Jump to content

«Ադրաստեա (արբանյակ)»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբ
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
չNo edit summary
չ -dead-url = yes , +url-status= dead
 
(37 intermediate revisions by 16 users not shown)
Տող 1. Տող 1.
{{այլ կիրառումներ|Ադրաստեա (այլ կիրառումներ)}}
{{Տեղեկաքարտ Աստղագիտական օբյեկտ
{{Տեղեկաքարտ Աստղագիտական օբյեկտ
| անուն = Ադրաստեա
| անուն = Ադրաստեա
| այլ անուն = <small>Յուպիտեր XV<small>
| այլ անուն = <small>Յուպիտեր XV</small>
| լատիներեն անուն =
| լատիներեն անուն =
| պատկեր = adrastea.jpg
| պատկեր = adrastea.jpg
| մակագրություն = Ադրաստեայի լուսանկարը, ստացված «[[Գալիլեո (ԱՄԿ)|Գալիլեո]]» ԱՄԿ-ի միջոցով:
| մակագրություն = Ադրաստեայի լուսանկարը, ստացված «[[Գալիլեո (ԱՄԿ)|Գալիլեո»]] ԱՄԿ-ի միջոցով։
| հայտնաբերման տարեթիվ = 8 հուլիս [[1979]]
| հայտնաբերման տարեթիվ = 8 հուլիս [[1979]]
| հայտնաբերող = [[Դավիդ Ջուիտ]]</br>[[Էդվարդ Դանելսոն]]</br>[[Վոյաջեր|Վոյաջեր-2]]
| հայտնաբերող = [[Դևիդ Ջուիտ]]<br />[[Էդվարդ Դանելսոն]]
| տեսանելի մագնիտուդ =
| տեսանելի մագնիտուդ =
| տեսանելի չափ =
| տեսանելի չափ =
| համաստեղություն =
| համաստեղություն =
| հեռավորություն = 129 000 կմ<ref name="Burns Simonelli et al._2004">{{cite encyclopedia | last1 = Burns | first1 = Joseph A. | last2 = Simonelli | first2 = Damon P. | last3 = Showalter | first3 = Mark R. | last4 = Hamilton | first4 = Douglas P. | last5 = Porco | first5 = Carolyn C. | last6 = Throop | first6 = Henry | last7 = Esposito | first7 = Larry W. | year = 2004 | pages = 241–262 | title = Jupiter's Ring-Moon System | encyclopedia = Jupiter: The Planet, Satellites and Magnetosphere | publisher = Cambridge University Press | editor1-last = Bagenal | editor1-first = Fran | editor2-last = Dowling | editor2-first = Timothy E. | editor3-last = McKinnon | editor3-first = William B. | url = http://www.astro.umd.edu/~hamilton/research/preprints/BurSimSho03.pdf | bibcode = 2004jpsm.book..241B | isbn = 978-0-521-81808-7}}</ref><ref name="Evans Porco et al._2002">{{cite journal | last1 = Evans | first1 = M. W. | last2 = Porco | first2 = C. C. | last3 = Hamilton | first3 = D. P. | date=September 2002 | title = The Orbits of Metis and Adrastea: The Origin and Significance of their Inclinations | journal = Bulletin of the American Astronomical Society | volume = 34 | pages = 883 | bibcode = 2002DPS....34.2403E}}</ref>
| հեռավորություն = 129 000 կմ
| չափման կետ = [[Յուպիտեր (մոլորակ)|Յուպիտեր]]
| չափման կետ = [[Յուպիտեր (մոլորակ)|Յուպիտեր]]
| արբանյակներ =
| արբանյակներ =
Տող 16. Տող 17.
| ապոհելին =
| ապոհելին =
| մեծ կիսաառանցք = 129 000 կմ
| մեծ կիսաառանցք = 129 000 կմ
| էքսցենտրիսիտետ = 0,0015
| էքսցենտրիսիտետ = 0,0015<ref name="Burns Simonelli et al._2004"/><ref name="Evans Porco et al._2002"/>
| սիդերիկ պարբերություն = 0,29826 օր (7 ժ 9,5 ր)
| սիդերիկ պարբերություն = 0,29826 օր (7 ժ 9,5 ր)<ref name="Burns Simonelli et al._2004"/><ref name="Evans Porco et al._2002"/>
| սինոդիկ պարբերությունը =
| սինոդիկ պարբերությունը =
| ուղեծրային արագություն = 31,378 կմ/վ
| ուղեծրային արագություն = 31,378 կմ/վ<ref name="calc">Հաշվարկված է մյուս հայտնի տվյալների հիման վրա</ref>
| թեքվածություն = 0,03° (Յուպիտերի հասարակածի նկատմամբ)
| թեքվածություն = 0,03° (Յուպիտերի հասարակածի նկատմամբ)<ref name="Burns Simonelli et al._2004"/><ref name="Evans Porco et al._2002"/>
| ծագման անկյուն =
| ծագման անկյուն =
| պերիկենտրոնի արգումենտ =
| պերիկենտրոնի արգումենտ =
| սեղմվածություն =
| սեղմվածություն =
| շառավիղ = 8,2 ± 2,0 կմ<ref name="Thomas Burns et al._1998">{{cite journal| doi = 10.1006/icar.1998.5976| last1 = Thomas | first1 = P. C.| last2 = Burns | first2 = J. A.| last3 = Rossier | first3 = L.| last4 = Simonelli | first4 = D.| last5 = Veverka | first5 = J.| last6 = Chapman | first6 = C. R.| last7 = Klaasen | first7 = K.| last8 = Johnson | first8 = T. V.| last9 = Belton | first9 = M. J. S.| author10 = Galileo Solid State Imaging Team| date =September 1998| title = The Small Inner Satellites of Jupiter| journal = Icarus| volume = 135| issue = 1| pages = 360–371| pmid = | pmc = | bibcode = 1998Icar..135..360T}}</ref>
| շառավիղ = 8,2 ± 2,0 կմ
| հասարակածային շառավիղ =
| հասարակածային շառավիղ =
| բևեռային շառավիղ =
| բևեռային շառավիղ =
| մակերևույթի մակերես =
| մակերևույթի մակերես =
| ծավալ = ~2 345 կմ<sup>3</sup>
| ծավալ = ~2 345 կմ<sup>3</sup><ref name="calc"/>
| զանգված =2 × 10<sup>15</sup> կգ
| զանգված =2 × 10<sup>15</sup> կգ<ref name="calc"/>
| միջին խտություն = 0,86 գ/սմ<sup>3</sup>
| միջին խտություն = 0,86 գ/սմ<sup>3</sup><ref name="calc"/>
| մակերևութային ձգողություն = ~0,002 մ/վ²
| մակերևութային ձգողություն = ~0,002 մ/վ²
| պտույտի արագություն =
| պտույտի արագություն =
| տիեզերական արագություն = ~0,008 կմ/վ
| տիեզերական արագություն = ~0,008 կմ/վ
| պտույտի պարբերություն = [[Սինքրոն]]
| պտույտի պարբերություն = [[Սինքրոն]]
| առանցքի թեքում = 0°
| առանցքի թեքում = 0°<ref name="Thomas Burns et al._1998"/>
| ալբեդո = 0,1 ± 0,045
| ալբեդո = 0,1 ± 0,045<ref name="Thomas Burns et al._1998"/>
| տարիք =
| տարիք =
| քիմիական կազմ =
| քիմիական կազմ =
Տող 42. Տող 43.
| այլ տվյալներ =
| այլ տվյալներ =
}}
}}
'''Ադրաստեան''' ([[Հին հունարեն]]` Ἀδράστεια), պատկանում է [[Յուպիտերի ներքին արբանյակներ]]ի խմբին, [[Մետիս (արբանյակ)|Մետիսից]] հետո երկրորդը ըստ հեռավորության, այն անվանում են նաև '''Յուպիտեր XV'''։ Հայտնաբերվել է ''[[Վոյաջեր-2]]'' ավտոմատ միջմոլորակային կայանի կատարած լուսանկարների վրա 1979 թվականին, այն առաջին [[բնական արբանյակ]]ն էր, որ հայտնաբերվել է տիեզերական սարքի կատարած լուսանկարների վրա<ref name="IAUC 3454">{{cite journal |last=Marsden |first=Brian G. |date=1980 թ․ փետրվարի 25 |title=Editorial Notice |journal=IAU Circular |volume=3454 |url=http://www.cbat.eps.harvard.edu/iauc/03400/03454.html |accessdate=2012 թ․ մարտի 28 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110725035158/http://www.cbat.eps.harvard.edu/iauc/03400/03454.html |archivedate=2011 թ․ հուլիսի 25 }}</ref>։ Արբանյակը անվանվել է [[Հունական դիցաբանություն|հունական դիցաբանության]] մեջ [[Նիմփաներ|նիմփա]], որը կերակրել էր [[Զևս]]ին ([[Յուպիտեր (դիցաբանություն)|Յուպիտերի]] [[Հունական դիցաբանություն|հունական տարբերակը]])<ref name="IAUC 3872">{{cite journal | last = Marsden | first = Brian G. | date = 1983 թ․ սեպտեմբերի 30 | title = Satellites of Jupiter and Saturn | journal = IAU Circular | volume = 3872 | url = http://www.cbat.eps.harvard.edu/iauc/03800/03872.html | accessdate = 2012 թ․ մարտի 28}}</ref>։


== Հայտնաբերումը ==
'''Ադրաստեան''', նույնպես հայտնի է որպես Յուպիտեր XV, [[Յուպիտերի արբանյակներ]]ից [[մոլորակ]]ից հեռավորությամբ երկրորդն է, պատկանում է [[Յուպիտերի ներքին արբանյակներ]]ի խմբին: Այն հայտնաբերվել է 1979 թվականին «[[Վոյաջեր-2]]» ԱՄԿ-ի կատարած լուսանկարներում, և ստացել է իր անունը 1983 թվականին հին հունական աստվածուհի [[Ադրաստեա]]յի պատվին:
[[Պատկեր:Adrastée FDS 20630.png|thumb|280px|left|Ադրաստեայի հայտնաբերման լուսանկարը. լուսանկարված է 1979 թվականի հուլիսի 8-ին, ''Վոյաջեր-2'' կայանից: Ադրաստեան վատ երևացող կետն է լուսանկարի կենտրոնում:]]
Ադրաստեան հայտնաբերվել է [[1979 թվական]]ին [[Դևիդ Ջուիտ]]ի և [[Էդվարդ Դանելսոն]]ի կողմից «[[Վոյաջեր-2]]» ԱՄԿ-ի կատարած լուսանկարներում, սկզբում ստացել է ժամանակավոր անվանում S/1979 J 1<ref name="IAUC 3454"/><ref name="Jewitt Danielson et al._1979">{{cite journal| doi = 10.1126/science.206.4421.951| last1 = Jewitt| first1 = David C.| last2 = Danielson| first2 = G. Edward| last3 = Synnott| first3 = Stephen P.| date = 1979 թ․ նոյեմբերի 23| title = Discovery of a New Jupiter Satellite| url = https://archive.org/details/sim_science_1979-11-23_206_4421/page/951| journal = Science| volume = 206| issue = 4421| pages = 951| pmid = 17733911| pmc = | bibcode = 1979Sci...206..951J}}</ref>։ Չնայած այն հանգամանքին, որ արբանյակը լուսանկարներում երևում է որպես կետ<ref name="Jewitt Danielson et al._1979"/>, այն առաջինն էր մոլորակների բնական արբանյակներից, որը հայտնաբերվել էր միջմոլորակային կայանի կատարած լուսանկարի վրա։ Դրանից ոչ ուշ հայտնաբերվեցին նաև [[Յուպիտերի արբանյակներ|Յուպիտերի մյուս]] երկու ներքին արբանյակներ [[Թեբե (արբանյակ)|Թեբեն]] և [[Մետիս (արբանյակ)|Մետիսը]]։ Դրանք հայտնաբերվեցին արդեն մի քանի ամիս ավելի շուտ կատարված ''[[Վոյաջեր-1]]'' կայանի լուսանկարներում։ 1998 թվականին ''Գալիլեո'' կայանը լուսանկարեց արբանյակը և հնարավոր եղավ պարզել նրա ձևը, բայց նույնիսկ նրանց վրա Ադրաստեայի չափը կազմում է մի քանի պիքսել<ref name="Thomas Burns et al._1998"/>։


Վերջնական անվանումը արբանյակը ստացել է [[1983 թվական]]ին հին հունական դդիցարանի [[Նիմփաներ|նիմփա]] [[Ադրաստեա (դիցաբանություն)|Ադրաստեայի]] անունով, ով Զևսի կերակրամայրն էր<ref>[https://solarsystem.nasa.gov/moons/jupiter-moons/adrastea/in-depth/ Adrastea in NASA's Solar System Exploration website]{{ref-en}}</ref>։
{{Անավարտ}}
{{Յուպիտերի արբանյակներ}}


Չնայած այն հանգամանքին, որ 2016 թվականին Յուպիտերի համակարգ հասած ''[[Ջունո (ԱՄԿ)|Ջունո]]'' ուղեծրակայանը ունի լուսանկարչական խցիկ, այն հիմնականում զբաղվում է Յուպիտերի հետազոտություններով։ Այնուամենայնիվ, Յուպիտերի մոտ տարածությունից հետազոտությունների ընթացքում, այն կարող է նաև լուսանկարել մոտ արբանյակներ [[Մետիս (արբանյակ)|Մետիսը]] և Ադրաստեան<ref>[http://adsabs.harvard.edu/abs/2015AGUFM.P41B2066H JunoCam: Science and Outreach Opportunities with Juno] {{ref-en}}</ref>։
[[Կատեգորիա:Յուպիտերի արբանյակներ]]
[[Կատեգորիա:Արեգակնային համակարգի մոլորակների արբանյակներ]]


== Ուղեծիր և պտույտ ==
{{Link GA|en}}
Ադրաստեան շարժվում անմիջապես [[Յուպիտեր (մոլորակ)|Յուպիտերի]] օղակների համակարգում, մոլորակից 129 000 կմ հեռավորության վրա<ref name="Burns Simonelli et al._2004"/>, և ենթադրաբար այդ օղակների համար հանդիսանում է նյութերի աղբյուր։ Ուղեծիրը ունի չափազանց փոքր [[էքսցենտրիսիտետ]] և [[ուղեծրի թեքում|թեքում]]՝ համապատասխանաբար 0,0015 և 0,03°: Թեքումը հաշվարկվում է Յուպիտերի հասարակածի նկատմամբ<ref name="Burns Simonelli et al._2004"/>։
{{Link GA|es}}


Ադրաստեայի [[ուղեծիր]]ը մոտ է Մետիս արբանյակին։ Այն գրեթե կլոր է և գտնվում է համարյա Յուպիտերի հասարակածային հարթության մեջ։ Եթե արբանյակի խտությունը նման է Ամալթեա արբանյակին, ապա նրա ուղեծիրը փաստորեն ընկնում է հեղուկ մարմինների համար հաշվարկված [[Ռոշի սահման]]ի մեջ։ Սակայն ակնհայտ է, որ քանի որ արբանյակը դեռևս չի կազմաքանդվել մակընթացային ուժերի ազդեցության տակ, այն ընկնում է պինդ մարմինների համար հաշվարկված Ռոշի սահմանից դուրս<ref name="Burns Simonelli et al._2004"/>։ Ադրաստեան մեկն է [[Արեգակնային համակարգ]]ի երեք [[բնական արբանյակ]]ներից որոնք պտտվում են մոլորակի շուրջ մոլորակի օրից փոքր ժամանակահատվածում, մյուս երկուսն են Յուպիտերի ամենամոտ արբանյակ [[Մետիս (արբանյակ)|Մետիսը]], և [[Մարս (մոլորակ)|Մարսի]] արբանյակ [[Ֆոբոս]]ը։ Այդ պատճառով մակընթացային ուժերը աստիճանաբար նվազեցնում են նրանց ուղեծրերի շառավղերը։ Ապագայում նրանք հավանաբար կբախվեն մոլորակի հետ<ref name="Burns Simonelli et al._2004"/>։
[[af:Adrastea (maan)]]

[[als:Adrastea (Mond)]]
Արբանյակը պտույտ է կատարում [[Յուպիտեր (մոլորակ)|Յուպիտերի]] շուրջ 7 ժամ 9.5 [[րոպե]]ի ընթացքում։ Մակընթացային փականի պատճառով Ադրաստեան պտտվում է սինքրոն իր ուղեծրային պտույտի հետ, այսինքն դեպի Յուպիտեր է ուղղված արբանյակի միայն մեկ կողմը<ref name="Thomas Burns et al._1998"/>։
[[ar:أدراستيا (قمر)]]

[[be:Адрастэя, спадарожнік]]
== Ֆիզիկական բնութագիր ==
[[bg:Адрастея (спътник)]]
Ադրաստեան ունի 25×20×15 կմ չափեր (միջին տրամագիծը - 20 կմ)<ref name="Thomas Burns et al._1998"/>։ Նրա զանգվածը կազմում է մոտ Յուպիտերի զանգվածի 3 * 10<sup>−11</sup> մասը։ Բարձր խտությունը (4,5 գ/սմ<sup>3</sup>) վկայում է այն մասին, որ արբանյակը հիմնականում բաղկացած է սիլիկատային ապարներից։ Մակերևույթը շատ մուգ է; նրա ալբետոն կազմում է 0,05։ [[Աստղային մեծություն]]ը կազմում է 18,7<sup>m</sup>։
[[br:Adrastea (loarenn)]]

[[bs:Adrasteja (mjesec)]]
== Յուպիտերի օղակների հետ փոխազդեցություն ==
[[ca:Adrastea (satèl·lit)]]
Ադրաստեայի ուղեծիրը ընկնում է մոտ Յուպիտերի հիմնական օղակի ներսում, նրա ուղեծիրը գտնվում է օղակի մեջ գտնվող ճեղքի մեջ, հիմնական օղակի արտաքին սահմանին մոտ<ref name="Burns Simonelli et al._2004"/><ref name="Ockert-Bell Burns et al._1999">{{cite journal| doi = 10.1006/icar.1998.6072| last1 = Ockert-Bell | first1 = M. E.| last2 = Burns | first2 = J. A.| last3 = Daubar | first3 = I. J.| last4 = Thomas | first4 = P. C.| last5 = Veverka | first5 = J.| last6 = Belton | first6 = M. J. S.| last7 = Klaasen | first7 = K. P.| date = 1999 թ․ ապրիլի 1| title = The Structure of Jupiter's Ring System as Revealed by the Galileo Imaging Experiment| journal = Icarus| volume = 138| issue = 2| pages = 188–213| pmid = | pmc = | bibcode = 1999Icar..138..188O}}</ref>։ Ադրաստեան ինչպես նաև մյուս [[արբանյակ]]ները, որոնք շարժվում են [[Յուպիտերի օղակներ|օղակների]] մեջ, իրենց ուղեծրերի շրջակայքում մաքրում են մոտ գտնվող մասնիկները։ Ադրաստեյայի շուրջ գտնվող մաքրված գոտին գնահատվում է մոտ 70 կմ լայնությամբ (որը 2,5 անգամ փոքր է Մետիսից)<ref name="Burns Showalter et al._1999">{{cite journal| doi = 10.1126/science.284.5417.1146| last1 = Burns| first1 = Joseph A.| last2 = Showalter| first2 = Mark R.| last3 = Hamilton| first3 = Douglas P.| last4 = Nicholson| first4 = Philip D.| last5 = de Pater| first5 = Imke| last6 = Ockert-Bell| first6 = Maureen E.| last7 = Thomas| first7 = Peter C.| date = 1999 թ․ մայիսի 14| title = The Formation of Jupiter's Faint Rings| url = https://archive.org/details/sim_science_1999-05-14_284_5417/page/1146| journal = Science| volume = 284| issue = 5417| pages = 1146–1150| pmid = 10325220| pmc = | bibcode = 1999Sci...284.1146B}}</ref>։ Այս մասնիկները ենթադրվում է, որ արտանետվել են Յուպիտերի ներքին արբանյակների մակերևույթի հետ երկնաքարերի բախումներից<ref name="Burns Simonelli et al._2004"/>։
[[co:Adrastea]]

[[cs:Adrastea (měsíc)]]
== Տես նաև ==
[[da:Adrastea (måne)]]
* [[(239) Ադրաստեա]] - նույնանուն աստերոիդ
[[de:Adrastea (Mond)]]

[[el:Αδράστεια (δορυφόρος)]]
== Ծանոթագրություններ ==
[[en:Adrastea (moon)]]
{{ծանցանկ}}
[[eo:Adrasteo (luno)]]

[[es:Adrastea (satélite)]]
== Արտաքին հղումներ ==
[[eu:Adrastea (satelitea)]]
* {{cite web
[[fa:آدرستیا (ماه)]]
|url = http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Jup_Adrastea
[[fi:Adrastea (kuu)]]
|title = Adrastea: Overview
[[fr:Adrastée (lune)]]
|author = NASA
[[gl:Adrastea (lúa)]]
|date =
[[he:אדרסטאה]]
|publisher = solarsystem.nasa.gov
[[hi:ऐड्रास्टीया (उपग्रह)]]
|accessdate = 2013 թ․ մարտի 4
[[hr:Adrasteja (mjesec)]]
|archiveurl = https://www.webcitation.org/6EzcvfwQS?url=http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Jup_Adrastea
[[hu:Adraszteia (hold)]]
|archivedate = 2013 թ․ մարտի 9
[[it:Adrastea (astronomia)]]
|url-status= dead
[[ja:アドラステア (衛星)]]
}}
[[la:Adrastea (satelles)]]

[[lt:Adrastėja (palydovas)]]
{{Յուպիտերի արբանյակներ}}
[[lv:Adrasteja (pavadonis)]]

[[mr:अद्रास्तिया (उपग्रह)]]
[[Կատեգորիա:Յուպիտերի արբանյակներ]]
[[nds:Adrastea (Maand)]]
[[nl:Adrastea (maan)]]
[[nn:Jupitermånen Adrastea]]
[[no:Adrastea (måne)]]
[[pl:Adrastea (księżyc)]]
[[pt:Adrasteia]]
[[ro:Adrastea (satelit)]]
[[ru:Адрастея (спутник)]]
[[sh:Adrasteja (mjesec)]]
[[simple:Adrastea (moon)]]
[[sk:Adrastea (mesiac)]]
[[sl:Adrasteja (luna)]]
[[sr:Адрастеа (сателит)]]
[[sv:Adrastea]]
[[tl:Adrastea (buwan)]]
[[uk:Адрастея (супутник)]]
[[zh:木卫十五]]
[[zh-min-nan:Adrastea (oē-chheⁿ)]]

Ընթացիկ տարբերակը 16:19, 2 Մարտի 2024-ի դրությամբ

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Ադրաստեա (այլ կիրառումներ)

Ադրաստեա
(Յուպիտեր XV)
Ադրաստեայի լուսանկարը, ստացված «Գալիլեո» ԱՄԿ-ի միջոցով։
Հիմնական տվյալներ
Հայտնաբերվել է8 հուլիս 1979 թ. (Դևիդ Ջուիտ
Էդվարդ Դանելսոնի կողմից)
Հեռավորությունը Յուպիտեր129 000 կմ[1][2]
Ուղեծրային տվյալներ
Մեծ կիսաառանցք129 000 կմ
Էքսցենտրիսիտետ0,0015[1][2]
Սիդերիկ պարբերություն0,29826 օր (7 ժ 9,5 ր)[1][2]
Ուղեծրային արագություն31,378 կմ/վ[3]
Թեքվածություն0,03° (Յուպիտերի հասարակածի նկատմամբ)[1][2]
Ֆիզիկական հատկանիշներ
Շառավիղ8,2 ± 2,0 կմ[4]
Ծավալ~2 345 կմ3[3]
Զանգված2 × 1015 կգ[3]
Միջին խտություն0,86 գ/սմ3[3]
Հասարակածային մակերևութային ձգողություն~0,002 մ/վ²
2-րդ տիեզերական արագություն~0,008 կմ/վ
Պտույտի պարբերությունՍինքրոն
Առանցքի թեքում0°[4]
Ալբեդո0,1 ± 0,045[4]
Մթնոլորտային տվյալներ
Մթնոլորտի ջերմաստիճան-151oC (122 K)

Ադրաստեան (Հին հունարեն` Ἀδράστεια), պատկանում է Յուպիտերի ներքին արբանյակների խմբին, Մետիսից հետո երկրորդը ըստ հեռավորության, այն անվանում են նաև Յուպիտեր XV։ Հայտնաբերվել է Վոյաջեր-2 ավտոմատ միջմոլորակային կայանի կատարած լուսանկարների վրա 1979 թվականին, այն առաջին բնական արբանյակն էր, որ հայտնաբերվել է տիեզերական սարքի կատարած լուսանկարների վրա[5]։ Արբանյակը անվանվել է հունական դիցաբանության մեջ նիմփա, որը կերակրել էր Զևսին (Յուպիտերի հունական տարբերակը)[6]։

Հայտնաբերումը

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ադրաստեայի հայտնաբերման լուսանկարը. լուսանկարված է 1979 թվականի հուլիսի 8-ին, Վոյաջեր-2 կայանից: Ադրաստեան վատ երևացող կետն է լուսանկարի կենտրոնում:

Ադրաստեան հայտնաբերվել է 1979 թվականին Դևիդ Ջուիտի և Էդվարդ Դանելսոնի կողմից «Վոյաջեր-2» ԱՄԿ-ի կատարած լուսանկարներում, սկզբում ստացել է ժամանակավոր անվանում S/1979 J 1[5][7]։ Չնայած այն հանգամանքին, որ արբանյակը լուսանկարներում երևում է որպես կետ[7], այն առաջինն էր մոլորակների բնական արբանյակներից, որը հայտնաբերվել էր միջմոլորակային կայանի կատարած լուսանկարի վրա։ Դրանից ոչ ուշ հայտնաբերվեցին նաև Յուպիտերի մյուս երկու ներքին արբանյակներ Թեբեն և Մետիսը։ Դրանք հայտնաբերվեցին արդեն մի քանի ամիս ավելի շուտ կատարված Վոյաջեր-1 կայանի լուսանկարներում։ 1998 թվականին Գալիլեո կայանը լուսանկարեց արբանյակը և հնարավոր եղավ պարզել նրա ձևը, բայց նույնիսկ նրանց վրա Ադրաստեայի չափը կազմում է մի քանի պիքսել[4]։

Վերջնական անվանումը արբանյակը ստացել է 1983 թվականին հին հունական դդիցարանի նիմփա Ադրաստեայի անունով, ով Զևսի կերակրամայրն էր[8]։

Չնայած այն հանգամանքին, որ 2016 թվականին Յուպիտերի համակարգ հասած Ջունո ուղեծրակայանը ունի լուսանկարչական խցիկ, այն հիմնականում զբաղվում է Յուպիտերի հետազոտություններով։ Այնուամենայնիվ, Յուպիտերի մոտ տարածությունից հետազոտությունների ընթացքում, այն կարող է նաև լուսանկարել մոտ արբանյակներ Մետիսը և Ադրաստեան[9]։

Ուղեծիր և պտույտ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ադրաստեան շարժվում անմիջապես Յուպիտերի օղակների համակարգում, մոլորակից 129 000 կմ հեռավորության վրա[1], և ենթադրաբար այդ օղակների համար հանդիսանում է նյութերի աղբյուր։ Ուղեծիրը ունի չափազանց փոքր էքսցենտրիսիտետ և թեքում՝ համապատասխանաբար 0,0015 և 0,03°: Թեքումը հաշվարկվում է Յուպիտերի հասարակածի նկատմամբ[1]։

Ադրաստեայի ուղեծիրը մոտ է Մետիս արբանյակին։ Այն գրեթե կլոր է և գտնվում է համարյա Յուպիտերի հասարակածային հարթության մեջ։ Եթե արբանյակի խտությունը նման է Ամալթեա արբանյակին, ապա նրա ուղեծիրը փաստորեն ընկնում է հեղուկ մարմինների համար հաշվարկված Ռոշի սահմանի մեջ։ Սակայն ակնհայտ է, որ քանի որ արբանյակը դեռևս չի կազմաքանդվել մակընթացային ուժերի ազդեցության տակ, այն ընկնում է պինդ մարմինների համար հաշվարկված Ռոշի սահմանից դուրս[1]։ Ադրաստեան մեկն է Արեգակնային համակարգի երեք բնական արբանյակներից որոնք պտտվում են մոլորակի շուրջ մոլորակի օրից փոքր ժամանակահատվածում, մյուս երկուսն են Յուպիտերի ամենամոտ արբանյակ Մետիսը, և Մարսի արբանյակ Ֆոբոսը։ Այդ պատճառով մակընթացային ուժերը աստիճանաբար նվազեցնում են նրանց ուղեծրերի շառավղերը։ Ապագայում նրանք հավանաբար կբախվեն մոլորակի հետ[1]։

Արբանյակը պտույտ է կատարում Յուպիտերի շուրջ 7 ժամ 9.5 րոպեի ընթացքում։ Մակընթացային փականի պատճառով Ադրաստեան պտտվում է սինքրոն իր ուղեծրային պտույտի հետ, այսինքն դեպի Յուպիտեր է ուղղված արբանյակի միայն մեկ կողմը[4]։

Ֆիզիկական բնութագիր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ադրաստեան ունի 25×20×15 կմ չափեր (միջին տրամագիծը - 20 կմ)[4]։ Նրա զանգվածը կազմում է մոտ Յուպիտերի զանգվածի 3 * 10−11 մասը։ Բարձր խտությունը (4,5 գ/սմ3) վկայում է այն մասին, որ արբանյակը հիմնականում բաղկացած է սիլիկատային ապարներից։ Մակերևույթը շատ մուգ է; նրա ալբետոն կազմում է 0,05։ Աստղային մեծությունը կազմում է 18,7m։

Յուպիտերի օղակների հետ փոխազդեցություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ադրաստեայի ուղեծիրը ընկնում է մոտ Յուպիտերի հիմնական օղակի ներսում, նրա ուղեծիրը գտնվում է օղակի մեջ գտնվող ճեղքի մեջ, հիմնական օղակի արտաքին սահմանին մոտ[1][10]։ Ադրաստեան ինչպես նաև մյուս արբանյակները, որոնք շարժվում են օղակների մեջ, իրենց ուղեծրերի շրջակայքում մաքրում են մոտ գտնվող մասնիկները։ Ադրաստեյայի շուրջ գտնվող մաքրված գոտին գնահատվում է մոտ 70 կմ լայնությամբ (որը 2,5 անգամ փոքր է Մետիսից)[11]։ Այս մասնիկները ենթադրվում է, որ արտանետվել են Յուպիտերի ներքին արբանյակների մակերևույթի հետ երկնաքարերի բախումներից[1]։

Տես նաև

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 Burns, Joseph A.; Simonelli, Damon P.; Showalter, Mark R.; Hamilton, Douglas P.; Porco, Carolyn C.; Throop, Henry; Esposito, Larry W. (2004). «Jupiter's Ring-Moon System» (PDF). In Bagenal, Fran; Dowling, Timothy E.; McKinnon, William B. (eds.). Jupiter: The Planet, Satellites and Magnetosphere. Cambridge University Press. էջեր 241–262. Bibcode:2004jpsm.book..241B. ISBN 978-0-521-81808-7.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Evans, M. W.; Porco, C. C.; Hamilton, D. P. (September 2002). «The Orbits of Metis and Adrastea: The Origin and Significance of their Inclinations». Bulletin of the American Astronomical Society. 34: 883. Bibcode:2002DPS....34.2403E.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Հաշվարկված է մյուս հայտնի տվյալների հիման վրա
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Thomas, P. C.; Burns, J. A.; Rossier, L.; Simonelli, D.; Veverka, J.; Chapman, C. R.; Klaasen, K.; Johnson, T. V.; Belton, M. J. S.; Galileo Solid State Imaging Team (September 1998). «The Small Inner Satellites of Jupiter». Icarus. 135 (1): 360–371. Bibcode:1998Icar..135..360T. doi:10.1006/icar.1998.5976.
  5. ↑ 5,0 5,1 Marsden, Brian G. (1980 թ․ փետրվարի 25). «Editorial Notice». IAU Circular. 3454. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 25-ին. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 28-ին.
  6. ↑ Marsden, Brian G. (1983 թ․ սեպտեմբերի 30). «Satellites of Jupiter and Saturn». IAU Circular. 3872. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 28-ին.
  7. ↑ 7,0 7,1 Jewitt, David C.; Danielson, G. Edward; Synnott, Stephen P. (1979 թ․ նոյեմբերի 23). «Discovery of a New Jupiter Satellite». Science. 206 (4421): 951. Bibcode:1979Sci...206..951J. doi:10.1126/science.206.4421.951. PMID 17733911.
  8. ↑ Adrastea in NASA's Solar System Exploration website(անգլ.)
  9. ↑ JunoCam: Science and Outreach Opportunities with Juno (անգլ.)
  10. ↑ Ockert-Bell, M. E.; Burns, J. A.; Daubar, I. J.; Thomas, P. C.; Veverka, J.; Belton, M. J. S.; Klaasen, K. P. (1999 թ․ ապրիլի 1). «The Structure of Jupiter's Ring System as Revealed by the Galileo Imaging Experiment». Icarus. 138 (2): 188–213. Bibcode:1999Icar..138..188O. doi:10.1006/icar.1998.6072.
  11. ↑ Burns, Joseph A.; Showalter, Mark R.; Hamilton, Douglas P.; Nicholson, Philip D.; de Pater, Imke; Ockert-Bell, Maureen E.; Thomas, Peter C. (1999 թ․ մայիսի 14). «The Formation of Jupiter's Faint Rings». Science. 284 (5417): 1146–1150. Bibcode:1999Sci...284.1146B. doi:10.1126/science.284.5417.1146. PMID 10325220.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Արբանյակները նշված են մեծ կիսաառանցքի աճման կարգով
Ներքին արբանյակներ
Գալիլեյան արբանյակներ
Ֆեմիստոյի խումբ
Հիմալիայի խումբ
Կարպոյի խումբ
Վալետուդոյի խումբ
Անանկեի խումբ
Կարմեի խումբ
Պասիֆեի խումբ
(?) - նշված են արբանյակներ, որոնք այլևս չեն դիտարկվել և համարվում են «կորսված»
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ադրաստեա_(արբանյակ)&oldid=9369041» էջից