Էդվարդ Մակուկա Նկոլոսո
| Էդվարդ Մակուկա Նկոլոսո | |
|---|---|
| Ծնվել է | 1919 |
| Մահացել է | մարտի 4, 1989 |
| Քաղաքացիություն | .svg){kind=small} Զամբիա |
| Կրթություն | Զամբիայի համալսարան |
| Մասնագիտություն | դիվանագետ |
| Կուսակցություն | United National Independence Party? |
| Պարգևներ և մրցանակներ |  |
Էդվարդ Ֆեստուս Մակուկա Նկոլոսո (Edward Festus Makuka Nkoloso, 1919 - մարտի 4, 1989), զամբիացի մանկավարժ և սոցիալական ակտիվիստ, Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի վետերան և անկախության մարտիկ, Զամբիայի գիտության, տիեզերական հետազոտությունների և փիլիսոփայության ազգային ակադեմիայի հիմնադիր, որը հայտնի դարձավ որպես Զամբիայի տիեզերական ծրագրի նախաձեռնող։
Կենսագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Նկոլոսոն ծնվել է 1919 թվականին Հյուսիսային Ռոդեզիայի հյուսիսային մասում[1]։ Որոշ աղբյուրներ նրան անվանում են «Էդվարդ Մակուկա Նկոլոսո»[2]։
Նկոլոսոն զորակոչվել է Հյուսիսային Ռոդեզիայի գնդի ուժեր Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ՝ ի վերջո ծառայելով ազդանշանային կորպուսում որպես սերժանտ[1]։ Պատերազմից հետո դարձավ Հյուսիսային Ռոդեզիայի կառավարության թարգմանիչ։ Նաև տարրական դասարանների ուսուցիչ էր, ենթադրվում է, որ նրա ստեղծած դպրոցը, փակվել էր բրիտանական իշխանությունների կողմից։ Այնուհետև միացավ դիմադրության շարժմանը[3][4][5][6]։ 1956 և 1957 թվականներին ձերբակալվել և բանտարկվել է[3]։ Ազատ արձակվելուց հետո նշանակվել է Միացյալ ազգային անկախություն կուսակցության անվտանգության աշխատակից[3][7]։ 1960 թվականին հիմնադրել է Զամբիայի Գիտության, Տիեզերական Հետազոտությունների և Փիլիսոփայության Ազգային Ակադեմիան[3][6][7][8][9]։ 1964 թվականին մասնակցել է Սահմանադրական կոնվենցիային[5]։
Տիեզերական ծրագիր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1960-ականների սկզբին Էդվարդ Մակուկա Նկոլոսոն որոշեց հավաքել տիեզերք մեկնող առաջին աֆրիկյան անձնակազմը։ Ավելին, Խորհրդային Միության և ԱՄՆ-ի տիեզերական մրցավազքի ժամանակ «Զամբիայի ազգային տիեզերական գործակալությունը» նրա ղեկավարությամբ ծրագրել էր առաջ անցնել երկու գերտերություններից՝ առաջինն այցելելով Լուսին և նույնիսկ Մարս[2][3]։ Նախատեսվում էր, որ ալյումինից և պղնձից հրթիռ կառուցելով, տիեզերք կուղարկվի 17-ամյա աղջնակը՝ Մատա Մվամբվայը և երկու կատուները։ Այս ծրագրի մասնակիցներին Էդվարդ Նկոլոսոն անվանեց իր հորինած «աֆրոնավտ» տերմինով[3]։
Նկոլոսոն Լուսակայից 7 մղոն(11կմ) հեռավորության վրա գտնվող լքված ֆերմայում անցկացրել է կամավորների խմբի նախապատրաստումը տիեզերական թռիչքի համար[3]։ Ուսումնական ծրագիրը ներառում էր բլուրից գլորում նավթի բաքում, որը, ըստ նախաձեռնողի, պետք է նմանակեր ծանրաբեռնվածությունը. այսպես նա նախապատրաստում էր իր կամավորներին թռիչքի և մթնոլորտ մտնելու ժամանակ անկշռության զգացման համար (ինչպես և ճոճանակի վրա ճոճվելը, որին հաջորդում էր ճոճանակի պարանի կտրելը)[6][8][9]։ Բացի այդ, մշակվում էր ձեռքերով քայլելը, այս հմտությունը լուսնի վրա կիրառելու համար[3][6][9]։
Նկոլոսոն պնդում է, որ Լուսակայից դուրս գտնվող իր գաղտնի լաբորատորիայում աստղադիտակով Մարսը հետազոտելիս հայտնաբերել է, որ Մարսը բնակեցված է։ Ուստի պետք է միսիոներներ ուղարկել այնտեղ՝ քրիստոնեություն քարոզելու, և այդպիսով Զամբիան վերահսկողություն կսահմանի «միջաստղային տարածության յոթերորդ երկնքի վրա»։ Միաժամանակ նա արգելեց իր առաքելության անդամներին բռնի ուժով քրիստոնեություն պարտադրել բնիկ մարսեցիներին[1]։
Տիեզերք թռիչքների ինստալացիան պետք է բարձրանար կատապուլտների համակարգի օգնությամբ։ Առաջին «հրթիռը» ստացել է «D Kalu-1» անվանումը՝ ի պատիվ Զամբիայի առաջին նախագահ Քենեթ Դեյվիդ Կաունդայի։ Լրագրողներին ներկայացվել է 10 x 6 ոտնաչափ(2մx3մ) տակառ, որը Նկոլոսոյի պնդմամբ պատրաստ է տիեզերք թռիչքի համար։ Նա նաև հայտարարեց, որ մեկնարկը նախատեսված էր 1964 թվականի հոկտեմբերի 24-ին՝ Անկախության օրը, և պետք է իրականացվեր Անկախության մարզադաշտից[3][10], սակայն «աֆրոնավտերին» իբր մերժել են այն իրականացնել անպատշաճության պատճառով[8]։
Իր հավակնոտ ծրագրերն իրականացնելու համար Զամբիայի տիեզերագնացության գաղափարախոսը ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ից 7 միլիոն զամբիական ֆունտ ստեռլինգի դրամաշնորհ է խնդրել և ևս 1,9 միլիարդ դոլար «մասնավոր արտասահմանյան աղբյուրներից»[3]։ Զամբիայի էներգետիկայի, տրանսպորտի և կապի նախարարությունը հաստատել է, որ այս հարցումները արվել են մասնավոր անձի և ոչ թե պետության անունից[9][11]։
Եվ չսպասելով ֆինանսավորմանը, «տիեզերական ծրագիրը» կրճատվեց։ Պետությունը վաղուց հեռու է մնացել այս ձեռնարկումից, որը գրավել է արտասահմանյան լրատվամիջոցների ուշադրությունը՝ բացահայտ ծաղրելով աֆրիկյան հանրապետության տիեզերական հավակնությունները։ Պաշտոնապես հայտարարվեց, որ ծրագիրը փակվել է «աֆրոնավտուհու» հղիության պատճառով, որին ծնողները տարել են հայրենի գյուղ։ Լրտեսական մոլուցքով տարված՝ Նկոլոսոն դրա հետևում տեսավ ամերիկացի և խորհրդային լրտեսների ինտրիգները, որոնք ձգտում էին գողանալ նրա գաղտնիքները և ոչնչացնել «հրթիռները»։
Հետագա ճակատագիր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Նկոլոսոն անհաջող առաջադրվեց մայրաքաղաք Լուսակայի քաղաքապետի պաշտոնում՝ ընդգծելով իր ծրագրում գիտական առաջընթացի կարևորությունը[12]։ Նախագահ Կաունդայի կողմից նա նշանակվել է Ազատագրման կենտրոնում, որտեղ նա ժամանակին պաշտպանում էր չարախոսությանը պետական աջակցության գաղափարը։ Նա թոշակի անցավ 1972 թվականին[7]։
1983 թվականին նա ստացել է իր իրավաբանության աստիճանը Զամբիայի համալսարանում։ Պարգևատրվել է «1941-1945 թվականների Հայրենական մեծ պատերազմում հաղթանակի քառասուն տարի» խորհրդային հուշամեդալով[3]։ Նա մահացել է 1989 թվականի մարտի 4-ին և թաղվել նախագահական պատիվներով[3]։
Հանրաճանաչ մշակույթ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մոտ 50 տարի անց՝ 2012 թվականին, լուսանկարիչ Քրիստինա դե Միդդելը ստեղծեց «Afronauts» լուսանկարչական նախագիծը՝ ի հիշատակ Զամբիայի երբեք չտեսնված տիեզերական ծրագրի՝ վերջինիս վրա հիմնված գեղարվեստական լուսանկարները հրապարակելով որպես առանձին գիրք։ Այս լուսանկարներից ոչ մեկը չի արվել Զամբիայում, դրանք արվել են Իսպանիայում, Իտալիայում, ԱՄՆ-ում և Պաղեստինում։ Նրան հաջողվել է հավաքել միայն մի քանի փաստաթուղթ այս նախաձեռնության մասին՝ հոդվածը Lusaka Times-ում Էդվարդ Մակուկի Նկոլոսոյի կողմից և նրա հետ հարցազրույցը բրիտանական հեռուստատեսության համար։ Ֆրենսիս Բոդոմոյի կողմից նկարահանված «Աֆրոնավտներ» անկախ կարճամետրաժ վավերագրական ֆիլմը ներկայացվել է 2014 թվականին «Սանդենս» կինոփառատոնին։
2014 թվականին Աֆրոնավտ Նկոլոսո ֆիլմը, որը ներկայացված էր 2014 թվականի Ուգանդայի կինոփառատոնում, նվիրված էր Զամբիայի անհաջող տիեզերական ծրագրին[13]։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 1,2 Serpell, Namwali. «The Zambian "Afronaut" Who Wanted to Join the Space Race». New Yorker. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 11-ին.
- ↑ 2,0 2,1 Nkoloso, Edward Mukuka (c. 1965). «We're going to Mars! With a spacegirl, two cats and a missionary». Lusaka, Zambia. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ հուլիսի 11-ին. Վերցված է 2007 թ․ դեկտեմբերի 13-ին – via blogs.bootsnall.com.
- «The Global Trip 2004». blogs.bootsnall.com. 2004 թ․ ապրիլի 18. Արխիվացված է օրիգինալից 2022-04-28-ին. Վերցված է 2022-04-28-ին.
- ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 Kabinda Lemba (Producer) (2013 թ․ սեպտեմբերի 9). Mukuka Nkoloso the Afronaut (Television production). Lusaka, Zambia: CCTV News. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ հունվարի 10-ին. Վերցված է 2013 թ․ դեկտեմբերի 26-ին.
- ↑ Banda, Gabriel (2009 թ․ նոյեմբերի 6). «Africa in the Great War». The Post Online. Lusaka, Zambia. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 20-ին.
- ↑ 5,0 5,1 Chimpinde, Kombe (2013 թ․ ապրիլի 15). «New constitution leaves Barotse Agreement out». The Post Online. Lusaka, Zambia. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 20-ին.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 «Zambia: Tomorrow the Moon». Time. 1964 թ․ հոկտեմբերի 30. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ նոյեմբերի 11-ին.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Macmillan, Hugh (2013). The Lusaka Years: The ANC in exile in Zambia, 1963 to 1994. Sunnyside, South Africa: Jacan Media. էջեր 20–21, 98. ISBN 978-14314-0821-4.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 Zambian astronauts train for Moon trip – Interview with space academy director. Lusaka, Zambia. Reuters TV. 1964 թ․ նոյեմբերի 14. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 5-ին. Alt URL
- ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 Royle, Dennis Lee (1965 թ․ օգոստոսի 18). «Zambians Have Plan To Put African on Moon But Problems Mount Up». Gettysburg Times. Gettysburg, Pennsylvania. Associated Press. էջ 6 – via NewspaperArchive.
- ↑ De Middel, Christina (2012). «Afronauts». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 31-ին.
- ↑ Stett, B; Kamuyuw, E N (November 1988). «Zambia: Tomorrow the Moon». Investigator.
- ↑ Whiting, Kenneth L (1970 թ․ մարտի 11). «Support Your Witch Doctor, Zambian Says». The Courier News. Blytheville, Arkansas. Associated Press. էջ 8 – via NewspaperArchive.
- ↑ «Archived copy». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ ապրիլի 26-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 25-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)
