| Տեսակ
|
Պատկեր
|
Չափ
|
Նկարագրություն
|
Տարածվածություն Հայաստանում
|
Տարածվածություն միջավայր
|
Տարածվածություն միջավայրի բարձրություն
|
Հայաստանի Կարմիր գիրք
|
Ակտիվության ժամանակաշրջան
|
Թունավորություն
|
| Գյուրզա (Macrovipera lebetina, Гюрза)
|
|
մինչև 175 սմ, բացառիկ դեպքերում մինչև 2 մ
|
Ունի «տափակ» դեմք, հաստ մարմին`
մոխրագույն կամ կարմրաշագանակագույն։ Մեջքին մուգ դարչնագույն կամ նարնջագույն բծեր են, կողերին` ավելի մանր բծեր։ Գլուխը միագույն է, առանց նախշերի։
|
Արաքս գետի հովտում և նրա նախալեռնային շրջաններում, իսկ հյուսիսում Քուռ գետի հովտում։ Թալինի, Արմավիրի, Էջմիածնի, Բաղրամյանի, Աշտարակի, Արտաշատի, Արարատի, Մասիսի, Հրազդանի, Կոտայքի, Եղեգնաձորի, Վայքի, Գորիսի, Սիսիանի, Կապանի, Մեղրու և Նոյեմբերյանի տարածաշրջաններում[1]։ Չի հանդիպում Գեղարքունիքի մարզում:
|
չոր կիսաանապատային, տափաստանային, թփուտային կամ նոսրանտառային բուսականությամբ, ժայռոտ ու քարքարոտ կենսավայրերում, երբեմն նաև՝ այգիներում։
|
Հայաստանում՝ մինչև 2000 մ
|
|
Ձմեռային թաքստոցից դուրս ե գալիս մարտի սկզբներին։
|
Համարվում է ոչ միայն Հայաստանի, այլև Կովկասի ամենավտանգավոր օձը։ Կծելիս զգալի քանակությամբ թույն է ներարկում։ Մահացությունները շատ են։ Սխալ առաջին օգնությունը կարող է երբեմն ավելի վտանգավոր լինել։
|
| Հայկական իժ, Ռադդեի իժ (Montivipera raddei, Гадюка Радде)
|
|
80-100 սմ
|
Մոխրադարչնագույն մարմնի վրա նարնջագույն կամ շագանակագույն նախշեր են, պոչի ծայրը գրեթե ամբողջովին դեղնանարնջագույն է[2]։
|
Կոտայքի, Արարատի, Վայոց ձորի, Սյունիքի մարզերում[2]։ Հրազդանի, Կոտայքի, Արարատի, Եղեգնաձորի, Վայքի, Սիսիանի, Կապանի բարձրադիր լեռնային շրջաններում[1]։
|
Բնակվում է լեռնաքսերոֆիտային անտառներում, գիհու նոսրանտառներում, լեռնային տափաստաններում, ծառաթփային նոսր բուսականությամբ քարքարոտ լանջերին։ Երբեմն մտնում է մշակովի դաշտեր, որտեղ մնում է քարերի կույտերում[2]։
|
1300–1800 մ բարձրության վրա, երբեմն բարձրանում է մինչև 2500–2700 մ[2]
|
ներառված է[2]
|
Ապրիլի սկզբից մինչև հոկտեմբերի վերջը[2]։
|
թունավոր է և շատ վտանգավոր։ Խայթոցի դեպքում չի կարելի սրսկել «անտիգյուրզին»։
|
| Հայկական տափաստանային իժ կամ Հայկական լեռնատափաստանային իժ[3] (Vipera eriwanensis, Армянская степная гадюка)
|
պատկերը՝ այլ կայքում
|
60-70 սմ
|
Գլուխը երկու կողքից ասես սրված լինի, մարմինը մոխրագույն է[3]։
|
Հայաստանի կենտրոնական և հյուսիսային լեռնային շրջաններում և բարձրադիր լեռնային մարգագետիններում ՝ Կոտայքի, Հրազդանի, Ապարանի, Աշոցքի, Ախուրյանի, Ամասիայի, Սպիտակի, Արարատի, Վայքի տարածաշրջանում[1]։
|
Բնակեցնում է սարերի չոր թեքությունները, քարքարոտ լեռնային տափաստանները, լեռնանցքների ափերը։ Ամառային տապին իժը իջնում է ներքև՝ ավելի խոնավ շրջաններ։
|
1200–3000 մ[3]
|
ներառված է[3]
|
դուրս են գալիս ապրիլի կեսերից և մինչև հուլիս-օգոստոս ամիսները ակտիվ են
|
քիչ թունավոր՝ մահացու դեպքեր չեն գրանցվել
|
| Դարևսկու վահանագլուխ իժ (Vipera darevskii, Гадюка Даревского)
|
|
13-42 սմ
|
Գլուխը տարանջատված է մարմնից և ծածկված է հարթ վահանիկներով։ Մեջքը մոխրագույն է, բաց գորշավուն, դեղնագորշավուն կամ կանաչավուն։ Մեջքի երկայնքով, ծոծրակից մինչև պոչի ծայրը, ձգվում է մուգ գորշավունից սև լայն խալերից կազմված զիգզագանման նախշ[4]։
|
Ջավախքի լեռնաշղթայի հարավարևմտյան մասը։ Հայաստանի սահմաններում` մինչև Վրաստանի հետ սահմանը (Աչքասար լեռ), հայտնի է նաև Շիրակի մարզում և Աշոցքի տարածաշրջանում։
|
բնորոշ բիոտոպերն են հանդիսանում ենթալպյան գոտում գտնվող քարքարոտ լեռնալանջերը և ժայռային ցցվածքները՝ ծածկված տափակ քարերի կույտերով[4]։
|
2350-3000 մ
|
ներառված է[4]
|
Մայիսի սկզբից մինչև սեպտեմբերի վերջը[4]։
|
Թունավոր է և մեծ վտանգ է ներկայացնում մարդու համար։
|
| Կովկասյան իժ (Vipera kaznakovi, Кавказская гадюка)
|
|
30-40 սմ, երբեմն հասնում է 70 սմ
|
Արուները մի քիչ ավելի կարճ են, քան էգերը և ավելի վառ գունավորում ունեն։ Որպես կանոն, կովկասյան իժերը դեղնանարնջագույն կամ վառ կարմիր են` սև նախշերով։ Երբեմն հանդիպում են նաև սև առանձնյակներ` գրեթե աննկատ դեղնակարմիր նախշերով։
|
[1] Այլ տվյալներով ՝ Հայաստանում չի հանդիպում։
|
|
մինչև 2500 մ
|
|
|
Թունավոր է
|
