Türkiye

	Türkiye Respublikası
	Türkiye
Bayrak	Gerb
	Milli Gimna: İstiklâl Marşı;
	Türkiye (eşil)
Baş kasaba	Ankara
Ofiţial dil(lär)	Türk dili
Etnik gruppalar	Türklär, Kürtlär, Zazalar, Rumlar, Lazlar...
Millet	Türklär
Devlet kurumu	Respublika
- Prezident	Recep Tayyip Erdoğan
- President Yardımcısı	Cevdet Yılmaz
- Parlament Prezidenti	Numan Kurtulmuş
- Konstituțiya Sudu Prezidenti	Zühtü Arslan
Yasama organı	Türkiye Büük Millet Parlamentı
Kuruluş
- Osmannı İmperyasının Kuruluşu	y. 1302
- Respublikanın Kuruluşu	29 Canavar ay 1923
Toprak
- Toplam	783.562 km² ; 303 mil²
- Su (%)	2,03
İnsannar
- 2024 tahmini	86.063.836[ (18.)
- İnsannar sıklıı	111/km² (İnsannar sıklıı sırası); 43/mil²
GSYİH (SAGP)	2023
- Toplam	$3.613 trilyon (11.)
- Kişi başına	$41,887 (46.)
GSYİH (düşük)	2023
- Toplam	$1.154 trilyon (17.)
- Kişi başına	$13,383 (65.)
Gini (2019)	41.9 (51.)
İGE (2021)	0.838 (48)
Para	Türk lirası (TRY)
Saat Kuşaı	TSİ (UTC+3)
Takvim	gg/aa/yyyy (miladi)
Trafik akışı	sağ
Telefon kodu	+90

Türkiye (Türkiye Respublikası; Türk dili: Türkiye Cumhuriyeti) — hem Evropa hem Aziyada bir devlet. Poyrazbatıda Bulgariya, batıda Grețiya, poyrazdouda Gruziya, douda Armeniya, İran hem Azerbaycanın exklav topraı Nahçıvan, üülendouda isä İrak ve Suriye komşusudur. üülenini Kipra adası hem Akdeniz. Batısını Ege Denizi ve poyrazını Karadeniz çevrelêr. Marmara Denizi isä İstanbul Buazı hem Çanakkale Buazı ile birlikte Anadoluyu Trakiyadan yani Aziyayı Evropadan ayırır. Türkiye, Evropa hem Aziyanın kavşak noktasında yer alması sayesindä önemli bir geostrategik güce sahiptir.

Bir respublika olan Türkiyenin var 81 ili. Parasına söylenêr Türk lirası. Baş kasabası Ankara Anadolunun ortasında bulunar. En büük kasabası İstanbuldur hem devletin ekonomik baş kasabasıdır. Respublikası 1923 yılında Türkiye Büük Millet Parlamentı tarafından yaradıldı büünkü gündë pek anêlän Mustafa Kemal Atatürkün yardımınnan. Bundan öncä Osmannı Devleti hem Osmannı padişaaları bulunardı bu topraklarda.

Modern Türkiyede bulunär pek türlü klimat angısı kolärär pek hayvannın, kuşların, otların ve aaçların yeşêrmää.

İstoriya

Antik Anadolu

İlk imperiya Anadoluda Hittitlärdi. Hittitlär lafedärdilär bir dil İndi-Evropalı dillärdän. Anadoluda üüsek bir kultura kurdular amma Deniz İnsannarı yıktılar bu devleti. İisusdan oncä 1950-den bu yana Anadoluda bulunardı pek devlet. Hem Armiyanlar hem Assirilär yaşadı bu topraklarda taa Babillär bu toprakları alana kadar. Onnardan soram büük imperiyalar kuruldu. Grek devletläri ve Roma, Bizans, Selçuk ve Mongol İmperyaları hükmettilär buraları.

Osmannı Devleti

Mongol İmperyasının çökmääsinin ardınan Osman Gazi adında bir kimse kurdu eni bir imperya angısı kullandı Osmanın adını. Bu imperya oldu dünnääda en büüklärdän. Osmannılar müslamannardı bundan deyin yönettilêr bu toprakları İslam zakonlarınnan amma tanıdı hristian topluluklara da haklar, ani kendi dinlerini yaşasalar.

Birinci Dünnää Cenginde Osmannılar pek savaştılar amma kaybettilär Rusiyaya, Büük Britanyaya, Franțiyaya karşın. Bu cenk pek etkiledi Osmannıları ki büük kasabaları bu devletlär tarafından elä geçirildilär. Osmannılar pay tutardı Merkez Güçlärinnen, bundan deyni istedilär Germaniyaylan barabar Osmannılarlan anlaşmaa oturmaa amma baamsızlıını korumaa isteen Atatürk, İsmet İnönü, Adnan Adıvar hem başka generallär buna karşın çıktılar ve başlattılar Türkiye Baamsızlık Cengini. Bu cenklen Türkiye topluluu savaştı pek hem kazandılar kendi baamsızlıklarını.

Türkiye Respublikası

Türkiye Baamsızlık Cenginin ardınan istedi bu önemni insannar bir respublika kurmaa hem 29 Canavar ayı 1923-dä yaptılar bir diişiklik konstituțiyada, angısı yaptı devleti bir respublika. Bundan bir ay öncä isä kaldırdılar imperyayı Osmannı padişaanı göndererek Türkiyeden.

Büünkü güne kadar yaşadı Türkiye pek olay. İkinci Dünnää Cengine girmedi ki bu, insannarına islää oldu. Cenkten soram o vaktin prezidenti İsmet İnönü kolärdi kendi partiyasından başka partiyaları kurmaa. 1946 yılında yapıldı ilk seçim, angısında katıldı Demokrat Partiya seçime. Söylêrler o yılın seçiminde yapıldı pek hile, bundan deyin Demokrat Partiyayı destekleen insannlar ve öndercinerläri pek güç kazandı 1950 seçiminde hem öndercinerleri Celal Bayar prezident, Adnan Menderes başbakan oldu.

10 yılın ardınan 1960-da armiya elä geçirdi kuvveti ve bir yıl yönetti tüm devleti. Bu bir yılda astılar başbakanı (Adnan Menderes) ve iki bakanı. 1961 yılında isä dönüldü demokraţiyaya. Bundan soram geldi kuvvetä genä İsmet İnönü, soramınan isä Süleyman Demirel oldu başbakan amma armiya 1971-de istedi Demireldän görevini bırakmaa. 1973-dä genä dönüldü demokraţiyaya amma sürdü pek kısa. 1980-de armiya son keret elä geçirdi kuvveti amma sürdü üç sene. 1983-de seçildi Turgut Özal başbakanna ve soram oldu prezident. Onun dönemindä yaşadı Türkiye pek diişiklik. Kolêrdi pek şeyi, nice gasudartva artık kontrol etmêêcekti insannar ne kadardan satacaklar, kolêrdi insannara dolar gibi para almaa hem pek şeyi Türkiyede satmaa, angini yasaktı sokmaa Türkiyeye.

Taa Bilgiler

Türkiye

Alanya, Antalya, Türkiye

Türkiye

Kumsal: 8,333 km
Trakiya: 24.370 km² dir.

Klimat:
- Suuk klimat
- Karadeniz klimatı
- Akdeniz klimatı

En alçak noktası: Akdeniz 0 m
En üüsek noktası: Aarı Tepe 5,165 m
Madeemler: Demir, Bakır, Kurşun, Kömür, Bor, Ak şufa, Krom, Uranium, Neft, linyit
Sulu toprak: 52,150 km² (2003)
Tabiat olayları, sel, teprem
İnsannar artmaa: % 1,47 (2018)
Uşak ölüm: %6 (17 yaş altı) (2014)
Ömür Hepsi insannar: 78 yıl (2017)
Erkekler: 75,3 yıl (2017)
Kadınnar: 80,8 yıl (2017)
Uşak sayısı: 1.92 uşak/kadın (2006)
HIV/AIDS (hepsi): 3356 kişi (2018)

Dinner: İslam % 99.8, Başka dinner: % 0.2 (Hristian, Şamanizm, Çıfıt başka)

Okumaa: 6 yaş üstü
İnsannar hepsi: %97
Erkekler: % 99.1
Kadınnar: % 94.8 (2018)
Kanon (Zakon): 7 Kasım ay 1982
İş gücü: 32 274 milion (2018)
İşsizlik: % 11 (2018)
Üniversitet: 181 (2018)
İndüstri: Tekstil, imek, avtomobil, maadem, çelik, neft, yapı, ekincilik, turizma
Telefon hatları: 18.978 milion (2005)
Radio istaţionnarı: AM 16, FM 107, kısa dalga 6 (2001)
Radiolar: 11.3 milion (1997)
Televizor istaţionnar: 635 (1995)
Televizionnar: 20.9 milyon (1997)
İnternet servis saalayıcıları: 22 (2000)
İnternet kullanıcıları: 54.3 milyon (2018)
Demiryolu: 8,697 (2005)
Karayolu: 450.000 km (2004 )
Su yolu: 1,200 km (2005)
Boru gaz yolu: 4,621 km;
Neft yolu: 3,543 km (2006)
Aeroport: 120 (2006)

Türkiye bölgeleri

Marmara Bölgesi % 8,5,
Ege Bölgesi % 12,
Akdeniz Bölgesi % 16,
İç Anatoliya Bölgesi % 18,
Karadeniz Bölgesi % 18,
Günduusu Anatoliya Bölgesi % 21,
Üülen günduusu Anatoliya Bölgesi % 7,5

Türkiye 81 Rayon

Komşuları

Türkiye kara sınırları hepsi: 2.875 km

Azerbaycan 9 km
İran 499 km,
Siriya 822 km
Irak 352 km
Bulgariya 280 km
Grețiya 206 km,
Gruziya 252 km

Türkiye Gölleri

Van Gölü 3.713 km²
Tuz Gölü 1.500 km²
Beyşehir Gölü 656 km²
Eğridir Gölü 468 km²
Akşehir Gölü 353 km²
İznik Gölü 298 km²
Sapanca Gölü 46.9 km²
Salda Gölü 43,7 km²

Türkiye Limannarı

Gemlik, Hopa, İskenderun, İstanbul, İzmir, Kocaeli (İzmit), İçel (Mersin), Samsun, Trabzon, Sinop, Güllük

Türkiye Adaları

Gökçeada 279 km²
Marmara Adası 117 km²
Bozcaada 36 km²
Uzunada 25 km²
Alibey 23 km²
Paşalimanı 21 km²
Avşar 21 km²
Heybeliada 2.3 km²

Türkiye Literaturası

Nasreddin Hoca
Abdullah Bosnevi
Yunus Emre
Hacı Bektaşi Veli
Pir Sultan Abdal
Abdi
Karacaoğlan
Tatavlalı Mahremi
Edirneli Nazmi
Dadaloglu
Gevheri
Seyrani
İmadeddin Nesîmî
Fuzûlî
Erzurumlu Emrah
Bâkî
Hoca Dehhani
Nef‘î
İmadeddin Nesîmî
Nedîm
Şeyh Gâlib
Adem Dede
Evliya Çelebi
Kâtip Çelebi
Yirmisekiz Mehmed Çelebi
Aşık Çelebi
Ziya Paşa
Şemsettin Sami
Namık Kemal
Ahmed Midhat Efendi
Tevfik Fikret
Cenap Şahabettin
Halid Ziya Uşaklıgil
Ahmet Haşim
Yakup Kadri Karaosmanoglu
Ömer Seyfettin
Ali Canip Yöntem
Mehmet Emin Yurdakul
Halide Edip Adıvar
Reşat Nuri Güntekin
Faruk Nafiz Çamlıbel
Mehmet Fuad Köprülü
Cevat Şakir Kabaağaçlı
Ahmet Hamdi Tanpınar
Orhan Kemal
Murathan Mungan
Orhan Hançerlioğlu
Samim Kocagöz
Samiha Ayverdi
Tarık Buğra
Yusuf Atılgan
Yaşar Kemal
Fakir Baykurt
Bilge Karasu
Oğuz Atay
Tomris Uyar
Ahmet Altan
Kemalettin Tuğcu
Elif Şafak
Memduh Şevket Esendal
Kenan Hulusi Koray
Sait Faik Abasıyanık
Kemal Tahir
Haldun Taner
Aziz Nesin
Suut Kemal Yetkin
Sabahattin Ali
Kemal Bilbaşar
Cemil Meriç
Ruşen Eşref Ünaydın
Nurullah Ataç
Behçet Necatigil
Necati Cumalı
Ahmet Kutsi Tecer
Şevket Süreyya Aydemir
Mehmet Emin Yurdakul
Ziya Gökalp
Orhan Veli Kanık
Oktay Rıfat Horozcu
Melih Cevdet Anday
Nazım Hikmet
Rıfat Ilgaz
Cemal Süreya
İlhan Berk
Turgut Uyar
Edip Cansever
Ece Ayhan Çağlar
Sezai Karakoç
Tevfik Akdağ
Ülkü Tamer
Neyzen Tevfik
Ahmet Haşim
Yahya Kemal Beyatlı
Abdülhak Şinasi Hisar
Orhan Seyfi Orhon
Enis Behiç Koryürek
Halit Fahri Ozansoy
Yusuf Ziya Ortaç
Muammer Lütfi
Necip Fazıl Kısakürek
Ayfer Tunç
Vasfi Mahir Kocatürk
Sabri Esat Siyavuşgil
Cevdet Kudret
Yaşar Nabi Nayır
Ahmet Muhip Dıranas
Cahit Sıtkı Tarancı
Ziya Osman Saba
Faik Baysal
Salah Birsel
Özdemir Asaf
Abbas Sayar
Can Yücel
Attilâ İlhan
Güven Turan
İsmet Özel
Yekta Kopan
Cem Uzungüneş
Mehmet Altun
Mehmet Erte
Küçük İskender
Murat Gülsoy
Ali Püsküllüoğlu
Aşık Veysel Şatıroğlu
Aşık Mahzuni Şerif
Hüseyin Nihal Atsız

Sıra	Kasaba	2000	2007	2009	2018	Yıllık insannar artmaa (%)
1	İstanbul	10.033.478	12.573.836	12.915.158	15.067.724	+1.51
2	Ankara	4.007.860	4.466.756	4.650.802	5.503.985	+1.08
3	İzmir	3.387.908	3.739.353	3.868.308	4.320.519	+1.32
4	Bursa	2.106.687	2.439.876	2.550.645	2.994.521	+1.95
5	Antalya	1.726.205	1.789.295	1.919.729	2.426.356	+2.59
6	Adana	1.854.270	2.006.650	2.062.226	2.220.125	+0.16
7	Konya	2.217.969	1.959.082	1.992.675	2.205.609	+1.16
8	Şannıurfa	1.439.956	1.523.099	1.613.737	2.035.809	+2.49
9	Gaziantep	1.293.849	1.560.023	1.653.670	2.028.563	+1.14
10	Kocaeli	1.203.335	1.437.926	1.522.408	1.906.391	+1.22
11	Mersin	1.668.007	1.595.938	1.640.888	1.814.468	+1.14
12	Diyarbakır	1.364.209	1.460.714	1.515.011		+1.48
13	Hatay	1.232.910	1.386.224	1.448.418		+2.48
14	Manisa	1.260.169	1.319.920	1.331.957		+1.15
15	Samsun	1.203.681	1.228.959	1.250.076		+1.32
16	Kayseri	1.049.659	1.165.088	1.205.872		+1.81
17	Balıkesir	1.076.347	1.118.313	1.140.085		+0.86
18	Kahramanmaraş	1.008.069	1.004.414	1.037.491		+0.79
19	Van	877.524	979.671	1.022.310		+1.78
20	Aydın	953.006	946.971	979.155		+1.41
21	Denizli	843.122	907.325	926.362		+0.92
22	Sakarya	746.060	835.222	861.570		+1.20
23	Muula	717.384	766.156	802.381		+1.38
24	Tekirdaa	626.549	728.396	783.310		+1.62
25	Erzurum	942.340	784.941	774.207		-0.09
26	Trabzon	979.295	740.569	765.127		+2.15
27	Eskişehir	706.009	724.849	755.427		+1.84
28	Mardin	705.098	745.778	737.852		-1.71
29	Malatya	853.658	722.065	736.884		+0.42
30	Ordu	887.765	715.409	723.507		+0.58
31	Afyonkarahisar	812.416	701.572	701.326		+0.56
32	Sivas	752.828	638.464	633.347		+0.35
33	Tokat	828.027	620.722	624.439		+1.17
34	Zonguldak	615.299	615.890	619.812		+0.10
35	Adıyaman	623.811	582.762	588.475		+0.58
36	Kütahiya	656.716	583.910	571.804		+1.04
37	Elazıı	572.993	541.258	550.667		+0.56
38	Çorum	597.065	549.828	540.704		-0.86
39	Aarı	528.744	530.879	537.665		+1.03
40	Batman	446.719	472.487	497.998		+2.54
41	Yozgat	682.919	492.127	487.365		+0.65
42	Çanakkale	464.975	476.128	477.735		+0.62
43	Osmaniye	463.196	452.880	471.804		+1.52
44	Şırnak	354.061	416.001	430.424		+0.26
45	Giresun	524.010	417.505	421.860		+0.02
46	Isparta	514.379	419.845	420.796		+3.27
47	Muş	453.654	405.509	404.484		+0.04
48	Edirnä	402.606	396.462	395.463		+0.20
49	Aksaray	400.145	366.109	376.907		+1.70
50	Kastamonu	376.725	360.366	359.823		-0.16
51	Niide	348.081	331.667	339.921		+0.43
52	Uşak	322.654	334.115	335.860		+0.52
53	Düzce	289.442	323.328	335.156		+1.99
54	Kırklareli	328.461	333.256	333.179		-1.11
55	Bitlis	388.678	327.886	328.489		+0.48
56	Amasya	365.231	328.674	324.268		+0.18
57	Rize	365.938	316.252	319.569		+0.04
58	Kars	327.056	312.205	306.536		-1.79
59	Siirt	264.778	291.528	303.622		+1.26
60	Nevşehir	309.914	280.058	284.025		+0.82
61	Kırıkkale	383.508	280.234	280.834		+0.54
62	Bolu	270.654	270.417	271.454		+0.95
63	Hakkari	235.841	246.469	256.761		-0.70
64	Bingöl	255.395	251.552	255.745		-0.13
65	Burdur	256.803	251.181	251.550		+1.66
66	Karaman	243.399	226.049	231.872		+0.75
67	Kırşehir	253.239	223.170	223.102		+0.16
68	Karabük	225.102	218.463	218.564		+1.07
69	Erzincan	315.806	213.538	213.288		+1.25
70	Yalova	168.593	181.758	202.531		+2.59
71	Bilecik	194.326	203.777	202.061		+4.60
72	Sinop	225.574	198.412	201.134		+0.17
73	Çankırı	269.579	174.012	185.019		+5.06
74	Bartın	184.178	182.131	188.449		+1.66
75	Iıdır	168.634	181.866	183.486		-0.29
76	Artvin	191.934	168.092	165.580		-0.60
77	Gümüşhane	186.953	130.825	130.976		-0.29
78	Kilis	114.724	118.457	122.104		+0.91
79	Ardahan	133.756	112.721	108.569		-3.27
80	Tunceli	93.584	84.022	83.061		-3.91
81	Bayburt	97.358	76.609	74.710		-1.27
	Türkiye	67.803.927	70.586.256	72.561.312	82.003.882	+1.47

^[3]

Türkiye
İnsannar
Yıl	Nüfus	Yıllık artmaa(%)
1927	13.648.987	-
1935	16.158.567	2,13
1940	17.821.543	1,98
1945	18.790.987	1,07
1950	20.947.155	2,20
1955	24.065.543	2,81
1960	27.755.532	2,89
1965	31.391.651	2,49
1970	35.605.653	2,55
1975	40.348.789	2,53
1980	44.737.321	2,09
1985	50.664.654	2,52
1990	56.473.653	2,19
2000	67.804.543	1,85
2007	70.586.256	0,58
2008	73.517.100	1,32
2018	82.003.882	1,47

Evropa Devletläri

Günbatısı Evropa	Andorra • Belgiya • Büük Britaniya • Franţiya • Niderland • İrlandiya • İslandiya • Lüksemburg • Monako	Günduusu Evrоpa	Azerbaycan • Biyaz Rusiya • Ermeniya • Gruziya • Kazakistan • Moldova Respublikası • Rusiya • Ukrayna
Üülen Evrоpa	Albaniya • Bosniya hem Herțegovina • Bulgariya • Grețiya • İspaniya • İtaliya • Karadaa • Kipra Respublikası • Kosova • Kroațiya • Poyraz Makedoniya • Malta • Portugaliya • Poyraz Kipra Türk Respublikası • Romıniya • San Marino • Serbiya • Sloveniya • Türkiye • Vatikan	Poyraz Evropa	Daniya • Estoniya • Finlandiya • Latviya • Litvaniya • Norvegiya • Șvețiya
Orta Evropa	Avstriya • Çehiya • Elveţiya • Germaniya • Lihtenşteyn • Polşa • Slovakiya • Vengriya	Avtonom Devletlär	Acara • Adige Respublikası • Aland • Azorlar • Başkurdistan • Cebelitarık • Çeçeniya • Çuvaşiya • Farer Adaları • Dagıstan • Gagauziya • Guernsey • İnguşetiya • Kabardino-Balkariya • Kalmıkiya • Karaçay-Çerkesiya • Kareliya • Komi • Krım • Poyraz Osetiya-Alaniya Mari El • Mordoviya • Tataristan • Udmurtiya • Voyvodina