سالشمار بهرام بیضایی
سالشمار بهرام بیضایی | |
|---|---|
 | |
| تهران | |
| ۱۳۱۷ | زایش |
| اصفهان | |
| ۱۳۴۷ | مهاجرت |
| تهران | |
| ۱۳۴۷ | بازگشت |
| سوئد | |
| ۱۳۶۷ | مهاجرت |
| تهران | |
| ۱۳۶۸ | بازگشت |
| استراسبورگ | |
| ۱۳۷۵ | مهاجرت |
| تهران | |
| ۱۳۷۶ | بازگشت |
| پالو آلتو، کالیفرنیا | |
| ۱۳۸۹ | مهاجرت |
| سرگذشت | |
| از سلسلهٔ مقالات دربارهٔ |
 |
|---|
| فهرست‌های کارها |
| دیـگر |
|
|
|
بهرام بیضایی در ۵ دیِ ۱۳۱۷ در تهران در خانواده‌ای اهلِ فرهنگ و ادب و جدااُفتاده از عوام به دنیا آمد. پدرش شاعری آرانی بود.
بهرام از مدرسه می‌گریخت و در سینه کلوب فیلم تماشا می‌کرد. همین زمان با کار و زندگی صادق هدایت آشنا شد، و از او تأثیر گرفت. سپس‌تر از رشته ادبی دانشکدهٔ ادبیات دانشگاه تهران کناره گرفت؛ ولی حاصل پژوهش‌هایش را به صورتِ کتابِ نمایش در ایران (۱۳۴۴) چاپ کرد، که یگانه تاریخنامهٔ مهمِّ نمایش ایرانی شد.[۱]
هم‌زمان به نمایشنامه‌نویسی گرایید، آن هم با بهره گرفتن از شیوه‌های تعزیه که نیاکانش در آران برپا می‌کردند. بیشترِ نمایشنامه‌های آغازینش – مانند پهلوان اکبر می‌میرد – با نمایشِ گروهِ هنر ملّی کامیابی یافت؛ هرچند گاه جلال آل احمد کارش را سخت نکوهید، و گاه نمایشش از صحنه پایین کشیده شد.
سالِ ۱۳۴۴ با منیراعظم رامین‌فر ازدواج کرد. بیضایی در اوایل دههٔ ۱۳۴۰ عضو گروهِ طرفه و از هنگامِ تشکیلِ کانون نویسندگان ایران از بنیان‌گذارانش و به همین خاطر آماج بدگمانی ساواک بود. وی سالِ ۱۳۵۷ از کانون کناره گرفت. دههٔ ۱۳۵۰ را به استادی در دانشکدهٔ هنرهای زیبای دانشگاه تهران و نیز فیلم‌سازی گذرانید. سالِ ۱۳۵۸، پس از ده سالی که نمایشی اجرا نکرده بود، مرگ یزدگرد را بر صحنه برد، که در ۱۳۶۰، سال اخراج دوباره‌اش این بار از کرسی استادی دانشگاه تهران، فیلم هم شد.
پس از نمایش مرگ یزدگرد تا هجده سال امکان کار تئاتری نیافت، هرچند با پیگیری فراوان توانست چند فیلم بسازد: شاید وقتی دیگر، باشو، غریبه‌ی کوچک، مسافران. در این اثنی از همسرش هم جدا شد.
سالِ ۱۳۷۱ با مژده شمسایی ازدواج کرد.[۲] از ۱۳۷۶ دوباره کارِ تئاتر دست داد و بیضایی به شوق نمایش از اقامت کوتاهش در استراسبورگ دست شست و تا ۱۳۸۶ به تفاریق توانست برای چند نمایش و فیلم و کتاب پروانه بگیرد، هرچند گاه نمایشی از صحنه پایین کشیده شد، فیلمی دچار سانسور شد یا کتابی در محاق توقیف ماند.
سالِ ۱۳۸۹ به استادیِ بخشِ ایران‌شناسیِ دانشگاه استنفورد به آمریکا رفت.[۳] این مهاجرت بیضایی دیرانجام‌ترین اقامتش دور از ایران بوده. او در آمریکا نیز پرکار بوده و غیر از تدریس، به نوشتن و نمایش پرداخته‌است.
چهارراه جدیدترین کارِ نمایشی بیضایی بوده است که فروردینِ ۱۳۹۷ در استنفورد به نمایش درآمد.
بیضایی از ۱۳۸۹ به بعد، غیر از ماهی (۱۳۹۹) و مجلس شبیه؛ در ذکر مصایب استاد نوید ماکان و همسرش مهندس رُخشید فرزین (۱۴۰۲)، دو کتابِ بیضایی (از شصت‌وهشت کتابِ منتشرشده‌اش تا اوایلِ قرنِ پانزدهمِ هجریِ خورشیدی) که از نظرِ دولتِ ایران در این زمان ممنوع بوده است، کتابی در آمریکا منتشر نکرده است؛ هرچند دیگران ترجمه‌هایی از کارهایش منتشر کرده‌اند.
از زایش تا . . .
[ویرایش] | این بخش مقاله نیازمند گسترش است. |
| سالِ هجریِ خورشیدی | کوتاهِ کار و سرگذشت |
|---|---|
| ۱۳۱۷ | ۵ دی، تولّد در تهران |
| ۱۳۱۸ | |
| ۱۳۱۹ | |
| ۱۳۲۰ | |
| ۱۳۲۱ | |
| ۱۳۲۲ | |
| ۱۳۲۳ | |
| ۱۳۲۴ | |
| ۱۳۲۵ | |
| ۱۳۲۶ | |
| ۱۳۲۷ | |
| ۱۳۲۸ | |
| ۱۳۲۹ | |
| ۱۳۳۰ | |
| ۱۳۳۱ | |
| ۱۳۳۲ | |
| ۱۳۳۳ | |
| ۱۳۳۴ | یک تجربه در فیلم‌سازی (۸ میلی‌متری، گم‌شده) |
| ۱۳۳۵ | |
| ۱۳۳۶ | |
| ۱۳۳۷ | |
| ۱۳۳۸ | ترکِ تحصیلاتِ رسمی در دانشکدهٔ ادبیات دانشگاه تهران |
| ۱۳۳۹ | |
| ۱۳۴۰ | |
| ۱۳۴۱ |
|
| ۱۳۴۲ | دنبالهٔ انتشار سلسله مقالات «نمایش در ایران» در مجلّه موسیقی، که سپس‌تر کتابِ نمایش در ایران را تشکیل داد نگارش «قصّه‌ی ماه پنهان» چاپ سه نمایشنامه‌ی عروسکی نگارشِ نمایشنامهٔ پهلوان اکبر می‌میرد نگارشِ نمایشنامهٔ رگبار (گم شده) توقیف کتاب ماه کیهان ۳ که «آرش» در او چاپ شد بود |
| ۱۳۴۳ |
|
| ۱۳۴۴ |
|
| ۱۳۴۵ |
|
| ۱۳۴۶ |
|
| ۱۳۴۷ |
|
| ۱۳۴۸ |
|
| ۱۳۴۹ |
|
| ۱۳۵۰ | پایانِ کارگردانیِ رگبار |
| ۱۳۵۱ |
|
| ۱۳۵۲ | انتقال از ادارهٔ برنامه‌های تئاتر به دانشکدهٔ هنرهای زیبای دانشگاه تهران همچون استادیارِ تمام‌وقتِ نمایش و مدیرِ دپارتمان هنرهای نمایشی |
| ۱۳۵۳ | نگارشِ طرحِ فیلم‌نامه‌های کوتاهِ «شغل دو» و «شغل سه» و «شغل چهار» (این سه سپس‌تر شد فیلم‌نامهٔ چشم‌انداز.) |
| ۱۳۵۴ |
|
| ۱۳۵۵ | نگارشِ فیلم‌نامهٔ کلاغ[۴] |
| ۱۳۵۶ |
|
| ۱۳۵۷ | مرداد، آغازِ کارگردانیِ چریکه‌ی تارا |
| ۱۳۵۸ |
|
| ۱۳۵۹ |
|
| ۱۳۶۰ | |
| ۱۳۶۱ |
|
| ۱۳۶۲ | |
| ۱۳۶۳ |
|
| ۱۳۶۴ | |
| ۱۳۶۵ |
|
| ۱۳۶۶ | |
| ۱۳۶۷ |
|
| ۱۳۶۸ | |
| ۱۳۶۹ |
|
| ۱۳۷۰ |
|
| ۱۳۷۱ |
|
| ۱۳۷۲ |
|
| ۱۳۷۳ |
|
| ۱۳۷۴ |
|
| ۱۳۷۵ | اقامت در استراسبورگ به دعوتِ پارلمان بین‌المللی نویسندگان |
| ۱۳۷۶ | |
| ۱۳۷۷ | نگارشِ نمایشنامهٔ مجلس قربانی سِنِمّار |
| ۱۳۷۸ |
|
| ۱۳۷۹ |
|
| ۱۳۸۰ |
|
| ۱۳۸۱ |
|
| ۱۳۸۲ |
|
| ۱۳۸۳ |
|
| ۱۳۸۴ |
|
| ۱۳۸۵ |
|
| ۱۳۸۶ |
|
| ۱۳۸۷ | |
| ۱۳۸۸ | نگارشِ نمایشنامهٔ چهارراه |
| ۱۳۸۹ | شهریور، ترکِ ایران همراهِ مژده شمسایی و پسرشان (نیاسان) به مقصدِ آمریکا برای کار و تدریس در مرکزِ مطالعاتِ ایرانیِ دانشگاهِ استنفورد مهر، اقامتِ کوتاهی میانِ راهِ آمریکا در فرانکفورت با دخترش، نیلوفر |
| ۱۳۹۰ | دی، پذیرفتنِ جایزهٔ بیتا |
| ۱۳۹۱ |
|
| ۱۳۹۲ |
|
| ۱۳۹۳ | بهمن، کارگردانیِ نمایشنامه‌خوانیِ گزارش ارداویراف در سالنِ کابرلیِ دانشگاه استنفورد |
| ۱۳۹۴ | |
| ۱۳۹۵ |
|
| ۱۳۹۶ |
|
| ۱۳۹۷ |
|
| ۱۳۹۸ |
|
| ۱۳۹۹ | ادامهٔ تمرینِ داش آکُل به گُفته‌ی مرجان |
| ۱۴۰۰ | شهریور، نمایشِ همگانیِ فیلمِ چهارراه در اینترنت |
| ۱۴۰۱ | سرایش و انتشارِ مثنویِ اعتراضی با مطلعِ «مردمِ خُوشباورِ پنجاه‌وهفت» |
| ۱۴۰۲ | مرداد، انتشارِ نمایشنامهٔ مجلس شبیه؛ در ذکر مصایب استاد نوید ماکان و همسرش مهندس رُخشید فرزین |
| ۱۴۰۳ | نمایشِ داش آکُل به گُفته‌ی مرجان |
پانویس
[ویرایش]- ↑ Encyclopaedia Iranica. "Drama". M. R. Ghanoonparvar.
- ↑ خبرگزاری ایلنا. ۱۳۹۵
- ↑ خبرگزاری ایبنا. ۱۳۹۱
- ↑ «دور و بر استودیوهای ایرانی، «کلاغ» فیلم تازه بهرام بیضایی. روزنامه اطلاعات. یکشنبه ۲۴ مرداد ۱۳۵۵. صفحه ۷». وبگاه دانش‌سرای مشروطه.
- ↑ − (۱ اسفند ۱۳۸۰). «احضار روزنامه‌نگاران توسط اداره اماکن متوقف شد». بُنیان (۸): ۱۲.
- ↑ فهرستِ فارغ‌التّحصیلانِ افتخاریِ دانشگاهِ سنت اندروز.
منابع
[ویرایش]- − (فروردین و اردیبهشت ۱۳۷۰). «گاهشمار مختصر زندگی و آثار بهرام بیضایی». گزارش فیلم (۱۲): ۳۱.
- «فهرستِ فارغ‌التّحصیلانِ افتخاریِ دانشگاهِ سنت اندروز». وبسایتِ دانشگاهِ سنت اندروز. ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲ ژوئن ۲۰۲۲.
- بیضایی، بهرام (۱۳۸۵). «سالشمار زندگی و آثار بهرام بیضایی». بخارا (۵۷): ۲۴.
- بیضایی، بهرام. «سالشمار زندگی و آثار بهرام بیضایی». مجلّه سیمیا زمستان ۱۳۸۶ شماره ۲.
- یاحقی، محمدجعفر؛ علی حوری، محبوبه (۱۴۰۰). روزشمار زبان و ادبیات فارسی. ج. ۲. تهران: انتشارات معین. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۱۶۵-۲۶۹-۴.
