Jump to content

Ստեֆան Հելլ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ստեֆան Հելլ
գերմ.՝ Stefan Hell
Դիմանկար
Ծնվել էդեկտեմբերի 23, 1962(1962-12-23)[1][2][3] (61 տարեկան)
ԾննդավայրԱրադ (Ռումինիա), Ռումինիա[4]
Քաղաքացիություն Գերմանիա և  Ռումինիա
ԿրթությունՀայդելբերգի համալսարան, Carl-Bosch-Gymnasium? և Nikolaus Lenau High School?
Գիտական աստիճանդոկտորի աստիճան[4] և փիլիսոփայության դոկտոր
Մասնագիտությունֆիզիկոս, համալսարանի դասախոս և քիմիկոս
ԱշխատավայրԳյոթինգենի համալսարան, Հայդելբերգի համալսարան և Max Planck Institute for Biophysical Chemistry?[5]
Պարգևներ և
մրցանակներ
«Ռումինիայի աստղ» շքանշան «Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետությանը մատուցած ծառայությունների համար» շքանշանի սպայական մեծ խաչ «Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետությանը մատուցված ծառայությունների համար» շքանշան Ռումինիայի աստղի շքանշանի Մեծ խաչ
Քիմիայի Նոբելյան մրցանակ[6][7]

Kavli Prize in Nanoscience?

Berthold Leibinger Innovationspreis?

Եվրոպական գիտական Կյորբեր մրցանակ

German Future Prize?

Լայբնիցի մրցանակ

Otto Hahn Prize?

Carl Zeiss Research Award?

Ernst Hellmut Vits Award?

Hansen Family Prize?

Helmholtz Prize?

Meyenburg Prize?

State Award of Lower Saxony?

Կարուսի մեդալ

Onsager Medal?

Karl Heinz Beckurts Award?

[8]

Գերմանական հետազոտությունների փառքի սրահ

Wissenschaftspreis der Fritz-Behrens-Stiftung?

Վիլհելմ Էկսների մեդալ

[9]

Markgräfler Gutedelpreis?

[10] «Բադեն-Վյուրթեմբերգ երկրամասին մատուցած ծառայությունների համար» շքանշան

Ամերիկյան գիտության զարգացմանն օժանդակող միության անդամ

[11]

IET Kelvin Lecture?

Ցյուրիխի տեխնիկական բարձրագույն դպրոցի պատվավոր դոկտոր

[12]

Glenn T. Seaborg Medal?

[13] և Արվեստի և գիտության ոլորտում ունեցած վաստակի շքանշան[14]
ԱնդամությունԼեոպոլդինա, Գյոթինգենի Գիտությունների ակադեմիա, Հայդելբերգի գիտությունների ակադեմիա, BBAW? և ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա
Կայքnanobiophotonics.mpibpc.mpg.de
 Stefan Hell Վիքիպահեստում

Ստեֆան Ուոլթեր Հելլl (դեկտեմբերի 23, 1962(1962-12-23)[1][2][3], Արադ (Ռումինիա), Ռումինիա[4]) ռումինացի-գերմանացի ֆիզիկոս է և Գյոթինգենի Մաքս Պլանկի բազմապրոֆիլ գիտությունների ինստիտուտի,[15] և Հայդելբերգի Մաքս Պլանկի բժշկական հետազոտությունների ինստիտուտի տնօրեններից մեկը,[16] որոնք երկուսն էլ գտնվում են Գերմանիայում: 2014 թվականին նա Էրիկ Բեթցիգի և Ուիլյամ Մոերների հետ համատեղ ստացել է Քիմիայի Նոբելյան մրցանակ՝ «գերթողունակությամբ ֆլուորեսցենտային մանրադիտակի մշակման համար»։[17]

Կյանք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծնվել է Ռումինիայի Արադ քաղաքում հռոմեական կաթոլիկ բանատ շվաբերի ընտանիքում, որը մինչև 1920 թվականը մինչև Տրիանոնի պայմանագիրը Հունգարիայի Թագավորության մաս էր կազմում՝ որպես Partium, Տրանսիլվանիա, և որտեղ շվաբները (կաթոլիկ գերմանացիները Հունգարիայում) դեռ կազմում էին երրորդ ամենամեծ էթնիկական խումբը, 1910 թվականին բնակչության մոտ 7%-ը: Նա հավանաբար Հերտա Մյուլլերի հետ երկրորդ լիովին շվաբ Նոբելյան մրցանակակիրն է։ Նա մեծացել է իր ծնողների տանը՝ մոտակա Սինտանայում։[18][19] Հելլը այնտեղ, 1969-1977 թվականներին, հաճախել է տարրական դպրոց։[20] Այնուհետ, նախքան ծնողների հետ 1978 թվականին Արևմտյան Գերմանիա մեկնելը, նա մեկ տարի միջնակարգ կրթություն է ստացել Տիմիշոարայի Նիկոլաուս Լենաու միջնակարգ դպրոցում։[21] Նրա հայրը ինժեներ էր, իսկ մայրը՝ ուսուցչուհի։ Գաղթելուց հետո ընտանիքը հաստատվել է Լյուդվիգսհաֆենում։[20]

Հելլը իր ուսումը սկսել է Հայդելբերգի համալսարանում 1981 թվականին, որտեղ և 1990 թվականին ստացել է ֆիզիկայի դոկտորի կոչում։ Նրա թեզի խորհրդատուն պինդ մարմնի ֆիզիկոս Զիգֆրիդ Հանկլինգերն էր: Ատենախոսության վերնագիրն էր «Թափանցիկ միկրոկառուցվածքների պատկերումը կոնֆոկալ մանրադիտակում»։[22] Այնուհետ որոշ ժամանակ նա անկախ գյուտարար էր, աշխատել է կոնֆոկալ մանրադիտակի խորության (առանցքային) թողունակության բարելավման վրա, որը հետագայում հայտնի դարձավ որպես 4Pi մանրադիտակ։ Թողունակությունը դա երկու նմանատիպ առարկաներ իրարից հեռու բաժանելու հնարավորությունն է և, հետևաբար, մանրադիտակի ամենակարևոր հատկությունը։

1991 թվականից մինչև 1993 թվականը Հելլն աշխատել է Հայդելբերգի Եվրոպական մոլեկուլային կենսաբանության լաբորատորիայում,[23] որտեղ նրան հաջողվել է ցուցադրել 4-Pi մանրադիտակի սկզբունքները։ 1993-ից 1996 թվականներին նա աշխատել է Տուրկուի համալսարանում (Ֆինլանդիա) որպես խմբի ղեկավար բժշկական ֆիզիկայի ամբիոնում,[24] որտեղ նա մշակել է արտանետումների նվազեցման խթանված STED մանրադիտակի սկզբունքը:[25] 1993-ից 1994 թվականներին Հելլը վեց ամիս այցելու գիտնական էր Օքսֆորդի համալսարանում (Անգլիա)։[24] 1996 թվականին Հեյդելբերգի համալսարանից ստացել է ֆիզիկայի հավալիտացիա։ 2002 թվականի հոկտեմբերի 15-ին Հելլը դարձավ Գյոթինգենի Մաքս Պլանկի կենսաֆիզիկական քիմիայի ինստիտուտի տնօրենը,[26] և նա հիմնեց Նանոբիոֆոտոնիկայի բաժինը: 2003 թվականից Հելլը նաև Հայդելբերգի Քաղցկեղի հետազոտական ​​կենտրոնի (DKFZ) «Օպտիկական նանոսկոպիայի բաժին» ամբիոնի ղեկավարն է և Հայդելբերգի համալսարանի ֆիզիկայի և աստղագիտության ֆակուլտետի «ոչ բյուջետային պրոֆեսոր»։[27] Նա 2004 թվականից Գյոթինգենի համալսարանի ֆիզիկայի ֆակուլտետի փորձարարական ֆիզիկայի պատվավոր պրոֆեսոր է։[28]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 Gregersen E. Encyclopædia Britannica
  2. ↑ 2,0 2,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  3. ↑ 3,0 3,1 Munzinger Personen (գերմ.)
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Deutsche Nationalbibliothek Record #139815716 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
  5. ↑ https://www.mpinat.mpg.de/hell
  6. ↑ http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/2014/
  7. ↑ https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/about/amounts/
  8. ↑ https://www.beckurts-stiftung.de/karl-heinz-beckurts-preis-2002/
  9. ↑ https://www.wilhelmexner.org/en/medalists/
  10. ↑ https://www.swr.de/swraktuell/bw/suedbaden/markgraefler-gutedelpreis-2016-gutedelpreis-fuer-einen-nobelpreistraeger/-/id=1552/did=17233618/nid=1552/1262wds/
  11. ↑ https://www.aaas.org/news/aaas-honors-accomplished-scientists-2018-elected-fellows
  12. ↑ https://ethz.ch/de/die-eth-zuerich/portraet/auszeichnungen/ehrenraete-und-ehrendoktoren.html
  13. ↑ https://www.seaborg.ucla.edu/previous_recipients.html
  14. ↑ https://www.orden-pourlemerite.de/mitglieder/stefan-w-hell
  15. ↑ «Department Hell». Max Planck Institute for Multidisciplinary Sciences. Վերցված է 1 January 2024-ին.
  16. ↑ «Department of Optical Nanoscopy». Max Planck Institute for Medical Research. Վերցված է 1 January 2024-ին.
  17. ↑ «Nobelprize.org». Վերցված է 11 June 2017-ին.
  18. ↑ (ro) Răzvan Băltărețu, "Un cercetător născut în județul Arad este printre câștigătorii premiului Nobel pentru chimie", Adevărul, October 8, 2014
  19. ↑ Andreea Ofițeru, "Stefan W. Hell, pentru Gândul: 'Am avut profesori extraordinari în România'", Gândul, October 9, 2014
  20. ↑ 20,0 20,1 (ro) Andreea Pocotila, "Fizicianul premiat cu Nobelul pentru chimie vorbește românește și ține legătura cu mediul științific din țara noastră", România liberă, October 8, 2014
  21. ↑ (ro) Ștefan Both, "Stefan W. Hell, al doilea elev de la Liceul 'Nikolaus Lenau' din Timișoara care a câștigat un Nobel", Adevărul, October 8, 2014
  22. ↑ «Curriculum Vitae». Արխիվացված է օրիգինալից 25 October 2007-ին. Վերցված է 11 June 2017-ին.
  23. ↑ «NanoBiophotonics – Stefan W. Hell's Personal Profile». www.mpibpc.gwdg.de. Արխիվացված է օրիգինալից 2 March 2008-ին. Վերցված է 11 June 2017-ին.
  24. ↑ 24,0 24,1 «Deutscher Zukunftspreis». Արխիվացված է օրիգինալից 25 October 2007-ին. Վերցված է 11 June 2017-ին.
  25. ↑ «MPI für biophysikalische Chemie: Hell für Deutschen Zukunftspreis 2006 nominiert». www.mpibpc.mpg.de. Վերցված է 11 June 2017-ին.
  26. ↑ «Max film» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 3 October 2006-ին. Վերցված է 11 June 2017-ին.
  27. ↑ «CV of Stefan Hell» (PDF). Academy of Sciences Leopoldina. Վերցված է October 9, 2014-ին.
  28. ↑ «Hell, Stefan, Prof. Dr. Dr. h.c. mult». Göttingen Graduate School for Neurosciences, Biophysics, and Molecular Biosciences. Վերցված է 2015-12-03-ին.


Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ստեֆան Հելլ» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Չափորոշչային վերահսկողություն
GND: 139815716 · LCCN: nb2015007910 · NLP: a0000002916794 · SUDOC: 193759691 · VIAF: 102659562 · WorldCat VIAF: 102659562
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ստեֆան_Հելլ&oldid=10062977» էջից