بندر دیر
| بندر دیّر دَیّر | |
|---|---|
 | |
 | |
| کشور |  ایران |
| استان | بوشهر |
| شهرستان | دیّر |
| بخش | مرکزی |
| مردم | |
| جمعیت | ۲۴٬۰۸۳ نفر (۱۳۹۵)[۱] |
| رشد جمعیت | ۱۹٪+ (۵سال) |
| اطلاعات شهری | |
| شهردار | علی ابراهیمی |
| ره‌آورد | ماهی، میگو و صنایع دستی دریایی |
| پیش‌شمارهٔ تلفن | ۰۷۷۳۵۴۲ |
| شناسهٔ ملی خودرو | ایران ۵۸ط |
| کد آماری | ۱۵۲۲ |
  بندر دیّر | |
بندر دَیِّر (Dayyer) مرکز شهرستان دیر در استان بوشهر ایران است.[۲] این شهر بین ۲۷ درجه و ۵۱ دقیقه عرض شمالی و ۶۱ درجه و ۵۸ دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار گرفته‌است. فاصله آن تا شهر تهران حدود ۱۳۰۰ کیلومتر و تا شهر شیراز حدود ۳۴۵ کیلومتر می‌باشد. بندر دیر در قدیم یک دوره حاکم‌نشین دشتی بوده‌است. لنگرگاه آن در ژرفای ۷ متری و مسافت یک کیلومتری از خشکی قرار دارد و پناه خوبی نسبت به باد شمال دارد.[۳]
بندر دیر در جنوب استان بوشهر واقع شده‌است و با مرکز استان ۲۰۸ کیلومتر فاصله دارد. ساحل بندر دَیّر یکی از زیباترین مکان‌های ساحل و دریا می‌باشد. سه اسکله اصلی معروف آن، صادرکننده و تأمین کننده ماهی و میگو به داخل و خارج کشور است. دیر به عنوان بزرگ‌ترین بندر صیادی ایران شهرت دارد.[۴]
جمعیت
[ویرایش]براساس سرشماری سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۲۴٬۰۸۴ نفر (۶٬۶۸۰ خانوار) بوده‌است.[۵]
| جمعیت تاریخی | ||
|---|---|---|
| سال | جمعیت | ±% |
| ۱۳۸۵ | ۱۸٬۴۵۴ | — |
| ۱۳۹۰ | ۲۰٬۱۵۷ | ۹٫۲٪+ |
| ۱۳۹۵ | ۲۴٬۰۸۳ | ۱۹٫۵٪+ |
نژاد و زبان
[ویرایش]نژاد و زبان
[ویرایش]بعضي از مورخين معتقدند كه بندر دير در اصل يهودي نشين بوده است كه احتمالا به علت تفوق آنها بر ديگر نحله هاي مذهبي و نيز احداث كنيسه هايي به نام دير، اين منطقه را دير ناميده اند كه با گذشت زمان در تلفظ كتابت به دير مبدل گرديده است. آثار و ابنيه بر جاي مانده مثل قلعه ها، سدها و قناتهايي كه از قدمت تاريخي برخوردارند، نشان از گذشته اي پر رونق و عصري طلايي و نيز ارتباطات بازرگاني و تجارتي با سرزمين هاي دوردستي همچون هند و چين بين النهرين و حتي بخش هايي از آفريقا را دارد. مردم شهرستان دير از نژادهاي مختلفي از قبيل هندواروپایی ، عرب ، سياهپوست ، سومري و لر ممزوج شده و به تدريج داراي نوعي نژاد خاص گرديده است كه اصطلاحا به بوشهري مشهور شده اند.
مردم دیر با گويش هاي محلي بردستاني ، دشتي ( دشتياني ) و آبداني سخن میگویند.
بررسی‌های تاریخی
[ویرایش]پیشینه و وجه تسمیه
[ویرایش]رضا طاهری محقق تاریخ جغرافیایی خلیج فارس در کتاب از از مروارید تا نفت (تاریخ خلیج فارس) با بررسی زندگی در هزارهٔ تاریکی تاریخ قوم ایرانی در کنار جلگه‌های خلیج فارس و نخجیرگاه (جغرافیای طبیعی شکار حیوانات) این شهرستان را از قدیمی‌ترین آبادی جغرافیای تاریخی اقوام ایرانی می‌داند و بخش بیشتر جغرافیایی اجتماعی - سیاسی دیّر را در قرن‌های ساسانی و اسلامی زیرمجموعهٔ سیراف (تابع ایالت فارس) می‌داند و بعدها در ماندستان و سپس دشتی بررسی می‌کند. بنای بندر دیر جدید را بر خرابه‌های بنادر کهن دوران سلوکی و اشکانی تصویر می‌کند و وجه تسمیه بندر دیر را در مهاجرات بحرینی‌های از محله دیّر در بحرین (در دو قرن پیش) می‌داند.[۶]
رضا طاهری با استناد به گفتهٔ حمدالله مستوفی در کتاب نزهةالقلوب (هشتم هجری): «ماندستان بیابانی است سی فرسنگ بر ساحل دریا و در آن‌جا دَیرهاست و هیچ آب روان و کاریز ندارد و حاصلش جز غله و پنبه دیمی ندارد.» همچنین با استناد به نوشته‌های گریشمن و آرتورکریسنسن و ایجاد شهرک‌های سلوکی‌نشین در خلیج فارس و گمانه‌های احمد اقتداری دربارهٔ نام بتانه در کتاب شهرهای باستانی خلیج فارس، در ذکر بلوک ماندستان، کلمه ماندستان را در «مند» که نام قسمت پایین رود سکان (ثکان) است و ماندستان قدیم و سیف مظفر را در بلوک دشتی بررسی می‌کند؛ و می‌گوید: «اما آنچه از پیشینه این منطقه و آثار باستانی موجود در منطقه برمی‌آید از آبادی‌های کهن‌تر از سیراف اسلامی یا دوران پس از سیراف هخامنشی است.»[۷]
برخی از مورخین معتقدند که بندر دیر در اصل یهودی‌نشین بوده‌است که احتمالاً به علت برتری آنها بر دیگر نحله‌های مذهبی و نیز احداث کنیسه‌هایی به نام دیر، این منطقه را دَیر نامیده‌اند که با گذشت زمان در تلفظ کتابت به دَیِّر مبدل گردیده‌است.
از آثار و ابنیه بر جای مانده مثل قلعه‌ها، سدها و قناتهایی که از قدمت تاریخی برخوردارند، نشان از گذشته‌ای پر رونق و عصری طلایی و نیز ارتباطات بازرگانی و تجارتی با سرزمین‌های دوردستی همچون هند و چین و میان رودان و حتی بخش‌هایی از آفریقا را دارد.
تاریخچه و آثار باستانی
[ویرایش]بندر دیر، بتانه و بی خاتی (بی‌بی خاتون) و بردستان از بنادر قدیمی سواحل خلیج فارس محسوب می‌شوند. بنابر عقیده بسیاری از مورخین، قدمت آن به دوران ساسانیان می‌رسد. دیر آباد زمان ساسانیان در دامنه تپه‌ها و پیرامون تلی به نام «تل‌سوز» بوده که اکنون آثار و بقایای آن برجاست. «... در عصر ساسانیان محمودآباد بوده‌است و آثار برجای مانده در دیر آباد زمان ساسانیان در منطقه، تپه‌ها و اطراف تلی به نام تل سوز (تل سبز) اکنون به عنوان یکی از آثار تاریخی منطقه محسوب می‌گردد.» همچنین «... آثار و بقایای شهرها و آبادی‌های کهن بسیاری وجود دارد که بردستان، دیر، بتانه (بتخانه) و بی خاتی (بی‌بی خاتون) از آن جمله هستند.»
مؤلف فارسنامه ناصری، قصبهٔ این ناحیه را بردستان می‌نامد و سپس از دیر به عنوان قصبهٔ منطقه نام می‌برد. مؤلف فارسنامه ابن بلخی نام‌های قدیمی بندر دیر را «نجیرم» و «نجیرام» ذکر می‌کند. در نقشه‌های قدیمی به ویژه در نقشه‌ای که در کتاب جغرافیای تاریخی سیراف درج گردیده، محل کنونی بندر دیر بنام نجیرم ثبت شده‌است. نام‌های «دیّر» و «دایر» در السنه سالخوردگان بگوش می‌خورد.
وجود ناحیه بردستان و بندر بتانه در اطراف دیر و آثار تاریخی باقی‌مانده حکایت از سوابق تاریخی این شهر دارد. در عصر عیلامی‌ها نیز بتانه را «بتنه» می‌خوانده‌اند که هر سال در این شهر بازار بزرگی بر پا می‌شده‌است. همچنین کاربرد واژه بتخانه و اینکه بقول مستوفی، دَیرهای فراوانی در این منطقه قرار داشته، این نقطه را تأیید می‌نماید که معابد و پرستشگاه‌های ادیان مختلف در بطانه فراوان بوده‌است. بنادر دیّر، بتونه و بردستان در عصر ساسانیان معمور و آباد بوده‌اند. در کتاب تاریخ بنادر و جزایر خلیج فارس تألیف محمدابراهیم کازرونی آمده‌است که: «"دیر" چهار برجیست در کنار دریا و بقدر پنجاه، شصت خانه چوب نخل و آن قلعه من‌جمله بلوک بردستان است.» رضا طاهری مؤلف از مروارید تا نفت/ تاریخ خلیج فارس، پیشینهٔ دوران قرن‌های اولیه اسلامی دیر را در بندر نجیرم جستجو می‌کند و نجیرم را با بردستان کنونی یکی می‌داند.
در ۲۹ اسفند ۱۳۹۵ (۸:۲۰ صبح) پدیده طغیان آب دریا که بر اثر جریان‌های وزش باد و هواشناسی ایجاد شده و آن را (سیش) می‌نامند، به‌طور بی‌سابقه در نوار ساحلی بندر دیر رخ داد و آب دریا تا ارتفاع ۳ متری به ساحل هجوم آورد و بیش ار یک کیلومتر در شهر پیشروی کرد. موجب خسارت زیاد به موتورهای شناور و اماکن مسکونی و خودروها و پارک ساحلی شد.
در این حادثه ۵ نفر کشته یا ناپدید شده و ۱۷ نفر مصدوم شدند.
پدیده سیش سونامی نیست و در توده‌های آبی بسته و نیمه بسته رخ می‌دهد. در این رابطه امواج ایستاده در اثر عوامل مختلف از جمله وزش باد و عوامل هواشناسی ایجاد می‌شوند که وزش شدید و ناگهانی باد عمود بر ساحل سبب ایجاد شیب در سطح آب دریا شده و با قطع ناگهانی باد نوسانات عمودی سطح آب و امواج سهمگین ایجاد می‌شوند. این پدیده در برخی از دریاهای جهان از جمله دریای بالتیک و آدریاتیک نیز رخ می‌دهد و سبب افزایش تراز سطح آب تا ۳ متر می‌شود. در سال ۱۹۷۹ این پدیده در بندر ناکازاکی ژاپن اتفاق افتاده‌است در این حادثه موجی به طول تقریبی چهار متر ایجاد کرد و در این پدیده بعد از وقوع موج بزرگ نوسانات تراز ادامه یافته، تا اینکه به حالت اولیه برسد.
پدیده سیش بندر دیر پس از وزش شدید باد از خشکی به سمت دریا و توقف ناگهانی باد صورت گرفته‌است.[۸][۹]
زمین لرزه نیمه آذر ۹۶
[ویرایش]زمین لرزه ای کم‌نظیر با ۴٫۹ ریشتر در عمق ۱۹ کیلومتری زمین ساعت ۱۰:۵۶ روز ۱۴ آذر ۱۳۹۶ بندر دیر را به شدت لرزاند و خسارات مالی بر جای گذاشت. کانون آن در ۱ کیلومتری بندر دیر (مختصات: ۲۷٫۸۵۱شمالی ۵۱٫۹۳۲شرقی) بود.[۱۰] بدنبال آن در روز بعد زمین لرزه ای با قدرت ۴٫۲ ریشتر در همان حوالی رخ داد.[۱۱]
پانویس و منابع
[ویرایش]- ↑ «نتایج سرشماری ایران در سال ۱۳۹۵». درگاه ملی آمار. بایگانی‌شده از اصلی (اکسل) در ۲۰ شهریور ۱۴۰۲.
- ↑ اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی، ۱۳۸۳ خ.
- ↑ سلطانی، سلطان‌علی، بیست و هشت گفتار در باب فرهنگ و مردم ایران، تهران:مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۱خ. ص۳۱۰.
- ↑ بزرگ‌ترین بندر صیادی ایران در آتش سوخت مشرق نیوز
- ↑ «نتایج سرشماری ایران در سال ۱۳۹۵». درگاه ملی آمار. بایگانی‌شده از اصلی (اکسل) در ۲۰ شهریور ۱۴۰۲.
- ↑ از مروارید تا نفت (تاریخ خلیج فارس)، رضا طاهری، انتشارات داستانسرا، صفحه ۸۹ و ۶۶، ۱۰۷
- ↑ از از مروارید تا نفت (تاریخ خلیج فارس)، رضا طاهری، انتشارات داستانسرا، صفحهٔ ۱۰۶
- ↑ YJC، خبرگزاری باشگاه خبرنگاران | آخرین اخبار ایران و جهان | (۱۳۹۵). «آخرین جزییات از حادثه "سیش" در دیر / نخستین جسد پیدا شد + فیلم و تصاویر». fa. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۱-۱۷.
- ↑ «خسارت شدید سونامی در بندر دیر/ یک جسد کشف شد؛ ۵ نفر ناپدید هستند». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۱۷-۰۳-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۱-۱۷.
- ↑ «Iranian Seismological Center». irsc.ut.ac.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ دسامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۱-۱۷.
- ↑ «Iranian Seismological Center». irsc.ut.ac.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ دسامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۱-۱۷.
| مرکز |   | |
|---|---|---|
| شهرستان‌ها | ||
| شهرها | ||
| جاذبه‌های گردشگری | ||
| در خلیج فارس | در دریای مکران | در دریای خزر |
|---|---|---|
  
300km 200miles 17  16 15 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 شهرهای بندری ایران در خلیج فارس 1 خرمشهر2 آبادان3 اروندکنار4 چوئبده5 بندر امام خمینی6 بندر ماهشهر7 بندر دیلم8 بندر گناوه9 بندر ریگ10 بوشهر11 بندر دیر12 بندر کنگان13 بندر سیراف14 بندر لنگه15 بندر دولاب16 بندر خمیر17 بندرعباس |
150km
100miles
بندر ترکمن 11
بندرگز 10
بهشهر 9
بندر امیرآباد 8
فریدونکنار 7
محمودآباد 6
نوشهر 5
کیاشهر 4
بندر کاسپین 3
بندر انزلی 2
آستارا 1 شهرهای بندری ایران در دریای خزر 1 آستارا2 بندر انزلی3 بندر کاسپین4 کیاشهر5 نوشهر6 محمودآباد7 فریدونکنار8 بندر امیرآباد9 بهشهر10 بندرگز11 بندر ترکمن |
