«Վերածննդի կերպարվեստ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը

← Նախորդ տարբ

Content deleted Content added

ՎիզուալԵլատեքստ

Գծային

Ընթացիկ տարբերակը 16:02, 8 Ապրիլի 2024-ի դրությամբ

Կարլո Կրիվելլի

Վերածննդի կերպարվեստը առավել զարգացման և կատարելության է հասել Իտալիայում։ Ստեղծագործաբար օգտվելով անտիկ ժառանգությունից, հենվելով գիտության նոր նվաճումների վրա, այդ ժամանակաշրջանի իտալացի արվեստագետները ձգտել են ճշմարտացի պատկերել մարդուն և շրջակա իրականությունը։ Նրանք արվեստը հարստացրել են մարդու մարմնի կառուցվածքի ճշմարիտ պատկերմամբ, հեռանկարի, լույս ու ստվերի, ծավալի, կրճատումների և այլ պրոբլեմների մշակմամբ և կիրառմամբ։ Վերածննդի արվեստագետները կրոնական տեսարաններին հաղորդել են երկրային բովանդակություն։ Արվեստի գլխավոր հերոսը դարձել է մարդը^[1]^[2]։

Վերածննդի տարբեր դարեր անվանվել են ըստ իտալական թվերի`

դուչենտո 1200- ականներ (իտալ.՝ ducento - երկու հարյուր) պրոտոռենեսանսի սկիզբը.
տրիչենտո 1300- ականներ (անգլ.՝ trecento - երեք հարյուր) բուն պրոտոռենեսանսը,
կվատրոչենտո 1400- ականներ ( իտալ.՝ quattrocento - չորս հարյուր) Վաղ Վերածնունդ, Բարձր Վերածնունդ,
չինկվեչենտո 1500- ականներ (իտալ.՝ cinquecento - հինգ հարյուր) Բարձր Վերածնունդի վերջը, Ուշ Վերածնունդ։

Նախավերածնունդ (պրոտոռենեսանս)

Նախավերածնունդ (պրոտոռենեսանս), (հուն. protos- առաջին, ֆրանս.Renaissance- վերածննունդ), վերածննդին նախորդող շրջան է իտալական արվեստում։ Կյանքը նորովի ընկալելու առաջին նշանները առկա են 13-րդ դարի երկրորդ կեսի- 14-րդ դարի արվեստագետների ստեղծագործությունների մեջ։ Պրոտոռենեսանս անվանումը առաջին անգամ շրջանառվել է շվեյցարացի պատմաբան Յակոբ Բուրկհարտի կողմից։

Վաղ Վերածնունդ

Վաղ Վերածննդի արվեստը ծաղկում է ապրել 15-րդ դարում նախ և առաջ Ֆլորենցիայում։ Իտալացի արվեստագետները կրոնական տեսարաններին հաղորդել են երկրային բովանդակություն։ Արվեստի գլխավոր հերոսը դարձել է վառ արտահայտված անհատական գծերով մարդը։ Դիմանկարը և բնանկարը հաստատվեցին որպես ինքնուրույն ժանրեր։ Մեծ դեր խաղաց ֆլորենտացի գիտնական և ճարտարապետ Ֆիլիպո Բրունելեսկիի գծային հեռանկարի հայտնագործությունը^[3]։ Դա նկարիչներին հնարավորություն ընձեռեց կտավի հարթության վրա ստանալու եռաչափ տարածական կատարյալ պատկերներ^[4]։

Բարձր Վերածնունդ

Վերածննդի շրջանի բարձրակետը համընկնում է 16-րդ դարի առաջին քառորդին, այդ շրջանն էլ ստացել է Բարձր Վերածնունդ անվանումը։ Այդ շրջանը հանդես է գալիս Լեոնարդո դա Վինչիի արտահայտիչ գործերով, Ռաֆայել Սանտիի պայծառ ներդաշնակությամբ հագեցած կտավներով, Միքելանջելոյի պայքարի պաթոսով ներթափանցված քանդակներով և որմնանկարներով, Ջորջոնեի, Տիցիանի և այլոց կոլորիտով հարուստ նկարներով։ Գեղարվեստական մեթոդի փոփոխությունների հիմքում ընկած էր բնության գեղեցկությունը պատկերելու և գեղագիտության առանցքներից բացահայտելու վերածնված ցանկությունը, ընդ որում ՝ Լեոնարդոյի, Միքելանջելոյի և Ռաֆայելի գործերը գեղարվեստական գլուխգործոցներ էին, որոնց նմանակում էին շատ այլ նկարիչներ^[5]։ 16-րդ դարի երկրորդ կեսից սկսած Իտալիայի արվեստը սուր ճգնաժամ է ապրել։ Ի հայտ է եկել մաներիզմի սուբյեկտիվորեն նրբացված արվեստը, որը արտահայտել է Վերածննդի իդեալների նկատմամբ հիասթափություն։ Բախումների ողբերգականությունը, հերոսի պայքարն ու անխուսափելի կործանումը դարձել են Միքելանջելոյի, Տիցիանի ուշ շրջանի ստեղծագործությունների գլխավոր թեմաները։

Ուշ Վերածնունդ

1527 թ. կայսերական զորքերի կողմից Հռոմը կողոպտվելուց հետո իտալական Վերածնունդը հայտնվում է ճգնաժամի մեջ։ Ռաֆայելի ուշ արվեստում արդեն իսկ նկատվում է գեղարվեստական նոր գիծ՝ մաներիզմ։ Այս շրջանին հատուկ են գծերի պրկվածությունը և կոտրատվածությունը, արտաքինի, հաճախ՝ մերկ, ձգվածությունը, անգամ ձևախախտությունը, դիրքերի լարվածությունը և անբնականությունը, անսովոր կամ արտասովոր տպավորությունները՝ կապված չափսերի, լուսավորության կամ հեռանկարի հետ, գունային խայթող գամմայի կիրառումը, հորինվածքի ծանրաբեռնվածությունը և այլն։ Մաներիզմի առաջին վարպետները՝ Պարմիջանինոն, Պոնտորմոն, Բրոնձինոն, ապրում և աշխատում էին Ֆլորենցիայում՝ Մեդիչի տան դուքսերի արքունիքում։ Ավելի ուշ մաներիստային նորաձևությունը տարածվեց ամբողջ Իտալիայով և դրա սահմաններից դուրս։ 1590-ականներին մաներիզմին փոխարինելու եկավ բարոկկո արվեստը (անցումային փուլի ներկայացուցիչներն են Տինտորետտոն և Էլ Գրեկոն)։

Հյուսիսային վերածնունդ

Ալպերից հյուսիս ապրող նկարիչները իրենց աչքի առաջ չունեին անտիկ արվեստի նմուշներ։ Նրանց միանգամայն անհայտ էին իտալական Վերածննդի հնագիտական չափումները, որոնց էությունը կայանում էր վերստին բացահայտված անտիկ հուշարձանների ուսումնասիրության մեջ։ Այստեղ երկար պահպանվեցին գոթական արվեստի ավանդույթները և հմտությունները, քիչ ժամանակ տրամադրվեց անտիկ ավանդույթների ուսումնասիրմանը և մարդու անատոմիայի ճանաչմանը։ Հյուսիսային նկարիչների՝ օրինակ՝ Հոլբայնի դիմանկարները զուրկ են իրականության ներդաշնակումից և իդեալականացումից, ինչը հատուկ էր նրանց հարավային եղբայրակիցներին. իրենց ռեալիստականության մեջ նրանք հասնում են նատուրալիզմի։ Մյուս կողմից նրանք չեն խզում կապը ժողովրդական, գյուղացիական կյանքի տարերքի և բանահյուսական ավանդույթի հետ. այդ առումով հատկանշական է Պիտեր Բրեյգել Ավագի արվեստը։

Ինտերնացիոնալ գոթիկայի և նախավերածննդյան ուղղությունների սահմանագծին բուրգունդյան Հոլանդիայում 15-րդ դարի 1-ին կեսին ծնվեց հին հոլանդական արվեստը։ 15-րդ դարի վերջի նիդեռլանդական մշակույթը իտալական վերածննդի ազդեցության տակ էր։ Առևտուրը նպաստում էր երկրի հարստացմանը։ Ֆլանդրիայի հարստացած ազնվականները մեծ պատվերներ էին տալիս նկարիչներին, որոնք հայտնի դարձան ողջ Եվրոպայով մեկ^[6]։ Գիտության մեջ առաջատար էր անատոմ Անդրեաս Վեզալիուսը, քարտեզագրության մեջ Գերհարդ Մերկատորը, որի քարտեզները օգնում էին ճանապարհորդներին և նավարկողներին։ Արվեստում հոլանդական և ֆլամանդական վերածննդի գեղանկարչությունը տատանվում էր Հիերոնիմոս Բոսխի^[7] տարօրինակ գործերից մինչև Պիիտեր Բրեյգել Ավագի առօրեական պատկերները^[6]:Բարդացված սրբապատկերագրությունը և խրթին սիմվոլիզմը զուգակցվում էին տնային նիստուկացի մանրունքների նկատմամբ ծայրահեղ ուշադրության հետ։ Տեմպերայից դեպի յուղանկար անցումը թույլ էր տալիս նկարիչներին ավելի ցայտուն և բազմակողմանի փոխանցել առարկայական աշխարհի բազմազանությունը, խորությունը և փայլը։ Այս բոլոր ձեռքբերումները կապված են Ռոբեր Կամպենի և նրա աշակերտների՝ վան Էյկ եղբայրների ու Ռոգիր վան դեր Վայդենի անունների հետ։ Դարի երկրորդ կեսին գոթիկայի վերապրուկները և իտալական ազդեցությունները արտասովոր կերպով միահյուսվեցին Մեմլինգի արվեստի մեջ։

Թեև կվատրոչենտո շրջանի Իտալիայում հետաքրքրությամբ էին հետևում հոլանդական նկարիչների ձեռքբերումներին, իտալական ազդեցությունը այդ երկրամաս թափանցեց միայն 16-րդ դարում, երբ բավարացի Ալբրեխտ Դյուրերը իր արվեստը կատարելագործելու մեկնեց Վենեցիա, իսկ Հոլանդիայում ձևավորվեց անտվերպենյան մաներիզմի դպրոց, որին մասնավորապես պատկանում էր Մաբյուզը։ Ռեֆորմացիայի հետ հյուսիսային Եվրոպայում արգելվեց հոգևոր գեղանկարչությունը, փոխարենը ձևավորվեցին ոչ այնքան նախկին սերունդների նկարիչների գեղարվեստական ձեռքբերումները վերաիմաստավորելու (ինչպես Իտալիայում), որքան բնությունը անմիջականորեն զննելու վրա հիմնված նոր ժանրեր՝ բնանկար, նատյուրմորտ, ժանրային գեղանկարչություն^[8]։

Ֆեդերիկո դա Մոնտեֆելերտո
Բատիստա Սֆորցայի դիմանկարը /նկարիչ՝ Պիեռո դելլա Ֆրանչեսկա/
Հուդայի համբույրը Ջոտտո
Սուրբ Մարտինը
Սիմոնե Մարտինի
Տիրամայրը երկար պարանոցով
Ֆրանչեսկո Պարմիջանինո

Ծանոթագրություններ

↑ Perry, M. Humanities in the Western Tradition Արխիվացված 2009-04-29 Wayback Machine, Ch. 13
↑ Հայկական Սովետական Հանրագիտարան. Երևան: Հայկական հանրագիտարան, 11-րդ հատոր. 1985. էջեր 385–390. {{cite book}}: |first= has numeric name (օգնություն); |first= missing |last= (օգնություն)
↑ Власов, Виктор Георгиевич Архитектура. Классика и современность. Учебное пособие. — СПб.: Изд-во С.-Петербургского университета, 2014. — С. 63
↑ Stork, David G. Optics and Realism in Renaissance Art Արխիվացված Հունիս 14, 2007 Wayback Machine (Retrieved May 10, 2007)
↑ Vasari, Giorgio, Lives of the Artists, translated by George Bull, Penguin Classics, 1965, 0-14-044164-6.
↑ ^6,0 ^6,1 Heughebaert, H.; Defoort, A.; Van Der Donck, R. (1998). Artistieke opvoeding. Wommelgem, Belgium: Den Gulden Engel bvba. ISBN 978-90-5035-222-2.
↑ Janson, H.W.; Janson, Anthony F. (1997). History of Art (5th, rev. ed.). New York: Harry N. Abrams, Inc. ISBN 978-0-8109-3442-9.
↑ Allen Debus, Man and Nature in the Renaissance (Cambridge: Cambridge University Press, 1978).

[perry-humanities-1] Perry, M. Humanities in the Western Tradition Արխիվացված 2009-04-29 Wayback Machine, Ch. 13

[ՀՍՀ-2] Հայկական Սովետական Հանրագիտարան. Երևան: Հայկական հանրագիտարան, 11-րդ հատոր. 1985. էջեր 385–390. {{cite book}}: |first= has numeric name (օգնություն); |first= missing |last= (օգնություն)

[3] Власов, Виктор Георгиевич Архитектура. Классика и современность. Учебное пособие. — СПб.: Изд-во С.-Петербургского университета, 2014. — С. 63

[4] Stork, David G. Optics and Realism in Renaissance Art Արխիվացված Հունիս 14, 2007 Wayback Machine (Retrieved May 10, 2007)

[5] Vasari, Giorgio, Lives of the Artists, translated by George Bull, Penguin Classics, 1965, 0-14-044164-6.

[Heughebaert-6] 6,0 ^6,1 Heughebaert, H.; Defoort, A.; Van Der Donck, R. (1998). Artistieke opvoeding. Wommelgem, Belgium: Den Gulden Engel bvba. ISBN 978-90-5035-222-2.

[Janson-7] Janson, H.W.; Janson, Anthony F. (1997). History of Art (5th, rev. ed.). New York: Harry N. Abrams, Inc. ISBN 978-0-8109-3442-9.

[8] Allen Debus, Man and Nature in the Renaissance (Cambridge: Cambridge University Press, 1978).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

@@ Տող 1. / Տող 1. @@
+{{Բազմապատիկ պատկերներ
-{{Orphan|date=Հուլիս 2012}}
+ | նկարագրություն = [[Կարլո Կրիվելլի]]
+ | լայնություն = 180
+ | պատկեր1 = Carlo Crivelli 045.jpg
+ | պատկեր2 = Carlo Crivelli 053.jpg
+}}
+[[Վերածնունդ|Վերածննդի]] [[կերպարվեստ]]ը առավել զարգացման և կատարելության է հասել [[Իտալիա]]յում։ Ստեղծագործաբար օգտվելով անտիկ ժառանգությունից, հենվելով գիտության նոր նվաճումների վրա, այդ ժամանակաշրջանի իտալացի արվեստագետները ձգտել են ճշմարտացի պատկերել մարդուն և շրջակա իրականությունը։ Նրանք արվեստը հարստացրել են մարդու մարմնի կառուցվածքի ճշմարիտ պատկերմամբ, հեռանկարի, լույս ու ստվերի, ծավալի, կրճատումների և այլ պրոբլեմների մշակմամբ և կիրառմամբ։ [[Վերածնունդ|Վերածնն]]դի արվեստագետները կրոնական տեսարաններին հաղորդել են երկրային բովանդակություն։ [[Արվեստ]]ի գլխավոր հերոսը դարձել է մարդը<ref name="perry-humanities">Perry, M. [http://college.hmco.com/humanities/perry/humanities/1e/students/summaries/ch13.html Humanities in the Western Tradition] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090429045555/http://college.hmco.com/humanities/perry/humanities/1e/students/summaries/ch13.html |date=2009-04-29 }}, Ch. 13</ref><ref name="ՀՍՀ">{{Cite book |first=11 |title=Հայկական Սովետական Հանրագիտարան |publisher=Հայկական հանրագիտարան, 11-րդ հատոր |year=1985 |location=Երևան |pages=385-390}}</ref>։
+Վերածննդի տարբեր դարեր անվանվել են ըստ իտալական թվերի`
-{{unreferenced}}
+*''դուչենտո'' 1200- ականներ ({{lang-it|ducento}} - երկու հարյուր) պրոտոռենեսանսի սկիզբը.
-{{tone}}
+*''տրիչենտո'' 1300- ականներ ({{lang-en|trecento}} - երեք հարյուր) բուն պրոտոռենեսանսը,
+*''կվատրոչենտո'' 1400- ականներ ( {{lang-it|quattrocento}} - չորս հարյուր) Վաղ Վերածնունդ, Բարձր Վերածնունդ,
+*''չինկվեչենտո'' 1500- ականներ ({{lang-it|cinquecento}} - հինգ հարյուր) Բարձր Վերածնունդի վերջը, Ուշ Վերածնունդ։
+== Նախավերածնունդ (պրոտոռենեսանս) ==
-[[Պատկեր:Carlo Crivelli 045.jpg|80px|մինի|ձախից|[[Կարլո Կրիվելլի]]]]
-[[Պատկեր:Carlo Crivelli 053.jpg|80px|մինի||rigth|[[Կարլո Կրիվելլի]]]][[Վերածնունդ|Վերածննդի]] [[կերպարվեստ]]ը առավել զարգացման և կատարելության է հասել [[Իտալիա]]յում։ Ստեղծագործաբար օգտվելով անտիկ ժառանգությունից, հենվելով գիտության նոր նվաճումների վրա, այդ ժամանակաշրջանի իտալացի արվեստագետները ձգտել են ճշմարտացի պատկերել մարդուն և շրջակա իրականությունը։ Նրանք արվեստը հարստացրել են մարդու մարմնի կառուցվածքի ճշմարիտ պատկերմամբ, հեռանկարի, լույս ու ստվերի, ծավալի, կրճատումների և այլ պրոբլեմների մշակմամբ և կիրառմամբ։ [[Վերածնունդ|Վերածնն]]դի արվեստագետները կրոնական տեսարաններին հաղորդել են երկրային բովանդակություն։ [[Արվեստ]]ի գլխավոր հերոսը դարձել է մարդը։
-== Նախավերածնունդ (Պրոտոռենեսանս) ==
 {{main|Պրոտոռենեսանս}}
+Նախավերածնունդ (պրոտոռենեսանս), ([[հունարեն|հուն.]] protos- ''առաջին'', [[ֆրանսերեն|ֆրանս.]]Renaissance- վերածննունդ), [[վերածնունդ|վերածննդ]]ին նախորդող շրջան է [[իտալիա|իտալական]] արվեստում։ Կյանքը նորովի ընկալելու առաջին նշանները առկա են 13-րդ դարի երկրորդ կեսի- 14-րդ դարի արվեստագետների [[ստեղծագործություն]]ների մեջ։ Պրոտոռենեսանս անվանումը առաջին անգամ շրջանառվել է [[շվեյցարիա|շվեյցարացի]] պատմաբան Յակոբ Բուրկհարտի կողմից։
-[[Պատկեր:Giotto - Scrovegni - -31- - Kiss of Judas.jpg|200px|մինի||rigth|Հուդայի համբույրը [[Ջոտտո]]]]
-[[Պատկեր:Simone Martini 033 bright.jpg|200px|մինի||ձախից|Սուրբ Մարտինը<br>[[Սիմոնե Մարտինի]]]]
-Նախավերածնունդ (Պրոտոռենեսանս), ([[հունարեն|հուն.]] protos- ''առաջին'', [[ֆրանսերեն|ֆրանս.]]Renaissance- վերածննունդ), [[վերածնունդ|վերածննդ]]ին նախորդող շրջան է [[իտալիա|իտալական]] արվեստում։ Կյանքը նորովի ընկալելու առաջին նշանները առկա են 13-րդ դարի երկրորդ կեսի- 14-րդ դարի արվեստագետների [[ստեղծագործություն]]ների մեջ։ Պրոտոռենեսանս անվանումը առաջին անգամ շրջանառվել է [[շվեյցարիա|շվեյցարացի]] պատմաբան Յակոբ Բուրկհարտի կողմից։
 == Վաղ Վերածնունդ ==
 {{main|Վաղ Վերածնունդ}}
+Վաղ [[Վերածնունդ|Վերածնն]]դի արվեստը ծաղկում է ապրել 15-րդ դարում նախ և առաջ [[Ֆլորենցիա]]յում։ [[Իտալիա|Իտալա]]ցի արվեստագետները կրոնական տեսարաններին հաղորդել են երկրային բովանդակություն։ [[Արվեստ]]ի գլխավոր [[հերոս]]ը դարձել է վառ արտահայտված անհատական գծերով մարդը։ [[Դիմանկար]]ը և [[բնանկար]]ը հաստատվեցին որպես ինքնուրույն ժանրեր։ Մեծ դեր խաղաց ֆլորենտացի գիտնական և ճարտարապետ [[Ֆիլիպո Բրունելեսկի]]ի գծային հեռանկարի հայտնագործությունը<ref>''Власов, Виктор Георгиевич'' Архитектура. Классика и современность. Учебное пособие. — СПб.: Изд-во С.-Петербургского университета, 2014. — С. 63</ref>։ Դա նկարիչներին հնարավորություն ընձեռեց [[կտավ]]ի հարթության վրա ստանալու եռաչափ տարածական կատարյալ պատկերներ<ref>Stork, David G. ''[http://sirl.stanford.edu/~bob/teaching/pdf/arth202/Stork_SciAm04.pdf Optics and Realism in Renaissance Art] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070614023308/http://sirl.stanford.edu/~bob/teaching/pdf/arth202/Stork_SciAm04.pdf|date=June 14, 2007}}'' (Retrieved May 10, 2007)</ref>։
-[[Պատկեր:Battista sforza.jpg|200px|մինի||ձախից|[[Պիերո դելլա Ֆրանչեսկա]]]]
-[[Պատկեր:Federico da Montefeltro.jpg|200px|մինի||rigth|[[Պիերո դելլա Ֆրանչեսկա]]]]
-Վաղ [[Վերածնունդ|Վերածնն]]դի արվեստը ծաղկում է ապրել 15-րդ դարում նախ և առաջ [[Ֆլորենցիա]]յում։ [[Իտալիա|Իտալա]]ցի արվեստագետները կրոնական տեսարաններին հաղորդել են երկրային բովանդակություն։ [[Արվեստ]]ի գլխավոր [[հերոս]]ը դարձել է վառ արտահայտված անհատական գծերով մարդը։ [[Դիմանկար]]ը և [[բնանկար]]ը հաստատվեցին որպես ինքնուրույն ժանրեր։ Մեծ դեր խաղաց Ֆլորենտացի գիտնական և ճարտարապետ [[Ֆիլլիպո Բրունելեսկի]]ի գծային Հեռանկարի հայտնագործությունը։ Դա թույլատրեց նկարիչներին [[կտավ]]ի հարթության վրա ստանալ եռաչափ տարածական կատարյալ պատկերներ։
 == Բարձր Վերածնունդ ==
 {{main|Բարձր Վերածնունդ }}
-[[Պատկեր:Leonardo da Vinci Benois Madonna.jpg|մինի|ձախից|200px|Տիրամայրը (Բենուա)<br>[[Լեոնարդո դա Վինչի]]]]
+[[Պատկեր:Leonardo da Vinci Benois Madonna.jpg|մինի|200px|Տիրամայրը (Բենուա)<br>[[Լեոնարդո դա Վինչի]]]]
 [[Պատկեր:Michelangelos David.jpg|մինի|rigth|200px|[[Դավիթ (Միքելանջելո)|Դավիթ]]<br> [[Միքելանջելո]]]]
-[[Վերածնowնդ|Վերածննդ]]ի շրջանի բարձրակետը համնկնում է 16- րդ դարի առաջին քառորդին, այդ շրջանն էլ ստացել է Բարձր [[Վերածնունդ]] անվանումը։ Այդ շրջանը հանդես է գալիս [[Լեոնարդո դա Վինչի]]ի արտահայտիչ գործերով, [[Ռաֆայել Սանտի]]ի պայծառ ներդաշնակությամբ հագեցած կտավներով, [[Միքելանջելո]]յի պայքարի պաթոսով ներթափանցված քանդակներով և որմնանկարներով, [[Ջորջոնե]]ի, [[Տիցիան]]ի և այլոց կոլորիտով կենսահարուստ նկարներով։ 16- րդ դարի երկրորդ կեսից սկսած [[Իտալիա]]յի արվեստը սուր ճգնաժամ է ապրել։ Ի հայտ է եկել [[մաներիզմ]]ի սուբյեկտիվորեն նրբացրած արվեստը, որը արտահայտել է [[Վերածնունդ|Վերածննդ]]ի իդեալների նկատմամբ հիասթափություն։ Բախումների ողբերգականությունըհերոսի պայքարն ու անխուսափելի կործանումը դարձել են [[Միքելանջելո]]յի [[Տիցիան]]ի [[ստեղծագործություն]]ների ուշ շրջանի գլխավոր թեմաները։
+[[Վերածնունդ|Վերածննդ]]ի շրջանի բարձրակետը համընկնում է 16-րդ դարի առաջին քառորդին, այդ շրջանն էլ ստացել է Բարձր [[Վերածնունդ]] անվանումը։ Այդ շրջանը հանդես է գալիս [[Լեոնարդո դա Վինչի]]ի արտահայտիչ գործերով, [[Ռաֆայել Սանտի]]ի պայծառ ներդաշնակությամբ հագեցած կտավներով, [[Միքելանջելո]]յի պայքարի պաթոսով ներթափանցված քանդակներով և որմնանկարներով, [[Ջորջոնե]]ի, [[Տիցիան]]ի և այլոց կոլորիտով հարուստ նկարներով։ Գեղարվեստական մեթոդի փոփոխությունների հիմքում ընկած էր բնության գեղեցկությունը պատկերելու և գեղագիտության առանցքներից բացահայտելու վերածնված ցանկությունը, ընդ որում ՝ Լեոնարդոյի, Միքելանջելոյի և Ռաֆայելի գործերը գեղարվեստական գլուխգործոցներ էին, որոնց նմանակում էին շատ այլ նկարիչներ<ref>Vasari, Giorgio, ''Lives of the Artists'', translated by George Bull, Penguin Classics, 1965, {{ISBN|0-14-044164-6}}.</ref>։ 16-րդ դարի երկրորդ կեսից սկսած [[Իտալիա]]յի արվեստը սուր ճգնաժամ է ապրել։ Ի հայտ է եկել [[մաներիզմ]]ի սուբյեկտիվորեն նրբացված արվեստը, որը արտահայտել է [[Վերածնունդ|Վերածննդ]]ի իդեալների նկատմամբ հիասթափություն։ Բախումների ողբերգականությունը, հերոսի պայքարն ու անխուսափելի կործանումը դարձել են [[Միքելանջելո]]յի, [[Տիցիան]]ի ուշ շրջանի [[ստեղծագործություն]]ների գլխավոր թեմաները։
 == Ուշ Վերածնունդ ==
-թ.–ին կայսերական զորքերի կողմից [[Հռոմ]]ը կողոպտվելուց հետո իտալական [[Վերածնունդ|Վերածնունդը]] հայտնվում է ճգնաժամի մեջ: [[Ռաֆայել Սանտի|Ռաֆայելի]] ուշ արվեստում արդեն իսկ նկատվում է գեղարվեստական նոր գիծ` [[մաներիզմ]]: Այս շրջանին հատուկ են գծերի պրկվածությունը և կոտրատվածությունը, արտաքինի, հաճախ` մերկ, ձգվածությունը, անգամ ձևախախտությունը, դիրքերի լարվածությունը և անբնականությունը, անսովոր կամ արտասովոր տպավորությունները` կապված չափսերի, լուսավորության կամ հեռանկարի հետ, գունային խայթող գամմայի կիրառումը, հորինվածքի ծանրաբեռնվածությունը և այլն: [[Մաներիզմ|Մաներիզմի]] առաջին վարպետները` [[Պարմիջանինո|Պարմիջանինոն]], [[Պոնտորմո|Պոնտորմոն]], [[Բրոնզինո|Բրոնզինոն]], ապրում և աշխատում էին [[Ֆլորենցիա|Ֆլորենցիայում]]` [[Մեդիչիներ|Մեդիչի]] տան [[Դուքս|դուքսերի]] արքունիքում: Ավելի ուշ [[Մաներիզմ|մաներիստային]] նորաձևությունը տարածվեց ամբողջ [[Իտալիա|Իտալիայով]] և դրա սահմաններից դուրս:  1590-ականներին մաներիզմին փոխարինելու եկավ [[Բարոկկո|բարոկկոյի]] արվեստը անցումային փուլի [[Տինտորետտո]] և [[Էլ Գրեկո]] ներկայացուցիչների հետ մեկտեղ:
+թ. կայսերական զորքերի կողմից [[Հռոմ]]ը կողոպտվելուց հետո իտալական [[Վերածնունդ]]ը հայտնվում է ճգնաժամի մեջ։ [[Ռաֆայել Սանտի|Ռաֆայելի]] ուշ արվեստում արդեն իսկ նկատվում է գեղարվեստական նոր գիծ՝ [[մաներիզմ]]։ Այս շրջանին հատուկ են գծերի պրկվածությունը և կոտրատվածությունը, արտաքինի, հաճախ՝ մերկ, ձգվածությունը, անգամ ձևախախտությունը, դիրքերի լարվածությունը և անբնականությունը, անսովոր կամ արտասովոր տպավորությունները՝ կապված չափսերի, լուսավորության կամ հեռանկարի հետ, գունային խայթող գամմայի կիրառումը, հորինվածքի ծանրաբեռնվածությունը և այլն։ [[Մաներիզմ]]ի առաջին վարպետները՝ [[Պարմիջանինո]]ն, [[Պոնտորմո]]ն, [[Անյոլո Բրոնձինո|Բրոնձինո]]ն, ապրում և աշխատում էին [[Ֆլորենցիա]]յում՝ [[Մեդիչիներ|Մեդիչի]] տան [[դուքս]]երի արքունիքում։ Ավելի ուշ [[Մաներիզմ|մաներիստային]] նորաձևությունը տարածվեց ամբողջ [[Իտալիա]]յով և դրա սահմաններից դուրս։ 1590-ականներին մաներիզմին փոխարինելու եկավ [[բարոկկո]] արվեստը (անցումային փուլի ներկայացուցիչներն են [[Տինտորետտո]]ն և [[Էլ Գրեկո]]ն)։
 == Հյուսիսային վերածնունդ ==
-Ալպերից հյուսիս ապրող նկարիչները իրենց աչքի առաջ չունեին անտիկ արվեստի նմուշներ:  Նրանց միանգամայն օտար էր իտալական Վերածննդի հնագիտական տարածաչափությունը, որի էությունը կայանում է նորից բացահայտված նախնադարյան հուշարձանների ուսումնասիրության մեջ: Այստեղ երկար պահպանվեցին գոթական արվեստի ավանդույթները և հմտությունները,  քիչ ժամանակ տրամադրվեց նախնադարյան ավանդի ուսումնասիրմանը և մարդու անատոմիայի ճանաչմանը: Հյուսիսային նկարիչների` օրինակ` Հոլբեյնի դիմանկարները զուրկ են իրականության ներդաշնակումից և իդեալականացումից, ինչը հատուկ էր նրանց հարավային եղբայրակիցներին. իրենց ռեալիստականության մեջ նրանք հասնում են նատուրալիզմի: Մյուս կողմից նրանք չեն խզում կապը ժողովրդական, գյուղացիական կյանքի տարերքի և բանահյուսական ավանդույթի հետ. այդ առումով հատկանշական է Պիտեր Բրեյգել Ավագի արվեստը:
+Ալպերից հյուսիս ապրող նկարիչները իրենց աչքի առաջ չունեին անտիկ արվեստի նմուշներ։ Նրանց միանգամայն անհայտ էին իտալական [[Վերածնունդ|Վերածննդի]] հնագիտական չափումները, որոնց էությունը կայանում էր վերստին բացահայտված անտիկ հուշարձանների ուսումնասիրության մեջ։ Այստեղ երկար պահպանվեցին [[Գոթիկա|գոթական արվեստի]] ավանդույթները և հմտությունները, քիչ ժամանակ տրամադրվեց անտիկ ավանդույթների ուսումնասիրմանը և մարդու անատոմիայի ճանաչմանը։ Հյուսիսային նկարիչների՝ օրինակ՝ [[Հանս Հոլբայն Կրտսեր|Հոլբայնի]] [[դիմանկար]]ները զուրկ են իրականության ներդաշնակումից և իդեալականացումից, ինչը հատուկ էր նրանց հարավային եղբայրակիցներին. իրենց ռեալիստականության մեջ նրանք հասնում են [[նատուրալիզմ]]ի։ Մյուս կողմից նրանք չեն խզում կապը ժողովրդական, գյուղացիական կյանքի տարերքի և [[Բանահյուսություն|բանահյուսական ավանդույթի]] հետ. այդ առումով հատկանշական է [[Պիտեր Բրեյգել Ավագ]]ի արվեստը։
-Ինտերնացիոնալ գոթիկայի և նախավերածննդյան ուղղությունների սահմանագծին բուրգունդյան Հոլանդիայում XV դարի 1-ին կեսին ծնվեց հին հոլանդական արվեստը: Բարդացված սրբապատկերագրությունը և խրթին սիմվոլիզմը զուգակցվում էին տնային նիստուկացի մանրունքների նկատմամբ ծայրահեղ ուշադրության հետ: Տեմպերայից դեպի յուղանկար անցումը թույլ էր տալիս նկարիչներին ավելի ցայտուն և բազմակողմանի փոխանցել առարկայական աշխարհի բազմազանությունը, խորությունը և փայլը: Այս բոլոր ձեռքբերումները կապված են Ռոբեր Կամպենի և նրա աշակերտների` վան Էյկ եղբայրների ու Ռոգիր վան դեր Վեյդենի անունների հետ: Դարի երկրորդ կեսին գոթիկայի վերապրուկները և իտալական ազդեցությունները արտասովոր կերպով միահյուսվեցին Մեմլինգի արվեստի մեջ:
+Ինտերնացիոնալ գոթիկայի և նախավերածննդյան ուղղությունների սահմանագծին բուրգունդյան Հոլանդիայում 15-րդ դարի 1-ին կեսին ծնվեց հին հոլանդական արվեստը։ 15-րդ դարի վերջի նիդեռլանդական մշակույթը իտալական վերածննդի ազդեցության տակ էր։ Առևտուրը նպաստում էր երկրի հարստացմանը։  Ֆլանդրիայի հարստացած  ազնվականները մեծ պատվերներ էին տալիս նկարիչներին, որոնք հայտնի դարձան ողջ Եվրոպայով մեկ<ref name="Heughebaert">{{Cite book |last=Heughebaert |first=H. |title=Artistieke opvoeding |author2=Defoort, A. |author3=Van Der Donck, R. |publisher=Den Gulden Engel bvba. |year=1998 |isbn=978-90-5035-222-2 |location=Wommelgem, Belgium}}</ref>։ Գիտության մեջ առաջատար էր անատոմ [[Անդրեաս Վեզալիուս]]ը,  քարտեզագրության մեջ [[Գերհարդ Մերկատոր]]ը, որի  քարտեզները օգնում էին ճանապարհորդներին և նավարկողներին։ Արվեստում հոլանդական և ֆլամանդական վերածննդի գեղանկարչությունը տատանվում էր [[Հիերոնիմոս Բոսխ]]ի<ref name="Janson">{{Cite book |last=Janson |first=H.W. |url=http://www.abramsbooks.com |title=History of Art |author2=Janson, Anthony F. |publisher=[[Harry N. Abrams, Inc.]] |year=1997 |isbn=978-0-8109-3442-9 |edition=5th, rev. |location=New York}}</ref> տարօրինակ գործերից մինչև Պիիտեր Բրեյգել Ավագի առօրեական պատկերները<ref name="Heughebaert" />:Բարդացված [[սրբապատկեր]]ագրությունը և խրթին [[սիմվոլիզմ]]ը զուգակցվում էին տնային նիստուկացի մանրունքների նկատմամբ ծայրահեղ ուշադրության հետ։ [[Տեմպերա]]յից դեպի յուղանկար անցումը թույլ էր տալիս նկարիչներին ավելի ցայտուն և բազմակողմանի փոխանցել առարկայական աշխարհի բազմազանությունը, խորությունը և փայլը։ Այս բոլոր ձեռքբերումները կապված են [[Ռոբեր Կամպեն]]ի և նրա աշակերտների՝ [[վան Էյկ եղբայրներ]]ի ու [[Ռոգիր վան դեր Վայդեն]]ի անունների հետ։ Դարի երկրորդ կեսին [[գոթիկա]]յի վերապրուկները և իտալական ազդեցությունները արտասովոր կերպով միահյուսվեցին [[Հանս Մեմլինգ|Մեմլինգի]] արվեստի մեջ։
-Թեև կվատրոչենտո շրջանի Իտալիայում հետաքրքրությամբ էին հետևում հոլանդական նկարիչների ձեռքբերումներին, իտալական ազդեցությունը այդ երկրամաս թափանցեց միայն XVI դարում, երբ բավարացի Ալբրեխտ Դյուրերը իր արվեստը կատարելագործելու մեկնեց Վենեցիա, իսկ Հոլանդիայում ձևավորվեց անտվերպենյան մաներիզմի դպրոց, որին մասնավորապես պատկանում էր Մաբյուզը: Ռեֆորմացիայի հետ հյուսիսային Եվրոպայում արգելվեց հոգևոր գեղանկարչությունը, փոխարենը ձևավորվեցին ոչ այնքան նախկին սերունդների նկարիչների գեղարվեսական ձեռքբերումները վերաիմաստավորելու (ինչպես Իտալիայում), որքան բնությունը անմիջականորեն զննելու վրա հիմնված նոր ժանրեր` բնանկար, նատյուրմորտ, ժանրային գեղանկարչություն:
+Թեև կվատրոչենտո շրջանի Իտալիայում հետաքրքրությամբ էին հետևում հոլանդական նկարիչների ձեռքբերումներին, իտալական ազդեցությունը այդ երկրամաս թափանցեց միայն 16-րդ դարում, երբ բավարացի [[Ալբրեխտ Դյուրեր]]ը իր արվեստը կատարելագործելու մեկնեց [[Վենեցիա]], իսկ [[Հոլանդիա]]յում ձևավորվեց անտվերպենյան [[մաներիզմ]]ի դպրոց, որին մասնավորապես պատկանում էր [[Մաբյուզ]]ը։ [[Ռեֆորմացիա]]յի հետ հյուսիսային Եվրոպայում արգելվեց հոգևոր գեղանկարչությունը, փոխարենը ձևավորվեցին ոչ այնքան նախկին սերունդների նկարիչների գեղարվեստական ձեռքբերումները վերաիմաստավորելու (ինչպես Իտալիայում), որքան բնությունը անմիջականորեն զննելու վրա հիմնված նոր ժանրեր՝ [[բնանկար]], [[նատյուրմորտ]], [[ժանրային գեղանկարչություն]]<ref>Allen Debus, ''Man and Nature in the Renaissance'' (Cambridge: Cambridge University Press, 1978).</ref>։
+<gallery mode="packed" heights="200" caption="">
+Battista sforza.jpg|[[Ֆեդերիկո դա Մոնտեֆելերտո]]
+Federico da Montefeltro.jpg|[[Բատիստա Սֆորցայի դիմանկարը /նկարիչ՝ Պիեռո դելլա Ֆրանչեսկա/]]
+Giotto - Scrovegni - -31- - Kiss of Judas.jpg|Հուդայի համբույրը [[Ջոտտո]]
+Simone Martini 033 bright.jpg|Սուրբ Մարտինը<br>[[Սիմոնե Մարտինի]]
+Parmigianino - Madonna dal collo lungo - Google Art Project.jpg|Տիրամայրը երկար պարանոցով <br>Ֆրանչեսկո Պարմիջանինո
+</gallery>
+== Ծանոթագրություններ ==
-== Տերմիններ ==
+{{ծանցանկ}}
 {{commons|Renaissance paintings|Վերածննդի կերպարվեստ}}
-Վերածննդի տարբեր դարեր անվանվում են ըստ իտալական թվերի։
-*''դուչենտո'' 1200- ականներ ([[իտալերեն|իտալ.]] ducento (երկուհարյուր) Պրոտոռենեսանսի սկիզբը։
-**''տրիչենտո'' 1300- ականներ ([[իտալերեն|իտալ.]] trecento (երեքհարյուր) բուն Պրոտոռենեսանսը
-***''կվատրոչենտո'' 1400- ականներ ([[իտալերեն|իտալ.]] cinquecento (չորսհարյուր) Վաղ Վերածնունդ, Բարձր Վերածնունդ
-****''չինկվեչենտո'' 1500- ականներ ([[իտալերեն|իտալ.]] cinquecento (հինգհարյուր) Բարձր Վերածնունդի վերջը, Ուշ Վերածնունդ
 {{Վերածնունդ}}
-[[Կատեգորիա:Արվեստ ըստ երկրի]]
 [[Կատեգորիա:Գեղանկարչություն]]
 [[Կատեգորիա:Վերածննդի կերպարվեստ]]
-{{art-stub}}