შინაარსზე გადასვლა

კეროლ გრეიდერი

Checked
მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
კეროლ გრეიდერი
Carol W. Greider

კეროლ გრეიდერი 2014 წელს
დაბ. თარიღი 15 აპრილი, 1961
დაბ. ადგილი სან-დიეგო, კალიფორნია, აშშ
მოქალაქეობა აშშ
საქმიანობა ბიოლოგი, molecular biologist, გენეტიკოსი და ბიოქიმიკოსი
მუშაობის ადგილი ჯონს ჰოპკინზის უნივერსიტეტი[1] , კოლდ-სპრინგ-ჰარბორის ლაბორატორია, ჯონს ჰოპკინზის სამედიცინო სკოლა და University of California, Santa Cruz[2]
ალმა-მატერი კალიფორნიის უნივერსიტეტი და კალიფორნიის უნივერსიტეტი (სანტა-ბარბარა)
სამეცნიერო ხარისხი ფილოსოფიის დოქტორი
მეუღლე Nathaniel C. Comfort[3] [4]
ჯილდოები ალბერტ ლასკერის პრემია ფუნდამენტური სამეცნიერო კვლევებისათვის[5] , ნობელის პრემია ფიზიოლოგიასა და მედიცინაში[6] [7] , გაირდნერის ფონდის საერთაშორისო პრემია, პოლ ერლიხისა და ლუდვიგ დარმშტედტერის პრემია, ლუიზა გროს ჰორვიცის პრემია[8] , დიქსონის პრემია მედიცინაში, Pearl Meister Greengard Prize, როზენშტილის პრემია[9] , Richard Lounsbery Award[10] , ამერიკის ხელოვნებისა და მეცნიერების აკადემიის წევრი, მერილენდელი ქალების დიდების დარბაზი[11] , Clarivate Citation Laureates[12] და AACR Award for Outstanding Achievement in Cancer Research
საიტი greiderlab.org
სამეცნიერო სფერო მოლეკულური ბიოლოგია

კეროლინ უიდნი (კეროლ) გრეიდერი (ინგლ. Carolyn Widney "Carol" Greider; დ. 15 აპრილი, 1961, სან-დიეგო, კალიფორნია, აშშ) — ამერიკელი მოლეკულური ბიოლოგი. 2009 წელს ელიზაბეტ ბლეკბერნთან და ჯეკ შოსტაკთან ერთად ქრომოსომების სტაბილურობის დაცვაში ტელომერებისა და ფერმენტ ტელომერაზას როლის კვლევისთვის მიიღო ნობელის პრემია ფიზიოლოგიის და მედიცინის დარგში.

ბიოგრაფია

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

გრეიდერი დაიბადა სან-დიეგოში (კალიფორნია) 1961 წელს. მამამისი იყო ფიზიკის პროფესორი. გრეიდერს აქვს დისლექსიის პრობლემა, რომლის დაძლევას ის დიდი შრომით ცდილობდა.[13]

1983 წელს გრეიდერმა ბიოლოგიის ბაკალავრის ხარისხით დაამთავრა კალიფორნიის უნივერსიტეტი სანტა-ბარბარაში. მომდევნო წელს ჩაირიცხა ბერკლიში კალიფორნიის უნივერსიტეტის სადოქტორო პროგრამაში და შეუერთდა ელიზაბეტ ბლეკბერნის გუნდს. გრეიდერი და ბლეკბერნი ერთობლივად მუშაობდნენ უჯრედებში ქრომოსომების სტაბილურობის დაცვის მექანიზმებზე და აღმოაჩინეს ფერმენტი ტელომერაზა, რომელიც მათ თავდაპირველად მტკნარი წყლების უმარტივესი ტეტრაჰიმენას ორგანიზმიდან გამოყვეს. მეცნიერებმა დაადგინეს, რომ ტელომერაზა დნმ ფრაგმენტებს ამატებს ტელომერს და ამგვარად უნარჩუნებს ქრომოსომას ფუნქციურ მდგრადობას. 1987 წელს გრეიდერმა მიიღო დოქტორის ხარისხი მოლეკულურ ბიოლოგიაში და შემდგომი სამეცნიერო მუშაობისთვის ნიუ იორკის ქოლდ-სპრინგ-ჰარბორის ლაბორატორიაში გადავიდა. იქ მან გააგრძელა ტელომერაზას კვლევა და 1994 წელს ლაბორატორიის მთავარ მკვლევარად დაინიშნა.[14][15]

1990-იანი წლების შუა ხანებში გრეიდერის კვლევების ძირითად საგანი ტელომერების სიგრძე და უჯრედის სიკვდილში მისი როლი გახდა. გრეიდერი ეჭვობდა, რომ ტელომერაზას ნორმალური რეგულირების დარღვევა ხელს უწყობდა გარკვეული სიმსივნეების განვითარებას. მან დაადგინა, რომ ტელომერაზას აქტიურობის ინჰიბირება დისფუნქციური ტელომერების შემცველ სიმსივნურ უჯრედებში ხელს უწყობდა უჯრედის სიკვდილს და, ამგვარად, აფერხებდა სიმსივნის ზრდას. ამ აღმოჩენამ ტელომერაზა ანტისიმსივნური პრეპარატების პოტენციურ სამიზნედ აქცია.[14]

1997 წელს გრეიდერი გახდა ჯონს ჰოპკინზის უნივერსიტეტის მედიცინის სკოლის მოლეკულური ბიოლოგიისა და გენეტიკის ასოცირებული პროფესორი, 1999 წელს — სრული პროფესორი, ხოლო 2001 წელს — ონკოლოგიის პროფესორი. 2003 წელს მიიღო დანიელ ნათანზის სახელობის პროფესორის პოზიცია და დაინიშნა ჯონს ჰოპკინზის მოლეკულური ბიოლოგიისა და გენეტიკის დეპარტამენტის დირექტორად. შემდგომ წლებშიც განაგრძობდა ტელომერებისა და ტელომერაზის როლის კვლევას კიბოს განვითარებაში, ასევე სწავლობდა ტელომერების დამოკლების გავლენას დაბერებასა და მასთან დაკავშირებულ დაავადებებზე. მიღებული აქვს არაერთი საპატიო წოდება და პრიზი, მათ შორის, გაირდნერის ფონდის საერთაშორისო პრემია (1998, ბლეკბერნთან ერთად), ლუის როზენშტილის პრემია ბაზისურ სამედიცინო მეცნიერებებში გამორჩეული შრომისთვის (1998, ბლეკბერნთან ერთად), ალბერტ ლასკერის პრემია ბაზისურ სამედიცინო მეცნიერებებში (2006, ბლეკბერნთან და შოსტაკთან ერთად), უილის პრემია ბიოსამედიცინო მეცნიერებებში (2006, ბლეკბერნთან ერთად). 2009 წელს ელიზაბეტ ბლეკბერნთან და ჯეკ შოსტაკთან ერთად გახდა ნობელის პრემიის ლაურეატი ფიზიოლოგიის და მედიცინის დარგში.[14][15] 2014 წელს მიენიჭა ბლუმბერგის სახელობის გამორჩეული პროფესორის წოდება ჯონს ჰოპკინზის უნივერსიტეტში.[16]

სქოლიო

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
  1. ↑ Montenegro A. ORCID Public Data File 2023 — 2023. — doi:10.23640/07243.24204912.V1
  2. ↑ Montenegro A. ORCID Public Data File 2023 — 2023. — doi:10.23640/07243.24204912.V1
  3. ↑ TRUCKS R. THE 49ERS: ORAL HISTORIES OF AMERICANS FACING 50; #134: CAROL GREIDER — McSweeney's, 2013.
  4. ↑ Carol W. Greider, Ph.D. — Maryland State Archives, 2011.
  5. ↑ 2006 Albert Lasker Basic Medical Research Award - Telomerase and its implications for aging and cancer — Lasker Foundation.
  6. ↑ Carol W. Greider – Biographical. // nobelprize.org — Nobel Foundation.
  7. ↑ The Nobel Prize amounts // nobelprize.org — Nobel Foundation.
  8. ↑ https://www.cuimc.columbia.edu/research/louisa-gross-horwitz-prize/horwitz-prize-awardees/2010-2001-awardees
  9. ↑ https://www.brandeis.edu/rosenstiel/rosenstiel-award/past.html
  10. ↑ https://www.nasonline.org/programs/awards/richard-lounsbery-award.html
  11. ↑ https://msa.maryland.gov/msa/educ/exhibits/womenshall/html/whflist.html
  12. ↑ https://clarivate.com/citation-laureates
  13. ↑ Kathy Crockett. „Carol Greider, Scientist, Nobel Prize Winner“. Yale University. The Yale Center for Dyslexia & Creativity. ციტირების თარიღი: 16 თებერვალი 2020.
  14. ↑ 14.0 14.1 14.2 Carol W. Greider, Encyclopædia Britannica. 2019. ნანახია 16 თებერვალი, 2020.
  15. ↑ 15.0 15.1 Carol W. Greider, Nobel Media AB. ნანახია 16 თებერვალი, 2020.
  16. ↑ Brooks, Kelly. (February 17, 2014) With Bloomberg Distinguished Professorships, Johns Hopkins aims to foster cross-specialty collaboration. Johns Hopkins University. ციტირების თარიღი: 16 თებერვალი 2020.
ხ • გ • რ
1901–1925

ემილ ადოლფ ბერინგი (1901) • რონალდ როსი (1902) • ნილს რიუბერგ ფინზენი (1903) • ივანე პავლოვი (1904) • რობერტ კოხი (1905) • კამილო გოლჯი / სანტიაგო რამონ-ი-კახალი (1906) • შარლ ლუი ალფონს ლავერანი (1907) • ილია მეჩნიკოვი / პაულ ერლიხი(1908) • თეოდორ კოხერი (1909) • ალბრეხტ კოსელი (1910) • ალვარ გულსტრანდი (1911) • ალექსის კარელი (1912) • შარლ რიშე (1913) • რობერტ ბარანი (1914) • ჟიულ ბორდე (1919) • ავგუსტ კროგი (1920) • არჩიბალდ ჰილი / ოტო ფრიც მაიერჰოფი (1922) • ფრედერიკ ბანტინგი / ჯონ მაკლაუდი (1923) • ვილემ ეინტჰოვენი (1924)

1926–1950

იოჰანეს ფიბიგერი (1926) • იულიუს ვაგნერ-იაურეგი (1927) • შარლ ნიკოლი (1928) • კრისტიან ეიკმანი / ფრედერიკ ჰოპკინზი (1929) • კარლ ლანდშტაინერი (1930) • ოტო ჰაინრიხ ვარბურგი (1931) • ჩარლზ სკოტ შერინგტონი / ედგარ ადრიანი (1932) • ტომას ჰანტ მორგანი (1933) • ჯორჯ უიპლი / ჯორჯ მაინოტი / უილიამ პარი მერფი (1934) • ჰანს შპემანი (1935) • ჰენრი ჰალიტ დეილი / ოტო ლევი(1936) • ალბერტ სენტ-დიერდი (1937) • კორნეი ჰეიმანსი (1938) • გერჰარდ დომაგკი (1939) • ჰენრიკ დამი / ედუარდ ადელბერტ დოიზი (1943) • ჯოზეფ ერლანგერი / ჰერბერტ სპენსერ გასერი (1944) • ალექსანდერ ფლემინგი / ერნსტ ჩეინი / ჰაუარდ ფლორი (1945) • ჰერმან ჯოზეფ მალერი (1946) • კარლ ფერდინანდ კორი / გერტი კორი / ბერნარდო ალბერტო უსაი (1947) • პაულ ჰერმან მიულერი (1948) • ვალტერ რუდოლფ ჰესი / ანტონიუ ეგაშ მონიში (1949) • ედუარდ კელვინ კენდალი / ტადეუშ რაიხშტაინი / ფილიპ შოუოლტერ ჰენჩი(1950)

1951–1975

მაქს ტეილერი (1951) • ზელმან ვაქსმანი (1952) • ჰანს ადოლფ კრებსი / ფრიც ალბერტ ლიპმანი(1953) • ჯონ ფრანკლინ ენდერსი / თომას ჰაკლ უელერი / ფრედერიკ ჩეპმენ რობინსი (1954) • ჰუგო თეორელი (1955) • ანდრე ფრედერიკ კუნანი / ვერნერ ფორსმანი / დიკინსონ რიჩარდსი (1956) • დანიელე ბოვე (1957) • ჯორჯ უელს ბიდლი / ედუარდ ტეიტემი / ჯოშუა ლედერბერგი (1958) • სევერო ოჩოა / ართურ კორნბერგი (1959) • ფრენკ ბერნეტი / პიტერ მედავარი (1960) • დიორდ ფონ ბეკეში (1961) • ფრენსის კრიკი / ჯეიმს უოტსონი / მორის უილკინსი (1962) • ენდრიუ ფილდინგ ჰაქსლი / ალან ჰოჯკინი / ჯონ კერიუ ექლსი (1963) • კონრად ემილ ბლოხი / ფეოდორ ფელიქს კონრად ლინენი (1964) • ფრანსუა ჟაკობი / ანდრე ლვოვი / ჟაკ ლუსიენ მონო (1965) • ფრენსის პეიტონ როუსი / ჩარლზ ბრენტონ ჰაგინზი (1966) • რაგნარ გრანიტი / ჰოლდენ კეფენ ჰარტლაინი / ჯორჯ უოლდი (1967) • რობერტ ჰოლი / ჰარ გობინდ კორანა / მარშალ ნირენბერგი (1968) • მაქს დელბრიუკი / ალფრედ ჰერში / სალვადორ ლურია (1969) • ბერნარდ კაცი / ულფ ფონ ეილერი / ჯულიუს აქსელროდი (1970) • ერლ საზერლენდი (1971) • ჯერალდ ედელმანი / როდნი პორტერი (1972) • კარლ ფონ ფრიში / კონრად ლორენცი / ნიკოლას ტინბერგენი (1973) • ალბერ კლოდი / კრისტიან დე დიუვი / ჯორჯ პალადე (1974) • დეივიდ ბალტიმორი / რენატო დულბეკო / ჰაუარდ მარტინ ტემინი (1975)

1976–2000

ბარუხ ბლამბერგი / დანიელ კარლტონ გაიდუზეკი (1976) • როჟე გიიმენი / ენდრიუ შალი / როზალინ სამსენ იალოუ (1977) • ვერნერ არბერი / დანიელ ნატანსი / ჰამილტონ სმიტი (1978) • ალან კორმაკი / გოდფრი ჰაუნსფილდი (1979) • ბარუხ ბენასერაფი / ჯორჯ სნეპი / ჟან დოსე (1980) • როჯერ სპერი / დეივიდ ჰიუბელი / ტორსტენ ვიზელი(1981) • სუნე ბერგსტრიომი / ბენგტ სამუელსონი / ჯონ ვეინი (1982) • ბარბარა მაკ-კლინტოკი (1983) • ნილს ერნე / გეორგ კიოლერი / სეზარ მილშტეინი (1984) • მაიკლ სტიუარტ ბრაუნი / ჯოზეფ ლეონარდ გოლდშტეინი (1985) • სტენლი კოენი / რიტა ლევი-მონტალჩინი (1986) • სუძუმი ტონეგავა (1987) • ჯეიმს ბლეკი / გერტრუდა ელაიონი / ჯორჯ ჰიტჩინგსი (1988) • ჯონ მაიკლ ბიშოპი / ჰაროლდ ვარმუსი (1989) • ჯოზეფ მიურეი / ედვარდ დონალ ტომასი (1990) • ერვინ ნეერი / ბერტ საკმანი (1991) • ედმონდ ფიშერი / ედვინ კრებსი (1992) • რიჩარდ ჯონ რობერტსი / ფილიპ შარპი (1993) • ალფრედ გილმანი / მარტინ როდბელი (1994) • ედვარდ ლიუისი / ერიკ ვიშაუსი/ კრისტიანა ნიუსლიაინ-ფოლჰარდი (1995) • პიტერ დოერტი / როლფ ცინკერნაგელი (1996) • სტენლი პრუზინერი (1997) • რობერტ ფერჩგოტი / ლუის იგნარო / ფერიდ მურადი (1998) • გიუნტერ ბლობერი (1999) • არვიდ კარლსონი / პოლ გრინგარდი / ერიკ კენდელი (2000)

2001–დღემდე

ლელანდ ჰარტველი / ტიმოტი ჰანტი / პოლ ნერსი (2001) • სიდნეი ბრენერი / ჯონ სალსტონი / რობერტ ჰორვიცი (2002) • პოლ ლოტერბური / პიტერ მენსფილდი (2003) • რიჩარდ ექსელი / ლინდა ბაკი (2004) • ბარი მარშალი / რობინ უორნი (2005) • ენდრიუ ფაიერი / კრეიგ მელო (2006) • მარიო კაპეკი / მარტინ ევანსი / ოლივერ სმიტისი (2007) • ლიუკ მონტანიე / ფრანსუაზა ბარე-სინუსი / ჰარალდ ცურ ჰაუზენი (2008) • ელიზაბეთ ბლეკბიორნი / კეროლ გრეიდერი / ჯეკ შოსტაკი (2009) • რობერტ ჯეფრი ედვარდსი (2010) • ბრუს ბეტლერი / ჟიულ ჰოფმანი / რალფ შტეინმანი (2011) • სინია იამანაკა / ჯონ გურდონი (2012) • ჯეიმზ როტმანი / რენდი შეკმანი / თომას კრისტიან ზიუდჰოფი (2013) • ჯონ ო’კიფი / მეი-ბრიტ მოსერი / ედვარდ მოსერი (2014) • უილიამ კემპბელი / სატოსი ომურა / ტუ იუიუ (2015) • იოსინორი ოსუმი (2016) • ჯეფრი ჰოლი / მაიკლ როსბაში / მაიკლ იანგი (2017) • ჯეიმზ ელისონი / ტასუკუ ჰონჯო (2018) • უილიამ კელინი / გრეგ სემენზა / პიტერ რედკლიფი (2019) • ჰარვი ჯეიმზ ალტერი / ჩარლზ რაისი / მაიკლ ჰოუტონი (2020) • დევიდ ჯულიუსი / არდემ პატაპუტიანი (2021) • ალენ ასპე / ჯონ კლაუზერი / ანტონ ცაილინგერი (2022) • კატალინ კარიკო / დრიუ ვაისმანი (2023) • ვიქტორ ემბროსი / გერი რავკანი (2024)

ხ • გ • რ
← 2009 წლის ნობელის პრემიის ლაურეატები →
ფიზიოლოგია
და მედიცინა
ფიზიკა
ქიმია
ლიტერატურა
მშვიდობა
ეკონომიკა
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=კეროლ_გრეიდერი&oldid=4694124“-დან