Volfram
| Mólýbden | |||||||||||||||||||||||||
| Tantal | Volfram | Renín | |||||||||||||||||||||||
| Seborgín | |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
Volfram (stundum skrifað wolfram) eða þungsteinn er frumefni með efnatáknið W og sætistöluna 74 í lotukerfinu. Volfram er mjög harður hliðarmálmur, stálgrár eða hvítur. Volfram er að finna í nokkrum steintegundum, þar á meðal volframíti og scheelíti, og er markvert vegna magnaðra efniseiginleika sinna. Í hreinu formi er það aðallega notað í raffræðilegum tilgangi, en mörg efnasambönd og málmblöndur þess eru víða notuð (einkum í glóðarþræði í ljósaperur og í framúrstefnulegar ofurmálmblöndur).
Almennir eiginleikar
[breyta | breyta frumkóða]Litur hreins volframs er frá stálgráu yfir í tinhvítt og það er harður málmur. Hægt er að saga það í sundur með járnsög ef það er mjög hreint (í óhreinu formi er það stökkt og erfitt í vinnslu) en að öðru leyti er það unnið með því að móta, teygja eða pressa það. Þetta frumefni hefur hæsta bræðslumark (3422 °C), lægsta gufuþrýsting og hæsta togþol, við hitastig yfir 1650 °C, allra málma. Viðnám þess gegn tæringu er framúrskarandi, eingöngu ólífrænar sýrur vinna á því, og þá aðeins lítillega. Volfram myndar verndandi oxíð við snertingu við loft. Þegar volframi er blandað í litlum mæli við stál, eykur það styrk stálsins verulega.
Notkun
[breyta | breyta frumkóða]Volfram er málmur sem er víða notaður. Mest er hann notaður í volframkarbíð (W2C) í sindruðum harðmálmum. Sindraðir harðmálmar eru slitþolin efni sem notuð eru í málmiðnaði, námugreftri, olíu- og byggingariðnaði. Volfram er einnig mikið notað í glóðarþræði í ljósaperur og útvarpslampa, og sömuleiðis rafskaut, vegna þess að hægt er að draga það í fíngerðan vír með hátt bræðslumark.
Önnur not:
- Harka og þéttleiki þess málms gerir hann tilvalinn í þungmálmblöndur sem notaðar eru í vígbúnað, varmagleypa, lóð og mótvægi.
- Mikill þéttleiki gerir það tilvalið í gerð pílna og er stundum allt að 80% af efnisinnihaldi.
- Stál í háhraðatæki eru oft blönduð með volframi og volframstál inniheldur allt að 18% volfram.
- Ofurmálmblöndur sem innihalda þennan málm eru notaðar í túrbínublöð, stáláhöld, og slitþolna hluti og húðanir.
- Volframefnablöndur eru notaðar í stað blýs í byssukúlur.
- Volframefnasambönd eru notuð í hvata, ólífræn litarefni, og volframtvísúlfíð í háhitaþolna smurningu sem er stöðug upp að 500 °C.
- Í gler-málm þéttingar, vegna þess hversu svipuð varmaþensla þess er og hjá gleri.