Յակոբ Ռիս

Յակոբ Ռիս; անգլ.՝ Jacob August Riis
Ծնվել է	մայիսի 3, 1849[…]
Ծննդավայր	Ռիբե, Դանիա
Մահացել է	մայիսի 26, 1914[…] (65 տարեկան)
Մահվան վայր	Barre, Վուստեր շրջան, Մասաչուսեթս, ԱՄՆ
Քաղաքացիություն	ԱՄՆ և Դանիա
Երկեր	How the Other Half Lives? և The Children of the Poor: A Child Welfare Classic?
Մասնագիտություն	լուսանկարիչ, գրող, լրագրող, ֆոտոլրագրող, կենսագիր և սոցիոլոգ
Ամուսին	Elisabeth Riis?
	Ստորագրություն;
	Jacob Riis Վիքիպահեստում

Յակոբ Ավգուստ Ռիս (անգլ.՝ Jacob August Riis, մայիսի 3, 1849(1849-05-03)^[1]^[2]^[3]^[…], Ռիբե, Դանիա - մայիսի 26, 1914(1914-05-26)^[1]^[2]^[4]^[…], Barre, Վուստեր շրջան, Մասաչուսեթս, ԱՄՆ), դանիա-ամերիկացի լուսանկարիչ, վավերագրական լուսանկարչության հիմնադիրներից։ Հայտնի է որպես սոցիալական անհավասարության դեմ պայքարող, որն իր աշխատանքներում փորձում է ցուցադրել Նյու Յորքի «նիզերի» կյանքը։ Ռիսը համարվում է նաև լուսանկարչության պիոներներից, քանի որ նա առաջին ֆոտոլրագրողն էր, որը սկսել է օգտագործել լուսավորությունը^[5]։

Կենսագրություն

Մանկություն և պատանեկություն

Յակոբ Ռիսը ծնվել է 1849 թվականի մայիսի 3-ին Դանիայի Ռիբե քաղաքում։ Նա ընտանիքի տասնհինգ երեխաներից երրորդն էր։ Հայրը՝ Նիլս Ռիսը, դպրոցում ուսուցիչ էր և տեղի թերթի լրագիր, իսկ մայրը՝ Կարոլինա Ռիսը՝ տնային տնտեսուհի^[6]։ 12 տարեկանում Յակոբը զարմացրել է բոլորին՝ Սուրբ ծնունդին նվիրաբերելով իր ամբողջ գումարը մի աղքատ ընտանիքի։ 16 տարեկանում նա տեղափոխվել է Կոպենհագեն՝ ցանկանալով ատաղձագործի աշխատանք գտնել։

1870 թվականին՝ 21 տարեկան հասակում, Ռիսը գնացել է Միացյալ Նահանգներ՝ հույս ունենալով աշխատանք գտնել։ Նա Ամերիկա է ժամանել սոցիալական վերակառուցման ժամանակ, երբ մեծ թվով միգրանտներ և ներգաղթյալներ լրացնում էին քաղաքները՝ բնակչության թիվը հասցնելով 700 %֊ի^[5]։ Նոր տեղում Ռիսը սկսել է օրվա հաց վաստակել միանգամյա աշխատանքով։

Լրագրողի կարիերայի սկիզբ

Մուլբերի՝ փողոցում քնած երեխաները, 1890 թվական

1873 թվականին նա աշխատանքի է անցել որպես ոստիկանության թղթակից New York Evening Sun-ում։ 1874 թվականին տեղափոխվել է Brooklyn News, իսկ 1877 թվականին՝ New York Tribune։ Աշխատանքի ժամանակ Ռիսը պարբերաբար տեսել է աղքատների կյանքը և սոցիալական անարդարությունը։ Իր աշխատանքի միջոցով նա փորձել է ուշադրություն գրավել այդ փաստերի վրա^[5]^[6]։ Նա նաև սկսել է օգտագործել լուսավորություն մութ լուսանկարներ անելու համար։

1889 թվականին «Scribner's Magazine»-ը հրապարակել Է Յակոբ Ռիսի էսսեն՝ նվիրված քաղաքի կյանքին։ Ավելի ուշ այս էսսեն տարածվել է և հրատարակվել որպես մեծ աշխատանք, որը կոչվել է «Ինչպես են ապրում մյուսները» (անգլ.՝ How the Other Half Lives)^[7]։ Այդ աշխատանքի շնորհիվ Թեոդոր Ռուզվելտը՝ այն ժամանակ ոստիկանության հատուկ լիազորը, որոշում է կայացրել փակել անօթևանների համար նախատեսված ոստիկանական ապաստարանները, որոնք հայտնի են աղքատներին իրենց դաժան վերաբերմունքով։ Ռուզվելտն այնքան ապշած է եղել Ռիսի աշխատանքից, որ նրան անվանել է «Լավագույն ամերիկացին, ում ես ճանաչում եմ»^[7]։ Ռուզվելտը նաև ներմուծել է «կեղտի ցաքուցրողներ» հասկացությունը (ջանասեր, ջանադիր մերկացնող), որը հետագայում կոչվել է Ռիսա^[6]։

Հետագա կենսագրություն

25 տարեկան հասակում Ռիսն ամուսնացել է Էլիզաբեթ Գորցի հետ, ում հետ ծանոթ է եղել դեռ մանկուց։ Էլիզաբեթը 25 տարի շարունակ աջակցել է ամուսնուն և օգնել նրան աղքատների վիճակի բարելավման համար պայքարում։ Այս ժամանակահատվածում Ռիսը թողարկել է սոցիալական խնդիրներին նվիրված ևս քսան աշխատանք, ինչպես նաև սեփական ինքնակենսագրությունը։ 1905 թվականին Էլիզաբեթը մահացել է։

1907 թվականին Ռիսն ամուսնացել է Մերի Ֆիլիպսի հետ։

1914 թվականի մայիսի 26-ին Յակոբ Ավգուստ Ռիսը մահացել է Մասաչուսեթսի իր ֆերմայում։ Նրա մահից հետո Մերի Ֆիլիպսը շարունակել է զբաղվել ֆերմայով, աշխատել Ուոլ Սթրիթում և դասավանդել համալսարանում։ Նա մահացել է 1967 թվականին^[8]։

Քննադատություն

Որոշ ժամանակակից քննադատներ կարծում են, որ Ռիսը, թեև պայքարում էր սոցիալական արդարության համար, նախապաշարմունք է ունեցել կանանց^[5], ինչպես նաև ռասայական և էթնիկ խմբերի նկատմամբ^[5]։

Աշխատանքներ

How the Other Half Lives (1891)
The Children of the Poor (1892, նոր հրատարակություն, 1902)
Out of Mulberry street (1896), a collection of fiction
A Ten Years' War (1900)
The Making of an American (1901, նոր հրատարակություն, 1913), նրա ինքնակենսագրությունը
The Battle with the Slum (1902)
Children of the Tenements (1902)
The Peril and the Preservation of the Home (1903)
Theodore Roosevelt, the Citizen (1904)
The Old Town (его место рождения) (1909)
Hero Tales of the Far North (1910)

The Plan (1912)

Neighbors․ Life Stories of the Other Half (1914)

Հիշողություններ

Ռոքեվեյի (Քուինս, Նյու Յորք) շրջանում գտնվում է Յակոբ Ռիսի այգի (անգլ.՝ Jacob Riis Park)։
Ռիչմոնդ Հիլում (Քուինս, Նյու Յորք) գտնվում է Jacob Riis Triangle-ը։
Նյու Յորքում գտնվում է Յակոբ Ռիսի անվան դպրոց (անգլ.՝ PS 126M The Jacob August Riis School)։
Լոնգ Այլենդում (Քուինս, Նյու Յորք) գործում է Յակոբ Ռիսի անվան սոցիալական օգնության կենտրոն (անգլ.՝ Jacob Riis Settlement House)։

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Kunstindeks Danmark (դան.)
↑ ^3,0 ^3,1 Encyclopædia Britannica
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Benezit Dictionary of Artists — OUP, 2006. — ISBN 978-0-19-977378-7
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 Джеймс Девидсон и Марк Литл. Зеркало с памятью (անգլ.՝ The Mirror with a Memory). — 2000.
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 Лин Бирштейн. Мировая фотография: Журнал Английского клуба коллекционеров фотографии Արխիվացված 2008-05-15 Wayback Machine.
↑ ^7,0 ^7,1 www.spartacus.schoolnet.co.uk/USAriis.htm Արխիվացված 2008-03-10 Wayback Machine.
↑ Франческо Питаро Путеводитель по работам Якоба Рииса Արխիվացված 2006-10-15 Wayback Machine. — 1985. (PDF)

Արտաքին հղումներ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Յակոբ Ռիս» հոդվածին։

[_bfb23d8383550e7a-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_a1836143afb5738e-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Kunstindeks Danmark (դան.)

[_b7375908445c5889-3] 3,0 ^3,1 Encyclopædia Britannica

[_d547ede1a97d8b08-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Benezit Dictionary of Artists — OUP, 2006. — ISBN 978-0-19-977378-7

[mirror-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 Джеймс Девидсон и Марк Литл. Зеркало с памятью (անգլ.՝ The Mirror with a Memory). — 2000.

[bernstein-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 Лин Бирштейн. Мировая фотография: Журнал Английского клуба коллекционеров фотографии Արխիվացված 2008-05-15 Wayback Machine.

[teaching-7] 7,0 ^7,1 www.spartacus.schoolnet.co.uk/USAriis.htm Արխիվացված 2008-03-10 Wayback Machine.

[nypl-8] Франческо Питаро Путеводитель по работам Якоба Рииса Արխիվացված 2006-10-15 Wayback Machine. — 1985. (PDF)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]