Թուրգութ Օզալ

Թուրգութ Օզալ; թուրքերեն՝ Turgut Özal
Ծնվել է	հոկտեմբերի 13, 1927[…]
Ծննդավայր	Մալաթիա, Թուրքիա
Մահացել է	ապրիլի 17, 1993[…] (65 տարեկան)
Մահվան վայր	Անկարա, Թուրքիա
Գերեզման	Topkapı Cemetery
Քաղաքացիություն	Թուրքիա
Կրոն	իսլամ և սուննի իսլամ
Կրթություն	Ստամբուլի տեխնիկական համալսարան
Մասնագիտություն	քաղաքական գործիչ և ճարտարագետ
Ամուսին	Semra Özal?
Զբաղեցրած պաշտոններ	Թուրքիայի վարչապետ, Թուրքիայի նախագահ, Թուրքիայի փոխվարչապետ, Թուրքիայի Մեծ Ազգային Ասամբլեայի անդամ և Թուրքիայի վարչապետ
Կուսակցություն	Հայրենիքի կուսակցություն և National Salvation Party?
Պարգևներ և ; մրցանակներ	և
Երեխաներ	Ahmet Özal?
	Ստորագրություն;
	Turgut Özal Վիքիպահեստում

Թուրգութ Օզալ (թուրքերեն՝ Turgut Özal) (հոկտեմբերի 13, 1927, Մալաթիա - ապրիլի 17, 1993, Անկարա), թուրք քաղաքական և պետական գործիչ, Թուրքիայի ութերորդ նախագահը։ Իր կառավարման ժամանակ (սկզբից որպես նախարարների խորհրդի նախագահ, իսկ հետո երկրի նախագահ) տնտեսական բարեփոխումների շնորհիվ զգալիորեն բարձրացրել է Թուրքիայի համախառն ազգային արդյունքը՝ հասցնելով այն Օսմանյան կայսրության 1908 թվականի արդյունքին։

Կենսագրություն

Թուրգութ Օզալը ծնվել է 1927 թվականի հոկտեմբերի 13-ին, Մալաթիա քաղաքում։ Թուրգութի հայրը բանկային աշխատող է եղել, իսկ մայրը՝ Խազիֆը, եղել է տարրական դպրոցի ուսուցչուհի։ Թուրգութի ծնվելուց որոշ ժամանակ անց ընտանիքը տեղափոխվել է Սիլիֆիկ, իսկ 1931 թվականին՝ Սոգուտ, որտեղ Թուրգութը սկսում է սովորել։ Հոր աշխատանքի հետ կապված ընտանիքը շատ է տեղափոխվել։ Վերջինիս արդյունքում Թուրգութը ստացել է իր միջնակարգ կրթությունը Մարդինում, իսկ ավագ դպրոց է գնացել Կոնում և Կայսերում։ Այնուհետև սովորել է Ստամբուլի տեխնիկական համալսարանում, որն ավարտել է 1950 թվականին՝ ստանալով ինժեների մասնագիտություն։

Ընտանիք

1952 թվականին Օզալն ամուսնալուծվել է։ Ամուսնալուծվելուց հետո ամուսնացել է իր գործընկերուհու՝ Սեմիրե Օզայի հետ։ Նրանք ունեցել են երեք երեխա՝ Ահմեդ, Զեյնեբ, Էֆե։

Քաղաքական գործունեություն

1950-1952 թվականներին աշխատել է ԱՄՆ-ում։ Բանակում ծառայելուց հետո դասախոսություններ է կարդացել Մերձավոր Արևելյան տեխնիկական համալսարանում։ Հայրենիք վերադառնալուց հետո աշխատել է տարբեր պետական հաստատություններում և մասնավոր սեկտորի ձեռնարկություններում։ 1971 թվականին ապագա նախագահը կրկին գնացել է ԱՄՆ, որտեղ նա աշխատել է Համաշխարհային բանկի ապարատում։

1980 թվականի սեպտեմբերի 14-ին Օզալը դառնում է էկոնոմիկայի փոխնախարար Ուլուս Բյուլենտի խորհրդատուն։ 1982 թվականի հուլիսի 14-ին Օզալը հեռանում է այդ պաշտոնից։ 1983 թվականի մայիսի 20-ին հիմնում է «Հայրենիքի կուսակցություն» կուսակցությունը։ Կուսակցությունը բնութագրելով՝ Օզալն ասել է, - «Մենք պահպանողականներ ենք բարոյականության հարցում, ազատամիտներ ենք էկոնոմիկայի հարցում և պրոգրեսիստներ ենք այն բոլոր հարցերում, որոնք վերաբերում են հասարակական արդարությանը»։ 1983 թվականի պառլամենտի ընտրությունների ժամանակ իր կուսակցությունը ստանում է հնարավոր 400 տեղերից 211-ը։ Տուրգուտ Օզալը դառնում է Թուրքիայի 45-րդ վարչապետը։ 1987 թվականի ընտրություններին Օզալի կուսակցությունն արդեն ստանում է 292 պատգամավորական տեղ, և Օզալը կրկին զբաղեցնում է վարչապետի պաշտոնը։

Անհաջող մահափորձ

1988 թվականի հունիսի 18-ին «Աթաթուրք» սպորտային դահլիճում «Հայրենիքի կուսակցություն» կուսակցության հանրագումարի ժամանակ Քարթալ Դեմիրաղը մահափորձ է կատարում Օզալի դեմ՝ երկու անգամ կրակելով և վիրավորելով նրա ձեռքը։ Կրակոցների արդյուքնում 18 մարդ է վիրավորվում։ Վիրավորների մեջ է եղել նաև նախարար Իմրեն Այքութը։ Սկզբից Քարթալ Դեմիրաղին մահապատժի են դատապարտում, որը հետո փոխարինվում է 20 տարի ազատզրկմամբ։

Նախագահություն

Թուրքիայի պատմության մեջ առաջին անգամ անհրաժեշտ է լինում անցկացնել ընտրությունների երկրորդ փուլ։ Առաջին փուլում Թուրգութ Օզալը ստանում է 247 ձայն, իսկ իր հակառակորդ Ֆեթհի Չելիբաշը՝ 18: Երկրորդ փուլում Թուրգութը ստանում է 256, իսկ իր հակառակորդը՝ 17 ձայն։

1989 թվականի նոյեմբերի 9-ին Թուրգութ Օզալը պաշտոնապես դառնում է Թուրքիայի 8-րդ նախագահը։ Իր նախագահության ընթացքում ամենանշանակալից իրադարձությունն Իրաքի կողմից Քուվեյթի գրավումն է լինում։ Թուրգութ Օզալը մտածում էր, որ Սադամ Հուսեյնը վտանգ է ներկայացնում Թուրքիայի համար, այդ պատճառով նա ակտիվորեն աջակցում էր ԱՄՆ-ի վարած քաղաքականությանը։ Երբ Օզալը ցանկացավ զորք մտցնել Իրաքյան Քուրդիստան, Թուրքիայի գերագույն հրամանատար Նեջիլ Թորումթայը հրաժարական տվեց։

ԽՍՀՄ-ի փլուզումից հետ Օզալը սկսեց կապեր հաստատել Կենտրոնական Ասիայի երկրների և Ադրբեջանի հետ։ Օզալը նաև սկսեց վարել նոր ներքին քաղաքականություն, ըստ որի Թուրքիան պետք է դառնար ռեգիոնալ առաջնորդ։ Էկոնոմիկայում Թուրգութը շարունակեց Ադնան Մենդերեսի քաղաքականությունը։ Իր բարեփոխումների շնորհիվ Թուրքիան գրանցում է տնտեսական հաջողություններ։

Տես նաև

Թուրքիայի նախագահների ցանկ

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 Encyclopædia Britannica
↑ ^2,0 ^2,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
↑ Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedija (хорв.) — LZMK, 1999. — 9272 p.
↑ Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ Australian Honours Search Facility

Արտաքին հղումներ

http://www.malatya.gov.tr/malatya/TURGUT.HTM Արխիվացված 2008-10-12 Wayback Machine
Покушение на Озала ՅուԹուբում
Одно из самых знаменитых выступлений Յութուբում

Թուրքիայի նախագահներ

[_c71bd830474ef48e-1] 1,0 ^1,1 Encyclopædia Britannica

[_4091a9c33879f71c-2] 2,0 ^2,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)

[_89dfc04d46efdfbe-3] Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedija (хорв.) — LZMK, 1999. — 9272 p.

[_44f699dd2d1411ae-4] Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_55bdbfcd1eb2d600-5] Australian Honours Search Facility

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]