შინაარსზე გადასვლა

უილიამ სიუარდ ბეროუზი

Checked
მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
უილიამ სიუარდ ბეროუზი
ინგლ. William S. Burroughs
დაბადების თარიღი 5 თებერვალი, 1914(1914-02-05)[1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] [10] [11] [12] [13]
დაბადების ადგილი სენტ-ლუისი[14]
გარდაცვალების თარიღი 2 აგვისტო, 1997(1997-08-02)[1] [3] [15] [4] [5] [16] [6] [7] [8] [12] [13] (83 წლის)
გარდაცვალების ადგილი ლოურენსი[17]
დასაფლავებულია ბელეფონტეინის სასაფლაო
ფსევდონიმი Willy a William Lee
საქმიანობა მწერალი[12] , პოეტი[12] , რომანისტი, ესეისტი, მხატვარი[18] , სცენარისტი, სამეცნიერო ფანტასტიკოსი მწერალი, პროზაიკოსი და ფოტოგრაფი[19]
მოქალაქეობა  აშშ[20]
ალმა-მატერი ჰარვარდის უნივერსიტეტი და John Burroughs School
პერიოდი 1989[21]
ჟანრი სამეცნიერო ფანტასტიკა, სატირა, ანტიუტოპიური ლიტერატურა და ავტობიოგრაფია
Magnum opus ჯანქი, ნოვა ექსპრესი, წითელი ღამის ქალაქები, The Place of Dead Roads და შიშველი საუზმე
ჯილდოები ხელოვნებისა და ლიტერატურის ორდენის კავალერი და ხელოვნებისა და ლიტერატურის ორდენის კომანდორი[22] [23]
მეუღლე ჯოან ვოლმერი
შვილ(ებ)ი უილიამ სიუარდ ბეროუზ უმცროსი
გავლენა მოახდინეს
ხელმოწერა
საიტი realitystudio.org

უილიამ სიუარდ ბეროუზი (ინგლ. William Seward Burroughs [ˈbɝ.oʊz]; დ. 5 თებერვალი, 1914, სენტ-ლუისი, მისური ― გ. 2 აგვისტო, 1997, კანზასი) — ამერიკელი ავანგარდისტი მწერალი–ნოველისტი, ესსების ავტორი და ჟურნალისტი. მისი ნაწარმოებები ძირითადად ავტობიოგრაფიულია და დაფუძნებულია მის მიერ ნარკოტიკების მიღების შედეგად შეძენილ გამოცდილებებზე.

ბიოგრაფია

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

უილიამ ს. ბეროუზი დაიბადა 1914 წლის 5 თებერვალს, ქალაქ სენტ-ლუისში, მისურის შტატში, მეწარმეთა ოჯახში. მისი ბაბუა იყო დღემდე ცნობილი კომპიუტერული ფირმის, Burroughs-ის დამაარსებელი. 1932 წლიდან 1936 წლამდე ბეროუზი სწავლობდა ინგლისური ლიტერატურის ფაკულტეტზე ჰარვარდის უნივერსიტეტში. სწავლის დამთავრების შემდეგ იგი ევროპაში მოგზაურობს. 1937 წელს აღმოჩნდება ვენაში, სადაც გადაწყვეტს, რომ შეისწავლოს მედიცინა. ავსტრიაში ფიქტიურად ქორწინდება ებრაელ ილზე კლაპერთან, რითიც იხსნის მას ნაცისტებისაგან. ამერიკაში დაბრუნებული ბეროუზი გარკვეული დროის მანძილზე სწავლობს ანთროპოლოგიას ჰარვარდის ასპირანტურაში. 1941 წელს მას იძახებენ არმიაში, მაგრამ რამდენიმე თვის შემდეგ სამხედრო სამსახურიდან ათავისუფლებენ (რისი მიზეზიც ზუსტად ცნობილი არ არის). 1943 წლის დასასრულს ნიუ-იორკში ბეროუზი გაიცნობს მომავალში ცნობილ მწერალ-ბიტნიკებს ჯეკ კერუაკსა და ალენ გიზენბერგს. კერუაკს მალევე დაუპირისპირდება შეხედულებების გამო, გიზენბერგთან კი მთელი ცხოვრების განმავლობაში იმეგობრებს. 1944 წელს ბეროუზი ხვდება ახალგაზრდა სტუდენტს, ჯოან ვოლმერს. წყვილი მალევე იწყებს თანაცხოვრებას. ორმოციან წლებს ეკუთვნის მწერლის პირველი ლიტერატურული მცდელობანი. დაახლოებით ამ პერიოდში ბეროუზი იწყებს ნარკოტიკების მიღებას. მალევე ეჩვევა მორფს, მისი ცოლი კი – ბენზედრინს. 1947 წელს ჯოანი აჩენს ვაჟს – უილიამ ს. ბეროუზ უმცროსს. კანონთან პრობლემების გამო ოჯახი იძულებულია ხშირად შეიცვალოს საცხოვრებელი ადგილი, სანამ ორმოცდაათიანი წლების დასაწყისში მექსიკაში არ აღმოჩნდება. 1951 წლის 6 სექტემბერს მექსკაში "ვილჰელმ ტელის" როლის შესრულებისას მთვრალი ბეროუზი პისტოლეტიდან შემთხვევითი გასროლით სასიკვდილოდ ჭრის ცოლს. ბეროუზის თქმით, ამ ტრაგიკულმა შემთხვევამ განაპირობა მისი, როგორც მწერლის, ჩამოყალიბება.

დეივიდ ვუდარდი და უილიამ ბეროუზი, „ოცნების მანქანასთან“

კარიერის დასაწყისი

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ცოლის სიკვდილის შემდეგ ბეროუზი გაემართება სამხრეთ ამერიკაში სამოგზაუროდ. მას სურს იპოვოს ჰალუცინოგენი იახე, რომელიც ადგილობრივი შამანების მიერ გამოიყენება. გზაში მიღებულ შთაბეჭდილებებს აღწერს გინზბერგისადმი წერილებში. მოგვიანებით ეს წერილები გამოიცემა ცალკე წიგნის სახით. დაახლოებით ამავე პერიოდში იქმნება მისი პირველი რომანები: "ჯანკი" და "პიდერი". პირველში აღწერილია მიდრეკილება ჰეროინისადმი. რომანი 1953 წელს იბეჭდება ნიუ-იორკის ერთ პატარა გამომცემლობაში. მეორე წიგნის თემა ჰომოსექსუალიზმია, რის გამოც მისი გამოცემა შეუძლებელი ხდება და მხოლოდ 1985 წელს იბეჭდება.

„შიშველი სადილი“ (Naked Lunch)

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

1953 წელს ბეროუზი ჯერ თავის მშობლებთან მიდის ფლორიდაში, შემდეგ ალან გინსბერგს მოინახულებს ნიუ იორკში და მიდის რომში. პოლ ბოუელის ნოველების გავლენით ტანჟერისკენ გაემართა, ქალაქისაკენ, რომელიც ჩრდილოეთ მაროკოშია განლაგებული და ომის შემდგომ ჰომოსექსუალისტებისა და ნარკომანების თავშესაფრად იქცა. იქ ბეროუზი იწყებს ნოველების ციკლის, რომელსაც ის „ინტერზონას“ უწოდებს – წერას. მოგვიანებით ეს ციკლი იქცევა მის ყველაზე ცნობილ ნაწარმოებად - „შიშველი სადილი“. წიგნი იწერება „მოზაიკური“ მეთოდით, რომელიც მოგვიანებით ტრანსფორმირდება „ნაფლეთების მეთოდში“ (cut-up technique). ბეროუზი ქმნის რომანს საკუთარი დოკუმენტური ჩანაწერებისაგან ჰეროინზე დამოკიდებულების, ჰომოსექსუალიზმის, პორნოგრაფიისა და ტანჟერის ნარკოტიკული სახის შესახებ, რომელიც მოგვიანებით ავტორის ცნობიერებაში ყალიბდება, როგორც ერთგვარი ინტერზონა (Interzone). ბეროუზის წარმოდგენაში ეს ინტერზონა დასახლებულია საიდუმლო აგენტებით, ნახევრად შეშლილი ექიმებითა და მუტანტებით. ის ცდილობს ამ ციკლის და ასევე ტანჟერზე დოკუმენტური მასალები ამერიკის შეერთებულ შტატებში გამოქვეყნებას, რისთვისაც ის უგზავნის ნაწარმოებებს ალან გინსბერგს, მაგრამ უშედეგოდ. სავარაუდოდ ალან გინბერგი და კერუაკი, რომლებიც 1957 წელს მასთან იყვნენ ტანჟერში, მიეხმარენ ბეროუზს ნოველისთვის საბოლოო ფორმის მიცემაში. „შიშველი სადილი“ იბეჭდება 1959 წელს საფრანგეთში, პარიზის ცნობილ ინგლისურენოვან გამომცემლობაში "ოლიმპია". ამერიკაში წიგნს ასამართლებენ ამურალურობის გამო. რომანს იცავენ ნორმან მეილერი და ალენ გინზებერგი. ხანგრძლივი გარჩევების შემდეგ 1966 წელს "შიშველი სადილისაგან" იხსნება ყველა ბრალდება, არსებული სკანდალი კი წიგნს უფრო პოპულარულს ხდის. ბეროუზის რომანი "შიშველი სადილი" მეოცე საუკუნის მეორე ნახევრის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ნაწარმოებია ამერიკულ ლიტერატურაში. აღსანიშნავია 1991 წელს კანადელი რეჟისორ დავით კრონენბერეგის მიერ ამ ნოველის მიხედვით გადაღებული ფილმი.

„ნაფლეთების მეთოდი“

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ბეროუზი თავის ნაწარმოებებს „ნაფლეთების მეთოდით“ ქმნის. მეთოდის შესახებ მწერალი თავისი მეგობრისგან, პოეტისა და მხატვრის, ბრაიონ გაისინისგან იგებს. მწერლობის მსგავსი ფორმა პირველად 20-იან წლებში დადაისტების მიერ იქნა წარმოდგენილი. ბეროუზმა ტექნიკა უფრო დახვეწა. მეთოდის არსი მარტივია. ბეროუზს მუდამ თან დააქვს რვეული. თითო გვერდზე სამი სვეტია. პირველ სვეტში იწერს ფაქტებს, რომლებიც გარშემო ხდება, ფრაზის ნაწყვეტებს, დიალოგებს, მეორე სვეტში – საკუთარ შთაბეჭდილებებს, ფიქრებს, მოგონებებს. მესამე სვეტი შეიცავს ციტატებს წიგნებიდან, რომელსაც იმ დროს კითხულობს მწერალი. ამ სამი სვეტისგან იქმნება მთლიანი წიგნი. თუმცა დადაისტებისაგან განსხვავებით, ბეროუზი უფრო გულდასმით არჩევს ნაფლეთებს და წიგნის რედაქტირებასაც მეტ დროს ანდომებს. „ნაფლეთების მეთოდის“ ანალოგია თანამედროვე პოპულარულ მუსიკაში სემპლების აქტიური ხმარებაა (ძირითადად ელექტრონულ მუსიკასა და ჰიპ-ჰოპში).

სიკვდილი

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ბეროუზი გარდაიცვალა 1997 წლის 2 აგვისტოს 83 წლის ასაკში. მიუხედავად ჰეროინის ხმარებისა და უამრავი შემთხვევითი სექსუალური კავშირისა, მან უფრო მეტ ხანს იცხოვრა, ვიდრე მისმა ცოლმა, შვილმა და მეგობრების უმეტესობამ (გინზბერგის ჩათვლით). ზოგიერთ წყაროზე დაყრდნობით, სიკვდილის მიზეზი ნარკოტიკის დიდი დოზა გახდა.

საინტერესო ფაქტები

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
  • ტერმინი ჰევი-მეტალი პირველად ჩნდება ბეროუზის რომანში „ნოვა ექსპრესი“ 1964 წელს.
  • ბეროუზი შეიძლება ნახოთ ჯგუფ Ministry-ს კლიპში „Just one fix“.
  • ბეროუზი ცოტა ხანს იყო საიენტოლოგთა სექტაში, შემდეგ კი მთელი ცხოვრება იბრძოდა მათ წინააღმდეგ.

რესურსები ინტერნეტში

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სქოლიო

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
  1. ↑ 1.0 1.1 Bibliothèque nationale de France BnF authorities: პლატფორმა ღია მონაცემები — 2011.
  2. ↑ William S. Burroughs
  3. ↑ 3.0 3.1 Encyclopædia Britannica
  4. ↑ 4.0 4.1 SNAC — 2010.
  5. ↑ 5.0 5.1 Internet Speculative Fiction Database — 1995.
  6. ↑ 6.0 6.1 filmportal.de — 2005.
  7. ↑ 7.0 7.1 Encyclopaedia Metallum — 2002.
  8. ↑ 8.0 8.1 ბროკჰაუზის ენციკლოპედია
  9. ↑ Vegetti Catalog of Fantastic Literature
  10. ↑ Gran Enciclopèdia Catalana — Grup Enciclopèdia, 1968.
  11. ↑ Babelio — 2007.
  12. ↑ 12.0 12.1 12.2 12.3 The Fine Art Archive — 2003.
  13. ↑ 13.0 13.1 Munzinger Personen
  14. ↑ https://zkm.de/en/person/william-s-burroughs
  15. ↑ RKDartists
  16. ↑ NooSFere — 1999.
  17. ↑ Union List of Artist Names — 2023.
  18. ↑ Union List of Artist Names — 2018.
  19. ↑ Union List of Artist Names — 2020.
  20. ↑ LIBRIS — 2012.
  21. ↑ https://www.boijmans.nl/en/collection/artworks/153096/black-rider
  22. ↑ http://www03.zkm.de/burroughs/index.php/en/william-s-burroughs
  23. ↑ https://www.litkicks.com/WhiteheadOnBurroughs
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=უილიამ_სიუარდ_ბეროუზი&oldid=4472056“-დან