შინაარსზე გადასვლა

რონალდ როსი

Checked
მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
რონალდ როსი
ინგლ. Ronald Ross
დაბ. თარიღი 13 მაისი, 1857(1857-05-13)[1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9]
დაბ. ადგილი Almora
გარდ. თარიღი 16 სექტემბერი, 1932(1932-09-16)[1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] (75 წლის)
გარდ. ადგილი ლონდონი
დასაფლავებულია Putney Vale Cemetery[10]
მოქალაქეობა  გაერთიანებული სამეფო
საქმიანობა ექიმი, მათემატიკოსი, ეპიდემიოლოგი, პოეტი[11] , რომანისტი, მალარიოლოგი[11] , მიკრობიოლოგი, ზოოლოგი, პათოლოგანატომი და ბოტანიკოსი
მუშაობის ადგილი ლონდონის სამეფო კოლეჯი
ალმა-მატერი ბარტსი და ლონდონის მედიცინისა და სტომატოლოგიის სკოლა
მეუღლე Rosa Bessie Bloxam
მამა Campbell Claye Grant Ross[12]
დედა Matilda Elderton[12]
შვილ(ებ)ი Charles Campbell Ross of that Ilk, younger[12]
ჯილდოები სამეფო საზოგადოების წევრი[11] , ნობელის პრემია ფიზიოლოგიასა და მედიცინაში[13] [14] , აბანოს ორდენის რაინდი-კომანდორი, ჯეიმზ ტაიტ ბლეკის სამახსოვრო პრემია[11] , სამეფო მედალი, წმინდა მიქაელისა და წმინდა გიორგის ორდენის რაინდი[11] , Manson Medal, Bisset Hawkins Medal, ალბერტის მედალი[15] , Cameron Prize of the University of Edinburgh და ახალი ზელანდიის სამეფო საზოგადოების საპატიო წევრი[16]

რონალდ როსი (ინგლ. Ronald Ross; დ. 13 მაისი, 1857, ალმორა, ინდოეთი, — გ. 16 სექტემბერი, 1932, პუტნი-ჰითი, ლონდონი, დიდი ბრიტანეთი) — ბრიტანელი ექიმი, მიკრობიოლოგი; ნობელის პრემიის ლაურეატი ფიზიოლოგიასა და მედიცინაში (1902). ცნობილია მალარიის გადაცემის გზების კვლევით. კოღო ანოფელესის საჭმლის მომნელებელ გზებში აღმოაჩინა მალარიის გამომწვევი პარაზიტი, რამაც გამოავლინა დაავადების გადამტანი და შექმნა მალარიასთან ბრძოლის მეცნიერული საფუძველი. როსი მრავალმხრივ განვითარებული ადამიანი იყო: აქვს მათემატიკური შრომები; წერდა ლექსებს, მხატვრულ პროზას და სიმღერებს; იყო მოყვარული მხატვარი.

ბიოგრაფია

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

რონალდ როსი 1857 წელს დაიბადა ინდოეთში, ბრიტანეთის არმიის გენერლის ოჯახში. სწავლობდა ლონდონში, წმინდა ბართლომეს ჰისპიტლის სამედიცინო სკოლაში (1875-1879), შემდეგ შეუერთდა ინდოეთში ბრიტანეთის არმიის სამხედრო-სამედიცინო სამსახურს (1881-1894), მონაწილეობდა ინგლის-ბირმის ომში (1885). ამავდროულად, 1888-1889 წლებში ლონდონში ეუფლებოდა ბაქტერიოლოგიას. ინდოეთში დაბრუნების შემდეგ პარაზიტოლოგ პატრიკ მანსონის შთაგონებით და დახმარებით დაიწყო მალარიის კვლევა (1895). ცდილობდა ექსპერიმენტული გზით დაემტკიცებინა ალფონს ლავერანისა და პატრიკ მანსონის ჰიპოთეზა, რომ მალარიის გავრცელება კოღოს უკავშირდებოდა. ორწლიანი დაძაბული მუშაობის შემდეგ, 1897 წელს, როსმა კოღო ანოფელესის ორგანიზმში აღმოაჩინა მალარიის გამომწვევი პარაზიტი პლაზმოდიუმი. მალევე მან მალარიით დაინფიცირებული ფრინველების კვლევით პლაზმოდიუმის სიცოცხლის მთელი ციკლის გამოვლენა შეძლო და დაადგინა, რომ დაავადებული ორგანიზმიდან ჯანმრთელში ინფექციის გადატანა კოღოს ნაკბენის გზით ხდებოდა. იმავე წელს იტალიელი მეცნიერების ჯგუფმა ჯოვანი ბატისტა გრასის ხელმძღვანელობით გამოავლინა ადამიანის ორგანიზმში პლაზმოდიუმის სიცოცხლის ციკლი და განსაზღვრა პარაზიტის ადამიანისთვის პათოგენური სახეობები.

1899 წელს როსი ინგლისში დაბრუნდა და ლივერპულის ტროპიკული მედიცინის სკოლაში დაიწყო მუშაობა. შემდგომი კვლევებისთვის მივლენილი იყო დასავლეთ აფრიკაში, სადაც გამოავლინა აფრიკული ცხელების გადამტანი კოღოს სახეობები. 1901 წელს აირჩიეს ინგლისის ქირურგთა სამეფო კოლეჯის და სამეფო საზოგადოების წევრად; 1911-1913 წლებში იყო ამავე საზოგადოების ვიცე-პრეზიდენტი. 1911 წელს მიენიჭა დიდი ბრიტანეთის „აბანოს ორდენის“ რაინდის წოდება. 1912 წლიდან ექიმად მუშაობდა ლონდონის სამეფო კოლეჯის ჰოსპიტალში. 1917 წლიდან იყო დიდი ბრიტანეთის სამხედრო სამინისტროს მალარიოლოგიის კონსულტანტი, ხელმძღვანელობდა პირველი მსოფლიო ომის წლებში ჯარისკაცებს შორის გავრცელებულ მალარიის ეპიდემიასთან ბრძოლას. 1926 წლიდან გარდაცვალებამდე როსი იყო მისივე სახელობის ტროპიკული მედიცინის ინსტიტუტისა და ჰოსპიტლის დირექტორი. ამავდროულად, არჩეული იყო ტროპიკული მედიცინის საზოგადოების პრეზიდენტად.

ნობელის პრემია

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ნობელის პრემია ფიზიოლოგიასა და მედიცინაში რონალდ როსს 1902 წელს მიენიჭა. ის გახდა ნობელის პრემიის პირველი ბრიტანელი მფლობელი და ევროპის გარეთ დაბადებული პირველი ლაურეატი. დაჯილდოების გადაწყვეტილებას აზრთა სხვადასხვაობა ახლდა თან. ნობელის კომიტეტი ფიქრობდა, რომ პრემია როსსა და ჯოვანი ბატისტა გრასის შორის უნდა განაწილებულიყო, თუმცა როსმა იტალიელი მეცნიერი მეცნიერულ თაღლითობაში დაადანაშაულა. საბოლოოდ, ნეიტრალური არბიტრის სახით მიწვეული გერმანელი მიკრობიოლოგის, რობერტ კოხის ზეგავლენით პრემიის ერთპიროვნული მფლობელი როსი გახდა.[17]

მემკვიდრეობა

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მისი აქტიური კარიერის მანძილზე როსის ძირითადი ინტერესი მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყანაში მალარიის გავრცელების პრევენცია იყო. ამ მიზნით ის ატარებდა კვლევებს და სახავდა დაავადების მართვის პრაქტიკულ სქემებს სხვადასხვა გეოგრაფიულ რეგიონში — დასავლეთ აფრიკაში, სუეცის არხის ზონაში, საბერძნეთში, მავრიკზე, კვიპროსზე და პირველი მსოფლიო ომით დაზარალებულ ტერიტორიებზე. როსი ასევე იყო ინდოეთსა და ცეილონზე სამრეწველო საწარმოებში მალარიის პრევენციის ღონისძიებების ორგანიზატორი. აქტიურად სწავლობდა მალარიის ეპიდემიოლოგიას და ამ მიზნით თვითონვე შექმნა მათემატიკური მოდელები, თუმცა მისი ინტერესი მათემატიკაში სცდებოდა მხოლოდ ეპიდემიოლოგიურ კვლევებს. როსის სამეცნიერო მოღვაწეობის ერთგვარი შეჯამებაა მისი ნაშრომი „მალარიის პრევენცია“ (The Prevention of Malaria, 1910). იყო პოლიმათი — მრავალმხრივ განვითარებული ადამიანი. სამედიცინო და მათემატიკური შინაარსის ნაშრომების გარდა, მას ეკუთვნის ლექსები, პიესები, ნოველები, სიმღერები, მემუარები; იყო ნიჭიერი მხატვარი.

ლიტერატურა

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სქოლიო

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
  1. ↑ 1.0 1.1 Bibliothèque nationale de France BnF authorities: პლატფორმა ღია მონაცემები — 2011.
  2. ↑ 2.0 2.1 Encyclopædia Britannica
  3. ↑ 3.0 3.1 SNAC — 2010.
  4. ↑ 4.0 4.1 Internet Speculative Fiction Database — 1995.
  5. ↑ 5.0 5.1 ბროკჰაუზის ენციკლოპედია
  6. ↑ 6.0 6.1 Gran Enciclopèdia Catalana — Grup Enciclopèdia, 1968.
  7. ↑ 7.0 7.1 Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedija — LZMK, 1999. — 9272 გვრ.
  8. ↑ 8.0 8.1 Académie nationale de médecine
  9. ↑ Base biographique — BIU Santé.
  10. ↑ Find a Grave — 1996.
  11. ↑ 11.0 11.1 11.2 11.3 11.4 Oxford Dictionary of National Biography / C. Matthew — Oxford: OUP, 2004.
  12. ↑ 12.0 12.1 12.2 Lundy D. R. The Peerage
  13. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1902 — Nobel Foundation.
  14. ↑ Table showing prize amounts — Nobel Foundation, 2019.
  15. ↑ https://www.thersa.org/about/albert-medal/past-winners#Full-list-of-winners
  16. ↑ https://www.royalsociety.org.nz/who-we-are/our-people/our-fellows/all-honorary-fellows/
  17. ↑ Esch GW (2007). Parasites and Infectious Disease: Discovery by Serendipity and Otherwise. Cambridge University Press, გვ. 137–138. ISBN 978-1-1394-6-4109. 
ხ • გ • რ
1901–1925

ემილ ადოლფ ბერინგი (1901) • რონალდ როსი (1902) • ნილს რიუბერგ ფინზენი (1903) • ივანე პავლოვი (1904) • რობერტ კოხი (1905) • კამილო გოლჯი / სანტიაგო რამონ-ი-კახალი (1906) • შარლ ლუი ალფონს ლავერანი (1907) • ილია მეჩნიკოვი / პაულ ერლიხი(1908) • თეოდორ კოხერი (1909) • ალბრეხტ კოსელი (1910) • ალვარ გულსტრანდი (1911) • ალექსის კარელი (1912) • შარლ რიშე (1913) • რობერტ ბარანი (1914) • ჟიულ ბორდე (1919) • ავგუსტ კროგი (1920) • არჩიბალდ ჰილი / ოტო ფრიც მაიერჰოფი (1922) • ფრედერიკ ბანტინგი / ჯონ მაკლაუდი (1923) • ვილემ ეინტჰოვენი (1924)

1926–1950

იოჰანეს ფიბიგერი (1926) • იულიუს ვაგნერ-იაურეგი (1927) • შარლ ნიკოლი (1928) • კრისტიან ეიკმანი / ფრედერიკ ჰოპკინზი (1929) • კარლ ლანდშტაინერი (1930) • ოტო ჰაინრიხ ვარბურგი (1931) • ჩარლზ სკოტ შერინგტონი / ედგარ ადრიანი (1932) • ტომას ჰანტ მორგანი (1933) • ჯორჯ უიპლი / ჯორჯ მაინოტი / უილიამ პარი მერფი (1934) • ჰანს შპემანი (1935) • ჰენრი ჰალიტ დეილი / ოტო ლევი(1936) • ალბერტ სენტ-დიერდი (1937) • კორნეი ჰეიმანსი (1938) • გერჰარდ დომაგკი (1939) • ჰენრიკ დამი / ედუარდ ადელბერტ დოიზი (1943) • ჯოზეფ ერლანგერი / ჰერბერტ სპენსერ გასერი (1944) • ალექსანდერ ფლემინგი / ერნსტ ჩეინი / ჰაუარდ ფლორი (1945) • ჰერმან ჯოზეფ მალერი (1946) • კარლ ფერდინანდ კორი / გერტი კორი / ბერნარდო ალბერტო უსაი (1947) • პაულ ჰერმან მიულერი (1948) • ვალტერ რუდოლფ ჰესი / ანტონიუ ეგაშ მონიში (1949) • ედუარდ კელვინ კენდალი / ტადეუშ რაიხშტაინი / ფილიპ შოუოლტერ ჰენჩი(1950)

1951–1975

მაქს ტეილერი (1951) • ზელმან ვაქსმანი (1952) • ჰანს ადოლფ კრებსი / ფრიც ალბერტ ლიპმანი(1953) • ჯონ ფრანკლინ ენდერსი / თომას ჰაკლ უელერი / ფრედერიკ ჩეპმენ რობინსი (1954) • ჰუგო თეორელი (1955) • ანდრე ფრედერიკ კუნანი / ვერნერ ფორსმანი / დიკინსონ რიჩარდსი (1956) • დანიელე ბოვე (1957) • ჯორჯ უელს ბიდლი / ედუარდ ტეიტემი / ჯოშუა ლედერბერგი (1958) • სევერო ოჩოა / ართურ კორნბერგი (1959) • ფრენკ ბერნეტი / პიტერ მედავარი (1960) • დიორდ ფონ ბეკეში (1961) • ფრენსის კრიკი / ჯეიმს უოტსონი / მორის უილკინსი (1962) • ენდრიუ ფილდინგ ჰაქსლი / ალან ჰოჯკინი / ჯონ კერიუ ექლსი (1963) • კონრად ემილ ბლოხი / ფეოდორ ფელიქს კონრად ლინენი (1964) • ფრანსუა ჟაკობი / ანდრე ლვოვი / ჟაკ ლუსიენ მონო (1965) • ფრენსის პეიტონ როუსი / ჩარლზ ბრენტონ ჰაგინზი (1966) • რაგნარ გრანიტი / ჰოლდენ კეფენ ჰარტლაინი / ჯორჯ უოლდი (1967) • რობერტ ჰოლი / ჰარ გობინდ კორანა / მარშალ ნირენბერგი (1968) • მაქს დელბრიუკი / ალფრედ ჰერში / სალვადორ ლურია (1969) • ბერნარდ კაცი / ულფ ფონ ეილერი / ჯულიუს აქსელროდი (1970) • ერლ საზერლენდი (1971) • ჯერალდ ედელმანი / როდნი პორტერი (1972) • კარლ ფონ ფრიში / კონრად ლორენცი / ნიკოლას ტინბერგენი (1973) • ალბერ კლოდი / კრისტიან დე დიუვი / ჯორჯ პალადე (1974) • დეივიდ ბალტიმორი / რენატო დულბეკო / ჰაუარდ მარტინ ტემინი (1975)

1976–2000

ბარუხ ბლამბერგი / დანიელ კარლტონ გაიდუზეკი (1976) • როჟე გიიმენი / ენდრიუ შალი / როზალინ სამსენ იალოუ (1977) • ვერნერ არბერი / დანიელ ნატანსი / ჰამილტონ სმიტი (1978) • ალან კორმაკი / გოდფრი ჰაუნსფილდი (1979) • ბარუხ ბენასერაფი / ჯორჯ სნეპი / ჟან დოსე (1980) • როჯერ სპერი / დეივიდ ჰიუბელი / ტორსტენ ვიზელი(1981) • სუნე ბერგსტრიომი / ბენგტ სამუელსონი / ჯონ ვეინი (1982) • ბარბარა მაკ-კლინტოკი (1983) • ნილს ერნე / გეორგ კიოლერი / სეზარ მილშტეინი (1984) • მაიკლ სტიუარტ ბრაუნი / ჯოზეფ ლეონარდ გოლდშტეინი (1985) • სტენლი კოენი / რიტა ლევი-მონტალჩინი (1986) • სუძუმი ტონეგავა (1987) • ჯეიმს ბლეკი / გერტრუდა ელაიონი / ჯორჯ ჰიტჩინგსი (1988) • ჯონ მაიკლ ბიშოპი / ჰაროლდ ვარმუსი (1989) • ჯოზეფ მიურეი / ედვარდ დონალ ტომასი (1990) • ერვინ ნეერი / ბერტ საკმანი (1991) • ედმონდ ფიშერი / ედვინ კრებსი (1992) • რიჩარდ ჯონ რობერტსი / ფილიპ შარპი (1993) • ალფრედ გილმანი / მარტინ როდბელი (1994) • ედვარდ ლიუისი / ერიკ ვიშაუსი/ კრისტიანა ნიუსლიაინ-ფოლჰარდი (1995) • პიტერ დოერტი / როლფ ცინკერნაგელი (1996) • სტენლი პრუზინერი (1997) • რობერტ ფერჩგოტი / ლუის იგნარო / ფერიდ მურადი (1998) • გიუნტერ ბლობერი (1999) • არვიდ კარლსონი / პოლ გრინგარდი / ერიკ კენდელი (2000)

2001–დღემდე

ლელანდ ჰარტველი / ტიმოტი ჰანტი / პოლ ნერსი (2001) • სიდნეი ბრენერი / ჯონ სალსტონი / რობერტ ჰორვიცი (2002) • პოლ ლოტერბური / პიტერ მენსფილდი (2003) • რიჩარდ ექსელი / ლინდა ბაკი (2004) • ბარი მარშალი / რობინ უორნი (2005) • ენდრიუ ფაიერი / კრეიგ მელო (2006) • მარიო კაპეკი / მარტინ ევანსი / ოლივერ სმიტისი (2007) • ლიუკ მონტანიე / ფრანსუაზა ბარე-სინუსი / ჰარალდ ცურ ჰაუზენი (2008) • ელიზაბეთ ბლეკბიორნი / კეროლ გრეიდერი / ჯეკ შოსტაკი (2009) • რობერტ ჯეფრი ედვარდსი (2010) • ბრუს ბეტლერი / ჟიულ ჰოფმანი / რალფ შტეინმანი (2011) • სინია იამანაკა / ჯონ გურდონი (2012) • ჯეიმზ როტმანი / რენდი შეკმანი / თომას კრისტიან ზიუდჰოფი (2013) • ჯონ ო’კიფი / მეი-ბრიტ მოსერი / ედვარდ მოსერი (2014) • უილიამ კემპბელი / სატოსი ომურა / ტუ იუიუ (2015) • იოსინორი ოსუმი (2016) • ჯეფრი ჰოლი / მაიკლ როსბაში / მაიკლ იანგი (2017) • ჯეიმზ ელისონი / ტასუკუ ჰონჯო (2018) • უილიამ კელინი / გრეგ სემენზა / პიტერ რედკლიფი (2019) • ჰარვი ჯეიმზ ალტერი / ჩარლზ რაისი / მაიკლ ჰოუტონი (2020) • დევიდ ჯულიუსი / არდემ პატაპუტიანი (2021) • ალენ ასპე / ჯონ კლაუზერი / ანტონ ცაილინგერი (2022) • კატალინ კარიკო / დრიუ ვაისმანი (2023) • ვიქტორ ემბროსი / გერი რავკანი (2024)

ხ • გ • რ
← 1902 წლის ნობელის პრემიის ლაურეატები →
ფიზიოლოგია
და მედიცინა
ფიზიკა
ქიმია
ლიტერატურა
მშვიდობა
ეკონომიკა
  • გაიცემა 1969 წლიდან.
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=რონალდ_როსი&oldid=4170943“-დან