Айтқали Абылаев

Абылаев Айтқали- Қазақтың жаңаша білім алған тұңғыш әскери мамандарының бірі. Туған және қайтыс болған жылдары белгісіз. Орал облысы Жымпиты уезінде туған. Алашорданың батыс бөлімшесінде офицер болып, Алаш үкіметі үшін адал қызмет атқарған абзал азамат. Ақпан төңкерісі қарсаңында Оралдағы реалды әскери мектепті бітірген екен. 1918 жылы жазда 4-Орал облыстық қазақ сиезі өтеді, сиезде оқыған қазақ жастарынан әскери командалық құрам әзірлсу туралы қарар қабылданады. Ол кезде қазақ елі үшін мамандандырылған әскер аса қажетті еді. Сол мақсатта бұрынғы орыс армиясы үлгісімен Ойыл уәлаяты үкіметі Жымпитыдан алты айлық юнкерлік мектеп ашады. Бұл қазақтың тұңғыш әскери мектебі еді. Оралдағы реалды әскери мектепті бітірген, орыс тілін жақсы білетін Абылаев Айтқали осы юнкерлік мектепке кабылданады. Ол 1918 жылы қарашада әскери мектепті үздік нәтижемен бітіреді. Абылаев Айтқали - қазақтың тұңғыш әскери мектебінің түңғыш түлектерінің бірі. Айтқалидың юнкерлік мектепті бітіруі Алаш әскерін жасақтау ісінің жедел жүріп жатқан кезі еді. Осы қызметтің талабы бойынша Айтқали Алаш халық милициясының құрамына алынады. Білімді жас офицер әскер жасақтау мақсатында халықтан салық жинау ісімен шұғылданатын арнаулы жүздікті басқарады. Бұл асажауапты әрі күрделі жүмыс еді, себебі салық белгіленген мөлшерде жиналмаса, әскери қажетті қамдай алмайтын, қосалқы салық салуға халықтың қарсылығы туатын. Осындай ауыр жұмысты абыроймен атқарған Айтқалиды жаңа міндет күтіп тұрған. Ол енді Ғ.Жетпісов басқарған большевизммен күрес жәніндегі комиссияның айдауыл командасының командирі болады. 1919 жылы қызыл армияның Чапаев дивизиясының 443-бекініс батальонын қолға түсіру операциясына қатысып, ерекше ерлік көрсеткен. 1918 жылы желтоқсаннан кейін Жымпитыдағы Алаш гарнизонының бастығы болады. 1919 жылы Базарғали Қожахметов, Керей Есенғалиевпен бірге Жымпиты түрмесінде отырған Алаш гарнизонының көтерілісіне қатысқан топты Калмыковқа жеткізу ісіне басшылык етеді. 1920 жылдың ортасында Орал губерниясының несие мекемесінде, 1930 жылдары Түркістанда әртүрлі қызметтер атқарады. Абылаев өз жүмысын мінсіз атқарады, ол жұмысқа жауапкер, адал адам еді. Алайда оның кезінде Алашорда үкіметі үшін қызмет атқарған Алаш офицері екендігі үкіметтің есебінде еді. 1934 жылы Алматыда тұтқындалып, Орал қаласына апарылып, екі жылға созылған сот арқылы 1936 жылы Айтқалиды 8 жылға бас бостандығынан айырады. Бұл жазаны жеңіл көрген үкімет Айтқалиды Батыс Алашорданың офицері және қала гарнизонының бастығы болғаны үшін әскери трибуналға береді. Мұнан кейінгі тағдыры белгісіз. Кейбір деректерге қарағанда, 1937 жылы атылған сыңайлы.