سنندج
| سنندج سنه | |
|---|---|
 | |
 | |
| کشور |  ایران |
| استان | کردستان |
| شهرستان | سنندج |
| بخش | مرکزی |
| نام(های) پیشین | سنه‌دژ، سینه، سینه‌دژ[۱] |
| سال شهرشدن | دوره صفوی[۲] (۱۲۱۲ خ)[۳] |
| مردم | |
| جمعیت | ۴۱۲٬۷۶۷ (برآورد ۱۳۹۵)[۴] |
| جغرافیای طبیعی | |
| مساحت | ۵۴۰ [۵] |
| آب‌وهوا | |
| میانگین دمای سالانه | ۱۳٫۱ درجهٔ سانتی‌گراد |
| میانگین بارش سالانه | ۴۵۰ میلی‌متر |
| روزهای یخبندان سالانه | ۱۰۳ |
| اطلاعات شهری | |
| شهردار | انور رشیدی |
| ره‌آورد | قالی، گلیم، کلاش، منبت کاری، نازک‌کاری چوب،[۷] |
| پیش‌شمارهٔ تلفن | ۰۸۷[۶] |
| وبگاه | |
| شناسهٔ ملی خودرو | ایران ۵۱ |
  سنندج | |
سَنَندَج (
تلفظ راهنما·اطلاعات (سنه‌دژ، به کردی: سنه[۱۱]) مرکز استان کردستان و بیستمین شهر بزرگ ایران است. این شهر در غرب ایران قرار گرفته‌است. سنندج در ارتفاع ۱۵۰۰ متری از سطح دریا و در منطقهٔ کوهستانی زاگرس واقع شده و آب و هوایی معتدل و کوهستانی دارد. این شهر از سوی غرب به کوه آبیدر، از شمال به کوه شیخ معروف از جنوب به کوه سراج‌الدین و از شرق به کوه خاتون شیشه‌رێ و گردنه لیلاخ محدود شده‌است و در منطقه‌ای به گستره ۹۵/۷۶۴ هکتار گسترده‌است.[۱۲]
سنندج در ۳۹۱ کیلومتری غرب جنوبی تهران، سر راه کرمانشاه به سقز و بیجار، قرار دارد.
جمعیت این شهر بر پایه برآورد سال ۱۴۰۰ خورشیدی، ۵۵۰٬۰۰۰ نفر بوده‌است.[۴]
سنندج به عنوان یکی از پایتخت‌های موسیقی جهان معرفی شده‌است[۱۳][۱۴] پایتخت نوروز جهان[۱۵][۱۶][۱۷]شهر خلاق موسیقی[۱۸][۱۹] شهر مسجدها[۲۰] شهر هزار تپه و پایتخت کتاب ایران شناخته می‌شود.[۲۱][۲۲] سنندج در گروه ۲۴۵ شهر شبکهٔ شهرهای نوآور جهانی یونسکو و همچنین ۲۸ شهر نوآور موسیقی جهان نیز قرار دارد.[۲۳][۲۴]
سنندج از دید موقعیت جغرافیایی و فعالیت‌های شهرسازی دوران صفوی و قاجار، از بافت شهری سنتی با ارزشی برخوردار است که سازه‌های مسکونی و سودمند زیادی مانند حمام، مساجد و بازار در آن باقی مانده‌است؛ این شهر دارای محدودهٔ بافت تاریخی-فرهنگی با گستردگی‌ای برابر ۱۲۰ هکتار است.[۲۵][۲۶]
سنندج از دوران گذشته از مراکز مهم اهل سنت در ایران بوده‌است.[۲۷]
در این شهر، زبان کردی اردلانی به‌عنوان زبان گفتاری و زبان فارسی به‌عنوان زبان آموزش و نامه‌نگاری‌های رسمی، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
نام
شهر سنندج را به علت بنا شدن در دامنهٔ کوه آبیدر، در گذشته سنه می‌خواندند و چون دژ آن از لحاظ نظامی اهمیت زیادی داشته، آن را سنه‌دژ (دژی در پای کوه) می‌نامیدند که کم‌کم به سنندج بدل شد. ژاک دمورگان که در اواخر پادشاهی ناصرالدین‌شاه به ایران آمده، همه‌جا از این شهر با نام سنه یاد کرده‌است.[نیازمند منبع] مردمان بومی سنندج، این شهر را «کورسان» می نامند.
بابا مردوخ روحانی در کتاب خود دربارهٔ ریشه نام سنندج می‌نویسد:
خود کردها سنندج را «سنه» می‌خوانند و نام اصلی آن گویا همین بوده‌است؛ اما بعد از بنای برج و باروی حکومتی آن را «سنه‌دژ» گفته‌اند که سنندج تحریف و تعریبی از آن است. برخی معتقدند که اصل آن «سانان دژ» بوده به معنی قلعه و محل سانها، زیرا سان در لهجه کردی گورانی، معنی سلطان می‌بخشد چنان‌که «کانی سانان» نیز به معنی محل سلاطین است.[۲۸]
پیشینه سکونت در محل کنونی شهر سنندج (سنه یا سنه‌دژ) به گذشته‌های دور بازمی‌گردد. با این وجود شهر نو سنندج در دورهٔ صفوی و در روزگار شاه‌صفی در سال ۱۰۴۶ هجری قمری توسط سلیمان‌خان اردلان پایه‌گذاری شده‌است. نام سنه به احتمال زیاد از ریشهٔ اوستایی گرفته شده‌است. تا پیش از دورهٔ قاجار از این شهر به‌نام سنه یاد می‌شده‌است اما پس از این دوره به سنندج تغییر نام یافت.[۲۶][۲۹][۳۰][۳۱][۳۲][۳۳]
تاریخچه‌ای از منطقهٔ سنندج
پس از نابودی دژ حسن‌آباد در سال ۱۰۴۶ هجری قمری در زمان فرمانروایی شاه‌صفی، سلیمان‌خان اردلان پسر تیمورخان اردلان از بستگان مورد اعتماد شاه‌صفی به کردستان آمد، مرکز ایالت کردستان را از حسن‌آباد به سنندج جا به جا کرد و شهر سنندج را در محل روستای سینه پی نهاد و دژ حکومتی را بر بالای تپه‌ای به بلندای ۲۰ متر در کنار روستای سینه (که امروزه به باشگاه افسران معروف است) ساخت و در بیرون و پیرامون دژ؛ خانه، گرمابه، بازار و مسجدی ساخت و رشته کاریزی نیز در دشت «سرنوی» پی نهاد و آب آن را به شهر و میان دژ آورد. دژی را که «سلیمان‌خان» بنا نهاد «سنه‌دژ» نامیدند که بر اثر گذشت زمان و تلفظ‌های گوناگون به «سنه‌دج» و سپس «سنندج» دگرگون شد. سازهٔ اصلی آن از زمان خسروخان اول تا امان‌الله‌خان اول طول کشید. حسنعلی‌خان اردلان، والی سنندج در سال ۱۱۱۶ هجری قمری درمیان دژ حکومتی چند تالار و عمارت بنا می‌کند و سپس مسجد و مدرسه‌ای بزرگ در شهر سنندج بر پا می‌کند که دو منار بلند داشته‌است. این دو منار یکصدسال پابرجا بود تا اینکه «امان‌الله‌خان اردلان» والی کردستان که مردی سخت مذهبی و تندرو بود، آن را ویران کرده و به جایش مسجد و دو منار و باغی به نام فردوس ساخت.
وضعیت طبیعی
جغرافیا
سنندج، مرکز استان کردستان با گستره‌ای نزدیک به ۳هزار و پانصد هکتار در غرب ایران و در بخش جنوبی استان کردستان قرار دارد.
آب و هوا
آب و هوای شهر سنندج سرد و نیمه خشک و گرایش به مرطوب است. در فصل بهار و تابستان هوای معتدل دارد. متوسط دمای سنندج در بهار ۱۵٬۲۰، در تابستان ۲۵٬۲۰، در پاییز ۸٫۴۰ و در زمستان ۳٫۲۰- درجهٔ سانتی‌گراد است. بیشترین دمای ثبت شده در تیر ماه نزدیک °۴۴ و کمترین آن در دی ماه، °۳۱٫۰- درجهٔ سانتی‌گراد است. بارندگی سالانه به‌گونه میانگین ۵۰۰ میلی‌متر بوده و بیشترین روزانه، ۷۷ میلی‌متر است.
| داده‌های اقلیم Sanandaj (1959-2010) | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ماه | ژانویه | فوریه | مارس | آوریل | مه | ژوئن | ژوئیه | اوت | سپتامبر | اکتبر | نوامبر | دسامبر | سال |
| سابقهٔ بیشترین °C (°F) | ۱۷٫۵ (۶۴) |
۲۱٫۴ (۷۱) |
۲۷٫۶ (۸۲) |
۳۲٫۸ (۹۱) |
۳۶٫۶ (۹۸) |
۴۰٫۴ (۱۰۵) |
۴۴٫۰ (۱۱۱) |
۴۳٫۰ (۱۰۹) |
۳۹٫۴ (۱۰۳) |
۳۲٫۳ (۹۰) |
۲۶٫۰ (۷۹) |
۲۲٫۹ (۷۳) |
۴۴ (۱۱۱) |
| میانگین بیشترین °C (°F) | ۵٫۵ (۴۲) |
۷٫۹ (۴۶) |
۱۳٫۷ (۵۷) |
۱۹٫۵ (۶۷) |
۲۵٫۵ (۷۸) |
۳۲٫۷ (۹۱) |
۳۷٫۰ (۹۹) |
۳۶٫۵ (۹۸) |
۳۱٫۸ (۸۹) |
۲۴٫۳ (۷۶) |
۱۵٫۴ (۶۰) |
۸٫۹ (۴۸) |
۲۱٫۵۶ (۷۰٫۹) |
| میانگین روزانه °C (°F) | ۰٫۱ (۳۲) |
۲٫۰ (۳۶) |
۷٫۱ (۴۵) |
۱۲٫۲ (۵۴) |
۱۷٫۰ (۶۳) |
۲۲٫۷ (۷۳) |
۲۷٫۲ (۸۱) |
۲۶٫۶ (۸۰) |
۲۱٫۲ (۷۰) |
۱۵٫۲ (۵۹) |
۸٫۴ (۴۷) |
۳٫۲ (۳۸) |
۱۳٫۵۷ (۵۶٫۵) |
| میانگین کمترین °C (°F) | −۵٫۳ (۲۲) |
−۳٫۹ (۲۵) |
۰٫۵ (۳۳) |
۴٫۹ (۴۱) |
۸٫۵ (۴۷) |
۱۲٫۶ (۵۵) |
۱۷٫۵ (۶۴) |
۱۶٫۶ (۶۲) |
۱۰٫۶ (۵۱) |
۶٫۲ (۴۳) |
۱٫۴ (۳۵) |
−۲٫۵ (۲۸) |
۵٫۵۹ (۴۲٫۲) |
| سابقهٔ کمترین °C (°F) | −۲۸٫۰ (−۱۸) |
−۳۱٫۰ (−۲۴) |
−۱۶٫۰ (۳) |
−۷٫۰ (۱۹) |
−۲٫۰ (۲۸) |
۳٫۰ (۳۷) |
۷٫۰ (۴۵) |
۵٫۰ (۴۱) |
۱٫۰ (۳۴) |
−۴٫۶ (۲۴) |
−۱۴٫۰ (۷) |
−۲۳٫۶ (−۱۰) |
−۳۱ (−۲۴) |
| بارندگی میلی‌متر (اینچ) | ۶۲٫۰ (۲٫۴۴) |
۶۰٫۷ (۲٫۳۹) |
۷۷٫۱ (۳٫۰۴) |
۷۱٫۷ (۲٫۸۲) |
۳۶٫۵ (۱٫۴۴) |
۲٫۲ (۰٫۰۹) |
۰٫۹ (۰٫۰۴) |
۰٫۴ (۰٫۰۲) |
۰٫۹ (۰٫۰۴) |
۲۶٫۷ (۱٫۰۵) |
۵۶٫۸ (۲٫۲۴) |
۵۴٫۰ (۲٫۱۳) |
۴۴۹٫۹ (۱۷٫۷۴) |
| میانگین روزهای برفی | ۸٫۰ | ۶٫۴ | ۲٫۱ | ۰٫۳ | ۰٫۰ | ۰٫۰ | ۰٫۰ | ۰٫۰ | ۰٫۰ | ۰٫۰ | ۰٫۶ | ۳٫۹ | ۲۱٫۳ |
| [نیازمند منبع] | |||||||||||||
مردم
.jpg)
مردم سنندج، کرد هستند که به زبان کردی سورانی به لهجه اردلانی سخن می‌گویند.
گویش رایج در استان کردستان گویش سورانی لهجه اردلانی است که در سنندج و شهرهای دور و بر رایج است اما مکریانی گویش دیگر از کردی است که در شهرستان‌های پیرانشهر، مهاباد، بوکان، بانه، سردشت، و اشنویه، تکاب ، شاهین دژ ، نقده(مکریان) رایج است. دین مردم سنندج اسلام و پیرو مذهب تسنن از شاخه شافعی می‌باشند. اقلیت‌های مسیحی (کاتولیک) و کلیمی نیز وجود داشته که در چند سال گذشته از کشور مهاجرت کرده‌اند.
جمعیت شهر اکنون به‌ترتیب متشکل از چم‌شاری‌ها (قشلاخی‌ها)، لیلاخی‌ها، سارالی‌ها، کامیارانی و اورامی‌هاست.
در گذشته ارمنی‌ها و آشوری‌ها نیز در این شهر زندگی می‌کردند اما با گذشت زمان از سنندج مهاجرت کردند.
مدارس آلیانس در سال ۱۳۱۶ هجری قمری در سنندج مانند شهرهای همدان، اصفهان، شیراز و کرمانشاه که بیشترین تعداد یهودیان را داشتند، تأسیس شدند.[۳۴] یک محله کامل برای یهودیان وجود داشته و قسمت بزرگ تجارت منطقه را در دست داشتند. در زمان‌های گذشته، ۳ یا ۴ کنیسه وجود داشت ولی هم‌اکنون دو کنیسه فعال است. یک کنیسه کهن هم در سنندج وجود دارد که در نزدیک ۱۵۰ سال پیشینه دارد. در کنیسه سنندج، می‌توان کهن‌ترین نُسَخِ سفر تورات را یافت، که ناب‌ترین پوست آهو را دارا است و جوهر آن از جوهر چینی است. شغل یهودیان قدیمی در سنندج، پارچه‌فروشی و خرده‌فروشی بوده‌است. همچنین، برخی از بناهای کهن سنندج، کار یهودیان قدیمی سنندج است.[۳۵][۳۶]
عشایر کرد پراکنده در سنندج شامل کومالی، جاف، مندمی، گلباخی (گلباغی)، شیخ اسماعیلی، پیرپیشه، تامازتوزا، کوراکا، لالا، محمود جبرئیلی، بالی‌وند، دراج، بوراکا، ساکور، لوری کلاه کر، گیو گاش و خه‌ررات هستند.[۳۷]
زبان
زبان مردم سنندج کردی سورانی و با لهجه اردلانی می‌باشد.[۳۸]
جمعیت
جمعیت شهر سنندج در سال ۱۳۳۵ برابر با ۴۰٬۶۴۱ نفر با ۷٬۹۰۰ خانوار بوده‌است.[۳۹] در سال ۱۳۴۵ جمعیت شهر به ۵۴٬۵۷۸ نفر و ۱۵٬۱۰۶ خانوار رسیده‌است. نرخ رشد جمعیت در این دوره ۲٫۹۹ درصد بوده‌است که در سنجش با نرخ رشد سایر مراکز استانها در کشور نرخ رشد بالایی می‌باشد. بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۸۵ خورشیدی، جمعیت شهر سنندج در این سال بالغ بر ۳۳۱٬۴۴۶ نفر بوده که از این تعداد ۱۷۱٬۷۲۳ نفر مرد و ۱۷۱٬۷۲۳ نفر زن بوده‌اند. همچنین تعداد خانوارهای ساکن این شهر، ۸۱٬۳۸۰ خانوار بوده‌است.[۴۰] جمعیت شهر سنندج در سرشماری‌ها از سال ۱۳۳۵ به بعد به گونه زیر بوده‌است.[۴۱][۴۲]
| سال سرشماری | جمعیت | رتبه در کشور |
|---|---|---|
| ۱۳۳۵ | ۴۰٬۶۴۱ | ۲۲ |
| ۱۳۴۵ | ۵۴٬۵۷۸ | ۲۳ |
| ۱۳۵۵ | ۹۵٬۸۷۲ | ۲۲ |
| ۱۳۶۵ | ۲۰۳٬۹۷۵ | ۲۱ |
| ۱۳۷۰ | ۲۴۴٬۰۲۹ | ۲۲ |
| ۱۳۷۵ | ۲۷۷٬۸۰۸ | ۲۰ |
| ۱۳۸۵ | ۳۱۱٬۴۴۶ | ۲۳ |
| ۱۳۹۰ | ۳۷۳٬۹۸۷ | ۲۲ |
| ۱۳۹۵ | ۴۱۲٬۷۶۷ | ۲۱ |
| مردان | سن | زنان |
|---|---|---|
| ۸٬۳۴۹ | ۷٬۴۲۳ | |
| ۳٬۰۷۷ | ۳٬۱۲۱ | |
| ۴٬۳۷۵ | ۴٬۳۴۴ | |
| ۷٬۳۸۵ | ۶٬۳۳۹ | |
| ۸٬۵۸۳ | ۸٬۱۳۷ | |
| ۱۰٬۱۲۹ | ۹٬۷۲۹ | |
| ۱۲٬۳۲۸ | ۱۱٬۶۰۶ | |
| ۱۳٬۲۸۱ | ۱۲٬۷۵۱ | |
| ۱۶٬۸۴۹ | ۱۶٬۰۳۴ | |
| ۲۱٬۶۰۷ | ۲۲٬۴۷۱ | |
| ۲۰٬۷۲۰ | ۱۹٬۹۰۸ | |
| ۱۴٬۴۵۶ | ۱۳٬۷۴۸ | |
| ۱۰٬۵۲۴ | ۱۰٬۰۶۶ | |
| ۱۰٬۶۹۰ | ۱۰٬۰۶۱ |
نامداران
عبدالحمید بدیع‌الزمانی کردستانی
مذهب
.jpg)
دین مردم سنندج اسلام با مذهب سنی شافعی است. در این شهر هنوز شمار اندکی از یهودیان به جا مانده‌اند. همچنین مهاجران اهل تشیع (کمتر از ۵٪ جمعیت سنندج) از شهرهای بیجار، قروه، کرمانشاه و… به این شهر آمده‌اند.[۴۴]
فرهنگ و هنر
ثبت جهانی در یونسکو
بر پایه اعلام شهرداری سنندج در تاریخ ۹ آبان ۱۳۹۸ این شهر به‌عنوان یکی از شهرهای خلاق بخش موسیقی از سوی یونسکو به ثبت جهانی رسید.[۴۵][۴۶][۴۷]
جشن‌ها
مردم سنندج نیز مانند دیگر مردمان کُرد جشن‌های چهارشنبه سوری و نوروز را به نام یک جشن ملی و باستانی جشن می‌گیرند.[۴۸]
روز سنندج
روز سنندج یا روز سنه (به کردی: ڕۆژی سنه) برابر با ۶ اردیبهشت هر سال است. این روز سالروز فرمان شاه صفی بر پایه ساخت شهر سنندج توسط حاکم کردستان سلیمان خان اردلان است.[۴۹] شورای فرهنگ عمومی استان کردستان در سال ۱۳۹۷ نام‌گذاری این روز را به نام «روز سنه» (روز سنندج) تصویب کرد و نخستین مراسم در بزرگداشت آن در ۶ اریبهشت ۱۳۹۷ برگزار شد.[۵۰]
سینماها
نمایش فیلم در سنندج پیش از افتتاح رسمی نخستین سالن، از سال ۱۳۲۰ در مکان «باغ ملی» (سه راه طالقانی کنونی) با دستگاه آپارات سیار بر روی زمین و بدون صندلی در کنار حوض باغ ملی آغاز شد. نخستین سینمای رسمی سنندج، «سینما فردوسی» بود که در زمین باشگاه قدیم ارتش (بان باشگاه) با آپارات زغالی، در سالنی با ظرفیت ۲۰۰ نفر، به نمایش فیلم‌های هندی و مصری به صورت صامت می‌پرداخت. قیمت بلیط این سینما تنها یک ریال بود.[۵۱]
پردیس سینمایی بهمن سنندج یک مجموعه سینمایی دارای ۷ سالن سینما، تنها سینمای فعال شهر سنندج است.
جشنواره دف، نوای رحمت
یک جشنواره سالانه موسیقی و ویژه برای ساز کوبه‌ای دف است که دبیرخانه دائمی آن در شهر سنندج قرار دارد.[۵۲] این جشنواره از سال ۸۴ به گونه استانی کار خود را آغاز کرد، در سال ۸۶ به گونه سراسری ادامه یافت اما در نیمه دولت نخست محموداحمدی‌نژاد تا پایان دولت دوم وی حمایت از جشنواره پایان یافت که این خود باعث توقف جشنواره شد، در سال ۱۳۹۳ جشنواره زنده شد و توانست به کار خود ادامه دهد.[۵۲] هفتمین دوره جشنواره در سال ۱۳۹۶ به یک جشنواره بین‌المللی تغییر یافت.[۵۳][۵۴]
کتابخانه‌های عمومی
| ردیف | نام |
|---|---|
| ۱ | فردوسی |
| ۲ | هه‌ژار |
| ۳ | شهید مطهری |
| ۴ | امام رضا |
| ۵ | خاتم‌الانبیاء |
| ۶ | مستوره اردلان |
| ۷ | مرکزی |
| ۸ | شهید برهان عالی[۵۵] |
مراکز گردشگری و تاریخی
هتل‌ها
| ردیف | نام | درجه | آدرس |
|---|---|---|---|
| ۱ | هتل بین‌المللی لاله (در دست ساخت) | ۵ ستاره | تکیه و چمن |
| ۲ | هتل پارسیان سنندج (نامعلوم)[۵۶] | ۵ ستاره[۵۷][۵۸] | - |
| ۳ | هتل شادی | ۴ ستاره | بلوار پاسداران |
| ۴ | هتل شاهو (نامعلوم) | ۴ ستاره | بلوار پاسداران |
| ۵ | هتل جهانگردی | ۳ ستاره | سه راه شالمان |
| ۶ | هتل فرهنگیان | ۲ ستاره | سه راه شالمان |
| ۷ | هتل آبیدر | ۱ ستاره | خ فردوسی |
| ۸ | هتل جبار | ۱ ستاره | میدان انقلاب |
| ۹ | هتل هدایت | ۱ ستاره | خ فردوسی |
| ۱۰ | هتل کاج | ۱ ستاره | خ فردوسی |
| ۱۱ | هتل ایثار | ۱ ستاره | بلوارارشاد |
شهر سنندج دارای ۱۱ هتل می‌باشد[۵۹] که یک هتل در حال ساخت ۵ ستاره به نام هتل بین‌المللی لاله دارد؛ که در بام سنندج و در آبیدر و رو به شهر در حال ساخت است. همچنین سنندج دارای یک هتل چهار ستاره به نام هتل شادی است که با تمامی امکانات رفاهی و گردشگری آماده پذیرایی و استقبال از گردشگران داخلی و خارجی است.
موزه‌ها
موزه سنندج (عمارت سالار سعید)، خیابان امام خمینی. معماری و ساخت این ساختمان موزه خود نشان از معماری عصر قاجاریه دارد. زیر زمین موزه به شکل حوض خانه ساخته شده و دارای سقف گنبدی شکل با تزیینات و آئینه کاری است و در همین قسمت شاه نشین و حوض سنگی به شکل شش ضلعی ساخته شده‌است. جالب‌ترین قسمت موزه ارسی بزرگ تالار است که ۴سال صرف ساختن آن شده‌است. موزه سنندج بخش باستان‌شناسی و مردم‌شناسی است که در بخش باستان‌شناسی آن اشیای دوره‌های مختلف از ماقبل تاریخ تا دوره قاجار نگهداری می‌شود. در میان اشیای پیش از تاریخ، بخش پیه‌سوزهای مکشوفه از بانه بسیار قابل توجه هستند. موزه تاریخ طبیعی، خیابان فلسطین. این موزه وابسته به آموزش و پرورش استان کردستان می‌باشد. موزه در برگیرنده پیکره جانوران گوناگون منطقه کردستان است که به صورت علمی تاکسیدرمی (خشک) شده و در ویترین‌های مخصوص به نمایش درآمده‌اند.[۶۰][۶۱]
عمارت و خانه‌های تاریخی
از عمارت و خانه‌های تاریخی شهر سنندج می‌توان به عمارت خسروآباد، موزه سنندج، عمارت مشیر دیوان، عمارت امجدالاشراف، عمارت وکیل الملک، عمارت احمدزاده، عمارت فهیمی سردر فهیم، عمارت سرهنگ آزموده اردلان، عمارت ملا لطف‌الله شیخ‌الاسلام، عمارت ملک التجار، مجموعه عمارت شیخ محمد باقر غیاثی، عمارت سالار سعید (موزه سنندج)، عمارت آصف وزیری (خانه کرد)، خانه پیر مرادی، خانه معمار باشی، خانه آیت‌الله شیخ محمد مردوخ کردستانی، خانه گله داری و خانه مجتهدی اشاره کرد.
بازارها
مشهورترین و تاریخی‌ترین بازارهای سنندج عبارت اند از بازارتاریخی سنندج و بازار سرتپوله. بازار سنندج در دو طرف خیابان انقلاب قرار گرفته و در سال ۱۰۴۶ ه.ق هم‌زمان با مرکزیت شهر سنندج به‌عنوان مرکز حکومت اردلان‌ها ساخته شده‌است. پلان این بازار به صورت مستطیل بزرگی است که در اثر خیابان کشی دوران حکومت پهلوی به دو بخش تقسیم شده و بخش شمالی آن بازار سنندجی است و بخش جنوبی آن بازار آصف نام گرفته‌است.[۶۲]
حمام‌ها
از حمام‌های تاریخی سنندج می‌توان به حمام شیشه، حمام خان، حمام صلاحی، حمام عبدالخالق، حمام عمارت آصف، حمام عمارت ملالطف الله شیخ الاسلام، حمام وکیل الملک، اشاره کرد.[۶۳]
دیگر آثار تاریخی
پل تاریخی قشلاق واقع در شرق سنندج، بر روی رودخانه قشلاق ساخته شده که از آثار دوره صفویه و زندیه است.
- ساختمان شهرداری این ساختمان در زمان دولت دکتر مصدق و توسط «ابراهیم مختار پوریان» معمار سنندجی ساخته شده‌است.
جاذبه‌های مذهبی
سنندج بالغ بر ۱۴۰ مسجد دارد،[۶۴] بیشتر منابع از شهر سنندج به‌عنوان شهر مساجد ایران یاد می‌کنند.[۶۵]
مساجد
از مساجد تاریخی سنندج می‌توان به مسجد و زیارتگاه هاجره خاتون، مسجد امین، مسجد خورشید لقا خانم، مسجد دارالاحسان، مسجد دارالامان، مسجد رشید قلعه بیگی، مسجد وکیل، مسجد وزیر اشاره کرد.
دارالقران بین‌المللی سنندج
هم‌اکنون در حال ساخت است که به گفته سید محمد حسینی شاهرودی نماینده ولی فقیه در استان کردستان هدف آن را ایجاد زیرساخت‌های لازم برای توسعه فرهنگ قرآنی بیان کرده‌است.[۶۶]
امامزاده‌ها
هاجر خاتون دختر موسی کاظم و خواهر علی بن موسی الرضا است و مرقد او در مسجدی در این شهر قرار دارد.
از دیگر مکان‌های مذهبی اسلامی می‌توان به، امامزاده پیرعمر سنندج، امامزاده پیرمحمد، مقبره شرف الملک اردلان، مقبره شیخ محمد باقر غیاثی و مقبره هاجر خاتون خواهر علی بن موسی الرضا اشاره کرد.[۲۶]
مکان‌های مذهبی دیگر ادیان
از مکان‌های مذهبی دیگر ادیان که در حال حاضر پابرجا مانده‌است می‌توان به کلیسای سنندج و کنیسه یهودیان سنندج اشاره کرد.[۲۶]
جشن‌های مذهبی
مردم سنندج، عید فطر و عید قربان و میلاد پیامبر را به عنوان اعیاد مذهبی، جشن می‌گیرند. از دیگر جاذبه‌های شهر سنندج مراسم عرفانی دراویش می‌باشد که به صورت هفتگی در برخی تکایای آن اجرا می‌گردد و گردشگرانی از این مراسم دیدن می‌نمایند. در استان کردستان دو فرقه عمده تصوف وجود دارد: قادریه و نقشبندیه[۶۷]
اماکن تفریحی
جاذبه‌های طبیعی
استان کردستان از طبیعتی زیبا برخوردار است و جنگل بخشی از زیبایی‌های استان را شکل بخشیده‌است. جنگل‌های استان در اطراف شهرهای بانه و مریوان واقع شده و بعد از جنگل‌های شمال کشور در درجهٔ دوم اهمیت قرار دارد. معروف‌ترین درختان جنگلی این جنگل‌ها بلوط، گلابی، زبان گنجشک (ون)، گردو، سیب وحشی، پسته وحشی، زالزالک، آلبالو جنگلی، بادام تلخ، افرا و درخت‌هایی مانند گز و بید وحشی در کنار رودخانه‌است. از جاذبه‌های طبیعی می‌توان جنگل‌های اطراف سنندج که مساحت آن حدود ۷۸٬۰۰۰ هکتار است و در جنوب سنندج واقع شده‌اند، پارک جنگلی آبیدر، پارک ملت نام برد.
باغ‌سازی نزد ایرانیان سابقه دیرینه‌ای دارد. در این میان چهار باغ به خاطر چهار عنصر مقدس و گردونه زندگی، از اهمیت خاصی برخوردار بود. باغ‌سازی در کردستان به دلیل علاقه‌مندی والیان کردستان به سبک معماری ایرانی و باغ‌سازی ایرانی، رونق و گسترش یافت. از چندین چهار باغ، اکنون فقط نام برخی از آن‌ها در کردستان باقی مانده‌است برخی از .. باغ‌های این شهر.. عبارت است از باغ امیریه، باغ امانیه و چهارباغ خسروآباد که یکی از زیباترین چهار باغ‌هایی که در ایران پس از چهار باغ اصفهان ساخته شد بود. این باغ که دقیقاً به وسیلهٔ چهار خیابان به چهار قسمت تقسیم شده بود، تا حدود سال ۱۳۴۵ نیز موجود بود، اما شهرسازی جدید موجب شد تا به جای آن خانه‌هایی که اکنون پیرامون این عمارت وجود دارند، احداث شوند. جز درختان پیرامون عمارت و جوی آب مرکزی، دیگر عناصر چهار باغ از بین رفته و بسیاری از درختان و حوضچه‌ها نابود شده‌اند.
قلل مرتفع
به علت کوهستانی بودن منطقه هر ساله تعداد بسیاری از کوهنوردان به قلل مشهور و مرتفع سنندج صعود می‌نمایند. مهم‌ترین قلل این شهرستان عبارتند از: آبیدر، سلطان سراج الدین، آوالان در جنوب سنندج، خاتون شیشه‌ڕێ در شرق سنندج (گردنه لیلاخ) شاه نشین در ژاوه رود، کوه کوچک در جنوب غربی و کوه چرخ لان در جنوب غربی سنندج.[۶۷]
مجموعه پارک تفریحی آبیدر
این مجموعه در غرب سنندج و در انتهای خیابان آبیدر بر دامنه کوه آبیدر قرار گرفته‌است. شهر سنندج از فراز این پارک چشم‌انداز بسیار زیبائی دارد. چندین باغ و چشمه طبیعی در این پارک وجود دارد. یکی از بزرگترین باغ‌های این مجموعه باغ امیریه می‌باشد که دارای سینما نیز می‌باشد. این مجموعه از قدیم‌الایام تفریحگاه مردم سنندج بوده و کوه آبیدر دارای محبوبیت خاصی میان مردم است.[۶۸] مجسمه‌ای در یادبود مقاومت مردم کردستان در جنگ در پارک آبیدر ساخته شده‌است که از آثار هادی ضیاءالدینی است. این مجسمه پدری کُرد را نشان می‌دهد که دو فرزندش را در آغوش کشیده و رو به سوی شهر سنندج دارد. این مجسمه ۱۵ متر ارتفاع دارد و بر روی فونداسیونی به ارتفاع ۷ متر قرار گرفته‌است و بلندترین مجسمهٔ ایران به‌شمار می‌آید.[۶۹][۷۰]
بزرگترین سینمای روباز جهان
سینمای پارک امیریه دامنه کوه آبیدر با پرده‌ای در ابعاد ۱۲×۲۵ متر، بزرگترین سینمای روباز جهان محسوب می‌شودو درفصل تابستان به ویژه، هزاران نفر از مردمانی که برای گردش به دامنه کوه آبیدر می‌روند می‌توانند بیننده فیلم‌های سینمایی و سایر برنامه‌ها در این سینما باشند.[۷۱]
سد وحدت
از دیگر جاذبه‌های سنندج می‌توان به سد وحدت اشاره کرد.[۷۲]
محله‌ها
از محلات رسمی شهری سنندج می‌توان به پل بند (نظام‌آباد)، چهارباغ، تازآباد، سرتپوله، آغه زمان، قطارچیان، قلعه چهارلان، میدان اقبال، پادگان، اکباتان، عباس‌آباد، پردیس، مردوخ، شالمان، تختی، شهرک بهاران، پاسداران (۶ بهمن)، کلکه جار، جار نصرالله‌خان، مبارک‌آباد، جورآباد بالا و پایین، تقتان، شریف‌آباد، بردشت، گریاشان، گلشن، سپور آباد، پیرمحمد و بهارمست اشاره کرد.[۷۳]
از سایر محلات شهر که بعدها و با گسترش شهر به سنندج پیوستند می‌توان به فرجه، حاجی‌آباد، چم حاجی نسه، تپه شیخ محمد باقر، گردی گرول، غفور (زورآباد پیشین)، تقتقان، کانی کوزله، کمربندی، شهدا (فرح) و عباس‌آباد اشاره کرد.[۳۳]
سیاست
دفتر نمایندگی وزارت امورخارجه
در تاریخ ۰۲–۰۷–۱۳۹۲ دفتر نمایندگی وزارت امور خارجه در سنندج به افتتاح رسید.[۷۴] این دفتر در محله مبارک آباد سنندج در خیابان جمیل شهسواری واقع شده‌است.[۷۴]
شهرداری
شهرداری سنندج، مؤسسه عمومی غیردولتی است که در ۱۳۰۰ خورشیدی با نام بلدیه ایالت کردستان، تأسیس شد و اداره شهر سنندج را به عهده دارد. مسئولیت اداره این سازمان با شهردار سنندج است که پیش از این با حکم وزیر کشور ایران منصوب می‌گردید اما اکنون از طریق آرای شورای شهر سنندج انتخاب می‌شود. ساختمان شهرداری سنندج اولین ساختمان شهرداری سنندج به شیوه مدرن است که در زمان مصدق ساخته شده‌است. شهردار سنندج از مهر ۱۴۰۰، سید انور رشیدی است.[۷۵] شهرداری سنندج، شامل ۳ منطقه شهری و ناحیه ویژه بهاران است که اداره هر منطقه به عهده شهردار آن منطقه که توسط شهردار سنندج انتخاب می‌شود و با نظارت «معاون امور مناطق» فعالیت می‌کند.
صنعت
شهر سنندج دارای نیروگاه سیکل ترکیبی[۷۶] و چهار شهرک صنعتی است.[۷۷]
شرکت تراکتورسازی کردستان نیز که در سنندج مستقر است در تاریخ ۱۵/۴/۸۴ به ثبت رسیده‌است و در حال حاضر تراکتورهای موردنیاز استان‌های غرب ایران را تأمین می‌کند.[۷۸]
صنایع کارخانه‌ای نساجی، کفاشی، چرم‌سازی، تولید شیر پاستوریزه، کاغذسازی، تولیدات شیمیایی، تولیدات برق و الکترونیک و فلزی، تولیدات کانی غیر فلزی، فراورده‌های غذایی و داروسازی از جمله صنایع شهرستان سنندج هستند. در این شهرستان معادن زیادی نیز وجود دارد که به علت مرغوبیت جنبه صادرات دارند.[۷۹]
شهر سنندج یکی از مراکز مهم قالی‌بافی ایران است که قالی‌های آن به صورت بسیار ظریف و تک‌پود با گره متقارن بافته می‌شود.[۸۰]
سد مخزنی وحدت (قشلاق)، که در ده کیلومتری شمال شهر بر رودخانه قشلاق احداث شده و دریاچه وحدت را به وجود آورده‌است و همچنین سد آزاد یک سد سنگریزه ای با هسته رسی است که در ۴۰ کیلومتری غرب سنندج در استان کردستان ساخته شده‌است. آب آشامیدنی اهالی سنندج را تأمین می‌کنند.[۸۱]
مجتمع پتروشیمی کردستان در جاده سنندج- کرمانشاه و در فاصله ۶ کیلومتری سنندج و در مجاورت روستای «سرنجیانه» سنندج واقع است و بزرگترین واحد صنعتی این شهر به‌شمار می‌رود. این مجتمع در اسفند ۹۵ به بهره‌برداری رسید. مجتمع پتروشیمی کردستان، یکی از ۸ مجتمع پتروشیمی‌است که در مسیر خط لوله اتیلن غرب، در استان‌های غربی ایران ساخته می‌شود.[۸۲]
نیروگاه سیکل ترکیبی سنندج شامل چهار واحد گازی و دو واحد بخار با ظرفیت نامی ۹۵۶ مگاوات در هفت کیلومتری این شهر قرارداد.
ترابری
فرودگاه
فرودگاه بین‌المللی سنندج در جنوب شرقی شهر سنندج و در ابتدای جاده سنندج – کرمانشاه قرار گرفته‌است.[۸۳]
پرواز داخلی
در حال حاضر در نوبت صبح روزانه یک پرواز از سنندج به تهران و بلعکس توسط شرکت آسمان و در نوبت بعدازظهر نیز یک پرواز توسط هواپیمایی قشم از سنندج به تهران و بالعکس انجام می‌شود.[۸۴]
راه‌آهن
پس از ۱۸ سال، راه‌آهن همدان-سنندج در ۱۱ آبان ۱۴۰۲ گشوده‌شد.[۸۵]
پایانه
سنندج دارای دو پایانهٔ مسافربری مرکزی و شمال‌غرب است. در این دو پایانه ۲۴ تعاونی فعال هستند که ۱۳ تعاونی اتوبوسرانی، شش تعاونی مینی‌بوسرانی و پنج تعاونی سواری آمادهٔ خدمت‌رسانی به مسافران هستند.[۸۶]
تاکسی
بیش از ۳۲۰۰ تاکسی در سنندج فعالیت دارند.[۸۷]
شهرهای خواهرخوانده
نگارخانه
-
نمایی از سنندج
جستارهای وابسته
- فهرست جاذبه‌های مذهبی سنندج
- فهرست حمام‌های قدیمی سنندج
- حکومت اردلان
- کردستان ایران
- روز سنندج
- شهرک بهاران
- فرودگاه سنندج
- ایستگاه راه‌آهن سنندج
- دانشگاه کردستان
- دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج
- دانشگاه علوم پزشکی کردستان
- دانشگاه مذاهب اسلامی سنندج
منابع
- ↑ «نام‌های قدیمی سنندج». فرمانداری سنندج. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ اکتبر ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۹ اوت ۲۰۰۹.
- ↑ «سال شهر شدن سنندج». پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه هنری استان کردستان. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ مه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۷ اکتبر ۲۰۰۹.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ ژوئیه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۴ مارس ۲۰۱۴.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ نتایج سرشماری سال ۱۳۹۵ بایگانی‌شده در ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine وبگاه مرکز آمار ایران
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۷ اوت ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۶ سپتامبر ۲۰۱۴.
- ↑ «پیش‌شماره کد تلفن شهر و شهرستان‌های استان کردستان».
- ↑ «معرفی کردستان». وبگاه رسمی استانداری کردستان. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ ژوئیه ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۸ فوریه ۲۰۱۶.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۴ اوت ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۷ اکتبر ۲۰۰۹.
- ↑ «زبان کردی». وبگاه چهل چشمه.
- ↑ «مذهب کردها». وبگاه کردستان توریسم. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ فوریه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۳ اکتبر ۲۰۰۹.
- ↑ «سنندج به روایت تاریخ». وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. farhang.gov.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ فوریه ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۲ فوریه ۲۰۲۲.
- ↑ «مساحت محدوده شهر سنندج». وبگاه رسمی شهرداری سنندج. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ اوت ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۷ اکتبر ۲۰۰۹.
- ↑ «سنندج پایتخت موسیقی جهان معرفی شد. - پایگاه خبری بانک مسکن». www.hibna.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۰۲.
- ↑ «خبرگزاری شبستان». خبرگزاری شبستان. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ سپتامبر ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۰۲.
- ↑ «سنندج پایتخت نوروز جهان». خبرگزاری ایلنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۰۲.
- ↑ «سنندج پایتخت نوروز جهان». ایسنا. ۲۰۲۲-۰۳-۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۰۲.
- ↑ آموزش، گروه (۲۰۲۲-۰۳-۱۸). «عنوان پایتخت نوروز جهان برازنده و شایسته سنندج است». کمیسیون ملی یونسکو ایران. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۰۲.
- ↑ «سنندج؛ شهر خلاق موسیقی». www.softinja.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۰۲.
- ↑ «سنندج شهر خلاق موسیقی». کمیسیون ملی یونسکو ایران. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۰۲.
- ↑ «شهر مساجد کجاست؟». ایسنا. ۲۰۱۲-۱۱-۲۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۰۲.
- ↑ «سنندج پایتخت کتاب ایران شد». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۲۱-۱۲-۲۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۰۲.
- ↑ «سنندج پایتخت کتاب ایران شد- اخبار کردستان - اخبار استانها تسنیم | Tasnim». خبرگزاری تسنیم | Tasnim. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۰۲.
- ↑ https://www.irna.ir/news/83536578/سنندج-به-عنوان-شهر-خلاق-موسیقی-ثبت-جهانی-شد
- ↑ https://en.unesco.org/creative-cities/events/unesco-designates-66-new-creative-cities
- ↑ «محدودهٔ بافت تاریخی فرهنگی سنندج ابلاغ شد». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ ژوئیه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰ مارس ۲۰۱۴.
- ↑ ۲۶٫۰ ۲۶٫۱ ۲۶٫۲ ۲۶٫۳ http://kurdistan.ichto.ir بایگانی‌شده در ۹ سپتامبر ۲۰۱۴ توسط Wayback Machine?
- ↑ «اهل سنت ایران». روزنامه شرق (1396/06/12). دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۰۱.
- ↑ روحانی، بابا مردوخ. تاریخ مشاهیر کرد. ج. سوم. ص. ۲۳۹.
- ↑ «iranicaonline.articles/diakonoff-igor-mikhailovich-1914-1999-russian-orientalist-of-international-standing».
- ↑ «//encrypted-tbn0.gstatic/images?q=tbn:ANd9GcSW7NWVy9VQAfLwIhzUgWkwPaTq1lUm9Z2COsdcnSrdDcfRR8iw».
- ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب
<ref> غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نامReferenceAوارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.). - ↑ «https://www.ilna.ir/قدمت شهر سنندج». پیوند خارجی در
|title=وجود دارد (کمک) - ↑ ۳۳٫۰ ۳۳٫۱ قرخلو، مهدی - عبدی ینگی‌کند، ناصح - زنگنه شهرکی، سعید: تحلیل سطح پایداری شهری در سکونتگاه‌های غیررسمی (مورد: شهر سنندج). در نشریه: «پژوهش‌های جغرافیای انسانی»، تهران: پاییز ۱۳۸۸ - شماره ۶۹ (علمی-پژوهشی). (از صفحه ۱ تا ۱۶).
- ↑ وبگاه انجمن کلیمیان
- ↑ یا روز قتل در سنندج عاشورا یا روز قتل در سنندج[پیوند مرده]
- ↑ "Language distribution: Kordestan Province". Iran Atlas. Retrieved 25 September 2021.
{{cite web}}: نگهداری CS1: url-status (link) - ↑ عامریان، حمید (۱۳۹۹). شناخت فرهنگ و اقوام ایران‌زمین. جهاد دانشگاهی. ص. ۲۶۳. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۴۶۰-۴۱۷-۸.
- ↑ http://www.britannica.com/EBchecked/topic/521720/Sanandaj
- ↑ «ارزیابی اجمالی ظرفیتهای تراکمی شهر». وبگاه فرمانداری سنندج. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ مه ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۳۰ اکتبر ۲۰۰۹.
- ↑ «نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۸۵». وبگاه مرکز آمار ایران.
- ↑ رئیس‌دانا، فریبرز، بررسی‌های کاربردی توسعه و اقتصاد ایران، جلد دوم، تهران: چشمه، چاپ اول: ۱۳۸۰؛ صص ۷۴۹–۷۴۸.
- ↑ بولتن‌نیوز: شهرهای ایران هر کدام چقدر جمعیت دارند؟، نوشته‌شده در ۲۷ خرداد ۱۳۹۲؛ بازدید در ۲۰ خرداد ۱۳۹۹.
- ↑ «نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۸۵». درگاه ملی آمار ایران. دریافت‌شده در ۱۳ مارس ۲۰۱۰.
- ↑ https://mohajertranslate.com/دارالترجمه-رسمی-سنندج/
- ↑ «سنندج به عنوان شهر خلاق موسیقی در یونسکو ثبت جهانی شد». خبرگزاری مهر.
- ↑ «یونسکو موسیقی سنندج را به فهرست میراث جهانی افزود». خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «UNESCO celebrates World Cities Day designating 66 new Creative Cities». UNESCO.
- ↑ http://www.hamshahrionline.ir/details/205794
- ↑ دانشگاه کردستان: فرماندار سنندج: روز "سنه" در تقویم کشور ثبت می‌شود، نوشته‌شده در ۶ اسفند ۱۳۹۷؛[پیوند مرده] بازدید در ۸ اردیبهشت ۱۳۹۸.
- ↑ خبرگزاری کُردپرس: ویژه‌برنامۀ روز «سنه» در پردیس سینما بهمن سنندج برگزار می‌شود، نوشته‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۸؛ بایگانی‌شده در ۱۳ مه ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine بازدید در ۸ اردیبهشت ۱۳۹۸.
- ↑ آیینه سنندج ۰, ۱۳۷۱–۰۸–۰۱
- ↑ ۵۲٫۰ ۵۲٫۱ https://www.mehrnews.com/news/4011796/فراخوان-نخستین-دوره-بین-المللی-جشنواره-دف-نوای-رحمت-اعلام-شد
- ↑ https://www.mehrnews.com/news/4075635/لوح-ثبت-ملی-ساختن-ونواختن-دف-به-نام-کردستان-رونمایی-شد
- ↑ «هفتمین دوره جشنواره «دف نوای رحمت» در سنندج». خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا). ۳ فروردین ۱۳۹۷. دریافت‌شده در ۲۳ مارس ۲۰۱۸.</
- ↑ [www.kordestanpl.ir «پرتال اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان کردستان»] مقدار
|نشانی=را بررسی کنید (کمک). دریافت‌شده در ۲۲ دسامبر ۲۰۱۹. - ↑ «معاون عمرانی استاندار کردستان از پروژه احداث هتل پارسیان سنندج بازدید کرد». خبرگزاری پانا (PANA). دریافت‌شده در ۲۴ دسامبر ۲۰۱۹.
- ↑ «معاون عمرانی استاندار کردستان از پروژه احداث هتل پارسیان سنندج بازدید کرد». وبگاه رسمی استانداری کردستان. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ سپتامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۴ دسامبر ۲۰۱۹.
- ↑ «بیشترین سهم تسهیلات گردشگری به استان کردستان اختصاص یافته‌است». خبرگزاری کردپرس. دریافت‌شده در ۲۴ دسامبر ۲۰۱۹.[پیوند مرده]
- ↑ «تعداد و مشخصات هتل‌ها در استان کردستان». اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کردستان. دریافت‌شده در ۲۲ دسامبر ۲۰۱۹.[پیوند مرده]
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۹ سپتامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۶ سپتامبر ۲۰۱۴.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۲ دسامبر ۲۰۱۴.
- ↑ «توانمندی‌های استان کردستان در زمینه‌های میراث فرهنگی و گردشگری». وب سایت استانداری کردستان. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ دسامبر ۲۰۱۴.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۷ سپتامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۶ سپتامبر ۲۰۱۴.
- ↑ «سهم دوبرابری اهل سنت از مساجد ایران/ تهران محرومترین شهر از مسجد». خبرگزاری مهر. دریافت‌شده در ۲۲ دسامبر ۲۰۱۹.
- ↑ «سنندج شهر مساجد / استان کردستان از لحاظ دارا بودن مسجد، مقام اول کشور دارد». دریافت‌شده در ۲۲ دسامبر ۲۰۱۹.
- ↑ «ساخت دارالقرآن بین‌المللی سنندج از محل اعتبارات سفر رهبری». خبرگزاری فارس. ۳ فروردین ۱۳۹۷. دریافت‌شده در ۲۳ مارس ۲۰۱۸.</
- ↑ ۶۷٫۰ ۶۷٫۱ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ دسامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۶ دسامبر ۲۰۱۴.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ دسامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۶ دسامبر ۲۰۱۴.
- ↑ خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا): نصب بزرگترین مجسمه در سنندج با موضوع مقاومت مردم کردستان، نوشته‌شده در ۹ اردیبهشت ۱۳۹۹؛ بازدید در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۹.
- ↑ همشهری آنلاین: نصب اثر جدید هادی ضیاءالدینی در پارک جنگلی آبیدر، نوشته‌شده در ۹ اردیبهشت ۱۳۹۹؛ بازدید در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۹.
- ↑ http://www.yjc.ir/fa/news/5052282/بزرگترین-سینمای-روباز-جهان-در-آبیدرسنندج
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۷ سپتامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۶ سپتامبر ۲۰۱۴.
- ↑ پورتال شهرداری سنندج بایگانی‌شده در ۲۴ مارس ۲۰۱۴ توسط Wayback Machine، بازدید: ژوئیه ۲۰۱۲.
- ↑ ۷۴٫۰ ۷۴٫۱ http://www.ilna.ir/news/news.cfm?id=107183
- ↑ «شهرداری سنندج | شهردار سنندج». sanandaj.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۰۹.
- ↑ شانا بایگانی‌شده در ۱۱ مه ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine، بازدید «مارس ۲۰۰۹.
- ↑ «شهرک صنعتی های استان کردستان».
- ↑ پی‌تی‌اس، بازدید: مارس ۲۰۰۹.
- ↑ روزنامهٔ آفرینش، تاریخ خبر ۱۳۸۶/۰۹/۲۰ بایگانی‌شده در ۱۱ مه ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine، بازدید: مارس ۲۰۰۹.
- ↑ ماهنامه خبری سازمان صنایع دستی ایران، شمارهٔ ۱۴، ص ۲۴
- ↑ فرهنگ جغرافیائی آبادی‌های کشور، ج ۳۵، ص ۱۹۵.
- ↑ ایران پترونت بایگانی‌شده در ۳ ژوئن ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine، بازدید: مارس ۲۰۰۹.
- ↑ «آشنایی با فرودگاه سنندج». دریافت‌شده در ۲۲ دسامبر ۲۰۱۹.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۷ سپتامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۶ سپتامبر ۲۰۱۴.
- ↑ «خبرگزاری فارس - راه‌آهن همدان ـ سنندج با حضور رئیس‌جمهور افتتاح شد». خبرگزاری فارس. ۲۰۲۳-۱۱-۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۰۹.
- ↑ https://www.mehrnews.com/news/4816746/یک-میلیون-نفر-مسافر-از-طریق-پایانه-های-مسافربری-سنندج-جابجا-شد
- ↑ https://www.tasnimnews.com/fa/news/1398/07/08/2078668/سنندج-شهر-تاکسی-ها/photo/1
- ↑ «موسیقی سنندج ظرفیت توسعه ارتباطات بین ایران و اتریش است». farsnews.ir. خبرگزاری فارس. دریافت‌شده در ۳۱ ژانویه ۲۰۲۲.
- ↑ «خواهرخواندگی سنندج و وین». hamshahrionline.ir. همشهری آنلاین. دریافت‌شده در ۳۱ ژانویه ۲۰۲۲.
- مختصات و ارتفاع
- قصری، کامبیز. «سنندج دارالایاله کردستان ایران» ، انتشارات دانشگاه کردستان، ۱۳۸۱.
پیوند به بیرون
| مرکز شهرستان | |||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| بخش |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||
| بیشتر از یک میلیون نفر |  | |
|---|---|---|
| نیم تا یک میلیون نفر | ||
| ۲۵۰ هزار تا نیم میلیون نفر | ||
| کمتر از ۲۵۰ هزار نفر | ||
| ||||||||||||||||||||
لهجههای کردی سورانی | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| گروه ۱ |  | |||||
| گروه ۲ | ||||||
| گروه ۳ | ||||||
| پایتختها |
|  | |||
|---|---|---|---|---|---|
| شهرهای مهم |
| ||||
| شهرها و روستا |
| ||||
| دو راهی ماد |
| ||||