! وَ أنَا الظَّاهِرُ! وَ أنَا الْبَاطِنُ! وَ أنَا وَارِثُ الارْضِ! وَ أنَا سَبِیلُ اللهِ! وَ بِهِ عَزمْتُ عَلَیْهِ. فَقَالَ مَعْرُوفُ ابْنُخُرَّبُوذ: وَ لَهَا تَفْسِیرٌ غَیْرُ مَا یَذْهَبُ فِیهَا أهْلُ الْغُلُوِّ.
و از جمله روایتی است که او از طاهر روایت کرده است که گفت: برای من جعفر حدیث کرد و گفت: حدیث کرد برای من شُجاعی، از محمد بن حسین، از سلام بن بِشر رُمَّانی، و علی بن ابراهیم تَیْمی، از محمد اصفهانی، که گفت: من با جماعتی که در مکّه بودیم با معروف بن خَرَّبوذ نشسته بودم، در این حال جماعتی از قوم حِمْیَر از اهل مدینه که به احرام عمره درآمده بودند، از نزد ما عبور کردند.
معروف به ما گفت: از آنان سوال کنید: آیا در مدینه خبری تازه بود؟! و ما چون سوال کردیم گفتند: عبدالله بن حسن وفات یافت! ما این گفتار را به او رساندیم. چون ایشان گذشتند جماعتی دیگر از نزد ما عبور کردند. معروف به ما گفت: شما از آنان بپرسید: آیا در مدینه خبری بوده است؟! آنان گفتند: عبدالله بن حسن بن حسن علیه‌السّلام را بیهوشی دست داد، و سپس إفاقه یافت. و ما این خبر را نیز به او رساندیم.
معروف گفت: چه می‌گویند این جماعت و آن جماعت؟! ابن مُکَرَّمَه ۳
( در «منتهی الآمال» ج ۲ ص ۸۱ در احوالات حضرت امام صادق علیه‌السّلام گوید: مولِّف گوید: اُمّفَرْوَه چندان مجلّله و مکرَّمه بود که به سبب آن از حضرت امام صادق علیه‌السّلام گاهی به ابن المکرَّمَة تعبیر می‌کردند.)یعنی ابا عبدالله علیه‌السّلام به من خبر داد که: قبر عبدالله بن حسن و أهل بیت او در شاطی الفُرات (کنار شطِّ فرات) می‌باشد. گفت: منصور دوانیقی ایشان را از مدینه کوچ داد، و در کنار شطّ فرات به خاک رفتند.
وجه دلالت این خبر بر مدح معروف آن است که: جَزم او به خبر امام صادق علیه‌السّلام کاشف از قوَّت ایمان او می‌باشد. مرحوم مامقانی پس از نقل چند خبر در ذمِّ او، آنها را توجیه و تفسیر نموده، و اثبات جلالت مقام و توثیق و مدح او را می‌نماید. شیخ محمد تقی تُسْتَری در «قاموس الرِّجال» ج ۹ ص ۵۱ تا ص ۵۳، نیز به همین منوال مشی نموده، روایاتی را در مدحش آورده است.
ابن‌خَلّکان در «وفیات الاعیان» طبع قدیم ج ۲ ص ۵۵۱ تا ص ۵۵۳ شرح حال معروف کَرْخی را بدین گونه آورده است: ( أبو مَحفوظ معروف بن فیروز، و بعضی فیروزان گفته‌اند، وبعضی علی کرخی گفته‌اند. وی مرد صالح نامدار است) وی از مُوَالیان علی بن موسی الرِّضا بوده و ذکر آن گذشت. پدر و مادر معروف، دو نفر مسیحی مذهب بوده‌اند. معروف را در حال کودکی به معلم سپردند. معلم به او می‌گفت: بگو: ثَالِثُ ثَلَاثَةٍ! «خدا یکی از سه اصل است» معروف می‌گفت: بَلْ هُوَ الْوَاحِدُ. «بلکه اوست خدای یگانه.» معلم بر این گفتار معروف او را به شدّت زد و او فرار کرد. پدر و مادرش می‌گفتند: ای کاش معروف به هر دینی که دوست دارد به نزد ما بازگشت کند، و ما با وی در آن دین موافق و همراه خواهیم شد!
سپس معروف بر دست علی بن موسی الرِّضا اسلام اختیار کرد، و به سوی پدر و مادر باز گردید و دَقُّ الباب بکوفت. به او گفتند: کسی است پشت در؟ گفت: معروف هستم! گفتند: بر چه دینی هستی؟! گفت: بر دین اسلام! پدر و مادر در حال مسلمان شدند.
معروف مشهور است که مستجاب‌الدَّعْوَه می‌باشد، و اهل بغداد از قبر او استسقاء می‌کنند، و رفع خشکی و قحطی و بی‌آبی می‌نمایند. و می‌گویند: قَبْرُمَعْرُوفٍ تِرْیَاقٌ مُجَرَّبٌ.
سری سَقَطی شاگرد اوست. روزی به سری گفت: اگر حاجتی به خدای تعالی داری او را به من سوگند بده! سری سَقَطِی گوید: من در رویا معروف کرخی را دیدم، گویا در زیر عرش خدا بود، و باری - جَلَّت قُدرَتُه - به فرشتگان خود می‌گفت: کیست این؟! فرشتگان می‌گفتند: ای پروردگار ما! تو از ما داناتر هستی! حضرت باری خطاب فرمود: هَذَا مَعْرُوفٌ الْکَرْخِیُّ سَکَرَ مِنْ حُبِّی فَلَایُفِیقُ إلَّا بِلِقَائی. «این است معروف کرخی که از محبت من مست گردیده است، و به هوش نخواهد آمد مگر به لقاء من!»
معروف گفت: بعضی از اصحاب داود طائی به من گفتند: مبادا ترک عمل کنی! چون آن است که تو را به رضای مولایت نزدیک می‌گرداند! گفتم: کدام عمل؟! گفت: دوام اطاعت مولایت را، و احترام مسلمانان را، و خیرخواهی برای ایشان.
و محمد بن حسن گفت: شنیدم از پدرم که می‌گفت: معروف کرخی را پس از مرگش در رویا دیدم، بدو گفتم: خدا با تو چه کرد؟! گفت: مرا آمرزید! گفتم: آیا به زُهْدَت و به وَرَعَت؟! گفت: نه! بلکه به قبول موعظة ابن سَمَّاک، و ملازم با فقر بودن، و محبّتی که به فقراء داشتم.
و موعظة ابن سَمَّاک بنابر روایت معروف این می‌باشد که: گفت: من روزی در کوفه راه می‌رفتم، درنگ کردم بر موعظة کسی که به وی ابن سَمَّاک می‌گفتند و او مشغول پند و اندرز مردم بود. ابن سَمَّاک در میان سخنانش گفت: کسی که به تمام معنی از وجود خویشتن از خدا اعراض کند، خداوند هم به جملگی از وی اعراض می‌نماید. و کسی که با دل خود بر خداوند تعالی روی آورد، خداوند هم با رحمت خود به او روی می‌آورد و وجوه خلق را به سوی او منعطف می‌گرداند. و کسی که گاهی چنین و گهی چنان باشد، خداوند هم در برخی از اوقات به او رحمت می‌دهد. این کلام وی در دلم نشست، و بر خداوند تعالی روی آوردم و آنچه را که سابقاً بدان اشتغال داشتم جملگی را ترک گفتم، مگر خدمت مولایم: علی بن موسی الرّضا. چون این کلام را با مولایم در میان نهادم گفت: اگر مُتَّعِظ به این اندرز گردی، این پند و موعظه تو را کفایت می‌کند.
و به معروف در مرض وفاتش گفته شد: وصیّت کن! گفت: چون بمردم این پیراهنم را صَدقَه دهید، چرا که من می‌خواهم از دنیا عریان بیرون شوم همان طور که عریان درون دنیا شدم!
روزی معروف از نزد سقَّائی می‌گذشت و او می‌گفت: خدا رحمت کند کسی را که بیاشامد. معروف جلو رفت و در حالی که روزه بود آشامید، به وی گفتند: مگر تو صائم نبودی؟! گفت: آری ولیکن امید در دعای او کردم!
احادیثی از معروف رسیده است، و محاسن او از حدّ إحصاء بیرون است. وی در سنۀ ۲۰۰ در بغداد فوت کرد. و گفته شده است: ۲۰۱، و نیز گفته شده است: ۲۰۴. و قبرش مزاری است مشهور رحمه‌الله تعالی. و کَرْخی با فتحۀ کاف و سکون راء و بعد از آن خاء معجمه است. این نسبتی می‌باشد به کرخ و آن اسم نُه موضع است که یاقوت حَمَوی در کتاب خود ذکر کرده است، و مشهورترین آنها کرخ بغداد است. و سخن صحیح همان است که معروف از آنجاست و بعضی گفته‌اند: از کَرْخ جُدَّان با ضمۀ جیم و تشدید دال مهمله و پس از آن ألِف و نون. و آن شهرکی می‌باشد در عراق میان شهر خانقین و شهرزور، والله تعالی أعلم بالصَّواب. در اینجا گفتار صاحب «وفیات الاعیان» در ترجمۀ احوال معروف خاتمه می‌یابد.
شیخ محمد تقی شوشتری در «قاموس الرِّجال» ج ۹ ص ۵۴، ترجمۀ احوال معروف را به طور بسیار مختصر و تقریباً به طریق مستهجنی ذکر کرده است، همان طور که دأب ایشان است که مطالب عرفانی را سبک می‌شمرند و به عرفاء عالیقدر به نظر تحقیر می‌نگرند. دربارۀ معروف می‌گویند:
] معروف [ - کرخی. در «اربعین» بهائی و «شرح نُخْبَه» و «مجمع البحرین» آورده‌اند که: او از امام صادق علیه‌السّلام روایت کرده است. و این تعارض دارد با روایت مناقب که اسلامش به دست امام رضا علیه‌السّلام صورت گرفته است. و من می‌گویم: در «فهرست» ابن ندیم آمده است که خلدی از جُنَیْد، و جُنَیْد از سَرِی، و سَرِی از معروف کرخی و معروف از داود فَرْقَد، و فَرْقَد از حسن بصری، و حسن از أنس أخذ کرده است. و در «تاریخ بغداد» گوید: (ابن‌منادی گفته است: در جانب غربی بغداد، أبو مُحْفوظ معروف بن فیروزان می‌باشد و به کرخی اشتهار دارد، و در سنۀ دویست فوت کرده است) و از وی کراماتی مجعول و ساختگی نقل نموده است. انتهی آنچه در «قاموس» آمده است.
ببینید چقدر درجۀ معروف را در این عبارات، هَبْط و ساقط نموده است. اوَّلاً روایت اربعین و شرح نُخْبه و مجمع را به مجرّد معارضه ساقط نموده، و بحثی در پیرامون این مطلب نکرده است.
ثانیاً سلسلۀ مَعْروف را به فرقد و حسن بصری و أنس رسانیده، و از اقوال غیر ابن‌ندیم که وی را از شیعیان و خادمان حضرت امام رضا علیه‌السّلام می‌دانند، و حتی از علاّمۀ حلّی که در بحث امامت شرح تجرید می‌گوید: فَأبُویَزِیدَ الْبَسْطَامِیّ کَانَ یَفْتَخِرُ بِأنَّهُ یَسْقِی الْمَاءَ لِدَارِ جَعْفِرٍ الصَّادِقِ علیه‌السّلام وَ مَعْرُوفٌ الْکَرْخِیُّ أسْلَمَ عَلَی یَدَیِ الرِّضَا علیه‌السّلام وَ کَانَ بَوَّابَ دَارِهِ إلَی أنْ مَاتَ( در «کشف المراد» طبع صیدا سنۀ ۱۳۵۳ مطبعۀ عرفان ص ۲۴۹ در بحث امامت در شرح قول خواجه نصیرالدّین: و تمیّزه بالکمالات النّفسانیّة والبدنیّة و الخارجیّة که آن را وجه بیست و پنجم از وجوه خواجه در استدلال بر امامت شمرده است، در اواخر بحث گوید: و قد نشروا من العلم و الفضل و الزّهد و التَّرک للدّنیا شیئاً عظیماً حتّی إنّ الفضلاء من المشایخ کانوا یفتخرون بخدمتهم:. فأبویزید البَسطامی کان یفتخر بأنّه یسقی الماء لدار جعفر الصّادق علیه‌السّلام و معروف الکرخی أسلم علی یدی الرّضا علیه‌السّلام و کان بوّاب داره إلی ان مات. و کان اکثر الفضلاء یفتخرون بالانتساب إلیهم تا آخر آنچه را که علاّمه ذکر فرموده است.)ذکری به میان نیاورده است.
و ثالثاً پس از حکایت آنچه را که از ابن‌منادی در «تاریخ بغداد» آورده است، خودش می‌گوید: برای مَعْروف، کراماتی دروغین نقل شده است.
آخر بر چه اساس، بدون دلیل و برهان، و بدون مشاهده و عیان، شما کرامات منقولۀ از وی را مجعول شمرده‌اید؟! اگر شیخ معروف در قیامت، و یا در بعضی از عَقَبات پیش از آن جلوی شما را بگیرد، و از این اتّهامات و تقوّلات بدون مأخذ مواخذه کند، چه خواهید گفت؟!
امَّا شیخ عبدالله مامقانی در «تنقیح المقال» ج ۳ ص ۲۲۸ و ص ۲۲۹ راه انصاف را پیموده است، او پس از شرح مفصّلی دربارۀ اینکه شیخ معروف نمی‌تواند از اصحاب حضرت امام صادق علیه‌السّلام باشد، می‌گوید: بنابراین، قول قویتر آن است که: این مرد امامی مذهب بوده است، چون اهل تاریخ و سیره‌نویسان بر آن اتِّفاق دارند که: وی بر دست امام رضا علیه‌السّلام اسلام آورده است. و زمان حضرت امام رضا زمان تقیّه نبوده است. علیهذا باید کسی که بر دست او اسلام می‌آورد، امامی اثناعشری بوده باشد.
علاوه براین، اهل سیر و تاریخ همگی بر آن اتّفاق دارند که: وی از مُوالیان حضرت امام رضا علیه‌السّلام بوده است، تا به جائی که گفته شده است: او دربان حضرت بوده، بلکه از جامی نقل است که گفته است: معروف به واسطۀ ازدحام مردم بر در خانۀ حضرت که وی را پایمال کردند از دنیا رحلت کرده است، اگرچه این گفتار را رد می‌کند آنکه حضرت امام رضا علیه‌السّلام در آن روز یعنی در سال وفات معروف که سنۀ دویست، و یا دویست و یک بوده است در خراسان بوده‌اند. بنابراین اگر موت او بر در خانۀ امام باشد و موت او چنین بوده است، نباید قبر او در بغداد باشد. به علت آنکه حمل جنائز در آن روز بالاخصّ از خراسان بدون داعی و مقتضی، متعارف نبوده است.
و از جملۀ شواهد آنکه او امامی مذهب است آن است که: از او حکایت شده است که گفت: من در کوفه مرور می‌کردم و به موعظۀ ابن‌سَمَّاک برخورد کردم. (در اینجا مامقانی داستان موعظه و تشرّفش را به خدمت حضرت امام رضا علیه‌السّلام بیان می‌کند، و این خود شاهدی است بر آنکه او از حضرت امام رضا دستور داشته است.)
و از او نقل شده که می‌گفته است: أقْسِمُوا عَلَی اللهِ بِرَأسِی وَ اطْلُبُوا حَوَائجَکُمْ، فَتَعَجَّبَ النَّاسُ مِنْ تَزْکِیَةِ نَفْسِهِ! فَقَالَ: إنِّی قُلْتُ ذَلِکَ لاِنِّی وَضَعْتُ رَأسِی عَلَی بَابِ الرِّضَا علیه‌السّلام مُدَّةً!
«به سر من سوگند یاد کنید و حوائجتان را طلب کنید! و چون مردم از این گونه تزکیۀ نفس به شگفت می‌آمدند، می‌گفته است: علت این کلامم آن بود که: من مدّتی سر خود را بر در خانۀ امام رضا علیه‌السّلام نهاده‌ام.»
و مردی به سوی امام رضا علیه‌السّلام آمد تا دعائی طلب کند، که چون دریا هنگام طوفان به هیجان می‌افتد آرام بگیرد. وی متمکّن از رسیدن به خدمت حضرت نشد. معروف چیزی را برای او نوشت و به او داد و گفت: چون دریا مضطرب گردد آنچه در این رقعه می‌باشد بخوان، آرام می‌گیرد!
آن مرد نامه را برگرفت و مسافرت کرد به سوی دریا. چون وقت هیجان دریا رسید، نامه را گشود که بخواند به گمان آنکه در آن دعائی است که معروف از حضرت امام رضا علیه‌السّلام تعلیم گرفته است، دید در آن نوشته است: أیُّهَا الْبَحْرُ اسْکُنْ بِحَقِّ مَعْرُوفٍ صَاحِبِ الرِّضَا علیه‌السّلام!
«ای دریا آرام بگیر به حق معروف مصاحب امام رضا علیه‌السّلام.» آن مرد از این عبارت خشمگین آمد و نامه را در دریا پرتاب کرد. دریا به إذن خدای تعالی آرام گرفت. در این صورت مردم دانستند که: این آرامش بحر از برکات معروف است. و از این به بعد، این عمل عادت مردم ساحل‌نشین و دریا شد که سکون آن را به حقِّ سَرِ معروف صاحب‌الرِّضا می‌دانستند.
باری تمام این قضایا و داستانها کاشف است از آنکه: یقین او به امام رضا علیه‌السّلام بوده است، و دربارۀ وی خلوص نیّت داشته است، و جازم بوده است که جلالت امام رضا علیه‌السّلام نزد خداوند تعالی مقتضی قضاء حاجت کسی بوده است که توسّل به سر او به برکت مولای وی علیه‌السّلام می‌نموده است.
و چون امامی مذهب بوده است، زهدش و دربانیش برای امام رضا علیه‌السّلام او را در زمرۀ حِسَان در می‌آورد اگر از غایت زهدش استفادۀ وثاقتش را ننمائیم.
در اینجا آیة الله مامقانی پاسخ چند اشکالی را که بر امامی بودن او وارد است، بیان می‌کند.
از جمله میل عامّه به او، و تکریم قبر او تا جائی که در «قاموس» گفته است: إنَّ مَعْرُوفَ بْنَ فِیرُوزَانَ الْکَرْخِیَّ قَبْرُهُ التِّرْیَاقُ الْمُجَرَّبُ( یعنی برای قضاء حوائج. (مامقانی) )بِبَغْدَادَ. انتهی. «حقّاً قبر معروف بن فیروزان در بغداد، تِرْیَاق مُجَرَّب می‌باشد.» تمام شد کلام قاموس.
و در «تاج العروس» در شرح این عبارت از صاغانی نقل شده است که او گفت: برای من حاجتی پیش آمد در سنۀ ششصد و پانزده به طوری که مرا متحیّر و سرگردان نموده بود. من به نزد قبر معروف آمدم و حاجتم را به همان گونه که برای أوصیاء عرض می‌شود، ذکر کردم - در حالی که معتقد بودم أولیاء الله نمی‌میرند، ولیکن از خانه‌ای به خانۀ دگر منتقل می‌گردند - و بازگشتم. حاجت من پیش از آنکه به محل سُکْنای خود برسم برآورده گشت.
قُشَیْری در رسالۀ معروفۀ خود می‌گوید: إنَّ مَعْرُوفَ بْنَ فِیرُوزَ الْکَرْخِیَّ کَانَ مِنَالْمَشَایِخ الْکِبَارِ، مُجَابَ الدَّعْوَةِ، یُسْتَشْفَی بِقَبْرِهِ، یَقُولُ الْبَغْدَادِیُّونَ: قَبْرُ مَعْرُوفٍ تِرْیَاقٌ مُجَرَّبٌ. انتهی.
و از جمله اشکالات آنکه: خالی بودن همۀ کتب «رجال» از مدح و ذَمِّ او از چیزهائی است که شخص فَطِن و باهوش را به شک می‌اندازد که: وی از خواص امام رضا علیه‌السّلام باشد، بالاخصّ آنکه در کتاب «عیون أخبار الرِّضا علیه‌السّلام » از وی ذکری به میان نیامده است. بلکه فاضل مجلسی ؛ جَزْماً گفته است: او دربان آن حضرت نبوده است، و تعلیل آورده است به آنکه اگر او دربان بود اصحاب کتب رجال شیعه آن را نقل می‌نموده‌اند، با وجود آنکه تری و خشکی از اصحاب أئمّه و خواصِّشان و خُدَّامِشان و موالیشان را از ممدوحین و مذمومین و مشهورین و مجهولین وانگذاشته‌اند، مگر آنکه متعرّض بیان و ذکر او شده‌اند، و این طور نبودند که مهمل و یَله گذارند ذکر آنچه را که در شأن او وارد گردیده است.
آنگاه مرحوم مامقانی از این اشکالها بدین گونه جواب داده است: برای اینکه ما می‌گوئیم: مُقَرِّر و معلوم می‌باشد نزد علماء که فعل، مُجْمل است به جهت آنکه دارای جهاتی است، و هنگامی که جهت فعل، روشن نباشد احتجاج و استدلال بدان امکان‌پذیر نمی‌باشد. و میل عامّه به وی و تبرّکشان به قبر وی به واسطۀ زهد او و ترک دنیای او بوده است. چون عامّه میل می‌نمایند به هر کس که متّصف بدین اوصاف باشد، و اگر چه مسلمان نباشد، تا چه رسد به آنکه رافضی باشد.
و آنچه سخن ما را تأیید می‌کند آن است که: جمعی از عامه که از ایشان است قُشَیْری با تصریحشان به اینکه معروف، مُجَاب الدَّعْوَه می‌باشد، و قبرش تِریاق مجرّب است، تنصیص کرده‌اند بر آنکه وی از موالی حضرت امام رضا علیه‌السّلام است.
( مستشار عبدالحلیم جندی در کتاب «الإمام جعفر الصادق» ص ۲۱۷ معروف کرخی را از شیعیان شمرده است. وی گوید: معروف کرخی (۲۰۰) زعیم الصّوفیّة، ابن‌حنبل برای پسرش: عبدالله بن حنبل در وقت سوال از او که: معروف دارای علم بوده است در پاسخ گفته است: در نزد معروف رأس تمام امور بوده است و آن عبارت است از تقوای خداوند.)
بازگشت به فهرست
عدم ذکر معروف بر اساس مصلحت پنداری بوده است
و اما اشکال خالی بودن کتب از ذکر او شاید به جهت آن باشد که چون صوفیّه خود را منتسب به او دانسته و مدّعی گردیده‌اند که: معروف از ایشان است، مصلحت اقتضا نموده است که از ذکر نام وی سکوت به عمل آید، نظیر کشتن مسلمانی را که کافران سپر خود قرار داده‌اند. و شاهد کلام آن است که اگر دربارۀ او مذمّتی وارد شده بود حتماً اصحاب ما آن ذَمّ را برای ما روایت می‌نموده‌اند. بنابراین سکوتشان از ذکر او، کاشف می‌باشد از آنکه عدم تعرّضشان به مدح و تمجید او، برای خاموش کردن و فرونشاندن نام او بوده است، تا بر اثر آن مدح، متصوّفین به واسطۀ مدح ما از او استدلال و احتجاج نکنند بر صحّت طریقۀ خودشان، به جهت انتساب دروغینشان به وی وگرنه از وی چیزی که دلالت بر تصوّف او کند برای ما نقل نشده است.( در اینجا خوب روشن می‌شود که: معروف دارای مدح می‌باشد آن هم مدح کبیر اما به واسطۀ نیامدن اسم او بر سرزبانها، از بیان نام او و محامد او اجتناب نموده‌اند عیناً مانند عملی که برای حفظ مسلمین در معرکۀ جنگ انجام می‌دهند و به واسطۀ آن جمعی از مسلمانان که در صف اول قرار دارند و کفّار آنان را سپر کرده‌اند کشته می‌شوند. جواب مامقانی آن است که تترّس کفار به مسلمین و جواز قتل مسلمین در صف اول برای ضرورتی است که کفّار مسلمین را در آن ضرورت انداخته‌اند، ولی چه ضرورتی در إخمال نام معروف کرخی می‌باشد، جز آنکه ما آن را به ظنّ و پندار خود ضرورت پنداشته‌ایم؟! اگر ما معروف را در کتب رجالیّه می‌آوردیم و از خودمان می‌دانستیم و خودمان را از او می‌دانستیم، نه تنها این امر اثبات و ایجاب طریقۀ باطلۀ تصوّف را نمی‌نمود بلکه ایجاب طریقۀ حقّۀ آن را می‌کرد. همچنانکه علاّمۀ مجلسی رضوان الله علیه تصوّف را به دو گونۀ حق و باطل تقسیم کرده است. بنابراین ما با عدم ذکر معروف و راه و روش وی، خود را از تصوّف حقّ و پیروی از ولایت باطنیّۀ حضرت امام علی بن موسی الرّضا علیه‌السّلام بر کنار داشته‌ایم. فیا للاسَف بهذا الخسران المبین و الهلاک العظیم!!! )
و سبب آنکه متصوّفه او را نسبت به خود داده‌اند، برای رواج مذهب فاسدشان می‌باشد. و این است عادت اهل مذاهب فاسده که مذهبشان را به مومن متّقی نسبت می‌دهند از روی کذب و دروغ و بهتان برای ترویج مذهب فاسدشان. آیا ایشان تصوف را به امیرالمومنین علیه‌السّلام منسوب نمی‌دارند با وجود برائت حضرت از آنها و از مسلک آنها؟
و از غلطهای روشن که در این مقام آمده است آن می‌باشد که بعضی گفته‌اند: معروف منسوب است به جعفر ثانی مشهور به کذّاب معروف به ابن الرِّضا، ابنُ علیٍّ الهَادی، و این که نسبت خدمت معروف به امام رضا تصحیف و تحریف ابن الرِّضا می‌باشد. و این که روایت او از جعفر صادق علیه‌السّلام اشتباه است به جعفر کاذب. و این گفتار خطاهائی و أغلاطی را بردارد.
اوَّلاً معروف قبل از رحلت امام رضا علیه‌السّلام وفات یافته است، چگونه می‌تواند ادراک زمان جعفر کذَّاب را بکند؟! و ثانیاً صریح کلماتشان آن است که: وی از جعفر بن محمد علیهماالسلام روایت کرده است، و جعفر ثانی پسر محمد نیست و متّصف به صدق و ملقّب به راستی و درستی نبوده است همچنانکه این مطلب صریح می‌باشد.
باری بعضی از مورّخین، مرگ معروف را در سنۀ دویست، و بعضی در سنۀ دویست و یک، و بعضی در سنۀ دویست و چهار ضبط نموده‌اند و العِلْم عندالله تعالی. (تمام شد کلام «تنقیح المقال»)
از آنچه گفته شد به دست آمد که: معروف کرخی از أعلام پویندگان راه خدا و منقطعین به سوی اوست. و عدم ذکر اصحاب ما وی را در کتب رجالیّه، به همان سببی است که مامقانی ذکر فرموده است، و یا به واسطۀ عدم اهتمام علماء ظاهر به علوم باطنیّه آن طور که باید او را أرج ننهاده‌اند، و حتّی مامقانی هم وی را از حِسَان شمرده است، نه از صِحَاح، با آنکه باید او را از أعاظم اصحاب عَدْل و ثَبْت و یقین بداند.
و عجب از آن افسانۀ ساختگی و دروغ پرداختگی است که با چه لطائف الحِیَلی نظیر أمْرٌ دُبِّرَ باللَّیْلِ درصدد برآمده‌اند تا او را از اصحاب جعفر کذّاب به شمار آورند!!!
سُبْحَانَ اللهِ لَیْسَ هَذَا إلَّا بُهْتَاناً عَظِیماً وَ سَیَعْلَمُ الَّذِینَ ظَلَمُوا أیَّ مُنْقَلَبٍ یَنْقَلِبُونَ.
و نیز از بیان ما واضح گردید که: معروف بن خَرَّبوذ مَکِّی است و معروف بن فیروز کرخی بغدادی می‌باشد. و هر دو از أجلّه و أعلام هستند. رحمة الله علیهما رحمةً واسعةً.
پیوندهای خارجی اصلاح شدند (اکتبر ۲۰۱۹)
[ویرایش]سلام همکاران ویرایشگر.
من به‌تازگی ۱ پیوند خارجی موجود در معروف کرخی را اصلاح کردم. لطفاً ویرایشم را بازبینی کنید. اگر پرسشی دارید یا می‌خواهید ربات پیوندها یا چند صفحه را نادیده بگیرد، لطفاً این راهنمای ساده را برای دریافت اطلاعات بیشتر ببینید. من تغییرات زیر را انجام دادم:
- بایگانی https://web.archive.org/web/20111124205140/http://www.maktabevahy.org/Services/Document/View.aspx?OId=487 به http://www.maktabevahy.org/Services/Document/View.aspx?OId=487 افزوده شد.
لطفاً برای اصلاح خطاهای ربات به راهنما مراجعه کنید.
با احترام.—InternetArchiveBot (گزارش اشکال) ۲۹ اکتبر ۲۰۱۹، ساعت ۰۷:۳۴ (UTC)