Թավիշ (վեպ)
| Թավիշ | |
|---|---|
| Տեսակ | գրական ստեղծագործություն |
| Ձև | վեպ |
| Հեղինակ | Հուզամա Հաբայեբ |
| Երկիր |  Պաղեստին |
| Բնագիր լեզու | արաբերեն |
| Հրատարակվել է | 2016 |
Թավիշ (արաբ․՝ مُخْمَل), արաբերեն վեպ՝ գրված պաղեստինցի գրող Հուզամա Հաբայեբի կողմից, որը հրատարակվել է 2016 թվականին[1]։ Գիրքը 2017 թվականին արժանացել է Նագիբ Մահֆուզի գրականության մեդալի[2][3][4]։ Վեպը պատկերում է մի քանի պաղեստինցի կանանց, որոնք ապրում են ողբերգական սիրո պատմություններ համոզիչ հանգամանքներում և Հորդանանի Բաքաա փախստականների ճամբարի ծայրահեղ պահպանողական համայնքում[5]։
Օրիգինալ վերնագիրը "مُخْمَل", որը հայերեն նշանակում է «Թավիշ», այրիացած միայնակ դերձակուհի և վեպի գլխավոր կին կերպարներից մեկի՝ Կամարի ամենասիրելի գործվածքի տեսակն է։ Վեպի կին հերոսուհին, ում անունը Հավվա է, հանդիպում է Կամարին և դառնում նրա հովանավորը։ Բացի դերձակագործությունից, Հավվան Կամարից շատ բան է սովորում կյանքի մասին, և այդ ընթացքում թավիշի նկատմամբ սերը ուսուցիչը փոխանցում է աշակերտին[6]։
Ի տարբերություն Պաղեստինի հետ սերտորեն կամ հեռակա առնչվող արաբական վեպերի մեծ մասի, «Թավիշը» գրեթե զուրկ է Պաղեստինի խնդրին առնչվող քաղաքական կամ հայրենասիրական թեմաներից, այն ավելի շուտ փորձում է ներկայացնել սովորական պաղեստինցիների մարդկային պատմությունը, հատկապես կանանց՝ գրեթե ուշադրություն չդարձնելով քաղաքականությանը։ 2017 թվականին Նագիբ Մահֆուզի գրականության մեդալը շնորհած հանձնաժողովի անդամներից Ռաշիդ Էլ Էնանին նկարագրել է վեպը՝ ասելով. «Խոսքը քաղաքական գործի, դիմադրության, վերադարձի երազանքի մասին չէ։ Խոսքը ավելի շուտ սովորական պաղեստինցիների մասին է, որոնց կյանքը շարունակվում է՝ աննկատ և չարձանագրված, հետին պլանում, մինչդեռ քաղաքականության բարձր դրամաները զբաղեցնում են կենտրոնական բեմը»[7][8]։
Գաղափար և գրվածք
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Թեև «Թավիշը» ամբողջովին գեղարվեստական է, այն ոգեշնչված է Հուզամա Հաբայեբի սեփական դաստիարակությամբ և ծանոթությամբ Հորդանանում պաղեստինցիների կարգավիճակի հետ, ինչպես նաև այն փաստով, որ նա փախստական ընտանիքի ժառանգ է[9], և ունի ընկերներ և ծանոթներ, ովքեր ապրում են Բաքաա փախստականների ճամբարում՝ վայր, որտեղ տեղի է ունենում վեպի իրադարձությունների մեծ մասը, ինչպես նա ասել է Աշարք Ալ-Ավսաթ թերթին տված հարցազրույցում[10]։ Նրա հայրը, հայրական կողմի մյուս հարազատների հետ միասին, նույնպես այն պաղեստինցիների թվում է եղել, ովքեր տեղահանվել էին 1948 թվականին և հաստատվել Հորդանանի Զարկա փախստականների ճամբարում։ 2017 թվականի դեկտեմբերի 11-ին Կահիրեի Ամերիկյան համալսարանում իր ընդունելության ելույթում նա ասել է, որ երբ նա ստացել է Նագիբ Մահֆուզի գրականության մեդալը «Թավիշ» ստեղծագործության համար, իր խոսքի վերջում արցունքներով նկարագրել է հոր տեղահանության փորձը[11][12][13]։
Հաբայեբը վեպը գրելու և անհրաժեշտ հետազոտություններ կատարելու համար ծախսել է երկուսուկես տարի, ինչպես նա ասել է Ալ-Ղադ հեռուստաընկերությանը տված հարցազրույցում։ Հաբայեբը նաև ասել է, որ վերոհիշյալ հարցազրույցի ժամանակ նա գնել է հսկայական քանակությամբ գործվածք, ուսումնասիրել է գործվածքների և տեքստիլների պատմությունը, սովորել է կարել և հարցազրույցներ է անցկացրել դերձակուհիների հետ, որպեսզի ընթերցողներին տրամադրի կարի հետ կապված բովանդակություն։ Գործընթացի վերջին 8 ամիսների ընթացքում Հաբայեբն ամեն օր 12 ժամ գրել է[14]:
Ես Հուզամա Հաբայեբն եմ՝ պաղեստինցի փախստական Համեդ Մուհամեդ Հաբայեբի դուստրը, ով լքել է իր պաղեստինյան գյուղը, երբ 7 տարեկան երեխա է եղել՝ բռնած մոր ձեռքը և անուշադիր երկրին ու նրա ժողովրդին, անտեղյակ, որ նա վերածվել էր դարաշրջանի ամենամեծ աղետի խորհրդանիշի…
Հավա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հավան վեպի գլխավոր հերոսն է։ Նա քառասունամյա երազկոտ կին է, ով անխոնջ հետապնդում է սեր, որն անհասանելի է թվում։ Հարկ է նշել, որ «Հավա» անունը «Եվա»-ի արաբերեն համարժեքն է, որն ակնհայտորեն շատ սիմվոլիզմ է պարունակում[15][16][17]։
Կամար
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կամարը դերձակուհի է ինչպես անորոշ պատմությամբ, այնպես էլ իր ողբերգական սիրո պատմությունով։ Նա Հավայի դաստիարակն է, խորհրդատուն և օրինակը[17]։
Մուսա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մուսան Հավայի հայրն է։ Նա դաժան շինարարական աշխատող է, ով ծեծում է իր կնոջը, նեղացնում է սեփական դուստրերին և վախ է գցում ընտանիքի բոլոր անդամների սրտում[16]։
Ռաբա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ռաբան Հավայի մայրն է։ Նրան ստիպել են ամուսնանալ Մուսայի հետ, ով նրան անընդհատ ֆիզիկական և հոգեբանական լուրջ վնաս է հասցնում։ Ռաբան ներկայացվում է որպես անօգնական կին, որը տառապում է զգացմունքների երկարատև բացակայությունից[16]։
Նայֆեհ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Նայֆեհը Հավայի հորական տատիկն է։ Արտաքինից նա պատկերված է որպես կոշտ, զայրացած, դժգոհ կին, սակայն ներսից նա ջախջախված է։ Նայֆեհը նա է, ով կազմակերպում է Հավայի և Նաթմիի միջև պայմանավորված ամուսնությունը[16]։
Նաթմի
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Նաթմին Հավայի անցանկալի ամուսինն է։ Նա իր հայհոյող հոր ավելի երիտասարդ, բայց նույնքան դաժան տարբերակն է[17]։
Լութֆի
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Լութֆին Հավայի ավագ եղբայրն է։ Նա իրեն մեկուսացված է պահում իր ընտանիքի խնդիրներից և ապրում է սեփական աշխարհում՝ անտարբեր իրեն շրջապատող նեղությունների նկատմամբ[18]։
Այեդ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Այեդը Հավայի կրտսեր եղբայրն է։ Նա նաև ծեծի իր բաժինն է ստանում իր անխիղճ հայրիկից՝ Մուսայից, հատկապես այն առավոտները, երբ Այեդի մահճակալը թաց է գտնում նրա գիշերամիզության պատճառով[17]։
Քայս
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Քայսը Հավայի որդին է, ով մեծանում է իր հոր (Նաթմիի) նման կերպարով[19]։
Այահ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Այահը Հավայի դուստրն է։ Նա և նրա մայրը որոշ ընդհանուր բաներ ունեն. երկուսն էլ ֆիզիկապես և հոգեբանական բռնության են ենթարկվել իրենց հայրերի կողմից, և երկուսն էլ դրսևորել են զգացմունքների պակաս իրենց մայրերի նկատմամբ[17]։
Մյունիր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մյունիրը Հավայի սիրեկանն է, ով շուտով դառնում է նրա երկրորդ ամուսինը Նաթմիից բաժանվելուց հետո[19]։
Ընդունելություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մեդիա և քննադատներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]«Հավայի»-ի և բարձր գեղարվեստական տեխնիկայով ձևավորված մեծ թվով կերպարների միջոցով Հուզաման չափազանց հարուստ կերպով ամփոփում է կյանքը պաղեստինյան ճամբարում, ֆիքսում մանրամասները, պատմում է զգացմունքներն ու զգացմունքները և գրում է բացարձակ զգայուն լեզվով, մերկացնելով այն ամենը, ինչ տեղի է ունենում տների «պղտորության» մեջ այնպես, որ գրեթե վախեցնող է [20]
Հրապարակվելուց կարճ ժամանակ անց վեպը արժանացել է քննադատների գնահատանքի՝ Ալ-Ջազիրայի կայքում տեղադրված գրախոսականում։ Գրախոսությունը Հուզամա Հաբայեբին ճանաչում է որպես «արաբական պատմողական տեսարանի ամենահայտնի վիպասաններից մեկը»[21]։ «Ալ-Հայաթ» թերթը բարձր է գնահատել Հաբայեբի գրելու ոճը և «Թավիշը» համարել «ավելացված արժեք պաղեստինյան վեպերի, մասնավորապես, արաբական վեպերի համար»[19]։
Նագիբ Մահֆուզի անվան գրականության մեդալ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2017 թվականի դեկտեմբերի 11-ին Հուզամա Հաբայեբի «Թավիշը» արժանացել է Նագիբ Մահֆուզի անվան գրականության մեդալին։ Մրցանակը, որը Հաբայեբին հանձնել է Կահիրեի ամերիկյան համալսարանի նախագահ Ֆրենսիս Ռիկարդոն Կրտսերը, ներառում է արծաթե մեդալ, դրամական մրցանակ և վեպի անգլերեն թարգմանության հրատարակում[22][23][24]։
Մրցանակաբաշխության կոմիտեն ողջունել է «Թավիշը» որպես «պաղեստինյան վեպի նոր տեսակ», որը կենտրոնանում է սփյուռքի մարգինալացված պաղեստինցիների վրա և խուսափում է քաղաքական պայքարի շուրջ պտտվող կեղծ հայրենասիրական թեմաների հավակնոտ ցուցադրությունից։ Վեպը նաև գովասանքի է արժանացել «բանաստեղծական արձակի և բառապաշարի ընտրության հմուտ տեղակայման համար»[25][26][27]։ Կահիրեի ամերիկյան համալսարանի անգլիական գրականության պրոֆեսոր և մրցանակաբաշխության հանձնաժողովի անդամ Շերին Աբուելնագան ասել է, որ «Թավիշի» հեղինակին հաջողվել է զուգահեռ աշխարհ ստեղծել, որպեսզի ընթերցողը ընկալի ճամբարի դաժան և տաղտկալի կյանքը[28]։
«Թավիշը» առանձնանում է լեզվի հարստությամբ և իր վեպի թեմայի հանդեպ ունեցած կարեկցությամբ։ Սրանք միասին ստեղծում են դժվարության մեջ ապրած կյանքի «նուրբ գործված» նկարագրությունը, որը լցված է զգայունությամբ և նրբագեղությամբ...
Հեղինակները և հրատարակիչները նրանք են, ովքեր սովորաբար առաջադրումներ են ներկայացնում Կահիրեի ամերիկյան համալսարանին, որպեսզի վերջիններիս դիտարկեն որպես Նագիբ Մահֆուզի անվան գրականության մեդալի համար[30]։ Այնուամենայնիվ, մրցանակաբաշխության հանձնաժողովն ինքը կարող է ընտրել վեպ, նույնիսկ եթե այն չի առաջադրվել որևէ հեղինակի, հրատարակչի կամ որևէ մեկի կողմից։ Դա այդպես է եղել 2017 թվականին, ո՛չ Հուզամա Հաբայեբը, ո՛չ նրա հրատարակիչը «Թավիշի» թեկնածությունը չեն ներկայացրել մեդալի համար։ Մրցանակաբաշխության հանձնաժողովի անդամներն ուղղակիորեն ընտրել են վեպը, ինչը «մեծ անակնկալ» է եղել Հաբայեբի համար, ինչպես նա ասել է MBC-ին տված հարցազրույցում, անակնկալ, որը «կրկնում էր մի սկզբունք», որին նա միշտ հավատացել է. «Նորարարական գրությունը, որը բնութագրվում է իսկականությամբ և տարբերություն է ստեղծում, ի վերջո ի վիճակի է իրեն պարտադրել և ասել իր խոսքը»[31]։
Հարմարեցումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Դեռևս պաշտոնական հայտարարություններ չեն եղել, որ վեպը կնկարահանվի կինոյում, սակայն բազմաթիվ քննադատներ վերահաստատել են գիրքը որպես ֆիլմ հարմարեցնելու հավանականությունը՝ պայմանավորված պատմվածքում գերիշխող կինոոճով։ Իսկ այն հարցին, թե ընկալո՞ւմ է, որ վեպը կվերածվի ֆիլմի, Հաբայեբը պատասխանել է. «Ինչո՞ւ ոչ, իրականում երբ գրում եմ, տեսնում եմ։ Ես չեմ մտածում բառերի, նախադասությունների, կերպարների կամ բառերի ձևակերպման մասին։ Ես ավելի շուտ տեսնում եմ իմ առջև ստեղծված բառերը, նախադասությունները և կերպարները»[14]։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ «Velvet page on Goodreads». Good Reads. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 30-ին.
- ↑ «Huzama Habayeb wins Naguib Mahfouz Medal for Literature». The American University in Cairo. 2017 թ․ դեկտեմբերի 12. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 30-ին.
- ↑ «The Naguib Mahfouz Medal for Literature». AUC. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ մարտի 20-ին. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 30-ին.
- ↑ «The Palestinian Author Habayeb Wins Naguib Medal». Reuters. 2017 թ․ դեկտեմբերի 12. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հունվարի 5-ին. Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 1-ին.
- ↑ «Naguib Mahfouz Medal for Literature to Huzama Habayeb for 'A New Kind of Palestinian Novel'». Arab Literature. 2017 թ․ դեկտեմբերի 11. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 30-ին.
- ↑ «A Journey in the Palestinian Camp». Al Hayat. 2016 թ․ օգոստոսի 4. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 6-ին. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 30-ին.
- ↑ «Novelist Huzama Habayeb Awarded 2017 Naguib Mahfouz Medal for Literature». AUC. 2017 թ․ դեկտեմբերի 12. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 31-ին.
- ↑ «Habayeb releases Mukhmal». Al-Ghad. 2016 թ․ հունվարի 5. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 17-ին. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 31-ին.
- ↑ «حزامة حبايب الفائزة بجائزة نجيب محفوظ.. كاتبة حافظت على هويتها». بوابة فيتو (արաբերեն). Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 3-ին.
- ↑ «حوار: حزامة حبايب، الكتابة تنقذني من نفسي... فأخلق عالمي الروائي وأنغمس فيه». aawsat.com (արաբերեն). Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 3-ին.
- ↑ «Naguib Mahfouz Medal Winner Huzama Habayeb's Full Address». Arabic Literature (in English) (ամերիկյան անգլերեն). 2017 թ․ դեկտեմբերի 11. Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 3-ին.
- ↑ Mobtada .com (2017 թ․ դեկտեմբերի 11), بكاء حزامة حبايب خلال تسلمها جائزة نجيب محفوظ, Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 3-ին
- ↑ «حزامة حبايب». www.facebook.com (անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 3-ին.
- ↑ 14,0 14,1 Alghad TV - قناة الغد (2017 թ․ դեկտեմբերի 17), يوم جديد | حبايب: لم أسعى لجائزة نجيب محفوظ وكنت اختيار لجنة التحكيم, Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 3-ին
- ↑ البياري, معن. «"مُخمل" حزامة حبايب». alaraby (արաբերեն). Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 3-ին.
- ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 «وعادت سندريلا حافية القدمين: قراءة في رواية "مخمل" لحزامة حبايب». جريدة الغد (արաբերեն). Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 3-ին.
- ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 17,4 «"مخمل" حزامة حبايب .. رواية تكسر التابوهات في تناولها للمخيم». www.al-ayyam.ps. Արխիվացված է օրիգինալից 2018-01-05-ին. Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 3-ին.
- ↑ «"مخمل" حزامة حبايب .. رواية تكسر التابوهات في تناولها للمخيم». www.al-ayyam.ps. Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 3-ին.(չաշխատող հղում)
- ↑ 19,0 19,1 19,2 «A review of "Velvet"». Al-Hayat. 2016 թ․ օգոստոսի 4. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 6-ին. Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 2-ին.
- ↑ «A New Novel by Habayeb». Al-Ghad Newspaper. Al-Ghad Newspaper. 2016 թ․ հունվարի 5. Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 3-ին.
- ↑ «رواية "مُخمَل".. رحلة في المخيم الفلسطيني» (արաբերեն). Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 3-ին.
- ↑ «AUC Press Awards Huzama Habayeb the 2017 Naguib Mahfouz Medal for Literature». The American University in Cairo (անգլերեն). 2017 թ․ դեկտեմբերի 12. Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 3-ին.
- ↑ «Naguib Mahfouz, Naguib Mahfouz Medal for Literature, Arabic literature, translation». www.aucpress.com. Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 3-ին.
- ↑ «Palestinian writer Huzama Habayeb wins 2017 Naguib Mahfouz Medal for Literature - Books - Ahram Online». english.ahram.org.eg (անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 3-ին.
- ↑ «Huzama Habayeb wins 2017 Naguib Mahfouz Medal for Literature - Egypt Today». www.egypttoday.com. Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 3-ին.
- ↑ «Huzama Habayeb Wins Naguib Mahfouz Medal for Literature Award | Nasher News». nasher-news.com (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 3-ին.
- ↑ «Huzama Habayeb: a novelist with a velvet touch». The National (անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 3-ին.
- ↑ «حيثيات فوز حزامة حبايب بجائزة نجيب محفوظ 2017 | صور». بوابة الأهرام (արաբերեն). Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 4-ին.
- ↑ «AUC Press Awards Huzama Habayeb the 2017 Naguib Mahfouz Medal for Literature». The American University in Cairo. Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 3-ին – via aucegypt.edu/.
- ↑ «Naguib Mahfouz Medal for Literature». American University in Cairo. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ մարտի 20-ին. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 31-ին.
- ↑ «حزامة حبايب : "مخمل" رواية عن متيمات يسرقن الحب في لحظات القهر». www.mbc.net (արաբերեն). Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 4-ին.