عملیات چلچراغ
 | در درستی این مقاله اختلاف نظر وجود دارد. (نوامبر ۲۰۲۲) |
| عملیات چلچراغ | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| بخشی از جنگ ایران و عراق | |||||||
| |||||||
| طرف‌های درگیر | |||||||
 ایران | |||||||
| فرماندهان و رهبران | |||||||
| واحدهای درگیر | |||||||
 سپاه محمدرسول الله | |||||||
عملیات چلچراغ یک عملیات نظامی بود که توسط سازمان مجاهدین خلق ایران و ارتش عراق در اواخر جنگ ایران و عراق در ۲۸ خرداد ۱۳۶۷ انجام شد. هدف از این عملیات تصرف شهر مرزی مهران به‌منظور کنترل میدان‌های نفتی آن و همچنین روستاهای کرد در منطقه بود، که با موفقیت انجام شد.
نیروهای ایران در ۲۶ ژوئیه ۱۹۸۸ عملیات مرصاد را در پاسخ به عملیات فروغ جاویدان، آغاز کردند و مهران را از نیروهای مجاهدین خلق پس‌گرفتند.
زمینه‌ها
[ویرایش]جنگ ایران و عراق نزدیک به ۸ سال ادامه داشت. عراقی‌ها، که به کمک متحدان خارجی خود تجدید تسلیحات کرده بودند، چندین عملیات بزرگ برای آزادسازی بخش‌هایی از خاک عراق که توسط ایرانی‌ها تصرف شده‌بود، انجام دادند. ارتش عراق قبل از نبرد مقادیر زیادی تسلیحات و سلاح‌های شیمیایی در شهر مرزی مهران مستقر کرد (که در آن هنگام بر اثر جنگ ویران شده‌بود).[۱]
صدام حسین از سازمان مجاهدین خلق حمایت می‌کرد و به آنها اجازه داده بود از ایران به پایگاهی در عراق بنام قرارگاه اشرف نقل مکان کنند.[۲]
عملیات چلچراغ در ۱۸ ژوئن ۱۹۸۸ با همکاری سازمان مجاهدین خلق و ارتش عراق آغاز شد. سازمان مجاهدین خلق در این عملیات مسئولیت حملهٔ زمینی را برعهده داشت و ارتش عراق از آنها با توپخانه، نیروی هوایی و سلاح‌های شیمیایی پشتیبانی می‌کرد.[۱][۳]
جنگ
[ویرایش]صدام در سال‌های پایانی جنگ، آشکارا از این سازمان به عنوان یک نیروی کمکی نظامی علیه ایران استفاده می‌کرد. این سازمان علیه ایران به ارتش عراق پیوست و اولین عملیات جنگی آنها عملیات آفتاب نام داشت که در ۲۸ مارس ۱۹۸۸در نزدیکی شوش در جنوب غربی ایران انجام شد.[۲] مسعود رجوی به نیروهای مسلح خود دستور حمله گسترده به ایران داده بود. رجوی معتقد بود نیروهای وی که تعداد آنها نزدیک به ۷۰۰۰ نفر بود، با استقبال گرم مردم ایران روبرو شده و می‌توانند تهران را اشغال کند.
در شب ۱۸ ژوئن، عراق این عملیات را با کمک مجاهدین خلق که در عراق آموزش دیده و مسلح شده بودند، آغاز کرد. ارتش عراق با به‌کارگیری سارین و ۵۳۰ حمله هوایی با هواپیماهای جنگنده و هلیکوپتر، نیروهای ایران را در منطقه اطراف مهران عقب راندند و به ادعای سازمان مجاهدین خلق نزدیک به ۳۵۰۰ نفر از نیروهای سپاه پاسداران کشته و زخمی شدند و تقریباً یک تیپ سپاه پاسداران تخریب شد. سرانجام، شهر مهران توسط نیروهای عراقی و مجاهدین خلق اشغال شد.[۴] نیروهای عراقی و مجاهدین خلق چندین بلندی در اطراف شهر را نیز اشغال کردند و نیز موفق به بدست آوردن غنیمت‌های جنگی از نیروهای ایرانی شدند.
ارتش عراق در طول این عملیات از ۳۰۰۰ عضو مجاهدین خلق استفاده کرد. هدف از اشغال مهران، دستیابی به میدان‌های نفتی آن و کنترل روستاهای کرد منطقه بود. سه گردان مجاهدین خلق با نیروهای عراقی همکاری کردند. نیروهای مجاهدین خلق یونیفرم سربازان ارتش ایران به تن کرده بودند و همین امر به آنها کمک کرد نیروهای ایرانی را غافلگیر و آنها را بکشند یا اسیر کنند. سرانجام سازمان مجاهدین خلق صبح روز بعد مهران را اشغال کرد.[۵] نیروهای عراقی پس از سه روز منطقه را ترک کردند اما نیروهای مجاهدین خلق در آنجا باقی مانند. نیروهای ایرانی در عملیات مرصاد تمام نیروهای مجاهدین خلق که در درون خاک ایران باقی‌مانده بودند را کشتند.[۴] سرانجام، هر دو طرف در ۲۰ ژوئیه ۱۹۸۸ آتش‌بس را به‌طور رسمی پذیرفتند.[۱]
عواقب
[ویرایش]عراقی‌ها در شب ۲۱ ژوئن عقب‌نشینی کرده و به مرز بازگشتند و نیروهای مجاهدین را در منطقه اشغال شده تنها گذاشتند.[۵] نیروهای مجاهدین خلق مقدار زیادی تجهیزات و نیروهای انسانی از دست دادند. عراق همچنین اقدام به یک بمباران راهبردی گسترده مراکز پرجمعیت و اهداف اقتصادی ایران کرد. در نتیجه آن ۱۰ تأسیسات نفتی و شش پالایشگاه تولید نفت خام در اهواز و چندین تأسیسات و نیروگاه در بی بی حکیمه و گچ ساران تخریب شد.[۴]
جستارهای وابسته
[ویرایش]کتاب
[ویرایش]http://csis.org/files/media/csis/pubs/9005lessonsiraniraqii-chap10.pdf
منابع
[ویرایش]- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ Hiro, Dilip (1989). The Longest War: The Iran-Iraq Military Conflict (illustrated ed.). the University of Michigan: Grafton Books. p. 312. ISBN 978-0-246-13376-2. Retrieved 9 May 2019.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ Joplin, Ty (4 October 2018). "Inside the MEK: The Secluded Group Scheduled to Overthrow the Iranian Regime". albawaba.com. Albawaba. Retrieved 9 May 2019.
- ↑ H. Cordesman, Anthony; Wagner, Abraham (1990). The Lessons Of Modern War. Avalon Publishing. p. 1040. ISBN 978-0-8133-1353-5. Retrieved 9 May 2019.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ "The Combination of Iraqi offensives and Western intervention force Iran to accept a cease-fire: September 1987 to March 1989". The Lessons of Modern War – Volume II: Iran–Iraq War (PDF). Center for Strategic and International Studies. Archived from the original (PDF) on 7 June 2013. Retrieved 17 April 2020.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ Blanche, Ed (23 June 1988). "Iranian Rebels Withdraw; Iran Claims to Repel Iraqi Assault". Associated Press. Retrieved 4 February 2019.
