Болэтыкъуэ Джанболэт
| Болэтокъуэ Джанболэт Болэтокъо Хьэтокъущыкъо и къо Джанболэт | ||
| ||
|---|---|---|
| 1830 — 1836 | ||
| Япэ итар: | Болэтокъуэ Мыщэуэст | |
| Яуж ихьэр: | ? | |
| Къыщыхъуар: | ? Адыгэ хэку, КӀэмыргуей пщыгъуэ | |
| Дунем щехыжьар: | 1836 Адыгэ хэку | |
Болэтокъо Хьэтокъущыкъо и къо Джанболэт (? — 1836 гъ. и жэпуэгъуэ) — КӀэмыргуеим и пщышхуэ. Урыс-адыгэ зауэм и зы пашэхэм ящыщщ. Болэтокъо Аитэч и къо Хьэтокъщыкъо и къуэ. Тхыдэ щӀэныгъэлӀхэм яхэӀуэа щытщ лӀыхъужь цӀэрыӀуэу.
КӀэмыргуеим пщыщхуэу зэртехьар
[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]Болэтокъо Аитэч дунейм ехыжа нэужь КӀэмыргуэй пщыгъуэр тӀууэ зэгуэкӀа хъуащ, и къуитӀым зэдагуэшауэ. Зы Ӏэхьэр Болэтокъуэ Хьэтокъущыкъуэм къылъысащ адрер Болэтокъо Аслъэнбэчым. XIX лӀэщӀыгъуэм и щӀэдзэгъуэм КӀэмыргуеим и пщыщху техьэр Болэтокъуэ Бэзрыкъо, ари куэду темыту абдзахэхэмрэ кӀэмыргуэйхэмрэ я ныкъуэкъуэгъум хуэкӀуадэ 1808 гъэм. Абым ипӀэкӀэ пщыщхуэу техьэр и къуэш нэхъыщӀэ Болэтокъуэ Мыщэуэст.
XIX лӀэщӀыгъуэм и 20 гъэхэм КӀэмыргуэй пщыгъуэр тӀууэ зэгуокӀыр, пщыщхуэм и ӀэнатӀэм хуэкӀыр Болэтокъуо Джанболэт и щӀыпӀэхэр (Мыщэуэст и ядэкъуэшым и къуэ), Джанболэтыр Болэтокъуэ Аслъэнбэчым и пщыгъуэ Ӏэхьэм нэхъыщхьу тетт. Джэанболэтым и пщыгъуэ щӀыпӀэр Лабэрэ Щхьэгуащэрэ я псыхъуэ зэхуакум дэлът, Пщыхьэпэм щыщӀэдзауэ Мыекъуэпэ къуэм нэгъынэ. КӀэмыргуэйхэм щымыхъукӀэ щыпсэухэт абдзахэхэр, еджэрыкъуаехэр, мэмхэгъхэр, хьэжырэт къэбэрдеихэр.
Болэтокъуэ Мыщэуэст лӀа нэужь (1927 гъ. и мазэем щыщӀэдзауэ бадзэуэгъуэм нэс) Джанболэт и ӀэнатӀэр лъэщ мэхъур пщыгъуэм. И унафэм едэӀухэу Псыжь псыхъуэм къыдокӀхэри къущхьэ лъэныкъуэхэм мэтӀысхэр Болэтокъуэ Шумафрэ (Мыщэуэст и къуэш нэхъыщӀэр) Болэтокъуэ Лъэустэнрэ (Болэтокъуэ Бэзрыкъуэ и къуэр) я жылэр ядэщӀыгъуу.
1830 гъэм щыщӀэдзауэ 1836 гъэм нэс Болэтокъо Джанболэт КӀэмыргуей псом и пщыщхуэу мэхъур.
КӀуэдыгъэр
[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]Джанболетыр къэзакъхэм яӀэкӀэкӀуэда хъуа. Дзэзэшэ Засым къыригъэблэгъауэ идеж Прошнэокопскэ быдапӀэм, дзызэхэсхэм гузэвэгъуэ къэхъуа хуэдэу хъыбар къаӀуэхуащ, адыгэ губ зы бжьанэ урыс гъунапкъэм пхырыкӀауэ. Засым къэзак гуп абыхэм апыригъэжьащ, Болэтокъуэм и щауэлӀыгъусэхэри ядэщӀыгъуу. Абым яуж, Засыр Болэтокъуэм хуэсакъ хуэдэу, гузэвэгъуэп къызэрхъеям папщӀэ елъэӀуащ Ермэл-хьэблэ Прошнэокопскэм ипэмыжыжэу щытымкӀэ екӀуэкӀынэу. Болэтокъуэм псалъэ абым пимыдзэу, Засым и Ӏуэхугъэ къэхъеяуэ игугъам зэран хуэмыхъун хуэмеэ идэри и зы уэркъ нэхъ имыгъусэу быдапӀэм дэкӀа.
Куэд мыкӀуахэу, Болэтокъуэмрэ и уэркъымрэ къэзакъ гуп ятеуа хъуа. Зэшэ-зэпӀэу Болэтокъуэр абдежьым хэкӀуэдащ.
ТехьэпӀэхэр
[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]Адыгэ дзэзэшэ цӀэрыӀуэхэр |
|
|---|---|
| Инал • Тыгъужъыкъуэ Къызбэч • Зан Сэфэрбый • Бэрзэдж Кэрэнтыхъу • Кълыч СулътӀан-Джэрый • Айдэр • Болэтыкъуэ Джанболэт • Темрыкъуэ Мамсрыкъуэ • Къанокъуэ Айтэч |
|
Мыр тхыгъэ нэмгъэсащ къэрал цӀэрыӀуэ цӀыхум тепсэлъыхь. Проектым удэӀэпыкъуфынущ, бгъэтэрэзу нэхъыбэ иптхэм. |